HEVIGE STRIJD TUSSCHEN
SHANGHAI EN WOESOENG
VenHolianM
Koopman
DINSDAG 17 AUGUSTUS 1937
EERSTE BLAD PAG. a
D
Buitenland
HET DRAMA VAN
SHANGHAI
A AN de monding van de Wangpoe, de
Blauwe Rivier, waar China's groot
ste havenstad Shanghai met haar ruim
drie millioon inwoners gelegen is als de be
langrijkste toegangspoort tot het oude Rijk
.van het Midden, heeft het Chincesch-Japan-
sche drama weer eens opnieuw, als in 1932,
een snelle en dramatische wending geno
men. De oorlog, die nog geen oorlog is,
heeft in een oogwenk tijds zijn honderden
en nog eens honderden rampzalige slacht
offers gemaakt, menschen, die voor de over-
groote meerderheid niet anders wenschten,
dan vredig hun bestaan voort te zetten.
Enkele bommen, uit Chineeschc vliegtuigen
geworpen volgens anderen gevallen
ontploften temidden van de internationale
concessie, in een stadsgedeelte, waar dui
zenden vluchtelingen dicht opeengedron
gen in de open lucht kampeerden, door de
.verschrikkingen van het wapengeweld uit
hun vreedzame woonsteden verjaagd.
Het behoeft geen verwondering te wekken
'dat het juist weer deze zeer dicht bevolkte
kuststrook is, op de uiterete grens van het
Chineesche grondgebied, waar de dreigend
'samengepakte onweersbui zich op zulk een
."verschrikkelijke wijze heeft ontlast. Meer
'dan eenige andere Chineesche stad wel
licht is het juist deze, wier bezit van zulk
een vérstrekkende beteekenis voor beide
strijdende partijen moet worden geacht.
Shanghai is voor het internationaal ver
keer uiterst gunstig gelegen aan de Wang-
poe, die een twintig kilometer verder land
inwaarts zich met de groote Jangste-stroom
vereenigt. China'6 groote rivieren beteeke-
nen nog immer zeer veel voor het afvoe
ren van inlandsche producten en het land
inwaarts zenden van de handelsartikelen
.uit Europa, de Vereenigde Staten en Japan.
Zij blijven in een land, waar spoorwegver
bindingen nog steeds schaarsch zijn, de ver
keersaderen bij uitnemendheid. Vandaar,
dat aan deze wijde riviermonding de oude
Chineesche stad, ruim een eeuw geleden
jvoor de primitieve Chineesche handel nog
slechts een verzamolbekkcn voor de lang
zaam varende jonken en sampans, een feno
menale opkomst tegemoet ging, zoodra de
CluneeschBritsche oorlog tot een einde
as gebracht. Op de lage en drassige kust
landen, waar de vreemde duivels, gelijk de
Chineezen destijds de blanke indringers
noemden, een belangrijk gebied in conces-
isie hadden gekregen, verrees met Ameri-
kaansche snelheid een stad, welker groot-
sche handelswijken weldra in aanzien en
beteekenis andere wereldknooppunten naar
de kroon staken. Gelijk bekend, waren ook
'destijds in het Hemelsche Rijk de toestan
den op het gebied van veiligheid en juris
prudentie niet zoo, dat blanken zich daar
konden vestigen, zonder zich van te voren
nog door andere voorzorgen dan slechts een
prikkeldraad-barrière te omringen, om in
alle opzichten safe te wezen. De capitu-
Qaire rechten vormden ook hier de onont
beerlijke grondslag voor het optrekken van
een veilige, internationale basis, en zoo is
bet te begrijpen, dat de internationale zone
ien de speciale Fransche concessie, die tus
schen de oude Chineezenstad en 't modern-
Chineesche Tsjapei inliggen, er o.a. een
jeigen politiemacht op nahouden, die mo
menteel, nu Shanghai tot een millioenen-
stad is uitgegroeid, over een zesduizend uit
stekend bewapende manschappen beschikt.
