Amsterdam in 1936
Uit het Sociale Leven
EVEN OMZIEN
Glimp van licht-Nationaal
besef - Makke heeren -
Bestrijding werkloos
heid - Kerk en politiek
Op Oudejaarsavond van 1936 tr.c-
gen we met meer hoop in het hart af-*
scheid nemen van het heengaande jaar
dan we het een vorig maal van den
toen volte/den tijdkring konden doen.
Was het bij het einde van 1935 niets
dan wolken en donkerheid in econo
misch opzicht, in den loop van 1936
hebben we kunnen waarnemen het
wolkje als eens mans hand. dat naar
ieder hoopt verfrisschende sociaal-
economische regen zal brengen. Of.
om het eerste beeld vast te houden,
in het najaar van 1936 zag men de
lichtstrepen, die wezen op aanvanke
lijk economisch herstel.
Een tweede frappeerende bijzon
derheid was de wijziging in de volks
opinie ten opzichte van vorstenhuis
en vaderland, ten deele ook in gods
dienstig opzicht. Reeds in 1935 kon
deze verandering van denkbeelden
niet verborgen blijven. De wind begon
toen al uit een andere hoek te waaien.
In de loop van dit jaar is het al dui
delijker geworden, dat de nationale
opleving aanhield, terwijl het voorts
de aandacht trekt, dat in politiek op
zicht de stukken gansch anders op
het schaakbord zijn komen te staan.
Zoowel in nationaal als in meer poli
tiek opzicht verliest de roode speler
het spel. De gebeurtenissen van 1936
zijn daar om het te bewijzen
j
Hiertoe moeten we In de eerste plaats een
kijkje op het Stadhuis, in de Raadszaal, ne-
xnen.
In Januari keerde de roode meerderheid,
bestaande uit sociaal-democraten en commu
niste# zich nog in verheten felheid tegen
de Regeering, die de teugels strak hield. In
machtelooee wede werd de loonvoordracht
.verworpen, voor de derde maal, sedert xij bij
de begrooting een paar maanden .vroeger
was ingediend.
Driemaal is scheepsrecht Zoo dachten Re
geering èn roode meerderheid er ook over.
En daarom heeft de Landsoverheid voet bij
stuk gehouden en is de zooeven genoemde
meerderheid er sterk over gaan denken,
de strijdbijl maar te begraven.
Nog eenige malen heeft het staal geflik
kerd, als de heer Matthijssen het wapen der
oppositie hanteerde, daarin min of meer ge
trouw bijgestaan door de communisten,
maar de volksdeun „Houdt er de moed maar
in" drong op de duur niet meer tot het Prin
senhof door. - -
En thans eten dfl'roode heereit uit de
hand, zelfs de communisten pikken een
graantje mee. De begrooting is aangenomen
met algemeene stemmen, na te zijn afgehan
deld in verbijsterend snel tempo. Het was
haast niet te gelooven, maar het is toch wer
kelijk gebeurd.
Om in dit verband nog even te herinneren
aan het geschrevene over de veranderde
volksopinie; wij hebben in het afgeloopen
jaar schoone dagen met ons vorstenhuis
doorleefd, en het is verheugend te mogen
constateeren dat in al breeder kringen
de liefde voor Oranje
opleefde en terugkeerde.
Eerst concentreerde zich de volkshulde
rondom Koningin en Prinses. Aan de voor
avond van de Julianadag is de jarige Prin
ses in het Stadion hartelijk gehuldigd. Het
bezoek der beide Vorstinnen verder in het
voorjaar werd een zegetocht en culmineerde
in de grootsche zanghulde op den Dam.
Nog was evenwel de climax in dit jaar
niet bereikt, want 17 September 1936 zal
.voor Amsterdam de onverpiptelijke dag blij
ven. Op de schoone zomerdag verwelkomde
'de hoofdstad Prinses Juliana n\et haar ver
loofde, Prins Bernhard, met buitengewoon
enthousiasme. En thans, bij het overgaan
van Oud op Nieuw, in cte bruidstijd van het
Prinselijk Paar, is Amsterdam vlaggenstad
als nooit te voren. Vergeleken bij eenige ja
ren geleden is ook in het uiterliik Oranje-
betoon zeer veel ten goede veranderd.
Een terugblik op hetgeen verricht werd
lot bestrijding van de werkloosheid
richt zich uiteraard op het Stadhuis, want
alleen van Overheidswege is de bekamping
van dit schrikkelijk kwaad systematisch
voortgezet. Er was ook een politieke pastil,
'die een bijdrage wilde leveren, nl. de S.D.
