Het Jubileum van een Wereldzender
Tien jaren Nederlandsche Omroep op de korte golf
1927 11 Maart 1937
't Succes van 't Hollandsche boertje.
Het jaar 1927 was in de geschiedenis van den
radio-omroep van zeer groote beteekenis. De nog
jonge techniek dezer wonderlijke uitvinding had
zich tot dat moment bijna uitsluitend bediend van
de lange en middengolven en daardoor in de
meeste cultuurlanden een weliswaar zeer uitge
breid, doch in zijn actieradius betrekkelijk nauw
begrensd zendernet verkregen.
Hot overbruggen van groote afstanden, de verbin
ding van werelddeelcn, de verbreiding van de radio-
omroep over de geheele wereld, kon alleen door
de korte golf geschieden. De groote beteeke
nis van het jaar 1927 in de ontwikkelingsgeschie
denis van den omroep bestaat hierin, dat in dat
jaar, thans dus juist 10 jaar geleden, de Euro-
peesche radio-omroep op de korte golf zijn ont
staan vond.
Ons land had het voorrecht op dit gebied baan
brekend werk te verrichten.
Vanaf den beginne had men zich als doel gesteld
dat de nieuwe in de Philips Laboratoria gecon
strueerde zender een groot gebied zou bestrijken,
zuiver gemoduleerd moest zijn en een constante
golflengte moest hebben. Met behulp van de nieu
we, eveneens in de Philips Laboratoria ontwik-
keldet watergekoelde zendlampen en door toe
passing van de z.g. kristalbesturing, waarmede do
irequnctie constant gehouden wordt, slaagde men
er in om aan deze cischen, welke men zich zelf
had opgelegd, boven alle verwachting te voldoen.
Elf Maart was de historische dag, waarop voor de
eerste maal de stem van den nieuwen, Nederland-
schen kortegolfzender over de geheele aarde ge
hoord werd. De eerste Europeesche „wereldaan
kondiging": „Hallo, Nederlandsch Indië! Hier
PCJ.J, de kortegolfzender der Philips Laboratoria,
Eindhoven Holland" weerklonk uit de geïmprovi
seerde studio in Eindhoven.
's Anderen daags 's morgens werd op de kantoren
der Philips Fabrieken een telegram uit Bandoeng
ontvangen dat zeer kort doch veelzeggend was.
Het berichtte in twee woorden, dat de aan dezen
eender bestede zorg en arbeid niet tevergeefsch
waren geweest; het luidde; „Kortegolffoon schitte
rend". Dit was de bevestiging van de eerste korte-
golfontvangst uit Holland in het verre Indiël
Doch de stem van den nieuwen kortegolfzender
PCJJ werd niet alleen in Indië gehoord. Uit alle
deel en der wereld kwamen telegrammen binnen,
welke een uitstekenden ontvangst meldden. De
PCJJ programma's konden eveneens zeer goed
worden gevolgd in Australië en Nieuw Zeelanl,
in Zuid-Afrika en Britsch Indië, in Zuid Amerika,
Canada en zelfs in Japan. Ja, zelfs ut de V.S. werd
bericht, dat men den Philips zender even krachtig
ontving als de plaatselijke zenders.
Niets kon het succes van het baanbrekend werk
van den eersten Philips kortegolfzenderbeter
illustreeren dan het feit, dat op 20 Mei 1927, dus
ongeveer 2 maanden na de eerste uitzending, de
Engelsche zender Daventry op verzoek van tal-
looze luisteraars in de overzeesche gewesten den
PCJJ-zender verzocht de programma's van Daven-
trij met behulp van de 30 m. golf over de geheele
aarde te verspreiden. Deze heruitzending, welke
Hoe de eerste experimenteele Philips kortegolfzender P.C.JJ. er uitzag.
IV
Australië en Nieuw Zeeland en in andere wereld
deelcn deze kortgolfprogramma's opvingen en her
uitzonden op hun eigen golflengten. Uit dien tijd
dateeren ook de hier weergegeven tcekeningen,
welke op humoristische wijze de groote beteekenis
hiervan naar voren brengen. De eerste afbeelding
verscheen destijds in een Australisch tijdschrift
en heeft betrekking op de geslaagde heruitzen
ding van de programma's van Daventry door den
Nederlandschcn kortegolf-zender. Afbeelding 2 en'
3 zijn ontleend aan het radiotijdschrift „Wireless
World" en draagt het volgenae onderschrift:
„In 1652 versloeg Admiraal Tromp, de dappere
Nederlandsche zeeheld, de Engelsche vloot
onder commando van Admiraal Blake bij
Dover en keerde, zooals de geschiedenis ver
haalt, huiswaarts met een bezem in top, ten
toeken dat hij de zee had schoon geveegd.
