Een paar indrukken
Noord-Amerika
van
DINSDAG so OCTOBER 1936
EERSTE BUAD PAG.
De Spaansche burgeroorlog
NATIONALISTEN BEZETTEN
VERSCHILLENDE DORPEN
OPMARSCH NAAR
MADRID VORDERT
De nationalistische colonnes van de zui
delijke armee hebben over een breed front
aan weerskanten van de autostrada Toledo
—Madrid haar opmarseh voortgezet. Zij on
dervonden zoo goed als geen tegenstand en
konden tal van dorpen bezetten.
De voorhoede bevindt zich nu nog slechts
zes mijlen verwijderd van Naval Carnero,
liet laatste verdedigingscentrum van de
300de militie voor Madrid.
Naar in een officieel communiqué wordt
medegedeeld, hebben de nationalisten na de
inneming van Illescas, Zondag vooral ge
streefd naar dekking van hun rechterflank.
Enkele stoottroepen, die van de hoofd
colonne waren afgetakt, namen de dorpen
Azana, Pantoja en La Alameda in. Door de
bezetting van laatstgenoemde plaats zijn de
nationalistische colonnes, die van Toledo
naar Madrid oprukken, in verbinding ge-j
treden met de troepenafdeelingen, die van
.Talavera opmarcheeren naar Aranjuez, dat
nu eerst moet worden bezet. Hierdoor toch
zal Madrid van de laatste spoorwegverbin
ding met het Zuid-Westen worden afge
sneden.
Eerst na de inneming van Aranjuez, zoo
verluidt in het hoofdkwartier, zal de aan
bal tegen Naval Carnero beginnen.
Azana zit in Barcelona
De president der Spaansche republiek
IA 7. a n a, brengt momenteel een bezoek aan
Barcelona, een bezoek, hetwelk wel eens een
verkapte vlucht zou kunnen beteekenen.
Hoewel tevoren geenerlei bekendheid was
gegeven aan het bezoek van Azana, was een
aantal Catalanen toch van zijn aankomst in
het paleis van de generaliteit getuige en
juichte „Leve de president, leve de repu
bliek, leve Catalonië!"
De president van de generaliteit, Compa-
Jiys, gaf Azana de gebruikelijk accolade en
vervolgens begaven beiden zich in de werk
kamer van Companys, waar zij zich enkele
©ogenblikken met elkaar onderhielden.
Inmiddels werd omtrent Azana's bezoek
het volgende communiqué gepubliceerd:
„De president van de Spaansche repu
bliek opent met zijn reis naar Catalonië een
reeks officieelo bezoeken aan de Iberische
volken, die strijden voor Spanje.
Zijn eerste bezoek gold natuurlijk Catalo-
ïiië, dat sedert den 19en Juli in de voor
hoede strijdt.
De reizen van den president der repu
bliek zullen het moreel van de Iberische
volken en in het bijzonder van Catalonië
.versterken en hun nog meer vurigheid
geven, om den burgeroorlog, waartoe zij
gijn gedwongen, voort te zetten".
GRAAF CIANO'S
BERL1JNSCHE REIS
Een belangrijk politiek consult
Graaf Ciano, de Italiaansche minister
van Buitemlandsche Zaken, is uit Rome ver
trokken voor een bezoek aan Berlijn. Van
tevoren zou hij aan den Britschen ambas
sadeur Sir Eric- Drummond het Ita
liaansche antwoord hebben overhandigd op
de Britsche nota inzake de komende Locar-
no-besprekingen.
Te Rome venvacht men, dat Ciano te Ber
lijn niet over een speciaal accoord zal on
derhandelen, maar zal spreken over de voor
bereiding der Italiaansch—Oostcnrijksch—
Hongaarsche conferentie, die op 9 Novem
ber te Weênen aanvangt.
Verder over de houding van Italië ten
aanzien van een nieuw Locarno, vooral na
de laatste Belgische besluiten en vooral
over het communisme en anti-communisme
in Europa.
Over het algemeen welingelichte kringen
verklaren, dat, ondanks het Duitsche ant-
.voord aan Londen, het belangrijkste punt
van besprekingen te Berlijn het nieuwe
Locarno zal zijn, dat nog voor de Donau-
kwestie zal komen.
