Jliriuur £rihsrljr (Inurant
Dagelijks verschijnend Nieuwsblad voor Leiden en Omstreken
Late bezorging
hier en daar
abonnementsprijs:
Per kwartaal in Leiden en in plaatsen
waar een agentschap gevestigd is 235
Franco per post 2.35 portokosten
Per week0.I8
Voor het Buitenland bij wekelijksche
zending430
Bij dagelijksche zending5.50
Alles bij vooruitbetaling
Losse nummers 5 ct. met Zondagsblad-7'/i et
Zondagsblad niet afzonderlijk verkrijgbaaf
Bureau: Breestraat 123 Telefoon 2710 (na 6 uur 3166) Postbox 20 Postgiro 58936
NO. 5882
ZATERDAG 12 SEPTEMBER 1936
16e Jaargang
aibertrntirprijjEn:
Van I tot 5 regels1.17'/t
Elke regel meer 0.22
Ingezonden Mededeelingen
van 1—5 regels 2.30
Elke regel meer0.45
Voor het bevragen aan '1 bureau
V wordt berekend 0.10
Door den sterk gewijzigden post
dienst, welke voor vandaag is in
gesteld, zullen zeer vele post-
abonné's heden hun blad niet op
tijd ontvangen. Daarom werd
gisteren reeds het Zondagsblad
ingesloten.
Het is ons natuurlijk niet mogelijk
hiertegenover andere maatregelen
te stellen. Men neme het voor lief
op dezen feestdag.
In al onze Agentschappen gaat de
bezorging gewoon haar gang.Waar
het eenigszins mogelijk is, wat
yroeger dan anders het geval is.
DIRECTIE
DE KRACHT DER
RELIGIE
Niet door menschenmacht
te breken
Het bovenaangeduide vraagstuk, waar
bij wij een en andermaal de aandacht
onzer lezers bepaalden, kan natuurlijk
ook van andere kanten bekeken worden
dan tot heden geschiedde. Het onder
werp is in onze dagen vrijwel onuitput
telijk en komt telkens weer aan de orde.
Voor ditmaal volstaan we in verband met
het vorige er nog op te wijzfen, dat de
Vraag naar religie, tevens duidt op de
kracht van de godsdienst en op de
triuraf van de Schrift.
Geldt dit voor ons nationale leven
zonder vrees voor tegenspraak kan en
mag men deze conclusie uit onze voor
gaande beschouwingen trekken het
blijkt niet minder duidelijk als we de
situatie over onze grenzen aandachtig be
zien.
In aansluiting aan ons artikel van gis
teren mogen we allereerst verwijzen naar
't hoogst interessante opstel van Dr. van
Andel in ons blad van 1 September 1.1.
Treffend waren reeds de opschriften:
„Terug naar de oude paden?" en „Wat
gebeurt er feitelijk in Amerika op gees
telijk terrein?" Ja. wat daar gebeurt is van
het hoogste belang. Men herinnere zich
vooral, wat de schrijver meedeelde over
Fosdick, de bekende prediker in New-
York, sedert jaren de leider van het li
beralisme, dat bazelde over het Vader
schap Gods en algemeene broederschap
der menschen.
Hij is als een blad op een boom ver
anderd. Hij heeft gezegd, dat we er mee
op moeten houden te praten over liefde,
zoolang we de eerste beginselen van het
recht niet kennen en toepassen. De om
keer van hem en de zijnen was zoo merk
waardig, dat er een nieuw kwartaalschrift
is opgericht, „Christendom", om dit
rechtsch liberalisme op zijn voeten te
zetten, en dat er in het tweede nummer
een artikel verscheen over den „terug
keer tot het Calvinisme".
Hieruit ziet men dat de Schrift zich
overal laat gelden; er is niet alleen in
ons land, maar over heel de wereld een
zuchten om en zoeken naar de Waar
heid. die van boven is; een opnieuw vra
gen naar God en zijn dienst. Het Chris
tendom is waarlijk internationaal.
Wellicht rijst hier de vraag of wij, dit
constateerende, niet over het hoofd zien,
dat zoowel in het nationaal-socialistische
Duitschland als in het communistische
Rusland het geloof aan den levenden
God ondermijnd en de geloovigen vervolgd
en gesmaad worden?
