Nieuwe Leidsche Courant | 1936 | 11 december 1936 | pagina 1

Jlicuiuc ftitet%t (tfourmit

w

I HOTEL POLEN - Egügjl

lid

KONING EDWARDS TROONAFSTAND

Dagelijks verschijnend Nieuwsblad voor Leiden en Omstreken

PEREZ_

abonnementsprijs:

Per kwartaal in Leiden en in plaatsen

waar een agentschap gevestigd is 235
Franco per post 2.35 portokosten

Per week0.18

Voor het Buitenland bij wekelljksche

zending430

Bij dagelijksche zending5.50

Alles bij vooruitbetaling
Losse nummers 5 ct. met Zondagsblad 7 ct
Zondagsblad niet afzonderlijk verkrijgbaar

Bureau: Breestraat 123 Telefoon 2710 (na 6 uur 3166) Postbox 20 Postgiro 58936
NO. 5959 VRIJDAG 11 DECEMBER 1936 16e Jaargang

a&bertentieprijjen:

Van I tot 5 regels 1.17'/»
Elke regel meer 022'lt
Ingezonden Mededeelingen

van 1-5 regels 230

EJke regel meer 045

Voor bet bevragen aan 't bureau
V wordt berekend f 0-10

HOLLANDSCH DIEP EN
HOLLANDS ROEM

Vatten we in enkele korte spreuken samen
wat in woord en beeld gezegd is en gezegd
zal worden over de groote overbrugging bij
de Moerdijk, dan kunnen we spreken van
een nationale dag, een historisch gebeuren,
een technisch wonder en een economisch-
cultureel perspectief.

Dat de Koningin Zelf Zich bereid ver
klaard heeft de plechtige opening van de
Dieuwe Moerdijkbrug te verrichten, maakt
de komende dag tot een nationale dag. Dat
wil zeggen: heel ons volk schouwt belang
stellend toe bij deze overbrugging. Hier is
geen plaatselijk belang, dat de aandacht
vraagt (het zuiver plaatselijk belang schijnt
er zelfs niet mee gediend) maar heel Ne
derland is er bij betrokken.

Daarom is het ook een historisch gebeu
ren. Eens scheidde de St Elisabethsvloed 't
Noorden van het Zuiden en bevorderde
daardoor, dat er in later eeuw gesproken
kon worden van Nederland boven en be
neden de Moerdijk met alle tegenstellingen,
welke in deze zegswijze besloten waren of
worden. Sindsdien brachten veerdienst en
spoorbrug Noord en Zuid wel weer dichter
bij elkaar, maar de gespletenheid bleef.

De Moerdijkbrug (letterlijk is deze naam
niet juist; sommige willen er Jan Willem
Friso-brug van maken) heft nu de schei
ding op en brengt de langbegeerde her-
eeniging.

Maar deze brug is een zoo groot technisch
«wonder, de sterke stalen bogen zijn één zoo
sterk staaltje van Nederlandsche bruggen-
bouwkunst, dat de leek vervuld is van be
wondering en eerbied voor het technisch
kennen en kunnen van onze denkers en
durvers op dit terrein: de denkers, die de
plannen ontwierpen, de durvers, die de
brug sloegen. De verbindingsbrug tusschen
Noord en Zuid. Hemelsbreed gemeten ligt
Dordt slechts dertig K.M. van Breda; in
tijd van snelverkeer een onnoozel
onj eindje weg; maar de snelverbinding werd
hinderlijk geblokkeerd door het veer, dat,
hoe nuttig ook, door alle automobilisten
als een obstakel werd beschouwd en zoo
was Dordt een verre stad voor Breda en

(Brabant, maar ook Zeeland, een ver gewest
Voor de Noordelijke provincies.

Het natuurlijke gevolg was, dat het Zui
den zich meer oriënteerde op België en Ant

werpen, wat voor Zuidelijk Zeeland zeer be-
voor Noord-Bral-4
zeker niet, gelet op werkelijke afstand.

wer

«4

Ljpelijk is,

Het gevolg was ook, dat er scherper cul-
tureele en godsdienstige tegenstelling kwam
tusschen het Protestantsche Noorden en
Roomsch-Katholleke Zuiden; waarbij dan

0 al te veel over het hoofd gezien werd.