Deze internationale enclave is intusschen,
Sedert de Japansch-Chineesche spanningen
zoo dreigend toenamen, in een zeer be
nauwd parket geraakt. De Chineesche ver
bolgenheid tegen de Japansche indringers
overzee moest zich vanzelfsprekend
ook uiten tegen de twintigduizend Japan
ners, die temidden van de 65000 inwoners
;van vreemde origine een bevoorrechte
plaats hadden weten te veroveren. Met
name in de textiel-industrie bezit Japan
iiier een waardevolle voorpost, die door de
Chineesche rancune meer en meer met een
boos oog werd aangekeken. Erger werd de
toestand nog, toen in de wereldhaven oor
logschip na oorlogsschip van de Japansche
eilanden het anker liet vallen, en uit het
Chineesche binnenland groote contingenten
Chineesche troepen aanlokten, welke hier
bovenal den gehaten tegenstander tot een
halt wenschten te nopen. Men weet, dat
juist deze aanwezigheid van zoozeer op
elkander gebeten elementen de groote mo
gendheden al dagen lang zorg had gegeven.
Overtalrijke menschenlevens stonden bij
open uitbraak der vijandelijkheden op
het spel, want wie kon waarborgen, dat bij
het ontstaan der gevaarlijke mêlée het ge
bied der enclave niet door de oorlogsgolven
eou worden overspoeld?
Zoowel Tokio als Nanking hebben zich
Intusschen met veel angstvalligheid ont-
Chineezen blijven zich
dapper verweren
Nanking slaat Japansche
luchtaanvallen af
/^M elf uur Maandagavond hielden
de gevechten in het stadsgebied
van Shanghai op en werd het tooneel
van den strijd verplaatst naar de mon
ding van de Wangpoe, waar de Japan
ners omstreeks half elf in de nabijheid
van Kaap Jang-Tse een poging onder
namen om versterkingen aan land te
zetten die dan zouden moeten oprukken
tegen de sterke stellingen, die de Chi
neezen op den linker oever van de
Wangpoe hebben aangelegd.
De strijd was vooral hevig langs den
spoorweg van Shanghai naar het aan
de riviermonding gelegen Woesoeng.
Intusschen is een Japansche kruiser,
die halverwege Shanghai en Woesoeng
ligt, begonnen met het bombardeeren
van de Chineesche batterijen te Poe-
toeng, teneinde deze het zwijgen op te
leggen, voordat zij het vlaggeschip „It-
sumo" tot zinken kunnen brengen, die
dicht bij het Japansche hoofdkwartier in
Shanghai voor anker ging.
In den loop van den avond heeft zich een
geweldige ontploffing voorgedaan, die alle
gebouwen in het zuidelijk deel van de stad
op hun grondvesten deed trillen.
Zij schijnt te zijn veroorzaakt door een
met springstoffen geladen boot, die de „Itsu-
mo" was genaderd, om het vlaggeschip op
te blazen, doch die zelf in de lucht vloog.
Het vlaggeschip heeft zich later 400 Meter
teruggetrokken, nadat in de richting van
den kruiser een torpedo was afgevuurd door
een snelvarende Chineesche kustpatrouiRe
boot, die gewapend was met twee torpedo-
lanceerhuizen en een luchtdoel kanon. Aan
boord van de patrouilleboot bevonden zich
zes man.
Twee leden van de bemanning werden la
ter aan de Bund-kade zwaar gewond uit het
water gehaald. Zij deelden mede. dat de „It-
sumo" hun boot vernield had, nadat zij den
torpedo hadden afgevuurd. Of de torpedo
den kruiser ook getroffen heeft, staat echter
nog niet vast.
Het Japansche scheepsgeschut heeft on-
dertusschen het vuur gelegd op de plaats
Poetoen^r, alwaar Chineesche troepen de
„Itsumomet zware machine-geweren be
stookten. Ofschoon de „Itsumo", gelijk ver
meld, zich op eenigen afstand van zijn lig
plaats bij het Japansche consulaat heeft te
ruggetrokken. hebben de Chineesche troepen
zien, met moedwil hun controverse naar dit
neutraal terrein over te brengen. Een in
menging van vreemde belangen moest voor
beide partijen bedenkelijk worden geacht,
nademaal internationaal misnoegen nog
■nimmer voor welken belligerent ook, tac
tisch voordeel heeft beteekend. Wat thans
heeft plaats gehad, het neervallen van Chi
neesche bommen, die zulk een ontzettende
ramp hebben ontketend, wordt dan ook
door niemand als een opzettelijke boos
aardigheid gekenschetst. Eerder denkt men
aan onhandigheid der Chineesche piloten,
wier aanvallen op de Japansche kruisers
bovendien door het losbreken van een
typhoon werden gehandicapt. Bekend is
overigens, dat de Chineezen zelf het onge
luk wijten aan averij, dat hun toestellen
door Japansch afweergeschut zou zijn toe
gebracht.
