De Goudsche Kaarsenfabriek platgebrand
C "12 MEI 1936
TWEEDE BLAD PAG. 5
Brullende vuurmassa van vele hectaren
Goudsche, Rotterdamsche, Waddinxveensche,
Hillegersbergsche en Schiedamsche brandweer
voeren een bijna hopelooze strijd
350 arbeiders werlloos
Een historische brand
De grootste brand, die ons land in tientallen jaren heeft
gekend is gisteravond omstreeks kwart over zeven te Gouda
uitgebroken.
In de „Vereenigde Fabrieken van Stcarinekaarsen en
Chemische Producten" aan den Schielandschen Hoogen
Zeedijk was de middagploeg der arbeiders aan het werk
toen plotseling alle alarmschejlen gingen werken. Het bleek,
dat in de groote stearineopslagplaats, bevattende anderhalf
millioen R.G. uiterst brandbare grondstof, door broeiing in
een stapel Ieege zakken, brand was ontstaan. Even probeerde
de fabrieksbrandweer met het beschikbare materiaal den
strijd tegen het vuur aan te binden, maar plotseling schoot
een vlam van meer dan 30 M. hoogte boven het gebouw
uit en in een wilde jacht moesten de arbeiders zich redden.
In ongelooflijk snel tempo verbreidde daarop het vuur zich
over het geheelc fabrieksterrein en hoewel de wind gunstig
was en de brandweercorpsen van Gouda, Rotterdam, Hille-
gersberg, Schiedam en Waddinxsveen al hun krachten in
spanden is toch een groot gedeelte van het fabriekscomplex
door het loeiende vuur verslonden.
Een speciale verslaggever meldt one:
De enorme brand te Gouda zal op ieder,
die baar van dichtbij kon gadcsiaan een
nimmer uit te wisschen herinnering acid er-
laten. Kort na de eerste Rotterdamsche
znotorspuit, die ter assistentie was geroepen,
naderden we per autode kaavsenstad
om de brand in de kaarsenfabriek te gaan
ver-slaan en nauwelijks waren we in liet
vrije veld of in de verte was de gewel
dige vuurkolom, die deed den
ken aaneen vulcaniscne uit
barsting. reeds zichtbaar.
Op den dijk tusschen Moordrechten Gouda
'werd liet ons echter duidelijk, dat we hier
inderdaad te doen hadden met e e n b r and
V a h h i s I orische beleekenis.
1 1-loe dichter men naderde, hoe indruk
wekkender de krater zich vooroeed, maar
-eerst toen wij het brandterrein waren gena
derd konden we ons een indruk vestigen
van den' omvang, welke het vuur reeds had
genomen.
Toen we den hoogen Schielandschen Zee-
dijk betraden, golfde een vlammenzee van
zeker 500 M. lengte aan onze voeten, een
helle gloeo, waarin de eenige teekening werd
gebracht door uitbarstende roode en zwarte
wolken en fel uitschietende vuurtongen.
Brommend en grommend, dan weer sissend
en tierend, scheen het vuur stormloopen te
ondernemen op den beschermenden muur,
die het terrein afsloot.
Verderop, waar het vuur nog niet tot den
muur was gena&erd, werden een paar
zwarte figuurtjes tegen het helle oranjerood
zichtba. rbrandweermenschjes. die nie
tige waterstreepjes teekenden tegen den
dreigenden achtergrond van vuur en rook.
Zoo was de eerste indrukeen alles
verterend vuur en popperig aandoenlijke
pogingen van de brandweer om daar wat
tegen te doen.
En toen we het terrein betraden werd de
indruk nog dreigender.
Links en rechts massieve rijen van fa-
brieks- en kantoorgebouwen, maar links van
den hoofdingang over honderden Metets
afstand één uitbarsting van vuur, brakend
uit de vensters van het oudere fahrieks-
gebouw, golvend uit de vierkante ramen van
de nieuwe fabriek, lioog-uit flakkerend bo
ven de daken, eruptief opdonderend te
midden van zwarte olierook lot vijftig,
zestig, ja hoe veel Meter hoogte. Dolle
knallen, uit elkaar barstende reuzen-vaten,
dan èen enorme dreun, 'n geraas als van
een in den afgrond stortend stuk berghel
linghet drie verdiepingen hooge nieuwe
fabrieksgebouw stortte ineen: de dreun
was de val der zware machines uit de
pittenfabriek. het geraas was het vallen
yan.de muren.