Geenszins, ook in deze landen kan men
spreken van de triumf der Schrift en van
de overwinning des geloofs; zij het bij
elk dezer stelsels op verschillende manier.
Letten we eerst op de houding, welke
de sovjet-heerschers tegenover het Chris
tendom aannemen. Een duidelijk overzicht
daarvan vindt men in een desbetreffend
artikel in het Septembernummer van G e-
loof en Vrijheid, waarin behandeld
wordt de gewijzigde Grondwet van Rus
land ten aanzien van de vrijheid van
godsdienst.
In de grondwet van 1918 zoogoed als
In die van 1924 luidde paragraaf 4 van
de grondwet als volgt:
„Om de werkenden werkelijk gewetens
vrijheid te verzekeren wordt de kerk van
de staat en de school van de kerk ge
scheiden, de vrijheid van godsdienst en
anti-godsdienstige propaganda wordt voor
alle burgers erkend."
Toen kwam het jaar 1929. Men wij
zigde de grondwet in par. 4 als volgt:
„Om de werkenden werkelijk gewetens
vrijheid te verzekeren wordt de kerk van
de staat en de school van de kerk ge
scheiden, voor alle burgers wordt de vrij
heid van geloofsbelijdenis en van anti
godsdienstige propaganda erkend."
In 1929 vervalt dus de vrijheid van
godsdienstige propaganda en blijft op
papier over vrijheid van geloofsbelijdenis.
De nieuwe grondwet in artikel 124 zegt:
„Om de burgers gewetensvrijheid te
verzekeren zijn in de U.S.S.R. de kerk
van de staat, de school van de kerk ge
scheiden. De vrijheid in de uitoefening
van de godsdiensten en de vrijheid van
anti-godsdienstige propaganda worden er
kend voor alle burgers."
Er zullen er zijn. die met G e 1 o of en
V r ij h e i d niet het minste vertrouwen
in het communistisch bewind stellen
(waarlijk niet zonder reden!) en die des
wege de nieuwe grondwet even slecht
vinden als de vorige.
Zeker blijkt uit de woordkeus
voorzoover de vertaling juist is dui
delijk, dat de anti-godsdienstige propa
ganda op steun en bescherming der
overheid rekenen mag en dat de geloo
vigen blij mogen zijn, wanneer zij rustig
in het bedehuis bijeen kunnen komen.
Maar wij willen aannemen, dat er toch
wel iets ten goede veranderd is. De Rus
sische bladen en de vrienden van Rus
land ten onzent houden vol, dat de
reeds toegezegde gewetensvrijheid uitge
breid is tot een vrijheid van eere-dienst;
en wanneer dit werkelijk de bedoeling is,
dan is eenige vooruitgang niet te looche
nen.
Wij moeten nu afwachten, wat het in
de praktijk worden zal; maar wij houden
het er voor, dat op tempering van ge
loofsvervolging gerekend mag worden.
Niet, omdat het communisme zijn gees
telijke grondslag zou willen herzien, maar
omdat het moet erkennen: geen macht
ter wereld is in staat het geloof in den
God des hemels uit de harten der men
schen uit te roeien; de overheid dient
daar rekening mee te houden, wil zij zich
zelf handhaven. Het Christendom, in het
hart geraakt, wijkt niet en nooit, zelfs niet
voor gevangenis en zwaard.
De waarheid van deze stelling blijkt
wel heel duidelijk, bij onze Oosterburen,
waar roomsch-katholieke en protestantsche
belijders, zoo voorgangers als gemeente
leden, alles trotseeren voor het geloof,
dat hen dierbaar is.
Het nationaal-socialisme staat in de
grond der zaak, even vijandig tegenover
het Christendom als het communisme;
„wie niet voor Mij is, die is tegen Mij",
zegt de Christus; maar het nationaal-
socialisme pakt de zaak anders aan. Het
communisme begint met zoo grof er
wreed mogelijk op te treden en komt la
ter met verzachtingen om zoo ook de
sympathie te winnen van hen, die eertijds
verdrukt werden. Maar het nationaal-
socialisme volgt een tegenovergestelde
taktiek. Zoo hier als elders.