P ^dat de N.W. hoek van Brabant en Zeeland
Tniet tot de Roomsche generaliteitslanden
gerekend kunnen worden.

De nieuwe Moerdijkbrug, welke de afstand
"tusschen Noord en Zuid ineen doet schrom-
__j>elen is daarom ook van groote culturecle
- fen economische beteekenis voor ons land.
Verwacht mag worden, dat het eene zoowel
hls het andere contact het laatste natuur-
=of lijk in de voornaamste plaats door de
nat»,toenadering" versterkt zal worden. Dordt
a.at (krijgt weer achterland; het Noorden valt
'odlfc'eer binnen de gezichtskring van Brabant
oor De opening van de Lrug geeft niet enkel
^(kreugde Moerdijk en Willemsdorp, die
iiks^uiten de route komen te liggen, _heffo"
"greeds een weeklage aan maar als gf
lëmgezien spelt de nieuwe verbinding veel
j2fcoeds voor de toekomst En 't Hollandsch
getuigt van Hollands roem.

iei)^

1434^

De boodschap van den aftredenden koning

Baldwin geeft uitvoerige verklaringen
Lagerhuis

aan

het

Hertog van York wordt Zaterdag monarch

De Hertog van York, die in de plaats van
zijn broeder de Engelsche troon zal be
klimmen.

Gistermiddag heeft Baldwin in een overvolle bijeenkomst van
het Lagerhuis aan den voorzitter een document overhandigd,
hetwelk koning Edwards mededeeling van zijn troonsafstand,
en diens toelichtende boodschap bevatte.

Baldwin heeft vervolgens zelf het woord genomen, om in een
ontroerende rede uiteen te zetten, wat tusschen den koning en
hem is voorgevallen, hetwelk tot 's konings abdicatie heeft geleid.
Het Lagerhuis heeft den premier daarop hartelijk toegejuicht
De Hertog van York zal Zaterdag als nieuwe koning den eed
afleggen en waarschijnlijk worden gekroond op 12 Mei a.s., den
zelfden datum, waarop Edwards kroning zou plaats hebben.

Koning Edward VIII, die gisteren af
stand van den Engelschen troon heeft

DE WAARDE VAN WAPENAAR

|RC| De waarde van Wapenaar, den school-
iineester-criticus-dichter achter de Salland-
1 52feche korenschoven, ligt in zijn Christelijke
geloofs- en wereldbeschouwing, zijn over
tuiging, dat God te dienen en te eeren de
.LEjhoogste roeping is, ook voor den schrijven-
~~klen en dichtenden mensch.

'T'T De waarde van Wapenaars werk op de
r. fckker der letterkunde is daaraan niet vreemd

Jen Juist déarom is ze gaaf en groot
JrTJ In de aanwijzing van deze geestelijke cor-
^||hspondentie en het heilig contact tusschen
^Christelijke belijdenis en letterkundige
l^lbflid zit meer, dan menigeen in onze dagen
ilffirermoedt; het is ook hier de waarheid, die
fe|Lortsproot uit de wrijving der ideeën,
gp^i. In de dagen, toen Wapenaars hart begon
2^Ie dorsten naar scheppende poëzie en uit-
am^êddend proza, stonden twee literaire be-
^chouwingcn vijandig scherp tegenover el-
kander.

liro. De mannen uit de .„nieuwe school der
ver-tachtigers" wisten geen kwaad genoeg te
vol-teggen van het zoete gevleém en wauwe-
h.®[ lende gezemel der Christelijke versjes-,
ren bakers, die elke rijmelarij mooi vonden als
lUW> ke maar een vrome inslag had. Zij ontzagen

kich zelfs niet om naar dat kwezelig gedoe

566 Biet literair vuil en modder te gooien en

VerbeeMrt«n zich dan nog, dat zij woordkun-

yen» 'n.

ZZZZ M dat nok wel waar en mis-

1 onk wel de kunst gediend
■<|pr bij-onginerken en zon-
hart tegen het Christendom
kelt, 1 ware schoone, dat van God is,

jyj hebben zij noch gekend, noch verheerlijkt,

IJ och hpvorderd.