Verder heeft men te Rome de indnik.dat
Ciano uit Berlijn de erkenning door Duitseh-
land zal meebrengen van het nieuwe Ita
liaansche imperium.
Geen nieuwe blokvorming
Virginio G a y d a schrijft in het „Gior-
nale d'Italia" over de reis van Ciano
naar Duitschland, dat deze van politiek
belang is. De besprekingen, welke ge
voerd zullen worden, zullen leiden tot
constructieve doeleinden, teneinde zekere
punten in de betrekkingen, tusschen
beide landen en in de algemeene betrek
kingen van Europa te verwezenlijken.
Er is geen sprake van, dat eennieuw
blok" gevormd zal worden, of dat een
gebaar van intimidatie zal worden voor
bereid; het zal slechts een bevestiging
yan den vrede zijn.
KONING LEOPOLDS
REDE 4
Waarom zij werd
gepubliceerd
Geen overleg tusscHen
Pen Haag en Brussel
In Belgische politieke kringen 'doen
zekere geruchten de ronde over de om
standigheden, welke koning Leopold er
toe zouden hebben geleid Zijn rede over
de Belgische defensie voor publicatie
vrij te geven. Deze rede n.I. zou oor
spronkelijk uitsluitend bestemd zijn ge
weest voor de Ministers, die van 'sKo-
nings gedachten op de hoogte waren,
weshalve dan ook niet alle problemen
'daarin werden uitgewerkt.
Zekere leden van de Regeering vonden de
rede des Konings evenwel van zoo groote
waarde, terwijl zij overigens de discus
sie en de stemming over het militaire plan
zoo zeer vergemakkelijkte dat zij bij den
Koning op publicatie aandrongen.
Het waren vooral de Vlaamsche minis
ters, die deden uitkomen, op welk punt hun
taak zou worden vergemakkelijkt, indien
ide redevoering zou worden verspreid, daar
liet nieuwe opofferingen betrof, waarvoor in
de Vlaamsche provincies zichtbare tegen
zin bestond.
Een weersproken gerucht
Over de voorgeschiedenis van de neufra-
liteitsverklaring van den Koning van België
ïnéent de „Ster" te kunnen berichten, dat
aan deze rede van Koning Leopold een be
langrijke diplomatieke bespreking tusschen
«le regeeringen .van. België en Nederland is
.voorafgegaan.
Het resultaat hiervan zou zijn geweest,
'dat beide landen, voor bet geval de voor
genomen besprekingen over een Westpact
zouden worden gevoerd, den overigen deel
nemers aan de besprekingen zouden verzoe
ken, om een garantie voor hun landen als
neutrale gebieden in West-Europa, welke
huiten elk conflict tusschen andere mo
gendheden moeten worden gehouden.
Het liefst zouden zij een gemeenschappe
lijke neutraliteitsgarantie zien, doch indien
noodig, zouden zij ook goedkeuren, dat hun
neutraliteit voor elk afzonderlijk wordt ge-
Echter ook als hieromtrent geen overeen
stemming zou kunnen worden bereikt, dan
zouden de beide staten buiten ieder ver
bond blijven.
In Den Haag echter ontkent men, 'dat
êr over deze aangelegenheid met België
van te voren diplomatiek overleg zou
zijn gepleegd en verklaart men deze ge
ruchten van allen grond ontbloot.
[Tegenslag voor Britsche fascisten
Hoofdkwartier door
brandstichting vernield
Het Kingstongebouw in Londen, dat de
laatste maanden als hoofdkwartier der unie
van Britsche fascisten dienst deed, werd
gisteren door brand gedeeltelijk vernield. Op
de muren weraen anti-fascistische opschrif
ten ontdekt.
Uit het ingestelde onderzoek schijnt te
blijken, dat '-npen stof, welke in een ont
vlambaar g.je waren gedrenkt, onder den
j-loer yan de groote zaal waren geplaatst.
Italië heeft vrede noodig om zijn werk
van binnenlandsch herstel te voleindigen.
Doch beide landen hebben dezelfde opvat
ting over de verwerkelijking van den vrede.
Deze moet geïnspireerd zijn door het prin
cipe van internationale rechtvaardigheid en
een concreet evenwicht van krachten en
belangen.