Dat was kwart over negen half tien
en de brand begon kwart over zeven, maar
voor ons besef was het of het vuur eerst
nu met recht begon en zoo was het feitelijk
ook, want na de ineenstorting van de
nieuwe fabriek was er geen houden meer
aan: de brand kreeg nu eerst zijn grootste
kracht.
De situatie
trent de ligging der gebouwen noodzakelijk
Het terrein \an de Vereenigde Kaarsen
fabrieken heeft een geweldige oppervlakke.
Het wordt in de lengte begrensd door
Schielanosche I-Ióoge Zeedijk en de Kerk
hoflaan, terwijl de hoofdingang gelegen is
aan liet z.g. Buurtje en de achterzijde wordi
afgesloten door den Boschweg.
Van den hoofdingang gerekend, heeft mer
aan de linkerzijde achtereexivolgens de ketel
huizen, opslagkamers van stearine (de z.g.
koekenkamers), de ouoe gieterij, de nieuwe
fabriek met kislenmakerij en piltenfabneK
de houtzagerij en houtopslagplaatsen, Naast
de houtzagerij ligt de nachtlichtenfabriek.
welke de-verbindingsschakel vormt tusschen
de reeks gebouwen aan de rechterzijde van
hoofdingang gelegen. Van achter naar voor
heeft uien hier het oude en het nieuwe la
boratorium, het, hoofdkantoor, het kantoor
van de kaarsenfabriek en de distellatieaf-
ueeling. Achter het laboratorium ligt de
ijzeren- glycerinefahriek, de nieuwbouw'A en
voorts een reeks van opslagruunten.
Rechts van den hoofdingang ligt de stoom-
zeepsiederij „De Hamer" van de Vereenigde
Zeepfabrieken te Rotterdam. Het totale op
pervlak van de bedreigde terreinen bedraagt
125.000 M2.
Moe de brand uitbrak
De brand is uitgebroken in een der z.g.
koekenkamers. Arbeiders, die hier werk
zaam waren, gaven ons een ievendigen in
druk van de eerste angstige oogenblikken.
Zij vertelden het volgende:
Wij behooren tot de zg. tweede dag-
ploeg, die om 2 uur 's middags opkomt
en om 10 uur 's avonds naar huis gaat.
We werkten in de perskamer toen in
eens het geroep „brand" weerklonk.
Ieder verliet zijn werk, want we we
ten allen, wat het beteekent als hier
brand uitbreekt. Op hetzelfde oogen-
•blik begonnen de brandbellen al té lui
den. Onder leiding van baas Koster
werd nog even getracht met zoutwater
en pompen het vuur te beperken, maar
binnen vijf minuten schoot al een vlam
zoo hoog als de nieuwe fabriek boven
alles uit en toen was het niet meer te
houden.
Onze eerste gedachte was: de gly
cerinefahriek. Diestond nog
wel een eind van de plaats
waar de brand uitgebroken
was af, maar ieder wist, dat
als de stearine ging weg
vloeien, het vuur zóó het
heele terrein zou hebben
overdekt. Daarom werd met man
en xnadht gewerkt om een dam van
zandzakken op te werpen om de bran
dende vetlaag straks terug te kunnen
(dringen. Er is overal op gerekend
.voor het geval er brand imocht komen
39e brand aan de achterzijde der gebouwen gezien. Waarheen men den blik ook wendde
'L yjai e&n >n meldiyc tuurde
en 7.00 lagen dus op alle hoeken de
zandzakken opgetast, die tot een dijk
van 1 .Meter hoogte over de volle lengte
werden opgestapeld.
De glycerinefabriek is hier
het groote gevaar. Was die
door bet vuur bereikt, dan
stonden we hier geen van a 1-
.1 e n meer, want glycerine is
practisch springstof en heel
de fabriek zou in de lucht
zijn gevlogen.