A.P., die in de prille Januaridagen van het
jaar de Markthallen bezette met een leger
van, naar men beweerde, 45.000 man. Een
indrukwekkende betooging wat het getal be-
treft, maar verder ook niet, want niemand
kreeg er werk door, ook later niet. Het was
dus niets dan tam-tam.
Ten Stadhuize scheen het aanvankelijk
beter te gaan. Een plechtige samenkomst in
de Raadszaal belegd, luidde de worsteling
tegen den demon der werkloosheid in, on
der leiding van den heer wethouder de Mi
randa, die aan een kampvechter deed den
ken, en werkelijk ook zijn uiterste best heeft
gedaan om de burgerij te bewegen toch met
werk voor, de dag te komen.
De Meer-werk-actie", administratief goed
georganiseerd, is evenwel een papieren oor
log gebleken, want met manifesten, insig
nes, filmvoorstellingen enz, bereikt men uiter
mate weinig. Het resultaat van deze speci
fieke de Miranda-actie, waarvoor de recht-
scbe leden in het Dagelijksch Bestuur hem
„fair play" hebben gegeven, is dan ook bij
zonder poover geweest.
Wat op het gebied van de werkverrui
ming kon v/orden bereikt, kwam tot stand
met medewerking van het Werkfonds der
Regeering, een omstandigheid, die de soci
aal-democratische fractie in den Raad me
nig benauwd oogenblik heeft bezorgd.
Intusschen loopt, ondanks alle pogingen,
van welke zijde ook ondernomen, het aan
tal werkloozpn nog altijd In de tienduizen
den. Van beduidende vermindering is geen
sprake, men mag al blij wezen, dat het cij
fer niet hooger wordt.
De zorgen van het Gemeentebestuur zijn
'deswege ook dit jaar bijzonder groot geweest.
Behalve de millioenen crisisschade, die
Amsterdam moet dragen de wethouder
van Financiën heeft die becijfert! op 140
millioen behoort te worden gezorgd voor
de werkloozensteun, die dit jaar ca, 30 mil
lioen vorderde. De hoofdstad zou er deor ge
ruïneerd zijn geworden, indien het Werk
loosheidssubsi diefonds scharrainkelig over
blijfsel van de aanvankelijk veelbelovende
„financieele verhouding tusschen Rijk en ge
meenten" niet ware bijgespixmgen.
Over hot bedrag der uitkeering ligt Am-
terdam voortdurend met de Regeering over
hoop. Ook nu berust bij de Tweede Kamer
een adres van den Raad om de Regeering er
toch van terug te houden haar bijdragen
in de hooge financieele lasten der werkloos
heid niet te verminderen.
De aanpassingspolitiek
ging Inmiddels in de gemeente-huishouding
onverpoosd door. Van het door de sociaal
democraten bij do Raadsstembus van 1935
beloofde .Aanpakken" kwam ook in 1936
letterlijk niets terecht. Wie aanpakte door
aanpassen was de burgemeester, Dr. W. de
Vlugt, die in dit jaar door het Parlement
goedgekeurd zag de door hem mede ge-
nepireerde overeenkomst om 10 millioen van
Rijkswege beschikbaar te stellen voor de
bouw van het nieuwe Stadhuis aan het
Frederiksplein, waarvoor de Nederlandsche
architecten bereids aan het werk zijn ge
togen.
Het getuigt van moed en ondernemings
geest om in deze nog altijd benarde tijden
groote werken op stapel te zetten. Behalve
aan het nieuwe stadhuis denken wij hier
het Boeahplan en kleinere werken voor
de toekomst, zooals de voorgenomen bouw
van een nieuw hoofdbureau van politie.
In het uiterlijk beeld der stad
kwam nagenoeg geen verandering. Wel
heeft de Raad besloten om het grootste
deel van het Rokir» te doen dempen, maar
tot uitvoering van dit besluit kwam het
nog niet.
De uitbreiding der veriieerslidhten op
kruispunten in de binnenstad werd voort
gezet. Hierdoor gehoorzaamt het drukke
verkeer al meer aan vaste regelen, waar
mee évenwei niet wordt gezegd, dat het
aantal verkeersongelukken verminderde.
Integendeel, ondanks alle Ingewikkelde be
schouwingen, die aan voortgaande fnuiking
der gevaren langs den weg zouden doen
denben, laat de statistiek der verkeers
ongevallen een zorgelijk beeld zien, waar
van de curve eerder neiging tot stijgen
dan tot dalen vertoont.