Gayda bespreekt vervolgens de komende
onderhandelingen in het licht van de ver
klaring van Koning Leopold. Het Locarno-
principe is volgens Gayda bezig te vergaan
en de houding van België teekent weder
om de crisis van den Volkenbond, welken
Duitschland definitief heeft verlaten en
waaraan Italië niet meer meewerkt, zij het
dan niet de jure, dan toch in feite.
Italië en Duitschland hebben dus gelijk
belang bij nauw contact. Hun toenadering
werd verkregen door de sancties en dez<
toenadering moet zich verder ontwikkelen.
Ten aanzien van de berichten in sommige
buitenlandsche bladen, waarin wordt
zegd, dat de reis van geen belang is en dat
geen overeenkomst zal worden ondertee
kend, schrijft het „Giomale d'Italia", dat
dit een bewijs is van de gewoonte om
den vorm en niet aan de bedoeling het
meeste belang te hechten.
Andere bladen hebben gesproken over
een oneenigheid van Duitschland en Italië
ten aanzien van centraal-Europa. De „Tri-
buna" antwoordt hierop: „Indien Italië en
Duitschland niet eensgezind zijn inzake de
Donaulanden, dan bestaat geen parallel in
hun politieke actie. Indien er wel een pa
rallel bestaat, dan wil dit zeggen, dat de
oneenigheid inzake het Donaugebied, welke
door het buitenland zoo vurig wordt ge-
wenscht, zuiver fantasie is".
De non-interventie commissie
Nog deze week bijeen?
coördinatie-commissie voor non-inter
ventie in den Spaanschen burgeroorlog zal
aan het einde van deze week bijeenkomen,
indien dan de voorzitter, zooals men ver
wacht. de antwoorden van Lissabon, Rome
en Berlijn op de met betrekking tot de be
schuldigingen in het rapport-Del Vayo
gestelde vragen zal hebben ontvangen.
Als deze bijeenkomst inderdaad plaats
heeft, is het waarschijnlijk, dat de jongste
mededeeling van de sovjet-regeering, waar
in een onmiddellijk toezicht op de Portu-
geesche havens wordt geëischt, ook op de
agenda zal voorkomen. De bestudeering van
dezen eisch wordt echter op zich zelf nog
steeds geen voldoende motief geacht voor
een bijeenroeping van de gedelegeerden.
In de omgeving van laatstgenoemde ver-
■acht men niet, dat de buitengewone pro
cedure, die door de regeering van Moskou
wordt voorgesteld, zal worden aanvaard.
Hitler's vierjarenplan
Goering met uitvoering belast
De Führer heeft de volgende verordening
uitgevaardigd tot doorvoering van het vier
jarenplan.
,De verwezenlijking van het dpor mij op
den partijdag-dèr-eer afgekondigde vier
jarenplan eischt een eenhoofdige leiding
DE AMERIKAANSCHE
VERKIEZINGSSTRIJD
Maakt Roosevelt de beste kans?
Terwijl de republikeinsche candidaat
voor het Amerikaansche presidentschap,
gouverneur L an don, op het oogenblik
een reis maakt door hei Westen van de
Vereenigde Staten, om het totdusver
bijna geheel democratische Californië
voor de republikeinsche zaak te winnen,
is president Roosevelt naar Wash
ington teruggekeerd, om zich daar op
een propaganda-reis door New England
voor te bereiden.
van alle krachten van het Duitsche volk en
een straffe samenvatting van alle betref
fende instanties van partij en staat
Met de uitvoering van het vierjarenplan
belast ik minister-president generaal Goe
ring.
Hij neemt de maatregelen, welke noodig
zijn en heeft de bevoegdheid verordeningen
en algemeene voorschriften uit te vaardigen
Verder kan hij voorschriften uitvaardigen
oor alle autoriteiten yan staat en partij!
President Roosevelt
In het democratische kamp is men
thans ervan overtuigd, dat de midden-
westelijke staten Nebraska, Iowa, Min
nesota, Wyoming, Michigan en Ohio in
ieder geval op Roosevelt zullen stem
men, terwijl men in heit republikeinsohe
kamp met niet minden zekerheid meent,
dat de staten New-York, Peiinsylvanië,
Ohio, Indiana, Illinois en Michigan re-
publikeinsch zullen stemmen.