Ook de Goudsche brandweer was dus
het eerst er op uit om uitbreiding
naar die richting te voorkomen. Het
was echter monnikenwerk. Als u eens
rekent: voor de bereiding van de
stearine worden kuipen van 16.000 Li
ter inhoud gebruikt. Op één verdie
ping staan zoo 40 of 50 van deze kui
pen. Toen het vuur eenmaal de nieu
we fabriek had bereikt, was er geen
houden meer aan: achtereenvolgens
ging alles in brand: de clariveer, de
perskamer, dé oliekamer, het ijsge-
bouw, de tweede wassching, alle koe
kenkamers; naar den anderen kant
de gieterij, de plakkamer, de wrijf-
kamer, de pittenfabriek, de zagerij,
de groote houtloods en zooals u ziet
gaat nu de nachtlichtenfabriek er ook
aan.
In razend tempo
Inderdaad: wij zagen.
Eerst was het de opslagplaats van stearine
geweest, waaruit liet vuur bulkend zijn weg
koos, toen vloog de nieuwe fabriek in brand
wat daar achter die laaiende toorts
ïr ontstoken werd, het was schier niet
meer te volgen.
Doife knallen volgden elkaar in onregel
matige volgorde op, waarna nieuwe vuur-
rupties volgden, in stroomen klotste de
loeibaar geworden stearine over het ge-
heele terrein om straks ook vlam te vatten
cn razend en blazend het vernielingswerk
oort te planten.
Dit was geen brand meer, dit was een
ulkaan-uitbarsting met brandende l$va
stroomen
Dapper, maar machteloos bijna stond de
brandweer op het middenterrein met tien
en meer stralen te spuiten. Geen nutteloos
erk. want men kon voorkomen, dat eeri
massa vaten vol stearine, die rondom op
het lerrein lagen opgestapeld en die een
bindingsbrug voor het vuur konden vor-
nien naar de andere zijde van het fabriekt
rrein, werden aangetast.
De gebouwen zeil' waren echter niet te
houden.
Assistentie
De Goudsche brandweer werd tégen.half
acht gewaarschuwd^ dat de kaarsenfabriek
in brand stohd. Onmiddellijk werd met dï
twee uiotorspuiten uitgerukt, een met-een
capaciteit van 2ÖÖÖ cn een niet een capacif
teit van 1000 Liter. Binnen vijf minuten
stond men op het terrein en. nog enkele
oogenblikken later werd in snel tempo dé
eerste slang uitgerold en het water vloeide
Water? Ja korten tijd had men wa
terdoch na 20 minuten gingen de
zuigers van de motorspui ton steeds
langzamer werken om ten slotte den
strijd op te geven. Het bleek, dat het
water, waaruit men pompte zich had
vermengd niet olie cn parafine, waar
door de werking der motorspuit onmo
gelijk werd gemaakt.
Een der motorspuiten moest definitief
buiten gebruik worden gesteld, de ander
kon met behulp van een zinkstub in: dieper
water gaan werken en heeft na een zuive
ring den strijd onvermoeid" voortgezet.
De leiding van het blusschingswerk be
rustte aanvankelijk bij den opperbrand-
meester J. C. de 11 Boe r. Deze zag, dat hij
met de Goudsche brandweer alleen tegen
het uitbarstende vuur weinig zqu kunnen
uitrichten. Een der Goudsche wethouders
wras inmiddels ook op het terrein versche
nen en in overleg met hem werd besloten
de brandweer uit de omliggende steden te
waarschuwen, allereerst Rotterdam.
De Rotterdamsche alarmcentrale werd té
S.35 opgebeld en vijf minuten later had
men de toestemmende beslissing van de
autoriteiten in de Maasstad. Binnen weinii
ge oogenblikken suisde de eerste Alirens
Fox onder luid geloei in de richting Gouda.
Hoewel het wegdek op verschillende plaat
sen was opgebroken was men desondanks
om 9.10 op het, terrein van de brand.
Hoofdman Van Gunsteren, die was mee
gekomen, gaf last de motorspuit te plaat
sen op open, stearine-vrij water en direct
werd een slang van 520 m. uitgerold om
zoo dicht mogelijk bij het vuur te komen
Een tweede motorspuit volgde spoedig
en zelfs een derde zond Rotterdam te
hulp. Het vuur had zich echter zoo angst
wekkend uitgebreid, dat men te Gouda met
ontzetting werd vervuld. Onophoudelijk
keiden daarom de telefoons om méér, nóg
meer hulp.