Slechts twee maal werd de bevolking
opgeschrikt door een ernstige brand: in het
begin van het jaar door de ramp in het
woonhuis aan den Aohterburgwal, waar
menschenlevens moesten worden betreurd;
en onlangs nog door den brand bij Perry
in de Kalverstraat, die tot materieele
eahade beperkt bleef.
Eenige ongerustheid werd gewekt door
het versahijnsel van bouwvallige huizon
aan het Ambonplein. Overigens staat allee
hier nog stevig, en dat wil heel wat zeggen
voor de tienduizenden hulzen, die samen
het hier en daar zoo interessante
beeld van Amsterdam vormen. Een typisch
verschijnsel is het leegstaan van ongeveer
12.000 woningen, waaraan de slechts spora
disch voorkomende huurdaling niet
vrèemd; is.
Vertriijdend li het geheel veranderde
aspect varv de haven. Opgelegde schepen
zijn er niet meer en mede als gevolg hier
van zijn de werkzaamheden ln de haven
toegenomen. De op korte en lange trajec
ten, snel rijdende Gemeentetram Is haar
ernstigste zorgen te boven, en Schiphol,
waar vreugde en rouw wisselen, wordt
langzamerhand een model-luchthaven.
Het politieke leven
was fn dit stille Jaar zeer opgewekt Voor
drukte en lawaai zorgden S.D.A.P., com-
mundsme en N.S.B., leder naar eigen in
zichten, die, hoe ook tegengesteld, meer
malen merkwaardige overeenkomst ver
toonden. Wij bedoelen hier het gevarieerds
beroep op de massa, waarvoor b.v. de
S.D.A.P. haar plan-actie organiseerde en de
N.S.B., om een ander voorbeeld te nemen,
een reclameklok noodig had en Mussert als
een moderne Brinio op het schild verhief;
het sohild waarop de vurige pijlen der rene
gaten waren gericht
Van de rechtsahe groepen waren het de
Antirevolutionairen, die door regelmatige
lectuurverepreiding, een normaal en voor
treffelijk middel, op den volksgeest in
werkten. Hoogtepunt van het A.R. leven
was de buitengewoon geslaagde zomerland-
dag in Artia, waar 8000 onzer mannen en
vrouwen, ouderen en jongeren, rondom Dr
H. Colijn zijn samengekomen im dankbare,
geestdriftige stemming.
Te midden van het gedruisch der wereld
stad ging voorts
de geestelijke en zedelijke bearbeiding
door de Kerk" en vele organisaties ongestoord
voort. Ongestoord wat het uitwendige be
treft Innerlijk worden groote volksgroepen
aangegrepen door verderfelijke, godsdienst
en moraal ondermijnende denkbeelden. Zorg
wekkende cijfers ten aanzien van huwelijk,
echtscheiding, ongeloofspropaganda enz. zijn
ook in dit jaar openhaar gekomen.
Daartegenover is de boodschap des Evan
gelies in getrouwheid en op allerlei manier
gebracht: ln huis en op school; in de kerk
en op straat door lied, woord en geschrift;
aan de graven en bij het huwelijksaltaar. De
Christelijke Kerk als instituut èn als orga
nisme heeft, naar Gods bevel, den overste
dezer wereld, die ook in Amsterdam haar
eiken voetbreed betwist, slag geleverd. Op
alle gebied des levens. In de kleuterschool
en aan de Universiteit, ja waar al niet.
Wij hebben
vele Jnbilaa en nlet-alledaagsefia
gebeurtenissen
beleefd en gevierd. Om op Hel gebied der
Christelijke werkzaamheid nog even te blij
ven, herinneren wij aan het 60-jarlg bestaan
van Patrimonium in de eerste dagen des
jaars, op de hielen gevolgd door de gedenk
dag der Doleantie van 1836, in Februari
nog opi-ttelljk herdacht in het Concertge
bouw en in de Keizer9graohtkerk. Ter laat
ster plaats zijn de vele zittingen vai
Synode der Geref. Kerken gehouden, die
aanvingen op 25 Augustus en bsëindlgd
werden 2 October. Het was een langdurige
kerkelijke vergadering, die veel belangstel
ling trok.
Verder Is Evangéline BootH, de interna
tionale leidster van het Leger des Heila hier
op bezoek geweest. Het eeuwfeest der Zon
dagsschool is ook ten onzent in onderschei
den kring herdacht. In de Ned. Herv, Ge
Het afgeloopen jaar kenmerkte zich door veel storm en hoog water. En langs onze
gevaarlijke kust had menig schip 't zwaar te verantwoorden. Het Grieksche s.s.