Nog deze week ontving een ons be
vriend predikant in gesloten, blanco en-
elop, keurig en nauwkeurig met de
schrijfmachine geadresseerd, een pamflet,
dat aldus eindigde: „Strijdt met ons
tegen de huidige individueele, democra
tische, liberale maatschappij en sta
ordening, welke steunen op de beginselen
der Fransche revolutie en voor de vrije,
organische, corporatieve. Christelijke
volksstaat, waar eer en recht zal zijn."
De onderteekening „Hou zee" zegt
is, waar we de afzenders van dit moois
moeten zoeken. Want mooi is het: men
wil de Christelijke volksstaat en de vrije
kerk, mits deze zich niet de vrijheid ver
oorlooft een andere leer te verkondigen
dan de machthebbers. Men behoeft slechts
één stap over de grenzen te doen of één
gelijkgeschakeld blad te lezen om te we
ten, dat van de geloofsvrijheid niets te
recht is gekomen en dat in de beloofde
Christelijke volksstaat niet het gebod
Gods maar de macht van de dictatuur
heerscht.
Echter is ook iets anders gebleken. De
partijen werden gelijk- en uitgeschakeld;
voor het nationaal-socialisme was niets be
stand en ook de kerk in 't algemeen was
aanvankelijk bereid naar het uiterlijk deel
der groote organisatie te worden'. Doch
hoe meer de belijdenis dér kerk in het
gedrang kwam, hoe sterker zich de kerk
verzette tegen het aangeprezen heiden
dom. En deze weerstand heeft zich voor
enkele dagen uitgesproken in protesten,
zoowel van roomsch-katholieke als van
protestantsche zijde, welke even vrijmoe
dig als principieel zijn.
Wij zullen uit deze protesten, waarbij
de kerk zich vierkant stelt tegenover hen.
die de Waarheid van Gods Woord en
de vrije prediking van het Evangelie aan
randen, thans niets citeeren; wij zeggen
alleen dit: zóó kan alleen het geloof in
den levenden God spreken. Dit is een
triumf van de Schrift: waarvoor wij Gode
dankbaar behooren te zijn en dat ons
groote verantwoordelijkheid oplegt.
Immers, voor het oogenblik moge de
EXTRA-UITKEERING
AAN WERKLOOZEN
Een mededeeling van
Minister Slingenberg
Aan het einde van de vergadering
van de Eerste Kamer heelt de Minister
van Sociale Zaken gisteren medege
deeld, dat naaT aanleiding van de
verloving van Prinses Juliana de
Rege8rlng heeft besloten aan alle
gesteunde werkloozen een
extra-ultkeerlng in de aan
staande week te verstrekken van
2.50.
Deze mededeeling werd door de
leden van de Kamer met applaus
begroet
RIJTOER VAN HET
VERLOOFDE PAAR
De Prins tracht zijn
achtervolgers te
verschalken
Hoe het jonge Paar toch op de
gevoelige plaat werd vastgelegd
Een geschenk van den
A.N.W.B.
De talrijke belangstellenden, die ook
gister in de omgeving van het paleis
Noordeinde bijeen waren, waren tegen
tegen half zes getuige van het uitrijden
van het verloofde Vorstelijke Paar en
van de Koningin, de Prinses von Lippe-
Biesterfeld en Prins Aschwin.
Prins Bernard chauffeerde zelf in zijn
open Ford-ca.briolet en Prinses Juliana
had naast hem plaats genomen. H. M.
de Koningin en haar gasten volgden in
de nieuwe Cadillac Landaulette van
Hare Majesteit. -
Onder stormachtige toejuichingen ver
trok de stoet, waarbij zich een drietal
auto's met journalisten en fotografen had
aangesloten van het paleis Noordeinde
door het Haagsche Bosch naar het via
duct aan den Leidschen Straatweg.
Via Zijdeweg, Achterweg en Park de Kie
viet werd in langzaam tempo door het
nieuw gebouwde gedeelte van Wassenaar
gereden en terug naar den Leidschen Straat
weg, die men tot Oegstgeest volgde. De
vooruit rijdende Prins keerde hier plotse
ling en reed via den Oegstgeesterweg. langs
het Witte Huis, langzaam door het dorp
naar den Warmonderweg.