Rotterdam kon geen verdere assistentie
bieden. Men moest vier motorspuiten in de
stad zelf houden, om op alles voorbereid te
zijn. Den Haag kon in 't geheel geen hulp
bieden. Dan werd Waddinxveen gevraagd
en Hillegersberg, Reeuwijk, Schiedam,
Utrecht en Amsterdam.
Hillegersberg kwam, Waddinxveen even
eens en Reeuwijk, maar Utrecht kon niet
helpen, wel kwam nog Schiedam.
Zoo had men langzamerhand een
brandweerlegertje verzameld, dat in
totaal beschikte over negen motorspui
ten en voorts kon werken met een aan
tal slangen op de brandkranen. Het
vuur werd met in totaal ongeveer 30
stralen bestreden.
Aanvankelijk was het nog niet zoo ge
makkelijk 0111 geschikt, personeel vo
bediening van de krachtige motorstralen te
krijgen. Zog was de eerste Rotterdamsche
motor uitgerukt met vier of vijf man. doch
met particuliere auto's kwam geleidelijk
steeds meer brandweerpersoneel uit anden
steden naar Gouda.
Oppcrbrandmecsler Hueck kwam met. de
motorspuit uit Hillegersberg mee, de brand-
weerhoofclman Kceman liad van Delft uit
de brand gezien en was U°P eigen gelegen
Brandende zijgevel van een der fabrieksgebouwen
DE BRAND
beid" uitgerukt, andere Rotterdamsche
hoofdlieden volgden: de heeren Kruis, Poort
man en Van Sillevoldt en zoo beschikte
men spoedig ook o^er voldoende deskun
dige leiding.
Nog steeds uitbreiding
I-Ioewel het vuur aan alle kanten door de
brandweercorpsen werd aangepakt breidde
het zich desondanks in snel tempo uit.
Nadat de nieuwe fabriek was ingestort
was het vuur niet meer te houden. De
brandweerlieden moester, wegens de ondra
gelijke hitte en het gevaar voor ontplof
fingen en instortingen terugwijken. Om
ruim 9 uur had de instorting van het voor
naamste fabrieksgehouw met z'n drie ver
diepingen plaats gehad en naar beide zijden
-verspreidde zich de brandende stearine.
Te omstreeks kwart over tien scheen de
brand zijn hooggepunt te hebben bereikt.
De reeks gebouwen ter linker zijde van de
hoofdingang stond nu cp het Ketelhuis na
geheel in brand, maar het. vuur had nu
ook de nachtlichtenfabriek aangetast en
begon het laboratorium aan te vreten.
In een uiterst nerveuze krachtsinspan
ning moest er nu alles op worden ge
zet om ten minste hier het vuur terug sa
dringen. Brandde het laboratorium af
en sloegen de vlammen van de nacht
lichtenfabriek over naar de glyce
rinefabriek, dan was alles verloren.
Onder zeer groote gevaren bieef de
brandweer op pos?. Ze klom op de-
daken van belendende panden, zon
der .zich orn de groote hitte te bekom
meren: Schiedamsche en Waddings-
veensche brandweerlieden voerden ach
terom slangen aan naar hét bedreigde
punt en na een uur van hard werken
kon men zeggen, dat men het strategi
sche punt had behouden. Het vuur werd
uit het laboratorium verjaagd en on
danks woedende uitvallen uit de nachs- -
lichtenfabriek slaagde het er niet In
de glycerinefabriek te bereiken.
Maar hoe is hiervoor gevochten!
Nieuwe gevaren
Kon dit gevaar worden bezworen, andjve
gevaren dreigden.
De koekenkamers, gebouwen van twee
erdieipiugen hoogte, stikvol met olie en
et en in groote tabletten gereed gekomen
stearine, waren alle in brand gevlogen en
met ontzettende krach? stormde bet vuur in
de richting van de stokerij, waar ook een
groote opslagplaats was van benr.ne.
Maar dit was nog niet he? ergste, ook de
z.g. geheime afdeeling werd be
dreigd.
In de glycerinefabriek wordt ook de
uiterst gevaarlijke springstof ni'tro-gly-
cerine vervaardigd en hiervan was een
voorraad in de safe aanwezig. Leden van
de directie zijn omstreeks half elf be
hulpzaam geweest bij het verwijderen
van het gevaarlijke goed, een moment,
dat slechte door enkelen werd opge
merkt, doqh dat de ingewijden met zorg
vervulde.