.Aghios Nikolaos" dreef voor den Hoek met gebroken stuurinrichting rond.
meente werd meit de komst van Ds J. L.
Gregory de 400ste predikant bevestigd se
dert de Alteratie in 1578. Prof. G. Wisse,
de vermaarde kanselredenaar, is na jaren
an afwezigheid, hier ter stéde terugge
keerd.
Het is te betreuren, dat na 8 eeuw-en
Evangelieverkondiging de Noord erkerk
moest worden gesloten evenals vroeger
haar ongeveer even oude zuster, de Zuider-
kerk. De Eilandskerk, die op een historie
van twee eeuwen mag terugzien, beleeft
een zorgelijke ouderdom. Terwijl men in de
Hervormde kringen van Amsterdam-Zuid
doende is om steenen aan te dragen voor
een nieuw bedehuis, mocht de Geref. Kerk
haar overeenkometigen wensoh vervuld zien
door de opening van de ruime en geriefe
lijke Waal kerk.
Voorts zijn de volgende Jubilea nog ver
meldenswaard: S.S.R., de bekende organi
satie van Geref. studenten aan de Lands-
en Stedelijke universiteiten, vierde haar
gouden feest. Hetzelfde voorrecht viel te
beurt aan de Luthersche Diakoneaseninrich-
ting. De Kamer van Koophandel herdacht
haar 125-jarig bestaan, in het Paleis van
Justitie zetelde een eeuw lang de symboli
sche vrouwe-met-de-blinddook. Eenige Ge
meent e-fcnstelLingen jubileerden, w.o. de
Telefoon met 40 en de Arbeidsbeurs met 50
jaren. Zelfs het „Jubileum" van het Paling
oproer ging niet onopgemerkt voorbij.
Vermolden wij ten slotte nog afzonder
lijk, dat de heer F. M. Wibaut en met hem
een stuk sociaal-democratische traditie ten
grave werd gedragen.
Aan het einde van dit uitteraard in groo
te lijnen uitgestippelde jaaroverzicht moge
nog worden gewezen op enkele onopgeloste
problemen, als de bestrijding der werkloos
heid, verkeersvraagstukken en de bescher
ming van Amsterdam tegen luchtaanval
len. Daarbij komen nog onafgedane vraag
stukken als b.v. de samenvoeging van poli
tie en brandweer, en de nog niet voltooide
maar toch reeds flink opgeschoten spoor-
wegwerken.
Er zijn vceJ meer vraagstukken en itj'oei-
lijkheden, die gemeenschappelijk en per
soonlijk het, nieuwe jaar worden ingedra
gen, Als God evenwel met ons mag zijn,
zien we niet op tegen deze JabboMocht,
want ook in dit jaar hopen we op Pniëls,
die we, dank zij Gods goedertierenheid, ook
doorleven moohten in het welhaast vervlo
ten jaar 1936,
Een reuzen-panda gevangen
gen.
Deze Panda werd in 1868 door een zen
deling, Armand David, ontdekt in het vrij
wel ontoegankelijke noord-west Szetsjocn.
Pas in 1928 konden de ontdekkingsreizi
gers Kermit en Theodore Roosevelt een
exemplaar schieten. Vóórdien vond mon
slechts beenderen van deze zeldzame
schuwe dieren!, waarvan men niet te weten
kon komen hoe zij leefden.
Twee jaar geleden, aldus een correspon
dent van de Times, kwam de Amerikaan-
sch© ontdekkings-reiziger Harkness in
Sjanghai aan, met het plan een reuzen-
Panda levend te vangen. Hij stierf bij de
voorbereiding van zijn plannen en zijn
weduwe kwam uit Nieuw York om zijn
plannen verder ten uitvoer te leggen.
Slechts door een jongen Chineeschen ont
dekkingsreiziger, Quentin Yong, vergezeld,
waagde zij den tocht door het woesle eu
van bandieten vergeven noord-west Szets-
jófen. Zij had een zeldzaam geluk: de expo-
diiie verraste een vrouwelijk exemplaar bij
een nest dat een jong bevatte. De moeder
vluchtte, en mevrouw Harkness keerde
met het jong naar Tsjengtoe, de hoofdsta-1
van Szetsjoen, terug, van waar zij met een
vliegtuig naar Sjanghai kwam. De baby-
Panda overleefde dezen tocht, die uiteraard
zeer zwaar was. Men hoopt het dier ook
verder in leven te kunnen houden in den
Bronx-Dierentuin in Nieuw York, waar het
voor bestemd is. Panda's leven van jonge
bamboe, en het zou waarschijnlijk ónmoge
lijk zijn een volwassen Panda in leven te
houden huiten een streek waar bamboe
overvloedig groeit. Men hoopt dit jonge
exemplaar echter te kunnen wennen aan
een ander dieet. Tot nog toe leeft het van
melk.