De voorzitter van de republikeinsche par
tij, Hamilton, gelooft zelfs, dat 300 kies
mannen zich zoo goed als zeker voor L a n-
don zullen uitspreken, terwijl hij slechts
260 stemmen op zich behoeft te voreenigen
gekozen te zijn.
i werkelijkheid is het echter zóó, dat de
democraten den strijd reeds ge wonnen heb
ben, vooral ook wegens het onlangs door de
arbéidersleidei-s genomen besluit, om een
gemeenschappelijke campagne voor de her
kiezing van Roosevelt te organiseeren.
In vakvereenigingskringen wordt beweerd,
dat 33 vakverbonden van de versohillende
staten nu reeds bereid zijn bet voor Roose
velt op te nemen, terwijl'geen enkele staat
zich tot dusver voor Landon zou hebben
uitesproken.
Tegelijkertijd heeft zich ook het comité
voor industrieele organisatie (C.I.O.), dat
zich kort geleden van het algemeen vakver
bond heeft gescheiden, uitgesproken voor
een herkiezing van Roosevelt en de voor
zitter van dit comité, John Lewis, heeft
zich hierover reeds in. een rede in dezen
gees-t uitgelaten.
Een verderen steun heeft de democrati
sche zaak gekregen door het besluit van den
vroegeren adviseur van Roosevelt bij de
verwezenlijking van den New Deal, John
Warburg, om eveneens voor Rooseveit
te stemmen. Do verklaring, waarmede War
burg dit besluit bekend maakte, was een
des te grootcr verrassing, wijl hij den laat-
sten tijd nog al critiek op de huidige regee
ring had uitgeoefend.
Het program van Cordeil Huil betref
fende wederzijdsche handelsverdragen en
ook de monetaire overeenkomst tusschen
de Vereengde Staten, Engeland en Frank
rijk worden door Warburg als de motieven
aangegeven van zijn ommekeer.
De laatste dagen is de kwestie van de
N.R.A., die in het democratische verkie
zingsprogram niet wordt aangeroerd, we
derom sterk op den voorgrond getreden.
Landon heeft president Roosevelt uitge
daagd, duidelijk zijn standpunt ten aanzien
van deze kwestie te bepalen en de doorzijn
zoon James afgelegde verklaring uitdruk
kelijk te bevestigen of als onwaar van de
hand te wijzen.
Zooals men ziah wellicht herinnert, heeft
de oudste zoon van Roosevelt in een rede
verklaard, dat, zijn vader, wanneer hij zou
worden herkozen, zou trachten de N.R.A.
door aanvulling van de grondwet een wet
telijke basis te verschaffen en in de afzon
derlijke staten verplichtend te stellen.
Ekins wint de wereldrace
In 18 dagen, 11 uor en 13 minuten
De Amerikaansche Journalist Ekins is
om tien uur 49 plaatselijken tijd op het vlieg
veld van New York geland.
Hij heeft hiermede de race cwn de wereld
gewonnen in den tijd van achttien dagen,
elf uur en 13 minuten.
Zijn beide mededingers, K i e r a n en mej.
K i 1 g a 11 e n, bevinden zich nog steeds te
Manilla, vanwaar zij Dinsdag hopen te ver
trekken. Met z'n drieën waren de journalis
ten Ekins, Kieran en mej. Kilgallen op 30
September aan boord van het luchtschip
„Hindenburg" yan Lakehurst vertrokken.
Oude nederzettingen binnen
den poolcirkel
Russische archaeologen hebben binnen den
poolcirkel nederzettingen gevonden an een
onbekend volk, dat in de grijze oudheid in
het district Salegarda heeft gewoond. Het
vorige jaar werden bij de blootlegging
der resten van een antieke stad kunstvoor
werpen ontdekt, die getuigen van een hoog
cultuurniveau.
Dit jaar zijn de opgravingen voortgezet en
op 40 kilometer van de eerste stad is een
tweede nederzetting gevonden. In beide ste
den tezamen zijn ongeveer 36.000 voorwerpen
opgegraven, die het stempel van de cultuur
aer Skythen dragen.