Op volle capaciteit werkten de brandweer
lieden om een uitbreiding naar de benzine
opslagplaats te voorkomen. He? werd e^n
heldhaftige strijd, die ten slotte door den
mensoh op het vuur werd gewonnen.
Als om zich schadeloos te stellen s?ortte
dit. zich nu met ongemeene kracht op de
schier onuitputtelijke voorraad-magazijnen
Onder luide knallen sprongen de groote
ijzeren vaten, gloeiend rood van de hi?te
meters hoog de lucht in en roffelend spoot
dan het vuur weer omhoog. Aan de zijde
Van den Boschweg, tierde het te midden
van de houtopslagloodsen, doch hoewel hex
vuur hier reeds een groote hitte verspreid-
de, werd deze echter nog veel grooter, wan
neer verderop geweldige vaten olie uit el
kaar sprongen en e-en golf van nieuw vuur,
omringd door zwarte rookwolken den hemel
tegenwolbte.
Te middernacht
Toen de klok van het ranke gothische
stadhuis middernach? aanwees men kon
er bij deze verlichting de wijzers van mi
nuut tot minuut zien voortkruipen woed
de de brand nog steeds onverminderd voort
Aan de zijde van den Schielandschen
Hoogen Zeedijk werd de hit?e van het vuur
zoo groot, dat de aan de overzijde van den
dijk liggende villa van een der directeu
ren, den heer Van Loon dreigde vlam te
«vatten. Het houtwerk blakerde, de rui
ten sprongen en he? was noodig de villa
nat te houden wilde men haar behouden.
Wel was op het middenterrein het
iets minder krachtig geworden, maar in
de houtopslagplaatsen en in de nachtlich-
tenfabriek zoomede in de resten
groote pittenfabriek lasiden de vlammen
nog steds in felle aandrijving tot 50 me
ter hoogte op.
Nog steeds brandde ook de vloeibSre
stearine, nog steeds ontploften nie
ten. nog steeds werd rle wijde omtrek rood
gekleurd door den feilen gloed van hel
vuur.
Autoriteiten
Het is moeilijk op het uitgebreide terrein
elkander terug te vinden en er bekende ge
zichten te ontdekken. We hadden reeds den
burgemeester van Gouda, den heer Gaar-
landt, opgemerkt, maar zagen nu ook den
burgemeester van Rotterdam, Mr. Droog-
leever Fortuyn. Van de directie der fabriek
niet alleen dadelijk de heer Van Loon,
die gelijk reeds opgemerkt tegenover de fa
briek woont, ter plaatse, doch later kwam
ook de heer Treub, die tijdelijk te Biltho-
en vertoefde, per auto naar Gouda; ook
de procuratie-houder, de heer De Raadt
aanwezig. Later in den avond ontdek
ten we de heeren Wm. Rhys en W. M. v.
d. Schalk, commissarissen van de Vereenig
de Stearinefabrieken Ook de chef \an het
Amsterdamsche brandweercorps, de hepr
Gordijn kwam met enkele anileicn een
kijkje nemen.
Ongevallen
Helaas zijn bij de brand enkele ongeval
len gebeurd.
De Goudsche spuitgast Leeflang, die op
een ladder stond is door oververmoeidheid
duizelig geworden en achterover geslagen.
een hersenschudding is hij naar het
ziekenhuis vervoerd. Een andere spuitgast
door een straalpijp in het gelaat getrof
fen en niet ernstig gewond.
Ook de hoofdman Van Sillevoldt van df
Rotterdamsche brandweer werd bij 1 f1
blusschingswerk gewond: een ijzeren haak
waannee gewerkt werd trof hem juist hij
de lip, die werd ingescheurd. I-Iij bieef ech
ter leiding geven aan het blusschingswerk
Led n van de E.H.B.O. hebben heel den
nacht gereed gestaan om hulp te bieden,
terwijl-laler op den avond ook een colonn<
het Ned. Roode Kruis op het lerrein
werd opgemerkt
Dappere padvinders
Reeds vroeg in den avond n
Goudsche padvinders van groep l op hel
terrein in uniform aanwezig om hulp te
bieden waar die noodig mocht zijn. Ze
werd zeer gewaardeerd, want de brand Hei
zich zoo ernstig aanzien, dat ook de kan
toorgebouwen niet gespaard zouden blijven.