De internationale samenleving in Shang
hai, die zich nimmer door soberheid geken
merkt heeft het uitgaansleven heeft er
een zeer kwaden naam moet thans wel
diep geschokt zijn door de catastrofe, die
midden in het meest mondaine deel der
stad haar verbijsterend-vernieldende wer
king heeft gehad. Amerikanen, Britten en
Franschen beijveren zich, de orde te her
stellen; op het Foreign Office en elders is
men koortsachtig in de weer met het be
ramen van allerlei maatregelen, om de
levens der blanke onderdanen veilig te stel
len. Intusschen zucht China onder de lasten
van een opgedrongen oorlog, die van dag
tot dag ernstiger vormen aanneemt, zon
der dat men, van welke zijde dan ook, het
wagen durft, bemiddelend tusschen beide
te komen
bij Poetoeng het zwaar te verantwoorden.
Zij hebben geen kanonnen om het Japansche
zes-duims-geschut tot zwijgen te brengen, en
.verden nog bovendien uit de lucht bestookt
loor vijf groote Japansche watervliegtuigen,
,vier bommen branden veroorzaakten.
Een Japansch torpedojager heeft het vuur
geopend op een pand, gelegen aan de Nan-
kau-kade in de Chineesche wijk, direct ten
Zuiden van de Fransche concessie. De Ja
panners verkeerden in de veronoerstelling,
dat dit pand franc-tireurs herbergde.
Uit de richting van Hongkioe wordt een
on-onderbroken geweervuur gehoord. Franc-
tireurs noodzaken de Japansche militairen,
mitrailleurs op te stellen op alle kruispun
ten in Hongkioe. De Japansche soldaten
vuren op ieder, die een verdacht huis
laat en op de daken, waar franc-tireurs ver
borgen liggen.
De Chineezen beweren, dat de Japanners
hun hoofdkwartier nabij het Hongkioe-park
ontruimd hebben evenals de spinnerijen,
die dienst doen als Japansche operatie-basis
voor de noord-oostelijke wijk. Van Japansche
zijde wordt deze bewering belachelijk ge
noemd.
Chineesche vliegtuigen hebben drie bom
men geworpen op het Japansche consulaat-
generaal, waardoor twee personen werden
gedood en een aantal ambtenaren van het
consulaat werden gewono.
Voorts wordt medegedeeld, dat bij een
aanval van de Chineesche luchtmacht op de
Japansche vloot op de Wangpoe een Japan
sche torpedojager tot zinken is gebracht ei
een andere werd beschadigd.
De nood der bevolking
De kosten van het levensonderhoud in
Shanghai zijn met vijftig procent ge
stegen door de moeilijkheid, levensmid
delen aan te voeren. In verband met de
ontzettende overbevolking in de Fran
sche internationale nederzettingen vreest
men voor het uitbreken van epidemieën.
Door hooge beambten van den ge
meenteraad van Shanghai en van het
consulaire corps wordt verklaard dat
het aantal Chineesche vluchtelingen in
de beide genoemde nederzettingen onge
veer een millioen bedraagt. Deze vluch
telingen kampeeren gedeeltelijk op de
stadspleinen in poorten en de portieken
der huizen. Alle afval wordt zonder
meer op de straten geworpen, waarop
de gloeiende Augustuszon den geheelen
dag te branden staat zoodat de kans op
bederf uitermate groot is.
Door de bomexplosies in Shanghai is de
gasvoorziening reeds gestoord terwijl de voor
ziening van de stad met licht en water
ieder oogenblik gestaakt kan worden.
Amerikanen, Engelschen en Duitschers
treffen maatregelen, vrouwen en kinderen
te evacueeren; een aantal mailbooten der
„Dollar Line" hebben in verhand daarmede
hun route gewijzigd.