Een terugblik over 1936
Licht aan de kim
Zoo op het eerste gezicht zou men zeggen,
dat er op sociaal gebied in 1936 weinig
kan zijn voorgevallen. Immers, de massa
denkt bij sociale actie nog steeds aan sta
kingsactiviteit of althans in die richting.
De Christelijke arbeidersvakbeweging
heeft het ons in de laatste jaren ze-ker wel
anders geleerd en in 1936 in het bizonder.
Zeker, er waren ook sociale conflicten; er
was ook de noodzaak om daarin partij te
kiezen en niet altijd naar de kant der ar
beiders; doch meer en volle aandacht werd
besteed aan jeugdwerkloosheid, aan werk
kampen, aan vernieuwing van collectieve
contracten ,aan pogingen om bedrijven to
redden en aan de verzorging bij werkloos
heid.
De Chr. Middenstand liet zich ook niet
onbetuigd, óoch werkte meer naar binnen
en bevestigde zijn positie. De actie voor
borgstellingsfondsen gaf positief resul
taat
De Chr. Werkgeversorganisatie deed meer
van zich spreken en joeg de „neutrale" .ver-
eeniging de schrik op het lijf.
Er is dus in 1936 nog genoeg gepasseerd
om er een draaglijk overzicht van te maken.
Met één factor hadden alle organisaties
meer of minder van doen. Het was die der
werkloosheid
Daarmee was hét op het eind van het
vorig Jaar zeer droevig gesteld. Immers, zij
bedroeg onder de verzekerden in het geheel
in de week van 23 tot en met 28 December
1935: 39.5 pet.; in de vorige verslagweek (9
tot en met 14 Dec. 1935: 34 pet.). In de over
eenkomstige week van 1934 33.8 pet.
In Januari klom het cijfer nog, doch daar
na kwam do gewone voorjaarsdaling. In
April stond het benoden de 30 pet
Het verblijdende versohijnsel deed zich
daarbij voor, dat de daling aanhield of dat
in elk geval de stijging geringer was dan een
vorig jaar. Half November konden we schrij
ven:
Ook nu nog hoe zou het anders kun
nen valt er eenige stijging te constatee
ren vergeleken met de vorige verslagweek.
Toen was hot percentage 28.7; thans klom
het tot 29 pet
Maar daar staat t. mover, dat er verge
leken met 1935 een 'ng is van 0.4 pet
Het Yorig jaar immers ..as het percentage
29.1
Half December was de verhouding met
1935 nóg iets gunstiger: nu 29.5 pCt en in
1935 nog 30.4 pCt. Aldus bijna 1 pCt. lager.
De curve in de conjunctuur is omgebo
gen. We gaan in de stijgende lijn.
Wel zeer beklemmend is daarbij de vraag:
wat zullen we met onze werklooze jeugd
doen? Dankbaar mag erkend, dat in vele
gemeenten de jeugdwerkverschaffing bevor
derd wordt en het Rijk laat zioh daarbij niet
onbetuigd. Maar bijzonder mooi werk is
gedaan door de
Centrale voor werkloozcnzorg,
waarin Christenen uit alle kerken elkaar
vonden, zoodat acht werkkampen gesticht en
geëxploiteerd konden worden. Het kostte
weinig moeite in eenige weken 125.000,—
bij elkaar te krijgen en we twijfelen er niet
aan of, waar in de week van 31 Maart tot
6 April a.s. gecollecteerd zal worden voor
uitgebreider werk, do 150.000,er ook zal
komen.
Immers, het gaat nu niet alleon om „Jong
Berijmde jaarkroniek 1936
(Geen toegang voor letterkundige critici)
Even omzien naar 't verleden,
Wat het jaar, dat ging, ons gaf,
Nu het daalde, als zoovele
In Verledens donker graf.
Januari: de Regeering
Remt de cumulatie-schroef,
Deez' kroniek krijgt and're richting,
Hier is cumulatie troef,
Juliana en haar Moeder,
Prezen 't werk der A.J.C.:
Dapper speelde men 't Wilhelmus,
Dapper zongen leden mee.