Nog nimmer heeft het Engelsche Lager
huis een zóó ontzaglijke toeloop van belang
stellenden gezien als gistermiddag. Reeds
lang voor de opening der zitting was de
laatste zetel bezet, met uitzondering alleen
van de zitplaatsen van den minister-presi
dent en van den leider der oppositie
Att 1 ee.

De tribunes der pers, evenals de voor de
diplomaten en de vertegenwoordigers der
dominions gereserveerde plaatsen waren
overvoL In de wandelgangen heerschte een
gToote opwinding en in de zittingszaal zelf
waren de gesprekken zóó levendig, dat het
onmogelijk was iets te verstaan.

Eindelijk betrad Baldwin de zittingzaal.
Onmiddellijk begaf hij zich naar den speaker,
boog en overhandigde hem, met de woorden:
„Een boodschap van zijne majesteit den
koning" een groot document, dat de speaker
vervolgens voorlas.

De koninklijke boodschap

's Konings boodschap luidde als volgt:
„Na langdurige en zorgvuldige overweging
5b ik besloten afstand te doen van den
troon, dien ik na den dood van mijn vader
heb bestegen en ik deel thans dit, mijn de
finitief en onherroepelijk besluit u mede.
In het bewustzijn van den ernst van de
in stap kan ik slechts hopetn, dat mijn
volken de beslissing, die ik genomen heb,
alsmede de redenen, die mij genoopt hebben
deze beslissing te nemen, zullen begrijpen.

Ik wil thans niet spreken over mijn men-
schelijke gevoelens, maar ik zou willen, dat
men er aan denken zou, dat de last, die
voortdurend drukt op de schouders van den
vorst zoo zwaar is, dat deze slechts gedragen
kan worden onder omstandigheden, die an
ders zijn dan die, waarin ik mij bevind.

Ik geloof niet, den plicht te vergeten, dia
op mij rust om de belangen van den staat in
de eerste plaats te doen gelden, wanneer ik
verklaar, dat ik mij ervan bewust ben, deze
zware taak niet langer meer doelmatig of
met persoonlijke voldoening te kunnen ver
vullen. Ik heb derhalve hedenmorgen de
akte mijne abdicatie onderteekend r

„Ik, Eduard VIII, Koning van Groot-
Brittannië, Ierland en de overzeesche
dominions, Keizer van Indië, verklaar
bij dezen onder de huidige omstandig
heden afstand te doen voor mij en mijn
nageslacht van mijn rechten op den
troon en spreek den wensch uit, dat

En niet alleen zij dwaalden. Ook Christe

lijke schrijvers kenden aanvankelijk niet de
beteekenis van het Christendom voor en in
en zelfs boven de kunst. En dus schreven
zij over „snobbisme" in de schoone letteren;
of schreeuwden mede-Christenen, dh
onderworpenheid van de kunst aan de
raai van Gods Woord verdedigden, toe, dat
zij „met hun lompe klompen uit de bloem
hof" van de tachtigers en hun vrienden
moesten blijven.

De verdienste van Wapenaar voor de let
terkunde is nu vooral deze, dat hij de
emancipatie der kunst geenszins aanvaard
de, doch evenmin de vrome rijmelarij in
bescherming nam en de moed had de lite
raire scheppingen van Christenen op haar
letterkundige waarde te toetsen en ze, zoo
noodig, ondanks de Christelijke tendens, te
veroordeelen.

Anders gezegd: hij zocht In zijn werk en
dat van anderen naar de heerlijke harmo
nie tusschen het goede en 't schoone, maar
dan zoo, dat de kunst niet de begrenzing
van Gods Wet doorbreekt, maar die eerbie
digt en markeert

Wie zóó een kwarteeuw om Gods wil de
kunst gediend heeft in wegschuilende be
scheidenheid achter matglazen schoolramen
maar te midden van een jubelende natuur,
waar de vogel zingt en de bloem bloeit tot
Gods eer; die mag daar wel eens één dag
uit weggetrokken worden om hem te zeg
gen, dat de waarde van zijn werk ligt in de
nastreving van 's menschen hoogsto doel:
de verheerlijking van Hem, Die alles schoon
maakt op Zijn tijd.

hieraan terstond gevolg zal worden ge
geven.