Bij den spoorwegovergang waren juist de
boomen gesloten. Van deze gelegenheid
maakten de achtervolgende fotografen ge
bruik om het gezelschap even op de plaat
te brengen. Via den Abspoelweg werd naar
Meerrust gereden, waar het hooge g
schap uitsteeg en zich naar den waterkant
aan de Leede begaf, om daar gedurenie
eenige oogenblikken het mooie polderland
schap, dat door de stralende zon in warmen
gloed was gezet, te bewonderen.
Na enkele oogenblikken begaf het gezel
schap zich, har'elijk gegroet, door de wei
nigen, die getuige van dit kort oponthoud
waren geweest, langs de trekvaart en den
Haarlemmerweg naar Leiden, om via den
Morschweg op den Rijksstraatweg dicht oi'
den Haagschen Schouw uit te komen.
Onderweg trachtte Prins Bernhard
meer dan eens zijn achtervolgers te ver
schalken door bij kruispunten in een
kringetje rond te. rijden of wel door
plotseling midden op den grooten weg
rech'somkeert te maken. Hijzelf zoowel
als Prinses Juliana hadden in deze ma
noeuvres veel schik.
Na een rit, welke ongeveer anderhalf uur
duurde, kwam het hooge gezelschap aan het
Paleis aan.
Met luid gejubel weri het gezelschap ont
vangen. Op het bordes dankte het Vorstelijk
Paar met voortdurend handgewuif voor de-
Spoedig had het gezelschap zich in het
paleis teruggetrokken, hetgeen voor de
meesten der aanwezigeneen teeken was
huiswaarts te keeren.
De belangstelling in de avonduren
Hoewel de uitingen van enthousiasme ter
gelegenheid van het voor de Koninklijke
familie zoo blijde gebeuren op hoogen prijs
worden gesteld, is verzocht, aan het publiek
mede te deelen, dat gisteravond na 6 uur de
vorstelijke verloofden niet meer-op hei bal
kon of voor een der vensters van het Paleis
zouden verschijnen.
Hiertoe werd besloten, omdat de toestand
in de nauwe toegangswégen tot het Paleis
van dien aard dreigde te worden, dat onge
lukken niet te vermijden zouden zijn.
Desondanks waren gisteravond in de
naaste omgeving van het Paleis weer dui
zenden op de been.
Een geschenk aan Prins Bernhard
De A.N.W.B. is op de gedach^p gekomen
Godloochende staatsmacht terugwijken
voor de kracht des geloofs; het is de eind-
worsteling niet. Gods kerk zal in de we
reld verdrukking hebben; lijden en strij
den zal haar deel zijn; maar ook daarin
zal zij God verheerlijken en de komst van
zijn Koninkrijk bevorderen.
't Is weer Oranje boven
Eén lied gaat gansch de wereld rond.
Is overal te hooren:
Het lied van nieuw, van jong geluk,
In Nederland geboren.
Eén liefde, fier en vorstelijk,
Houdt Nederland gevangen:
De liefde van 't Prinsesje voor
Den Prins van Haar 1
Eén taal spreekt thans het gansche volk,
De kleinen en de grooten:
De taal die aan de klare bron
Des harten is ontsproten.
Eén volk wil als een eenig man
Rondom de troon zich scharen:
Het volk dat weer zijn liefde aan
Oranje wil verklaren.
Eén lied, één liefde en één taal
Bindt de miljoenen samen
Die als één volk zich menigmaal
Hun tweedracht moesten schamen.
Eén jubelzang stijgt uit ons hart
Om God den Heer te loven:
Hij heeft de smaadheid afgewend:
't Is weer Oranje boven!
(Nadruk verboden) LEO LENS
Prins Bernhard een volledig stel bondsuit-
gaven aan te bieden, betrekking hebbende
op Nederland.