Deckers ging op reis naar Polen,
Gelissen was nummer twee;
Leerden van de Poolsche boeren,
.Van het land en van het vee.
Stilgelegde schepen voeren
Wederom het zeegat uit;
Werven bouwden nieuwe booten
Voor de halfvergane schuit,
Hooger echter stegen kosten.
Van het levensonderhoud;
Lager werden nog de loonen,
En de winter bleef maar koud.
Voor het blad de Rotterdammer
Gaf de maand een extra dag:
Tien keer duizend maal verscheen het
Onder onverschoten vlag.
Februari gaf een reeks van
Narigheden zonder tal:
Groote brand in Neer lands hoofdstad.
Niemand heugde zoo'n geval,
't Versch kadetje werd de leuze
Van een weekelijk geslacht;
En in Megen was een „moeder",
Slechts op vuil gewin bedacht.
•t Ghrist'lijk zangerscorps was vrooljjk
Bij zijn jubileumfeest;
Maar de „Ganges" voer „vlag halfstok";
Rampspoed was zijn deel geweest,
't Werkplan, dat de Katholieken
Prezen als het juist beleid,
Was gebouwd op muntcorrectie;
Bracht hen mef Colijn ln strijd.
Maart en dure koffieboonen,
Hoorden blijkbaar bij elkaar;
Nederlandsche sporen toonenf
Werkverschaffing ligt hier klaar,
Roekelooze kolonisten
Zwetsten over Nieuw Guinee;
Duitsche krijgers kwamen nader,
Belgen daohten aan Visé.
Militairen bleven waakzaam,
Moohten vooreerst niet van post;
Maar Colijn, als altijd spraakzaam,
Zei: ,-,er wordt geen schot gelost,
Nieuwe hulp voor artbeldsloozen
Werd Centraal weer aangepaJtt;
Kampcommissies waren werkzaam
Met beleid, volharding, takt,
In April kwam 't Telexwander,
Toen het Paaschcomgres van Rood,
Waar met driekleur en Wilhelmus,
Men Oranje hulde bood.
De V.D. bleef toen niet achter,
Schrapte gauw ontwapening;
„Neerland Weerbaar" vroeg attentie
Voor defensie-hapering.
Velen weenden bij de lijkbaar
Van Ruys, Kamerpresident;
Roode vrienden treurden over
Wibaut, hun zoo wel bekend.
Mel: in Chaam was nieuwe vreugde,
't Achtste werkkamp kwam gereed;
't Crisiscomité staakte echter
De bestrijding van veel leed.
Gouda zag de rosse vlammen
Van een oude kaarsfabriek;
Mussert snoefde op de heide
Op zijn „dom en stom publiek".
Juni was een maand van staking,
Allereerst in 't parlement,
Waar 't ontwerp der vaste lasten
Door R.-K. werd afgestemd.
Voorts: IJmuiden weer in moeite
Door de staking bij de visch;
Ook ten zuiden van de Schelde
Liep het in de haven mfs.
„Unitas" deed van zich spreken;
Zegen was er veel verspreid;
Zegen was er veel genoten
Door Gods goedertierenheid.
Vorstenhuis ontsloot de Waalb'rug,
Bond het Noorden aan het Zuid;
Rotterdammerlezere trokken
Flink marcheerend er op uit.
Juli vroeg een aantal dooden;
Croles. Okma, and'ren meer,
Beilens B. en W. tezamen,
Minstens vijf door 't booze weer.
Avro-Zondag was ontwijding
Van de stille Sabbathsrust;
Colijns rede op de landdag
Staalde onze strijdenslust.
In Augustus: vijfde stichting
Van het Talma-comité;
Zonder Quispel, door Gods liefde
Heengegaan in volle vree.
Glasfabrieksconflicten werden
Opgelost met wijs beleid;
Maar huismoeders heetten strafbaar
Daar thuis boter werd bereid.
Ook steuntrekkers moesten lijden
Door de sohatkist-narigheid;
Maar de reeders overwonnen
Haringultvoer-zwarighéitL
Bij do Jubilea voegt zicJi
Thans de C.N. Werkmansbond,
Die in d'Almelosohen pastor
Zulk een trouwen leider vond,
In September valt de vreugde
Van het prinselijke paar;
Neerlands bruidstijd vult het einde
Van het veelbewogen jaar.
Prinsjesdag en muntcorrectie,
Haagsche landdag met Colijn;
Teekenen van beter tijden;
Vara staakt het rood refrein.
Juliana-daaldens rollen
Op de arbeidsloozen toe;
Haagsche hulde-demonstranten
Worden niet des zingens moe.