Daarom werd met behulp van de padvin
ders het archief in veiligheid gebracht.
Later in den nacht zagen we padvinders,
die moedig de slang van de spuit hanteer
den toen de brandweerlieden zich
gingen versterken!
Tot diep in den nacht zijn de flinke pad
vinders aan het werk geweest, Jiun „goede
daad" ditmaal voor twee dagen tegelijk
verrichtende.
Publiek bij duizenden
Zware uren heeft de brandweer door
staan, maar een zeer zware dienst had ook
de Goudsche politie, welke het reusachtige
terrein afgezet hield.
Bij duizenden dromden de nieuwsgierige
kijkers, niet alleen uit Gouda, maar tot uit
den wijden omtrek, samen en op de toe
gangswegen zat het autoverkeer al spoedig
flink in de knoei.
Onder leiding \an den commissaris
echter de politie met veel gemoedelijkheid
de noodzakelijke afzetting te handhaven.
Trouwens: waar men ook de brandende
fabriek naderde, overal had men door den
geweldigen omvang van de brand een
prachtig overzicht.
liet mooist van allen heeft echter waar
schijnlijk wel de carillonnist van de St.
Jan, die op zijn liooge post was geklommen,
de brand gezien, terwijl ook de inzittenden
van het lijntoestel van de K.L.M., dat be
trekkelijk kort na het uitbreken van de
brand boven den krater cirkelde,, een fraai
overzicht moeten hebben gehad.
Het gevaar geweken
Toen het begon te lichten, was het dui
delijk geworden, dat de brand geen verdere
uitbreiding meer zou hebben.
Het laboratorium, dat door het vuur was
aangetast, is toch grootendeels behouden ge
bleven alsook de gebouwen waarin de mate
rialen, onaerdeelen en gereedschappen der
fabriek geborgen zijn.
Het ketelhuis met de daarbij behoorende
benzinetank is geheel behouden gebleven. In
de tegenover liggende gebouwen woedde in
den vroegen morgen de brand met groote
felheid voort, daar nog enorme hoeveelheden
olie en vetten daar aanwezig waren. Telken
male ontploften vaten olie en veroorzaakten
geweloige vuurkolommen, die zulk een hitte
verspreidden, dat het op dertig meter af
stand van daar niet te houden was.
Het is w a a r s c h ij n 1 ij k, dat de
vlammen nog den ganschen
dag gretig voedsel zullen vin
den. In de kaarsengieterij zijn alle ma
chines tot één verwrongen massa geworden.
Vóór c.e brandende gebouwen liggen tal
rijke ijzeren vaten met olie gevuld, het vuur
heeft ze roodgloeiend gemaakt. Als de water
stralen er op worden gericht sist een wille
damp omhoog.
De schade
De omvang der schade is niet te ramen,
doch 6tellig enorm.
De directie kon vanmorgen gepn enkele in-
lichting geven wat van het bedrijf zal wor
den. evenmin of middelen kunnen worden
gevonden om arbeidsgelegenheid voor de
werklieden te scheppen.
De fabriek
De fabriek werd opgericht in 1859. Klein
Een indruk
Polderland. Nacht.
Fel flitst de stralenbundel van de auto-
koplamp over den weg. Zwart water links,
art water rechts; kromme witte wilgen
die de scheiding van weg en water markee
ren.... tot de hooge boog van een brug al»
een grijze sohira alles doet vervagenniet
te gèk chauffeur, niet te gèk: deze man hier
hééft al eens in een 6loot gelegen!
Moordrecht! Ahoei.... de brand!
Neen, chauffeur! Niet méér gas gevenl
We vliegen tóch!
Door de smalle spleet van de dijkhuizen
doemt hef. vuub opzwarte fietsfiguren
krommen hun ruggen tegen het fel oranje:
naér de brand.
Dijk op links: Krakataut
Kegel van vuur met proppen zwarL
Erupties.
Dijk op rechts: vuurgloed over de IJssel,
Goud op het water.
Dijk over rechtsvooruit: roode en
gele vlammen, vonken, uitbarstingen. Mos
kou brandt!
Klus van auto's. Wasscherij-wagen wil er
door. Journalisten popelen.
Menschen op vrachtauto rekken de halzen.