De toestand te Nanking
De Japansche vliegtuigen hebben gisteren
vijf malen gepoogd een raid boven Nanking
uit te voeren, vermoedelijk omdat thans alle
Japanners en de Amerikaansche vrouwen
en kinderen uit deze stad verdwenen zijn.
De eerste poging werd ondernomen bij
het aanbreken van den dag, de laatste
des avonds om half acht. Telkenmale
echter verdreven de Chineesche vlieg
tuigen de Japansche. In hot geheel scho
ten de Chineezen acht Japansche toes'el
len neer.
Ondanks het feit, dat tot vijfmaal toe ge
tracht. werd Nanking te bombardeeren,
sleagden slechts twee Japansche toestelion
de stad te bereiken, doch deze toestel
len vlogen boven de 10.000 voet en lieten
slechts twee bommen vallen, die vrijwel
geen schade aanrichtten. Do bevolking van
Nanking heeft dan ook niels gemerkt van
luchtgevechten of van bombardementen.
Interessant is, dat do Chineesche jachttoe-
stellen, die zoo boven verwachting aan hun
doel hebben beantwoord, deel uitmaken van
uim honderd toestellen, die ter gelegen-
heid van den vijftigsten verjaardag van
Ts j ang-Kai-S j ek aan den Chinceschon
generalissimus ten geschenke zijn gegeven.
Zij hebben in de afgeloopen drie dagen reeds
30 Japansche vliegtuigen omlaag gehaald.
De verliezen der luchtmacht
De Japansche ndmiraliteit deelt mede, dat
bij het bombardement van do Chineesche
luchtbasis in Hangtsjau, Kwangtau en
Hoenghau op 14 Augustus acht Japansche
vliegtuigen tengevolge van een hevig on
weer of van het Chineesche afweenvuur ver
loren oijn gegaan. Daarentegen werden 52
Chineesche vliegtuigen door de Japansche
luchmacht neergehaald of gebombardeerd
In totaal werden 17 hangars, die tal van
vliegtuigen bevatten, gebombardeerd.
Strijd op het Nankau-front
De Japansche strijdkrachten hebben het
offensief aan het front van Nankau hervat
Vliegtuigen bombardeerden de Chineesche
stollingen. De staf maakt echter niets be
kend van de gisteren bereikte resultaten en
legt slechts den nadruk op de terreinmoei
lijkheden en den krachtigen tegenstand dec
Chineezen.
Japan tracht zich te rechtvaardigen
De Japansche regeering heeft, in ant
woord op het verzoek der buitenlandsche
mogendheden, om Shanghai niet tot het too
neel van den Chineesch-Japanschen strijd
te maken, verklaard ,dat zij voornemens is
de militaire operaties in het gebied van
Shanghai voort te zetten.
Volgens een verklaring van het Japansch<
ministerie van buitenlandsche zaken zou het
afzien van militaire operaties in de interna'
tionale nederzetting door Japan niets min
der beteekenen dan het vrijwilig opgeven
van een verdedigingsbasis, welke Japan ter
bescherming van zijn 30.000 in Shanghai wo
nende onderdanen noodig heeft
In de verklaring ran het Japansche mi
nislerie wordt er verder op gewezen, dat
Japan ten opzichte van China het groots'*
geduld aan den dag gelegd heeft. De Japan
sche eiseh inzake de terugtrekking van de
Chineesche troepen uit 't gebied van Shane-
hai is echter door de Chineezen rondweg
van de hand gewezen, weshalve Japan tot
een militair optreden in Shanghai gedwon
gen werd.
Japan koestert den oprechten wensch, de
ellende van den oorlog van de in Shanghai
levende vreemdpliugen verre te houden, doch
het kan in geen geval zijn onderdanen to
Shanghai aan de Chineezen uitleveren.
Japans optreden dient bovendien niet
slechts ter bescherming van de Japansche
burgers, doch ook tot beveiliging van de
buitenlanders, di» bedreigd worden door de
chauvinistische beweging in China, welke
allen vreemdelingen vijandig gezin is. De
Japansche regeering kan derhalve niet be
grijpen, waarom tegen haar optreden in
Shanghai door de overige mogendheden ii
geprotesteerd.