Uit de vondsten zou volgens de onderzoe
kers moeten worden afgeleid dat flora en
fauna ten tijde van het bestaan dezer ste
den van anderen aard waren dan thans
het geval is. Waar zich thans cc dorre toen-
uitstrekt, moet in die tijden een weel
derige plantengroei het landschap bekoring
hebben .verleend,
Japansche vliegboot vermist
Met acht opvarenden
Het Japansche ministerie van marine
deelt mede, dat een Japansche vliegboot
wordt vermist, aan boora waarvan zich acht
mannen bevonden. De machine moest tijden
de manoeuvres een noodlanding maken ter
hoogte van het eiland ITatsjioji. Sedertdien
heeft men van het toestel niets niecr ver-
Een monument voor Dollfuss
Zondagochtend is te Weenen, in tegen
woordigheid van Dollfuss' weduwe,
bondskanselier Schuschnigg en
autoriteiten de eerste steen gelegd voor een
gedenkteeken voor den „kleinen kanseli-
Schuschnigg heeft daarbij in
rede de beteekenis van wijlen Dollfuss uit
eengezet.
HIMMLER TE ROME
Aan boord van een uit München komend
vliegtuig is op het vliegveld Littoria de chef
van de Duitsche politieke politie, I-Iimmler,
aangekomen, begeleid door den brigadecom
mandant Wolf. Hij werd verwelkomd door
den ondersecretaris van binnenlandsche za
ken, Buffarini Guidi,
GEMENGD NIEUWS
Laat u niet door een auto
voorttrekken
Het gevaarlijke vasthouden aan auto's
zooals de wielrijders dat v eil plegen te doen,
heeft Ln. dc gemeente Leimuiden weer
in slachtoffer geëischt.
De 13-jarige scholier J. van Riel liet zich
op zijn rij wiel voorttrekken door een vracht
auto. Op dien nieuwen weg te Leimuiden
•aakto de jongen echter met zijn fiets
in een kuil van den weg, w aardoor hij da
macht over het stuur vcrljor en tegen de
straatsteenen smakte. Met een ernstige
schedeilifraotuur werd hij opgenomen. Nadat
medicus hem eerste hulp had verleend,
is de jongen in zorgwokenden toestand
naar het Academisch Ziekenhuis te Leiden
overgebracht
BRANDKAST GESTOLEN
In de nacht van Zaterdag op Zondag is
bij de weduwe Boksma te Z w a a g w e s
einde ingebroken. Men heeft de brand
kast, inhoudende f 500, meegenomen, zon
der dat de bejaarde vrouw iets heeft ge
merkt. De brandkast is vermoedelijk per
bootje over het water vervoerd. Van. de
daders ontbreekt elk spoor.
„TOON DE FIETSENMAN"
Elk merk op bestelling
leverbaar
Bedrogen koopers
Tn de laatste weken kon men
een vrachtauto vol rijwielen zien bezorgen
op het politiebureau to Voorburg. Vorige
week kwam er nog een lading van Noot
dorp, vanwaar trouwens de meeste van de
132 gekomen waren. Allemaal rijwieldieven
in dat dorp? De ambtenaren ter secretarie,
de wethouders* raadsleden en de helft van
de burgerij? Geen sprake van. Maar ze reden
wel allemaal op gestolen fietsen. Leveran
cier was: Toon, de fietsenman, groothande
laar in tweedehands- doch weinig gebruikte
karretjes. Dat kon men wel zien bij den
hoer, die voor zijn heele gezin er zeven had
gekocht; gelijk zoovelen vaak in letterlijke
zin voor een appel en een ei; d.w.z. een
mandje eieren, een kaas, een H.L. aardap
pelen of eenige guldens. En dat had velen
wel doen vragen: Toon, 't is toch wel cui-
vere koffie? Waarop Toon onverstoord ant
woordde: Wilt u morgen een Fongers heb
ben of een Vierkleur: ik lever uit voorraad.
Dat laatste was waar, in zooverre, dat hij
doelde op de voorraad bij vooral R.K.
kerken, doch ook wel in schuren en bij
scholen en voor de huizen. En het was ook
waar, dat hij prompt leverde, wat besteld
was: in enkele weken of maanden, dat zit
nog, minstens 132 goede, bruikbare fietsen.