Daarachter het vuur, woelend, deinend,
uitdagend, grootsch, overwinnend....
De fabriek. Sissend spuit stoom in een af-
oergoot. Ontploffing dreigt, dus moet
stoom afgelaten. Rechts zwarte massa
tan administratiegebouwen, links vuur-
uitbarstingen, springende tonnen, zwarte
rookgolven met pirouettes van vuurwerk,
doffe knallen, wijkende brandweerhelmen,
donderende muren, zwoegende arbeiders
net rollende vaten, stearine, stearine, vet,
lammen, nieuw vet, nieuwe vlammen
„Alle koekenkamers branden", zegt een
nan en veegt achteloos met een zwarte
hand door het voorhoofdzweet. „Hoorde je
de machines van de pittenfabriek daar
net?"
Daar heb je 't! Nu brandt het laboratorium
ook!
Alles op élles dan, anders ploft de glyce-
ne. „Jan, dan kan je me wel afschrijven".
Vaten rollen, vaten rollen.... och wat
gééft het?
Loonzakjes worden weggedragen, padvin-
ïrs met mes in den gordel, sjouwen cor-
ispondeniiemappen. Bestellingen kunnen
tot onzen spijt niet worden uitgevoerd.
„As het benzinegebouw er an gaat zijn w®
ook nog niet jarig!"
Vaten rollen, vaten rollen
Waddinxveen is er nu ook en Utrecht
hebben ze besteld.
Directeuren dragen bakjes met üe/n®
witte doosjes weg. Nitro-glycerine!
dend voor enkelen en gevaa* voor
duizenden op een simpel plankje hout.
Is dat vuur razend? De stoppen tuegeti
fluitend uit de ijzeren vaten. Bom! Bangd
Rang! Hoeveel meter is dat? I-Ionderdt
Vlammen en wolken daarboven.... 100
Meter.
Aan den stillen waterkant staat een molen.
Oranje tegen het zwarte water.
Die haag daar langs den kant.... men-
schenhoofden, witte vlekjes bij duizenden,
onbeweeglijk, massa. Maar zie nu de vlam
mengloed spelen tegen de kartelrand van de
St Jan.... Tusschen de glycerine zwoegen
de mannen, zwaar en felhier op de
Markt hangt geluidloos het roode lioht; al
leen de carillon-klokjes tinkelen afwezig te
middernacht.
Nooit hebben óe gebroeders Crabeth van
zóó wondere glans in hun glazen ge
droomd.
Terug naar den dijk.
Het vuur ruischt hier nu tegen de verla
ten muur als zee tegen een stil strand. Rag
fijn gekarteld spreidt het jonge groen der
hooge gewelfde iepen zich uit tegen den
zwarten nacht.
Een vogel vliegt in het roode licht en
zoekt den dag
Hoog in de boomen hangen twee jongen®
tusschen de takken in een gestreepte boeze
roen. Op den weg naar de zeepfabriek wan
kelt een padvindertje.... moe, o zoo moei
De krater barst uit in nieuwe vuunvoD
ken. De kaarsenfabriek brandtl
begonnen, de kaarsenfabricage werd aan
vankelijk uitgeoefend met 19 arbeiders
nam het bedrijf in latere jaren groot®
vlucht en legde zich behalve op de gewone
stearinekaarsen, toe op de fabricage van
gothische kaarsen, thee- en nachtlichten, en
#e bijproducten zooals glycerine, oleïne,
crème, goudalite en andere teerproductcn
voor den wegenbouw en oliën voor de tex
tielindustrie. Het zijn de laatste producten,
die in den loop van den avond een ontplof
baar voedsel vormden voor de vuurzee.
Eenige jaren geleden werkten in de
fabriek 500 tot 700 arbeiders, thans
waren er 250 mannen en 100 meisjes
werkzaam. Deze zullen tot de slacht
offers van den brand behooren. Het
aantal xverkloozen te Gouda bedroeg
reeds meer dan 2000.
Sinds eenige jaren is de Koniukl. Stearine
Kaarsenfabriek door een fusie met de Kaar-
senfabriek „Apollo" te Schiedam vereenigd
in de N.V. Vereenigde Fabrieken van Stea
rine, Kaarsen en Chemische Producten.
De fabriek is verzekerd bij Lloyd's.