„Aldus gedaan, hedec 10 December
1936. In tegenwoordigheid van de getal-
gen.'*

Dit document was onderteekend door
Eduard, rex imperator, en mede ondertee
kend door de hertogen van York, Gloucester
en Kent

Vervolgens gaat de Koninklijke bood
schap letterlijk verder:

„Ik stel grooten prijs op de verschil
lende beroepen, die op mij zijn gedaan,
een andere beslissing te nemen, maar
mijn besluit is genomen. Bovendien zou
een verder uitstel slechts schade kun
nen veroorzaken voor de volken, die ik
getracht heb te dienen als Prins van
Wales en als Koning. Ik verlaat mijn
volken in de vaste hoop, dat de weg,
dien ik gekozen heb, de beste zal zijn
voor de stabiliteit van den troon en het
geluk van mijn volken.

Ik wensch zeer levendig, dat er gee
nerlei vertraging zal zijn in het ten uit
voer leggen van het document» dat ik
geteekend heb en dat alle noodige maat
regelen onmiddellijk genomen zullen
worden, om mijn wettigen opvolger,
mijn broeder, den Hertog van York, de
troonsbestijging te verzekeren."

W.g. EDWARD R.L

Baldwin over de voorgeschiedenis
van den afstand

Onmiddellijk nadat de speaker de Ko
ninklijke boodschap had teneinde gelezen,
stond Baldwin op en stelde voor terstond
de boodschap van den Koning in behande
ling te nemen. Baldwin sprak als volgt;
„geen ernstiger boodschap is ooit door het
parlement ontvangen en geen zwaarder
taak is ooit op de schouders van den eer
sten minister gelegd. Ik moet u zeggen,
wat ik naar waarheid oprecht en volledig
zonder eenige poging tot opsmukken ol
versieren heb mede te deelen. Ik zal weinig
of niets te zeggen hebben als commentaar,
critiek, lofspraak of blaam. Mijn heste
handelwijze thans is de kamer zoo uitvoe
rig mogelijk te vertellen wat geschied is
tusschen de Koning en mijzelve en wai ge
leid heeft tot den tegenwoordigen toestand.

Ik zon willen aanvangen met te zeg
gen, dat de Koning, toen hij nog Prins
van Wales was, mij talrijke jaren ver
eerd heeft met een vriendschap, die ik
op prijs steL Het was niet alleen een
vriendschap tusschen twee mannen
maar een vriendschap van diepe aan
hankelijkheid. Ik zon de Kamer ook
willen mededeelen, dat toen wij Dins
dagavond op Fort Belvèdere afscheid
van elkander namen, wij beiden wisten
en voelden en dat wij tegen elkander ge
zegd hebben, dat onze vriendschap,
verre van te zijn aangetast door de be
sprekingen van deze afgeloopen weken,
ons nauwer bindt en ons leven lang
zal doren (applaus).

Kamer zal willen weten op welke
wijze ik mijn eerste onderhoud met den
Koning heb gehad.

Baldwin herinnerde er aan hoe hem in
Augustus en September een tijdlang rust
was voorgeschreven en hoe hem half Oc
tober toen hij terugkeerde twee dingen ver
ontrustten.

Er kwamen brieven op zijn bureau van
Britsche onderdanen, burgers der V.S. en
eenige uit de Dominions, welke alle uit
drukking gaven aan verontrusting ten aan
zien van hetgeen in de 'Amerikaansch'"
bladen gepubliceerd werd.

Ook wist hij dat de scheidingskwestie in
de onmiddellijke toekomst te verwachten
was. De resultaten hiervan deden hem e
zich rekenenschap
daarna een moeilijke toestand wellicht zou
kunnen voordoen^

Een waarschuwing noodzakelijk

Hij vatte toen de meening op, dat het
noodzakelijk was, dat iemand zich tot den
Koning wendde en hem waarschuwde voor
den moeilijken toestand, die zich later zou
kunnen voordoen, wanneer men toestond,
dat deze soort van gepraat en critiek voort
ging.

Onder deze omstandigheden was er
slechts één man, die deze kwestie met den
Koning kon bespreken, n.l. de eerste mi
nister. „Ik raadpleegde toen mijn collega's
stelde er den Koning van in kennis, dat
ik hem op Fort Belvèdere volstrekt parti
culier wenschte te spreken en wij ontmoet-
elkaar op Fort Belvèdere op 20 Oc
tober.