In 1927 heeft de Nederlandsche Philips zender
te Eindhoven den aether schoon geveegd en
Engeland nogmaals de les gelezen, doch thana
in vriendschap!"
En ten toeken van deze aether-zege bevindt ziclï
een bezem aan den top van een antennemast!
Al deze prestaties en successen verwekten natuur
lijk overal de grootste geestdrift; zij vonden hun
bekroning in de toespraak, welke H.M. de Konin
gin en I-I.K.H. Prinses Juliana via de PCJJ-zender,
op 1 Juni 1927 hielden tot Oost en West-Indië. Do
zender PCJJ had als eerste Europeesche kortegolf
zender het bewijs geleverd, dat regelmatige om-
roepuitzendingen over iederen afstand practisch'
mogelijk waren. Thans ging het er om den „proef*
zender" te maken tot een definitieven zender. Men
vatte het plan op om een officieele kortcgolf-vcr-
bincing tot stand te brengen tusschen het moeder
land en de overzeesche gewesten. Ter verwezen
lijking hiervan werd op 18 Juni 1927 de „N.V.
Philips' Omroep Holland-Indië", bij verkorting
PHOHI genaamd, opgericht.
De nieuwe omrocpmaatschappij, welke, dank zij
den steun van verschillende cultuurondernemin
gen, scheepvaart- en petroleum-maatschappijen,
banken en andere instanties tot stand gekomen
was, bouwde een eigen kortegolfzender, welke,
voor wat het technisch gedeelte betreft, berustte
op de ervaringen welke met den PCJJ-zender wa
ren opgedaan. Deze nieuwe zender kwam in;
December 1928 gereed; de uitzendingen namen
onmiddellijk een aanvang. Gewerkt werd op
16.88 m. met een antenne-energie van 20 KW. Van-
al den beginne waren de resultaten uitstekend;
reeds op 28 December relayeerden verschillende
Amorikannsche stations het Phohi-progrnmmn. Do
overbrugging van een afstand van 5000 km. bet.ee-
kende een groot succes en de eerstvolgende post
uit Amerika bracht honderden brieven.
In 1930 moest echter tengevolge van bepaalde orga
nisatorische moeilijkheden het zegenrijke werk der,
Phohi worden onderbroken. Overeenkomstig do
voor Nederland gekiende bepalingen, wenschte
onze Begeering ook den zendtijd van den Phohi*
zender, die voor Indië werkte, onder de Neder
landsche politieke en confessioneele omroepver-
ecnigingen te verdoelen, hetgeen het stilleggen
van den Phohi-zender tengevolge had. Doch de
Phohi was over de geheele wereld en vooral iQ
Indië reeds zoo bekend en bemind, dat uit alle
werelddeelen protesten binnenkwamen. Deze had
den uiteindelijk tengevolge, dat na een ongeveer
tweejarige onderbreking de Phohi op 24 Decem
ber 1932 haar uitzendingen weer kon hervatten.
Echter bleek, dat tengevolge van astronomische
invloeden een langdurige zonnevlekken-periode
was hiervan de oorzaak de ontvangstverhou
dingen zich hadden gewijzigd. De technische lei
ding zag zich voor nieuwp problemen geplaatst en
stelde oogenbilkkelijk alles in het werk de moei
lijkheden te overwinnen. Men maakte den zender
voor een tweede golflengte gereed, zoodat
.voortaan ook op een golflengte van 25.57 m. kon
worden gewerkt. Op 16 April 1934 konden de offi
cieele Phohi-uitzendingen weer een aanvang
nemen.
De oude PCJJ-zender, die thans de roepletters
PCJ ontving, was ononderbroken in bedrijf geble
ven en zoo noodig kon deze als relaiszender voor
den Phohi-zender dienst doen. De PCJ-zender werd
vervolgens ook voor een tweede golflengte inge
richt, zoodat de Phohi, tezamen met de PCJ, over
vier verschillende golflengten beschikte.