De collectie, welke uit een 70-tal uitgaven
bestaat, bevat o.m. het geïllustreerde werk
„Ons Eigen Land", het nieuwe reisboek voor
Nederland, een aantal binnenlandsche gid
sen en reiswijzers, tochtenboekjes, de be
kende Bondsatlas, auiokaarten, rijwielpad-
kaarten. water- en luchtvaartkaarten, wan
delboekjes enz. ten dienste van het binnen
landsche auto- en rijwieltoerisme, het toe
risme te water, het wandel-, ruiter- en lucht-
toerisme, een verzameling, welke er wel toe
kan bijdragen belangstelling en liefde te
trekken voor ons land en zijn zeer bijzon
der natuurschoon.
Prins Aschwin bezoekt de Cineac
De broeder van Prins Bernhard. Prins
Aschwin, was gisteravond onder de bezoe
kers van de Cineac op het Buitenhof, om de
film te zien, die betrekking heeft op de ver
loving van zijn broeder mei Prinses Juliana,
benevens om de opnamen te aanschouwen,
welke nog na zijn eerste bezoek gemaakt
zijn. En ook de opname van dit bezoek zelf.
Van dit laatste werd Prins Aschwin een
foto aangeboden.
Ministers naar verlovingsfilms
Gisteravond hebben ook de Ministers Dec
kers en Gelissen met hun dames de Cineac
op het Buitenhof bezocht, teneinde de ver
tooning van de verlovingsfilms bij te wonen.
Het Vorstelijk Bezoek aan Amsterdam
Het centraal comité van Oranjegezinde en
nationale organisaties te Amsterdam deel'
mede, dat op Donderdag 17 September a.s
in het Stadion om drie uur des middags
een feestelijke bijeenkomst gehouden zal
worden in de hooge tegenwoordigheid van
H. M. de Koningin, H.K.H. Prinses Juliana
en Z.K H. Prins Bernhard.
Een défilé zal plaats vinden in het S'a-
dion, waaraan zuilen deelnemen alle Oran
jegezinde organisaties, zang- en gymnastiek-
en sport vereen igingen, verpleegsters, leer
lingen van middelbare scholen enz. enz. van
Amsterdam en omgeving.
EINDE ZOMERTIJD 4 OCTOBER
De minister van Binnenlandsche Zaken
heeft in een circulaire aan de gemeentebe
sturen de aandacht gevestigd op het Kon.
Besl. van 2 Maart 1936, waarbij o.m. is be
paald, dat in 1936 de zomertijd zal eindigen
vier October a.s., te drie uur in de
voormiddag.
Het aanstaande huwelijk
En de toestemming der Staten-Generaal
Ter beantwoording yan enkele vragen
het volgende:
Van constitutioneel standpunt gezien gaat
de verloving der Prinses formeel buiten
elke regeeringsbemoeiing om. Maar
strak9 op de verloving het huwelijk volgt,
komt de zaak anders te staan. Want volgens
onze Grondwet is de toestemming der
Staten-Generaal noodzakelijk voor het
huwelijk van F rinses Juliana. Artikel 17
bepaalt namelijk uitdrukkelijk:
„Van de erfopvolging, zoowel voor zien
zelve als voor hun nakomelingen, zijn uit
gesloten alle kinderen, geboren uit een
huwelijk aangegaan door een Koning of
een Koningin buiten gemeen overleg met
de Staten-GeneraaJ, of door een Prins of
Prinses van het regeerend Stamhuis buiten
de bij de wet verleende toestemming. Zoo
danig huwelijk aangaande, doet een Konin
gin afstand van, en verliest een Prinses
haar recht op de Kroon."
De laatste wijziging van de Grondwet in
1922 heeft ook aanmerkelijke verandering
gebracht in het recht der troonopvolging.
Het doel der wijziging was om reeksen
van verre verwanten van ons koningshuis
die geheel van ons volk vervreemd zijn, uit te
sluiten. Daardoor kon echter toch niet voor
komen worden dat de troon bij kinderloo'
overlijden van Prinses (of Koningin)
Juliana van rechtswege zou overgaan aan
Willem Ernst, den oudster zoon van den
oud-groothertog van Saksen-Wei mar-
Eisenach. Deze zou zijn rechten ontleenen
aan zijn afstamming van prinses Sophie
dochter van Koning Willem II, die destijds
gehuwd is met Karei Alexander, groot
hertog van Sakscn-Weimar-Eisenach.