Een raadsman van de kroon kan
van geen enkel nut zijn voor zijn
meester, tenzij hij hem altijd de waar
heid, zooals hij die ziet, zegt, (applaus)
of deze waarheid welkom is, of niet
De houding van den Koning is voort
durend zoodanig geweest, dat hij nooit
eenig teeken heeft gegeven beleedigd
of gekwetst te zijn door wat ook. dat
ik hem gezegd heb. Al onze besprekin
gen voltrokken zich met zoo mogelijk
nog een toenemen van den wederzijd-
schen eerbied en de egards, die tusschen
ons hebben bestaan.

Ik zeide den Koning, dat ik twee groote
redenen voor ongerustheid had: le. de ge
volgen van een voortgang van dit soort
dingen in de Amerikaansche dagbladen en
indruk, die gewekt zou worden in de
Dominions, in het bijzonder in Canada,
waar deze bladen veel gelezen worden, en
i dit land,

2e. Voorts bracht ik den Koning in her
innering, wat ik vaak tegen hem en zijn
broeders gezegd heb in de voorbije jaren,
n.l. dat de Kroon in dit land in den loop
der eeuwen beroofd is van tal van prero
gatieven, maar dat, ofschoon dit juist was,
de kroon toch heden veel meer vertegen
woordigt dan ooit in de geschiedenis
(applaus).

De integriteit van de kroon

Het belang van integriteit van de kroon
boven iederen twijfel verheven, want
deze vormt niet alleen den laatsten schakel
van het imperium, welke gebleven is, maar
bovendien een waarborg in dit land, tegen

VOORNAAMSTE NIEUWS

Baldwin heeft in het Lagerhuis 's
konings abdicatie-besluit overhan
digd en mededeeling gedaan van de
tusschen den monarch en zijn minister
gehouden, besprekingen dienaan-

De hertog van York zal op 12 Mei a.s*
worden gekroond als koning van Enge-*
land.

De Basken wenschen een acht-daagsche
wapenstilstand in verband met het Kerst*
feest.

Gisteren heeft de Tweede Kamer de be*
grooting van het Verkeersfonds en die
van het Zuiderzeefonds aangenomen.
Daarna is een aanvang gemaakt met de
behandeling van de begrooting van de*
fensie.

Een voorstel van de commissie uit de,
S.D.A.P., die belast was met de bestudee
ring van het militaire vraagstuk.

De ramp van De Lijster. Verdere bi*
zonderheden.

De Arnhemsche politie heeft een auto
bestuurder opgespoord die verdacht wordt
van de aanrijding op 18 Nov. jl., waarbij
iemand werd gedood.

geven dat zich I De Hertogin van York (die straks
ind wellicht zou I Koningin van Engeland zal zijn) met de
kleine Margaret-Roze

talrijke euvels, die andere landen hebben
getroffen of aangetast

Hieraan voegde spr. toe, dat dit gevoel
grootendeels een uitvloeisel is van den eer
bied. die gegroeid is onder de drie laatste
generaties ten opzichte van de monarchie.
Het zou mogelijk zijn, dat dit gevoel niet
zoo langen tijd stand zou houden tegenover
den critieken toestand, waaraan de mo
narchie werd blootgesteld, zoodat zij veel
vlugger deze macht zou verliezen dan zzij
was opgebouwd. Wanneer de eerbied een
maal verloren is gegaan, betwijfel ik of
wat het ook zij, hem weer zou kunnen
herstellen.

Deze overwegingen vormden de basis van
mijn gesprek over dezen kant van de aan
gelegenheid en ik gaf uiting aan mijn on
gerustheid en vervolgens aan mijn ver
langen, dat dergelijke critiek geen enkele
oorzaak mocht hebben.

Ik zeide tegen den Koning, dat ik zelf
Zijn Regeering onder oogen had gezien als
een groote periode in een nieuwen tijd.