Een Japansche oorlogs
conferentie
Op 22 en 23 Augustus a.s.
De Japansche regeering heeft tegen
22 en 23 Augustus een conferentie bij
eengeroepen van de voornaamste poli
tieke en financieele persoonlijkheden
en van leidende persoonlijkheden uit
andere kringen, teneinde uiteen te zet
ten. dat de oorlog noodzakelijk is en
dat het land zich op een zware beproe
ving moet voorbereiden.
SJANGHAI MET OMGEVING
PAUSJAU
UAUS0E1
Wat doet ge liever?
DUUR WONEN ln een huurhuis en
Uw leven lang huur betalen?
of GOEDKOOP WONEN IN EEN
EIGEN HUIS en toch ln 20 jaar het
huis geheel afbetalen?
HOOGE HYPOTHEEKRENTE BETA
LEN of het RENTEBEDRAG GEBRU1
KEN om uw schuld al te lossen?
Vraagt een prospectus aan bij de
N.V. B 0 U W K A S „R 0 H Y P"
SPUISTRAAT 219/221 - AMSTERDAM (C.).
Japansche landdag
bijeengeroepen
Het Japansche kabinet heeft besloten den
landdag tegen 3 September bijoen te roe
pen voor een bijzondere zitting, welke vijf
dagen zal duren. U.m. zal een derde sup-
pletoire begrootlng voor militaire aangele
genheden aan de orde worde* gesteld. Het
bedrag der raming wordt niet genoemd.
Voorts zal een wet in behandeling komen,
waarbij de regeering de volmachten krijgt
om kapitaal te mobiliseeren en de plaat
sing van staatsleeningen te verzekeren, tot
ontwikkeling der industrieën, welke ver
band houden met de landsverdediging, zoo
mede de controle van dc-n handel in en de
prijzen van de grondstoffei».
DE SPAANSCHE
BURGEROORLOG
Rechtschen nemen Reinosa
De troepen van generaal Franco, welke
uit het zuiden naar Santander oprukken,
hebben gistermiddag Reinosa ingenomen.
De nationalen zijn gedurende het week
einde in de omgeving van Reinosa elf kilo
meter opeerukt. Langs den straatweg Bur
gos-Santander bedroeg de afstand, welken de
troeDen van Franco hebben afgelegd, zelfs
vijftig kilometer.
Het luchtwaüen en de artillerie SDeelden
bij deze operaties een "beslissende rol. Over
al. waar de strijdkrachten van Valencia den
opmarsoh der witten poogden tegen te hou
den nam de nationalistische artillerie de
roode stellingen onder vuur. terwijl talrijke
bombardementsvliegtuigen honderden bom
men omlaag wiemen.
De luchtaanvallen der witten zijn vooral
in de oostelijke en zuid-oostelijke sectoren
buitengewoon actief.
Een apocryphe lezing.
De rechtsche autoriteiten te Palma de
Majorca hebben den Britschen vice-consul
een nota overhandigd, waarin verklaard
wordt, dat de vliegtuigen, die de „British
Corporal" hebben gebombardeerd, gecamou
fleerd waren, teneinde ze voor rechtsche
vliegtuigen te doen doorgaan
In Britsche diplomatieke kringen wordt
nogmaals verklaard, dat men de formeele
bewijzen bezit, dat de aanval is gedaan door
vliegtuigen van generaal Franco en den
Britsohen ambassadeur te Hendaye zijn dan
ook instructies gezonden, om generaal Fran
co erop te wijzen, dat de Britsche regeering
de "bovengenoemde lezing niet kan aan
vaarden.
Nieuwe ordeningswet
in Oostenrijk
Dr. S c h u 6 c h n 1 g g, 'de Oostenrijksche
bondskanselier, heeft een rede gehouden
voor de leiders van het vaderlandsche front,
waarin hij heeft aangekondigd, dat binnen
kort een nieuwe ordeningswet in werking
zal treden. Deze zal een samenvatting be
teekenen van de bestaande Oostenrijksche
ui tzonderingswetten.
Italiaansch-Britsche besprekingen
te Rome?