Minstens 132, want deze zijn hoofdzakelijk
gekomen van Nootdorp en Leidschendam;
wie weet, waar er nog meer zitten. In elk
geval heeft de politie al eenige rnensdhen
„gehoord", die waarschijnlijk als helers en
wederverkoopers opgetreden zijn. Zelfs op
een wethouder van Nootdorp rustte verden
king en hij moest (lat in de raad hooren.
Het zal natuurlijk moeilijk zijn uit te ma
ken, wie wel en wie niet te goeder trouw
was. Dat, menigeen twijfelde aan de eerlijke
herkomst staat wel vast en de politie zegt:
in dibiis ahstine, bij twijfel onthoud u en
koop niet van een scharrelaar: wie voor een
of twee rijksdaalders een mooie fiets koopt
met belastingmerk kan wel iets vermoeden...
De politie vermoedde ook iets, toen er
legio klachten binnen kwamen over dief
stallen van fietsen, vooral bij kerken en
stelde zich bij de R.K. kerk aan het Oost
einde te Voorburg op. Gedurende zeven da
gen vruchteloos. Maar op de achtste dag
ging een wandelaar in devote houding en
toch wat onwennig dc kerk binnen; bleef er
maar korte tijd; kwam weer naar buiten en
wilde vertrekken op een „uitge
zochte" fiets, hoewel hij te voet gekomen
"•as
Daarop had de rechercheur gewacht; die
sloeg toe; Toon, een pootige jonge man van
23 jaar, sloeg terug, maar moest ten slotte
voor de overmacht bukken en werd wegge
leid.
Toen was ook spoedig het ijs gebroken.
Toon deed een romantisch verhaal: zijn ge
heugen werkte perfect en zijn dagboek was
goed bijgehouden.
Wat er met Toon gebeuren zal, staat nu
el vast; een lastiger vraag is, wat er ge
beuren zal met de fietsen, welke gelukkig
De Rotterdamsche Raad nam de voo:
stellen tot verlaging van de electriciteiti
tarieven aan. In verband hiermede is h
G.E.B.-Gebouw aan de Rochussenstrn
's avonds feestelijk verlicht
niet veranderd zijn, zoodat menigeen
door de politie opgeroepen izijn eigendoi
kan erkennen; doch veel lastiger is f
vraag, (hoe hét de koonei's en tusschempe
sonen zal vergaan. Menigeen zit er leelij
tusschen
Het Haagsche zedcnschandaal
Mr. Ries onbepaalde tijd met verlof
Naar wij vernemen heeft de Minister
van Financiën, tegelijk met de ophef
fing der schorsing van mr. L. A. Ries,
als thesaurier-generaal bij het Departe
ment van Financiën, dezen, in afwachting,
der verdere administratieve behande
ling der zaak, voor ombepaalden tijd ver
lof verleend.
Ds. H. Jansen vertelt
„Nee, laten we dat niet 'doen. Ik vind
et een Avaagstuk. Lezingen ook. Het be
kende over Amerika boeit niet, het weten
schappelijke verveelt en om eenige aardig
heden te debiteeren, daar voel ik niets voor.
Dus...."
Nu moet men Ds Janssen dat „dus" hoo
ren èn zien zeggen, om bijna te besluiten:
nu, dan gaan we maar weer. Bijna. Want
een legerpredikant is een tweeheid: het
militaire Hveet van geen wijken, maar een
dominee och, laten we 't maar dadelijk
verklappen: toen schrijver dezes, na een
half uur belangstellende vragen te hebben
gesteld en volop antwoord te hebben ge
kregen, iets wilde noteeren, kwam er ter
stond protest: „Neen, nu gaat U tóch voor
'3 krant
„Maar dominee, ik mag toch niet aan-
emen, dat U een half uur gesproken zoudt
hebbenvoor niets?"
Een glimlach. Een bekend handgebaar.
De vesting was genomen.
Nu, het reisdoel in engeren zin van D;
Janssen, is onzen lezers genoegzaam be
kend; het was een bezoek namens de Sy
node der Chr. Geref. Kerk aan de Synodt
der zelfde Kerk in de Vereen. Staten. Hier
over dus geen woord verder. Of toch iets,
n.L de taal.