In October kwam het bruidspaar
Met de Moeder naar de Maas;
De de Ruyter lag te wachten,
Wimpels wuifden aan de raas.
Sterke stormen gierden over
Hooggekruide golvenzee:
Scheveningen kreeg zijn dooden
Van de loggere „bleven" twee.
Nieuwe rampen braohten droefheid:
Nu bij Wilton in Schiedam,
Waar de dood, in gulzig grijpen
Redders en bemanning nam.
Bovendien sloeg ln de tropen
„Van der Wijck" defect op zij;
Onbegrijp'lijk voor de kenners
Van zoo'n dege maatschappij.
In November studiedagen
Voor het kader der partij;
Sterk gesteund door sprongen voor
waarts,
Van de V.C. krantenrij;
Van het dagblad, dat wij dienen,
Lezen, steunen met gebed,
Wijl het, naar zijn beste pogen
Nauw op rood en zwartrood let,
Zwartrood had geen beste dagen;
Mussert wint niet, maar hij Int;
't Dagblad, dat zijn „merk" moet
dragen,
Geeft veel woorden, maar slechts wind
Wapenaar mocht jubileeren
Christenvolk heeft hem geëerd;
Smeenk bleef blanke wapens smeden
Louter door Gods Woord geleerd.
Eindelijk, de maand December;
's „Lijsters" val in Engeland,
Passagiers, piloten vielen
In de niet te blussóhen brand.
Hollands Diep werd Hollands glorie
Door de stoutste brug van 't land;
Breda zong met Dordt victorie:
Nieuwe eenheid kwam tot stand.
Daarom past ons, volksgenooten,
Groote dankerkentenis,
Dat God, heden als voardezen,
Ons tot heil en hulpe 1^,
Holland", dat naar werk snakt, maar ook
om wat rust en ontspanning voor de vrou
wen der werkloozen. Dit geschiedde reeds in
1934, toen op initiatief van het Jonge Vrou
wen Gilde, een proef genomen is om de
vrouwen van werklooze leden gedurende
eenige oagen vacantie te doen genieten. Deze
proof is voortreffelijk geslaagd, zoodat een
tachtig tal vrouwen naar het Clubhuis „In-
gel>org" bij Oud-Leusden zijn geweest en on
geveer 150 te gast waren in het Vacantie-
oord van het C.N.V. te Putten.
Dit jaar was het aantal deelneemsters tot
350 gestegen.
Mooier werk is haast niet te denken: Jon
ge arbeidsloozen aan het werk te zetten cn
tobbende vrouwen van werkloozen eenige
rust te bereiden.
Daarnaast staat gelukkig de werkver
schaffing voor ouderen. Jaarlijks worden 60
a 70.000 man aan arbeid geholpen voor een
loon, dat althans iets boven de steun uit
gaat. „Het Werkende Land", met medewer
king der Regeering verschenen, geeft daar
van oen mooi overzicht.
De moeiten van deze tijd kunnen er onge
twijfeld toe meewerken, dat patroons en ar
beiders dichter bij elkaar komen to staan.
Vooral, wanneer zij zioh beiden gebonden
weten aan Gods Wet. Met groote blijdschap
volgde da-tfrom de Chr. arbeidersbeweging
de wedergeboorte der Chjr. patroonsvereen.
Reeds in het wintergetij werd die actie
ingezet. Want toen nam het bestuur der
Chr. Werkgeversvereniging op 7 Fobr. de
volgende verklaring aan;
„Het bestuur der C.W.V., in vergadering
bijeen, herhaalt zijn uitspraak in 1920 ge
daan, dat vorming van principieele werk
geversvakorganisaties om practische rede
nen noodzakelijk is; spreekt als zijn oordeel
uit, dat in dezen tijd om principieele rede
nen die vorming moet worden ter hand ge
nomen, voor zoover de mogelijkheid daarvan
blijkt".
Dit was een gelukkige formuleering. Want
nu kon de formule niet alleen hen omslui
ten, die voor Chr. patroonsvakvereenigingen
iyerden, maar ook de anderen, die daarvan
niet zóó overtuigd waren, doch op praktische
gronden thans geen andere uitweg zien.
Slechts een enkele wilde de voet niet op de
overbruggingsformule zetten en keerde zich
af. Intussohen gaat de propaganda voor
Chr. patroonsvakvereenigingen rustig voort.
De resultaten zijn niet gering, wanneer er
vertrouwende samenwerking tusschen de
organisatie der patroons en die der arbei
ders.