Volgens de diplomatieke redacteur van het
agentschap Stefani bestaat er alle reden aan
te nemen, dat begin September a.s. te Rome
Italiaansch-Britsche onderhandelingen zul
len beginnen. Dit sluit, aldus Stefani, de
mogelijkheid van een uitwisseling van be
zoeken in September of October niet uit.
De deeling van Palestina
Fransch memorandum aan Londen
Volgens de „Evening Standard" heeft de
Fransche regeering aan Londen een lang
memorandum over de Palestijnsche kwestie
gezonden, waarin zij weliswaar erkent, dat
Engeland, gezien zijn langdurige ervaring
als mandataris, het recht heeft te bepalen,
welke politiek het beste gevoerd kan wor
den, in het belang zoowel van den vrede als
van het Britsche rijk, doch waarin zij niet
temin er haar verrassing over uitspreekt,
dat tot zulk een wijziging in de politiek ten
aanzien van Palestina besloten is kunnen
worden zonder eenig voorafgaand overleg
tusschen Londen en Parijs.
De Fransche regeering herhaalt met na
druk, dat zij het recht van Groot-Brittannië,
om ten aanzien van de Palestijnsche kwestie
naar eigen goeddunken te handelen, volko
men erkent, doch zij wijst er tevens op, dat
Frankrijk zal moeten medewerken aan de
uiteindelijke beslissing, die de volkenbond
ten aanzien van Palestina zal nemen en zij
geeft uiting aan haar leedwezen over het
feit, dat niet van tevoren vriendschappelijke
besprekingen zijn gevoerd.
Een Reutertelegram uit Londen bevestigt,
dat de Britsche regeering een memorandum
van c.e Fransche regeering heeft ontvangen,
waarin gewezen wordt op het belang, dat
Frankrijk heeft bij iedere nieuwe regeling
in Palestina, met het oog op het Fransche
mandaat over Syrië,
Kort Nieuws
Naar uit Lucknow gemeld wordt, ls een,
deel der „Vereenigde Provinciën" door ge
weldige overstroomingen geteisterd. Velen
zijn om het leven gekomen. Ruim tweedui-
zend dorpen zijn ofwel door de golven ver
nield ofwel geisoleerd. i
De Indische regeering en het congres heb
ben een aanvang gemaakt met het ne
men van steunmaatregelen voor de nood
lijdende bevolking.
De Amerikaansche vliegenier M a t-
tern is met den piloot Joe Crosson
overeengekomen, dat deze hem zal helpen
bij zijn pogingen om in het Noordpoolgebied
naar den Russischem vliegenier L e w a-
n e f s k i te gaan zoeken.
De vliegenier Himmelmann, de parti
culier piloot van Hitler is op Le Bourget
aangekomen met aan boord tien personen
uit de directe omgeving van den rijkskanse
lier.
Het Zionistisch congres te Londen heeft
zijn werkzaamheden beëindigd en is uiteen
gegaan.
Volgens een bericht uit Kaïro is de re
geering van Irak afgetreden.
Op reis onmisbaar!
zoo'n handig metalen zakdoosje met 3
„AKKERTJES", want daarmee verdrijft
Ge direct elke hoofdpijn, onwelzijn, kou.
Practisch en goedkoop, slechts 20 cent!
UIT OOST-INDIE
Nederlanders te Shanghai
DE „TASMAN" IN DE VUURLINIE 1
In Indlë wordt de kalmte bewaard T
De directie van de K.P.M. ontving Maan
dag het volgende telegram van den kapitein
van de „"Aasman":
„Wij verstoomden om 17.00 uur naar Grass
eiland in verband met het inslaan van gra
naten op 100 Meter afstand. Stoomen morgen
ochtend om 8.00 uur terug naar Woosung,
waar Hollanders en Hongaren embarkeeren.
Het bombardement begon om 17.00 uur
•an Chineesche zijde, gericht op de vlakbij
ten anker gegane Japansche vloot".
Het telegram eindigt: „Alles wel". j
De „Tasman" wordt op de hoogte gehou
den door het Slianghaische broadcasting-
station.
Aneta meldt uit Batavia, dat in Indië de
gebeurtenissen te Shanghai, mede door het
vertrek van Hr. Ms. „Van Galen" met do
grootste belangstelling worden gevolgd,
waarbij het echter opgevallen is, dat de
kalmte allerwege wordt bewaard. Er worden
geenerlei incidenten f
Brand te Batavia
Driehonderd woningen vernield.