„Wie Engelsch kan spreken en dan denkt:
dus dan is het in Amerika ook in orde, die
komt verkeerd uit Dat heb ik ook op de
Synode terdege bemerkt; er waren spr
kers goed te volgen, maar er waren er ook
bij. van clie geboren en getogen Amerika
nen, nou, ik geeft het U te doen; dat
knauwt en snauwt maarNeen, En-
'sch is nog lang geen Amerikqansch".
.,Om dichtbij te beginnen, dominee, hebt
U ook indrukken opgedaan in verband met
Uw functie als leger- en vlootpredikant in
algemeenen dienst?"
„Jazeker. De geestelijke verzorging in
het. leger en op de vloot in Amerika ver
schilt niet zooveel van de onze. Alleen ver
zorgen de geestelijken daar tegelijk de cul-
tureele belangen: lezingen, bioscoop e.d.
Protestant en R.K. hebben er gelijke rech
ten; als de chef van de verzorging bij het
leger Protestant is, dan is die op de vloot
R.K. en omgekeerd. Veel zorg wordt er ook
besteed aan de opleidingsscholen voor offi
cieren; de grootste heeft zoowel een R.K.
als een Presbyteriaanschen geestelijke, die
een royale kerk met pastorie ter beschik
king hebben. En de groote oorlogsschepen
hebben bij tochten hun eigen vlootpredi
kant of aalmoezenier."
„Heeft men in Amerika ook het instituut
der veldpredikers?"
„Dat niet alleen, maar zij worden ook
veelvuldig te werk gesteld in het jeugd
werk. Men treft hen aan in de kampen van
werklooze jongelui (Amerika telt maar
even 400.000 werklooze jongeren), waar zij
uitnemende diensten verrichten".
„Uw bezoek was zeker te kort, om be
trouwbare indrukken te krijgen van het
Amerikaansche volk?"
„Veel te kort. Ik was er nauwelijks twee
maanden. Maar ik had een prima gastheer,
23s. II. Janssen
die goed thuis wag in het maatschappelijke
leven en verder dat begrijpt U is er
een koffer vol lectuur mee gekomen."
„Hebt U zich een globale indruk van het
geestelijk of kerkelijk leven in Amerika
kunnen vormen?"
„In zooverre, dat ik «(iep onder den in
druk hen gekomen van het in alle kerken
ook de onze doordringende modernis
me. Dat is h e t huidige probleem van het
kerkelijk Amerika voorzoover het dan
nog kerkelijk is".
„Schrijft U dit toe aan geestelijke fac
toren?"
„Ook die. Maar er zijn andere, die typisch
Amerikaansch zijn. Eerst hebben we te
rekenen met het feit, dat het Amerikaan
sche volksleven geen historisch en
achtergrond heeft. Ook geen nationale.
Dat is wel treffend gebleken in en na 1914;
do Amerikanen zijn eenvoudig geschrok!
ken toen zij door de oproep van Duitsche,
Italiaansche. Fransche en andere dienst
plichtigen bemerkten ,dat zich in den loop
der jaren een import ter grootte van een
half volk voltrokken had. Uit deze verschijn
selen kunt u afleiden, dat er in het Ameri
kaansche volk geen historisch bestand is,
dat een bolwerk zou kunnen zijn tegen den
vloed van het modernisme. In zooverre was
ons volk immers zoo geheel anders toege
rust. En toch
„U noemde twee factoren?"
„Ja. De andere is: de dollar. En: business.
Iemand heeft eens van den Engelsehman
gezegd: hij heeft twee gewetens, een voor bu
siness en een voor z'n ziel. Dat kunt u in
Amerika terugvinden. Maar dan: the dollar
first!"
„En de Amerikaansche jeugd?"
„De Kerk in Amerika is door de 'jeugd
verlaten. Ilier wreekt zich het ontbre
ken der Chr. School als regel in het volks
leven. De jonge Amerikaan van kerkelijken
huize heeft met zijn zakencollega op dezelf
de school gegaan en ook hem ontbrak dus
den geestelijken achtergrond, welke hem
had kunnen rugsteunen bij het opkomen
van den modernistischen vloed."