Bij de boekdrukkers Is men in dit opzicht
het verst gevorderd. Na eenige onderhande
lingen gelukte het daar in het voorjaar om
over een
nieuw collectief contract
tof overeenstemming te komen; wanf zoo
lezen wij in het bericht:
„Dat de vertegenwoordigers der werk
gevers- en werknemersorganisaties ten slotte
tot elkaar zijn gekomen, is te verklaren uit
de begeerte, die bij allen leefde, te trachten
dc bestaande rechts- en bed rijf sgemeen-
hap, ondanks de moeilijke tijden, in stand
houden".
Zoowel in de organisatie der patroons als.
'ile der werknemers werd het nieuwe con-
"•t met bijkans algomeene stemmen aan
komen.
Ook bij de bouwvakarbeiders slaagde men
-poedig, ondanks de heersohende werkloos
heid.
Zoo gemakkelijk ging het niet in de Wie-
ringermeer, waar de revolutionairen wroet
ten; niet te IJmuiden, waar de syndicalis
ten nog steeds veel invloed oefenen en waar
de Christelijke organisatie zich meermalen
tegen eigen leden moet richten; niet bij de
erwtenplukkers in West-Noord-Brabant,
waar Christelijke en R.K. patroons vaak erg
oud-liberaal handelen; niet steeds bij alle
landbouwconflicten, waar ingrijpen van
Rogeeringswege noodzakelijk was.
In het bloembollen- en boomkweekersbe-
drijf werd ook dit jaar een loonbijslag ge
geven door de Regeering; tevredenheid wek
te deze niet overal en sommige gemeentebe
sturen hebben dat de Regeering ook gezegd.
Van werkstakingen
werd in 1936 weinig melding gemaakt. Een
vreemdsoortige was wel die bij de werkver
schaffing in Giessendam en hier en daar
elders.
Zulks stakingen zijn naar het oordeel der
betrokkenen meestal het gevolg van het
optreden der Heide Mij., welke heel vaak de
leiding en bijna altijd de controle heeft en
die eerst de contractloonen zoo laag moge
lijk drukt om vervolgens angstvallig te wa
ken tegen een hooger overschrijding dan
10 pet.
Een vreeselijke ramp werd van Leerdam
afgewend, waar gedurig
massa-ontslag
dreigde bij de Glasfabriek. Door samenwer
king van Regeering, kapitaal en arbeiders,
waarbij de laatsten niet de lichtste offers
brachten, is het gelukt de dreigende ramp
van opheffing te voorkomen.
Een ander massa-ontslng werd gevrepsd
bij de Kwatta fabriek, die zich bijkans ge
noodzaakt zag vaders van gezinnen te ver
vangen door veel goedkoopere arbeidskrach
ten, omdat concurrerende fabrieken zulks
al sedert lang gedaan hadden. Ook hier
werd een voorloopige oplossing gevonden.
Groot zijn ook de moeilijkheden in hef
bakkersbedrijf. De broodprijzen worden ver
laagd en de bakkers vreozen broodsgebrek.
Het is nog niet te zien, hoo men uit de
impasse zal geraken. Maar thans wil do
Minister althans op de wij zo van de Vestig
gingswet Amsterdam helpen.
Een zware slag
trof de Chr. Middenstand door hot plotse
ling overlijden van den heer K. Meima,
directeur van het Centraal Bureau.
Uit de kring van het C.N.V. werd de heer
J. Qui spel door den dood weggerukt.
Daarentegen mochten Patrimonium en de
Chr. Nat. Werkmansbond jubileeren met
hun voorzitters, de hecren Smeenk en
Nahuysen.
Terwijl in t algemeen gezegd mag wor
den, dat de Christelijke vakorganisaties ge
staald en gesterkt zijn. Ook komt het ons
voor, dat het beginsel zich steeds duidelij
ker laat gelden. F.en bewijs daarvan is wel
de opheffing van het Comité van Zes, ge
vormd uit de moderne, christelijke en
roomsch-katholieke bonden van ambtenaren
en werklieden in overheidsdienst.
Het bleek n.l., dat zelfs samenwerking op
een beperkt, afgebakend terrein wegens ver-
hil van levensovertuiging telkens tot moei
lijkheden aanleiding gaf.
We verblijden ons daarover. Samenwer
king voor een bepaald, welomschreven doel
kan met voorzichtig beleid nultlg on toe
laatbaar zijn; een vaste hand te leggen is
altijd gevaarlijk en daarom onge.wenscht
Organisatie onder eigen banier; met min-
inr kunnen; wij niet toe,