Schade f 27.000.—
BATAVIA, 16 Aug. (Aneta). Gistermiddag
is in de buurt Tanah Tinggi, nabij het sta
tion Senen, dus vrijwel midden in Batavia,-
een kampong-complex afgebrand over een
oppervlakte van een kilometer lengte en
honderd meter breedte. Er stond een vrij
krachtige bries, welke het vuur tot een
vlammenzee aanwakkerde.
Tuschen twee en driehonderd wonilngen
zijn afgebrand. Er zijn 1653 menschen dak
loos geworden. De schade bedraagt f27.000,
EUROPEAAN DOOR INLANDER GEDOOD
BATAVIA, 16 Augustus. (Aneta). Za
terdagavond tusschen licht en donker is
een werklooze, de heer H. A. J. K., die in de
kampongbuurt achter Molenvliet te Batavia
wandelde, aangevallen. Hij kreeg een houw
met een parang op het achterhoofd en was
op slag dood. Later is de inlandsche dader
gearresteerd.
Tevoren was de heer K. aanwezig geweest
bij een ruzie in een woning, waarbij hij den
dader een klap had gegeven. Laatstgenoem
de, wraak zoekende, ging den niets vermoe
denden K. achterna en viel hem onverhoeds
van achteren aan.
STAKING „GOOD YEAR"-FABRIEK
BATAVIA, 16 Augustus. (Aneta/A.N.P.J,
In de afdeeling fietsbanden van de Good
Year-fabriek is een staking uitgebroken.
Slechts enkele werklieden van de dagplo' g
kwamen binnen. De oorzaak moet gezocht
worden in een loon-geschil,
TTTTTTi'Door K. NOREL
.(2
Luitgen Buiskes wandelt langs de buitenkant. Op zee is
een reeks zeilen van evers; een grooter zeil van een pleit
daartussclien; in het noorden een forsche lap. Een karveel
is dat. De „Grootebroek" soms? Neen. die heeft bruine zeilen,
deze zijn wit. De reeder gaat langs de binnenhaven, waar
vijf groote schepen lossen en laden. Met een ahoi! trekken
de mannen aan de takels; paarden zetten aan voor volbeladen
sleden; sjouwerlui loopen in een trippelgang de plank op met
meelzakken op de rug. Het is een lust, zoo'n wandeling langs
de buitenkant. Op zee is altijd vertier van zeilende schepen
en hier aan de havens davert de drukte van een floreerende
handelsstad. Veel te klein zijn de havens en de kaden gewor
den. De schepen hebben geen ligplaats en de verladers weten
niet waar ze met het geloste goed heen moeten. Er zijn geen
menschen en geen paarden genoeg om alles te verwerken en
er is geen plaats om alles op te bergen. De pakhuizen zitten
mudvol en het aantal schepen is ontoereikend om alle lading
te vervoeren.
L Buiskes gaat verder, onder de Keetenpoort door. Hier
staan de zoutkeeten aan rijen. Dichte stoom wolkt uit een
pan. Er liggen pleiten ruw zout te lossen; het witte keuken
zout rijst tot bergen in de pakhuizen.
En thans is de reeder in het kwartier der scheepstimmer
werven. Driftig geklop van klink- en breeuwhamers is aan
alle kant. Daar steken de kale ribben van een karveel hoog
de lucht in; ginds staat een rijtje buizen op stapel. Er is een
pittige geur van versch hout en teer. En hier, achteraan, is
de schuit, die hij in bestelling heeft gegeven. Ha. dat schiet op.
De boorden zitten er al op; de bodem is al gebreeuwd.
„Wanneer zal de stapelloop wezen?" informeert Buiskes
bij Jan Egberts, die zweetend met een hamer en een bosje
breeuwwerk onder een scheepsbodem wegkruipt.
„Ik reken met Paasch."
„En het aftimmeren? Pinkster klaar voor opleveren?"
„U is zoo haastig gebakerd, heer Buiskes!"
„Dat moet tegenwoordig. Jan Egberts. Tijd is geld. We
kunnen haast niet genoeg schepen in de vaart brengen
tegenwoordig.''