Hij beschikte over zoovele der noodzake
lijke eigenschappen. Ik zeide hem, dat ik
met hem over dit onderwerp wilde spreken
als vriend, ja zelfs, wanneer ik kon, hem
in deze kwestie wilde helpen. In de vele
uren, die wij tezamen hebben doorgebracht
en vooral tegen het einde heeft de Koning
mij niet eenmaal, maar vele malen gezegd:
Wij moeten samen deze kwestie regelen.
Ik zal niet dulden, dat wie ook zich hier

Ik wees den Koning op de gevaren van
echtscheiding en op het feit, dat de periode
van afwachten vernietigend zou kunnen
zijn.

Toen spr. den Koning 16 November ont
moette, toen de echtscheiding uitgesproken
was, geloofde spr., dat het zijn plicht was
met den Koning te spreken over de moge
lijke huwelijkskwestie. Hij zeide tot den
Koning, dat hij geloofde, dat dit bijzondere
huwelijk niet de goedkeuring van het land
zou wegdragen, tevens stelde hij in het
licht, dat de positie van echtg'enoote van
den Koning afwijkt van die van elk ander
burger en dat bij de keuze van een Kon in
de stem des volks gehoord moest
worden.

Een smartelijk bericht

De Koning antwoordde toen, dat hij
iets wilde zeggen, dat hij reeds lang tot
niting had willen brengen, n.L dat hij
met Mrs. Simpson in het huwelijk ging
treden, en dat hij bereid was heen te
gaan. Dit was, aldus Baldwin, een zeer
smartelijk bericht en het was spr. on
mogelijk daar dien dag nog commen
taar op te leveren. De Koning stelde
dien avond nog de Koningin in kennis
en later ook zijn broers.

Vervolgens ontbood de Koning spr. op
5 November en vroeg hem, of hem een
voorstel tot het sluiten van een morgana
tisch huwelijk was gedaan en wat hij
daarvan dacht. Baldwin was toen niet in
staat een overwogen antwoord te geven,
maar zijn eerste reactie was. dat het par
lement nooit een dergelijke wetgevende
maatregel zou aanvaarden (applaus).

Toen spr. daarop vroeg, of de Koning
wenschtei, dat hij deze kwestie zou bestu-
deeren, antwoordde de Koning, bevesti
gend. De Koning ging er tevens mee ac-
coord, dat deze kwestie voorgelegd werd
aan het Kabinet en de eerste ministers der
Dominions.

De ingewonnen inlichtingen gaven ech
ter aan, dat noch in Engeland, noch in de
Dominions eenig vooruitzicht bestond op
aanvaarding van zoodanige wetgevende
maatregelen. Op 2 December deelde spr.
den Koning mede, dat hij vreesde, dat het
voorstel onuitvoerbaar was hetgeen den
Koning niet verraste. Daarna heeft de
Koning nooit meer eenige toespeling op
deze kwestie gemaakt.

DE PERFECTE KOELKAST
Reeds vanaf265..

AQUAPR0 - AMSTERDAM

DE RUYTERKADE 143, TeL [phone]

(Adv.)

PERZISCHE TAPIJTEN I

's-GRAVENHAGE, NOOBDEINDE 140C I

Kussens en Kleine Kleedjes zijn I
welkome geschenken. I

(Zie verder, blx. 2)

dan de zwaar beschei
Welk een voorspoed zoi
als die verdrukking u

RIJDT FISK gaat mede i

Basal tinetegels

in alle kleuren.
TROTTOIRBANDEN - enz.

N.V. HOLLANDSCHE BASALTINE
TEGELFABRIEK - ROTTERDAM

KINDERBOEKEN

Over geringe keus in kinderverhalen be
hoeft men tegenwoordig heusch niet te
klagen. Maar de critiek der kinderen is
meestal ook niet malsch, en veel zal teleur
gesteld terzijde worden gelegd.

Die vreee behoeft piet te bestaan voor
het bij J. M. Meulenhof te Amsterdam ver
schenen boek „Teddy-Beer en Peter-Poes
vliegen naar Berenland", een nieuw avon
tuur van oude bekenden uit het sprookjes-
verhaal „De gelaarsde kat".

Het boek is. met good geslaagde teekenin-
gen geïllustreerd en zal ongetwijfeld wel
opgang maken.

divtds- w I

LQsLoMJUlMfe

A

ROKI

TROMPENBERG's

PALACE HOTEL

Hilversum, Telefoon 7941 (2lijnen)

Aangepaani verblijf voor najaar en winter.

BILLIJKE PRIJZEN.