Het ligt derhalve voor de hand, dat de Phohi zijn
roeping, om te zijn een wereldzender in den besten
zin van het woord, ten volle heeft begrepen en in
practijk gebracht. Thans, na een 10-jarige practijk,
staan de Nederlandsche kortegolfzenders mede
aan de spits en zorgen zij door eigen programma's
of door heruitzending der K.R.O. en V.P.B.O. pro
gramma's voor de verbreiding onzer cultuur en
kunst over de geheele wereldl
Het beste dat men hem bij dit jubileum kan
wenschcn is, dat hij er spoedig in moge slagen
als wereldzender voor den geheelen Nederland
schcn omroep werkzaam te kunnen zijn De tech
nische voorwaarden daartoe zijn voorhanden. In
derdaad binnen afzienbaren tijd zal de Phohi door
de constructie van den opnieuw gemoderniseerden
en versterkten zender PCJ, waarvan de antenne-
energie tot 60 kW. wordt verhoogd, behooren tot
DE STERRENHEMEL
IN MAART
De kaartjes stellen elk het halve hemelgewelf voor,
boven den noordelijken en den zuidelijken horizon,
in den stand van 15 M a a r t 's avonas te negen
uur
Een loodlijn uit de Poolster neer gelaten, wijst het
noordpunt van den horizon aan.
De circumpolaire sterrenbeelden, op het noord
kaartje binnen de gebogen lijn, staan op onze
breedte altijd boven den horizon.
De pijlen op de kaartjes geven do richting va:*
do hcinelóraaiing aan.
De sterrenbeelden
De Groote Beer nadert het zenith. In het oosten
vraagt Arcturus, de heldere ster in Bootes en in
het westen de planeet Venus in den Ram, de aan
dacht. Leeuw, Kreeft en Tweelingen staan hoog
in het zuiden, in het oosten rijst de Maagd, terwijl
de bekende heldere sterrenbeelden der winter
nachten steeds meer naar het westen opschuiven.
De Melkweg loopt van het zuiden, door het westen,
naar het noorden.
A 1 g o 1 m i n i m a zijn waarneembaar 2 Maart to
ruim 7 uur en 22 Maart te pl.m. 9 uur.
De Leeuw en de Kreeft
Deze twee vormen wel een sterk contrast en merk
waardig genoeg, niet alleen in het dierenrijk maar,
ook als sterrenbeelden aan den hemelkoepel.
Do Leeuw behoort met den Beer en Orion tot de
grootste sterrenbeelden en is qus het grootste
sterrenbeeld uit den Dierenriem. De Leeuw bevat
ook ecnigc heldere sterren, Re gul us is van de
eerste grootte, en met eenige goeden wil en wat
fantasie is uit die sterren een imposante leeuwen
figuur te vormen, die met den kop naar het
westen gericht, immer in die richting statig
voortschrijdt. Alfa Leonis, de helderste ster uit
den Leeuw, die bij de ouden „de koninklijke"
boette, werdt door Copernicus Regulus (het Ko
ninkje) genoemd. Door geregelde waarneming
van Regulus (die een merkwaardige meervoudige
H. Af. Koningin Wilehlmina en H. K. H. Prinses
Juliana spraken op i Juni 1927 tot Oost- en West-
lndiê voor de microfoon van den kortegolfzender
P.C.J.J. in de Philips Laboratoria te Eindhoven.
de krachtigste en verstdragendc stemmen in het
groote radiowereldverkeer. De oudste kortegolf
zender van Europa zal, zijn traditie getrouw, weer
een leidende positie innemen! En de luisteraars
in de geheele wereld zullen er hem dankbaar voor
ster is en juist op de ecliptica is gelegen) hebben
de ouden (Hipparchus 1270 v. Chr.) reeds de prac-
cessie der nachteveningspunten ontdekt.
In tegenstelling met het bovengenoemde sterren
beeld, is de Kreeft een der kleinste en in elk geval
de nietigste figuur uit den Dierenriem. Men neemt
dan ook aan dat Leeuw en Kreeft in oude tijden
één sterrenbeeld zijn geweest en de Kreeft tot den
„kop" van Leeuw heeft behoord. Eerst toen do
Dierenriem werd vastgesteld (waarschijnlijk in
Babel) en men dus tw a a 1 f teekens noodig had,
werd den Leeuw zijn kop ontnomen en dezo
onbeduidende groep tot zelfstandig sterrenbeeld
verheven.