„We zullen 't probeeren." Tot het werkvolk: „Jongens,
heer Buiskes wil zijn schip met Pinkster kant en klaar. Doe
er je best voor. Er zal wel een drinkgeldje op overschieten
als we op -tijd zijn
„Aan ons zal het niet liggen, baas!"
En de hamers dreunen sneller naar het schijnt.
Avond. Het geklop op de werven is verstild. Er dokkeren
geen karren meer langs de kaden en er piepen geen takels
meer op de schepen. De haven is een stil bosch van masten
en de gesloten pakhuizen staan daar achter. Hun trapgevels
zijn scherp uitgesneden zwarte silhouetten tegen de schemer
lichte hemel. Aan de overkant spelen de manestralen mét de
witte vrouwenkoppen in de gevelsteenen. De ramen staan
zwart in de muren, behalve één. Achter de kleine ruitjes van
het kantoor van Buiskes schemert een flauwe glans. Twee
kaarsen slaan een zachte gloed tegen het gelaat van een
jongen man, wiens hand haastige krullen trekt op stroef
perkament.
Pieter Buiskes is over zijn teleurstelling van vanmiddag
spoedig heen gekomen. Het is immers een plezier om zoo te
werken in de leiding van een groeiend bedrijf, om telkens je
vleugels wijder uit te kunen slaan, elk jaar meer havens te
doen bezeilen, en ieder jaar meer buizen op de Groote Vis-
scherij te zenden. Het is een vreugde om de zaak te zien
bloeien, de stad te zien groeien, en om zelf deel te hebben
aan die vooruitgang!
De scheepspapieren zijn gereed. Hij wikkelt ze in een pakje,
houdt een pijp lak in de vlam van zijn kaars. De pijp vat
vuur en met een zacht geknetter druipt de rood-zwarte lak
op papier en touw. Buiskes plant zijn zegelring in de reeds
stollende lak-laag.
Een ademtochten de kaarsen laten, even walmend,
hun vlammetjes los. Nu schemert alleen het maanlicht in de
holle ruimte, legt een wafel van kruisjes op de vloer.
Vijf minuten later valt op de zware deur van een koop
manshuis aan de Breedstraat dreunend de klopper, en als de
bedaagde dienstmaagd geopend heeft, wacht Buiskes niet
eens het antwoord af op zijn vraag of Juffer Anna thuis is.
Hij gaat haastig de gang door en opent de kamerdeur.
„Toch gekomen?" vraagt een jonge vrouw, blij verrast.
„Ik had je al doorgestreept. Waar ben je toch zoo lang ge
weest?"
Hij kust haar. „Werk meisje, allemaal werk. De klok slaaf
niet anders tegenwoordig".
„Ik heb toch ook mijn rechten op jou?*' wil ze vragen.
Vader Semeyns knikt echter goedkeurend. „Goed zoo,
eerst de zaken en als er dan nog tijd is, amourijtjes. Je vader
leidt je zooals het hoort, Pieter".
Buyskes lacht stil. Werken is óók plezier. Maar nu is hef
•tijd voor het andereToch geen bezwaar, dat we een
wandeling gaan maken?" vraagt hij zijn schoonvader.
„Pas maar op, er is vreemd zeevolk in de stad en daar zijn
rabauwen onder".
„Het is een lichte maanen als er wat dreigen
mochtHij wijst op de hartsvanger in zijn gordel
Semeyns wuift met zijn hand een toestemming.
„Kom Anna!"
Een jong paar gaat langs zee. Zacht klotsen de golven
achter de wering. Een baan zilverig licht strijkt over het
water. In dat vloeiend zilver dartelen golfjes en trekt de
ebstroom kleine kolkjes. Op de reede wacht, zwart en hoog,
een tweemaster. Het is de „Stede Grootebroek", die zooeven
aangekomen is, en nu het daglicht afwacht eer ze de haven
binnen loopt.
„Wat is het alles mooi hier", roept Anna uit met een blik
op de zee en op de stad".
„Of 't mooi isèn goed, stemt Buyskes toe. „Maar jij
bent de mooiste en beste van al!"
Hij kust haar.
(Wordt vervolgd)