„Maar heeft de Kerk, voorzoover zij belij
dende kerk is, geen invloed in het volksle
ven?"
„Och, zij is numeriek al heel klein tegen
over de groote massa, maar bovendien is zij
in soortgelijke moeilijkheden gewikkeld ai
de belijdende kerken in ons land, zoodat
van haar niet voldoende weerhoudende
behoudende kracht kan uitgaan. Destemo
hebben mij de trouw en de volharding-cL
troffen, waarmee een groote kern van voo;-
gangeiis en leden stand houden om de er/f-
nis der vaderen te bewaren en nog buten
den engeren kring der kerk het Evangtte
uit te dragen. In zooverre was mij het ver
blijf ter Synode en in menige gemeente een
verkwikking. Daartegenover staat de teleur
stellende versplintering van het kerkeliji
leven; men vindt in Amcria zoo'n 200 deno
minaties!"
Dat ds. Janssen naast deze indrukken not
andere opgedaan heeft, welke hem
geestdrift doen spreken over de wonderen
der techniek in de nieuwe wereld, laat ziet
denken. Maar hier raken we een „afge
graasd" gebied en volstaan dus met de tv
peerende herinnering aan het „diner
blik", waarmee een Amerikaansche
vrouw een kwartier na de aankomst
haar gast hem een completen wannen maal
tijd voorzet, waarbij de ijs-autouiaat
nieuwste snufje is, even prompt werkem
als het stroomend water-apparaat in onf
hotels en moderne huizen.
Dan nog een paar woorden over de reis
„Die heb ik heen cn terug met een vracbl
boot van de H.A.L. gemaakt. Duurt wat lan
ger, maar de rust! Ik was trouwens de eeiii
ge passagier. En de consumptie, geen gran
minder dan op de mailboot."
Er restte nog een vraag, die wel ietw
hors d'oeuvre was, maar de gelegenheii
nietwaar?
„Dominee, we hebben gelezen, dat U in
Januari 1937 65 jaar wordt en dan den ar
beid gaat inperken, beteekent dit, dat u dar
ook van den pensioengerechtigden leef
tijd
„Weineen. Dénk er niet aan. Neen, de be
doeling is wat kleine dingen los te laton
Dat moet ook, ofdat er nog een heel belang
rijk werk bijkomt, n.I. de leiding der getó
telijke en cultureele verzorging der Zuider-
zeewerkers. Dit, en mijn ambt als leger
en vlootpredikant i.a.d. zijn dan de
groote functies, waaraan ik mijn krachten
geheel wil geven."
Nu, mijn levendigen en steeds met aan
trekkelijke gedecideerdheid sprekenden
gastheer aanziende, is er dan ook weinig
recht om te vermoeden, dat zulk een werk
lustig en wcrkkrachtig leven zich zou kun
nen wennen aan de sfeer van het emeritaat
Maar:
„Als God mij het leven en de krachten
spaart is het dan ook onherroepelijk op den
70-jarigen leeftijd basta. Men moet-heen
gaan, vóór het „ongeveer" wordt".
Maar „ongeveer" is het met ds Janssen nog
gansch niet. Deze werker, wiens gezichts
veld met de reizen naar Indië en Noord-
Amerika èn met die op de vloot ongemeon
is verruimd en verrijkt, heeft zijn talenten
en daartoe rekenen we vooral zijn zeg
gingskracht en wat men noemt „hij weet
wat hij wil" terdege gebruikt en is daar
in velen ten zegen of tot levensleiding ge
weest. Zijn zeer bepaalde levensbeschou
wing is hem geen belemmering, andere te
toetsen en het z.i. goede erin dienstbaar te
maken aan wat hij vóór alles was en geble
ven is: Evangelieverkondiger. Deze „nood"
weet hij rich opgelegd, maar wij verlieten
hem onder den indruk, dat ook een andere
nood, de nood van onzen tijd. hem zwaar
weegt. En dat hij den ernstigen wil heeft,
voor de jonge Nederlanders in militairen
dienst alles te doen en te laten doen, wat in
dien nood hun ziel kan bezwaren.
Zoo houwt hij aan de komst van het Ko
ninkrijk Gods in den dienst van troffel èn
zwaard,