De sterren zijn alle zwakker dan de derde grootte.
In het midden van de Kreeft is voor een scherp
ziend oog een wazig vlekje te zien, dat in den
kijker tot een prachtige sterrenhoop wordt.
Bij de aardrijkskunde worden wij nog eens aan
dit kleine sterrenbeeld herinnerd door den naam
van den kreeftskeerkring, de cirkel op
aarde, waar op den langston dag op het noor
delijk halfrond, de zon in het zenith staat. Op
21 Juni toch komt de zon in het teeken van
den Kreeft (thans gelegen in het sterren
beeld Tweelingen).
Huygens beschrijft dan ook dichterlijk het na
deren van den langstcn dag in zijn „Voorhout van,
's-Gravenhagen" aldus:
't Sonnenradt begint te stooten
Tegen 't Noorder C r e e f t e n-heok,
En dit kromme krauwelpooten
Ruoken 't naer den L e e u w e n-neck:
Daer met gaen de dagjes krimpen,
Die men langer hoopt, als heyL
De zon, de maan en de planeten
De zon treedt 21 Maart in het toeken Ram, slaat
dan in het sterrenbeeld Visschen, r. kl. 0 uren,
oecl. 0 graden. Do Lente begint.
Het eersle kwartier der maan van 19 Maart staat
in den Stier, de volle maan van 26 Maart in d©
.Maagd.
Mercurius is 25 Maart in bovenconjunctie met
de zon en dus niet zichtbaar.
Venus blijft deze maand nog een schitterende
avondster. Do planeet gaat aan het begin der
Ik zag.....
Ik zag den Heiland op een heuvel staan.
Hij wees ten hemel, naar ziijn Vaders woning.
En smeekende armen heffend naar hun koning,
Luisterde 't volk en zag hem hoopvol aan,
Die hemclheil beloofde als lijdens looning
En 't jongste kindje kon zijn woord verstaan.
Gelijk een vleugel zag ik openslaan
Zijn blanke mouw 't Volk dronk zijn woord
als honing.
Als lenteberken op een heuvelkling
Was 't woud van armen naar hun vorst geheven,
Of elke hand belofte blij ontving.
Doch Hij, Gods liefdezoon, wilde enkel geven
Zijn vrede en vreugde en morgen 't eigen
En zag den Kruisberg, die ten Hemel ging.
Ik zag den Heiland rijzen, blank en rank,
Hoog boven 't volk, dat koen hem dorst
omdringen,
Zijn wijde mouwen, wit als engelzwingen,
Zag 'k wuiven waar zijn zegen 't zondekrank
En donker volk omwoei, dat, dwaas, bleef dwingen
Om zichtbaar wonder, morrend, zonder dank.
Ik zég hem spreken tot mij drong geen klank.
Doch 'k voelde wel: hij sprak als de Snglen zingen.
Na wanhoopsuren zwart in zwarten nacht,
Doorgild van storm, doorruischt van wilden regen,
Aanschouwde ik Hem, die teedren liefdezegen
Vanuit den Hemel 't lijdend menschdom bracht,
O Trooster! Heiland! leid tot U mijn wegen!
Iloe droef en mop, 'k zal volgen zonder klachi.
Uit; „Wijding". IIELENE SWARTH.
maand 4 uren, aan het eind 3 uren na de zon
onder.
Venus is rechtloopend in den Ram, zooals men
op het noordkaartje kan zien, waar de positie des
De figuur geeft een overzicht van het sterren*
beeld vóór en na. de splitsing
planeet voor den lsten, den 15den en den 31sten
der maand zijn aangegeven.
Mars komt omstreeks middernacht op.
Jupiter komt een paar uren vóór de zon op
en is dus aan den morgenhcmcl zichtbaar.
Saturn u s verdwijnt in de stralen der avond*
zon en komt den 16en in conjunctie met de zon.
Losse nummers
Zondagsblad
Gaarne zijn wij bereid, voor zoover 'de
voorraad strekt, onze lezers aan losse
nummers Zondagsblad te helpen.
Wij brengen daarvoor 5 ct. per nummer
in rekening en verzoeken vriendelijk het
bedrag gelijk bij de .bestelling te voldoen.
DE ADMINISTRATIE
115