Wordt echter straks het huwelijk van de
Prinses met Prins Bernard met kinderen
gezegend, dan zal de kroon der Nederlanden
ook in de toekomst rusten op het hoofd du.
Oranjes. Daarom is deze verloving van zoo
groote beteekenis.
DE PRINSES OP EEN TANDEM!
Naar eerst thans bekend is geworden,
heeft Prinses Juliana onlangs bij een rij
wielhandelaar te Apeldoorn een viertal tan
dems laten huren. Met Leden van haar hof
houding en haar personeel heeft zij daar
mee een genoeglijken fietstocht van enkele
uren door de omgeving van Apeldoorn ge
maakt De Prinses reed samen met een
hofdame.
Gistermiddag maakten H. M. de Koningin. H. K. H. Prinses Juliana en Prins
Bernhard per auto een rijtoer in de omgeving van Beiden. Het verloofde vor
stelijke paar wandelend in den tuin van het theehuis „Meer rust" te Warmond.
I De superieure school voor
technisch briefonderwijs
ARNHEM
Bouwkunde. Waterbouwkunde.
Werktuigbouwk..Electrotechn
VOORNAAMSTE
NIEUWS
Dit Nummer bestaat uit DRIE bladert
Minister Slingenberg heeft meegedeeld
dat in verband met de verloving van de
Prinses een extra uitkeering aan de werk-<
loozen zal worden verstrekt.
De Eerste Kamer heeft gister de inter*
pellatie-de la Bella inzake de Steunwijzi*
ging behandeld.
Gister is te Rotterdam de Rotterdam*
sche Havendag gehouden.
De Synode der Geref. Kerken is ver*
daagd tot 22 September.
Te Utrecht heeft een motorongeluk
plaats gehad, waarbij twee personen zijn
gedood.
Beleggingsmarkt steeds beter van toon'
Financieel weekoverzicht
Resolutie inzake de internationale ver
houdingen van de Chr. Arbeidersbonden
in de Voedings- en Genotmiddelenbedrij*
ven.
Madrid is thans geheel ingesloten door
de nationalisten; San Sebastian is gister
g ebombardeerd.
In het Alcazar te Toledo moet de toe
stand volgens een ooggetuige thans zeer
ernstig zijn.
BETONHOUT EISTENHOUT
Houthandel „ALBLAS" N.V.
WADDINXVEEN
Opslagplaatsen te:
Rotterdam: Zwaanshals 119121
'e-Gravenhage: Fahrenheltstr. 313
TRIPLEX - Vraagt prijs - LIJSTWERK
(Adv.)
Motor tegen tunnelpijler gereden
Twee dooden
In den afgeloopen nacht te omstreeks tien
minuten over half twee vond op den Leid-
scheweg in den tunnel bij het Centraal Sta
tion te Utrecht een motorongeluk plaats,
dat aan twee personen het leven heeft ge-
Uit de richting Leiden naderde met
groote snelheid een motorrijwiel, waarvan de
bestuurder bij den tunnel door tot nog toe on
opgehelderde oorzaak plotseling begon te slin
geren, waardoor hij tegen een steenen brug-
peiler reed. Door den schok werd de duopas
sagier H. terzijde geslingerd en was deze op
slag dood. De berijder zelf, de heer de L.,
bleef zeer ernstig gekwetst liggen. Hij werd
naar het Stads- en Academisch Ziekenhuis
vervoerd, waar hij een hall uur na aankomst
overleed.
De motor werd zwaar beschadigd. Omtrent
de oorzaak tast men volkomen in het duister.
dz£>plupjL
CHRISTELIJK NATIONAAL WEEKBLAD
geeft ln het nummer van de volgende week
EEN SCHITTERENDE LOSSE
BIJLAGE IN KLEUREN VAN
PRINSES JULIANA EN PRINS
BERNHARD
op fraai zwaar papier
Bovendien staan ln DE SPIEGEL foto's van
onze Prinses en Prins Bernhard thuis,
welke u nergens anders ziet. Den Spiegel-
fotograaf werd toegestaan deze foto's
speciaal te maken.
Ddt doet
AsJ^>p\xxydL
CHRISTELIJK NATIONAAL WEEKBLAD
Slecht, 11.per kwartaaL
Bureau DE SPIEGEL Wapeninge,