De Geheime Oorlog om de Petroleum
De agent der Sovjets Einhorn,
il 14
Van huismiddeHje tot levensgeest van auto's, tanks en vliegtuigen
„Shell" en „Standard" en Sovjetolie, de groote concurrenten
Links: Lord Bearstedgeboren Marcus Samualde
stichter van de „Shell". Hechts: Sir Henry
Deterding, de „Napoleon der Petroleum".
Dat de petroleum van enorme beteekenis is in
het leven der volkeren, bleek reeds uit de demo
nische uitspraak van Clemenccau tijdens de We
reldoorlog: „Een druppel petroleum is
een druppel bloed waard".
Thans nu aller aandacht gericht is op de beslis
sing van de Volkenbond inzake een mogelijk olie-
embargo tegen Italië, gevoelen wij intuïtief weer,
dat de oliohandclaar in onze tijd een man van in
vloed is, niet wien de staatslieden hebben te reke
nen, een man, die een beslissing in bepaalde rich
ting mede in zijn hand heeft:
„De handelaar in olieblikken komt in den Raad
van Maarschalken en Ministers; hij biedt hun de
middelen ter overwinning aan; hij onttrekt deze
middelen aan hen, die niet bij hein in de smaak
vallen". (Francis Delaisi).
Over de geheime oorlog om de petroleum heeft
de groote Fransche journalist Anton Zischka ons
uitvoerig ingelicht en ons een blik gegeven op de
ontwikkeling van dit vraagstuk tot een der be
klemmendste van deze tijd. Wel en wee der
menschheid, oorlog en vrede, welvaart en armoede
zijn de inzet van de strijd tusschcn dc petroleum-
magnatcn van dc Oude en Nieuwe Wereld.
Wat allereerst opvalt, is de snelheid, waar
mee dc petroleum liaar oveiheerschende plaats in
«Ie wereld heeft veroverd. Zestig jaar geleden
bestond er geen olievraagstuk. Toen werd petro
leum beschouwd als een huismiddeltje tegen rlieu-
inatiek en kanker. Thans is het de levensgeest vun
auto's, tanks, oorlogsvloten en vliegtuigen.
Wat verder opvalt, is dat de hoofdfiguren in de
oliewereld, die thans over fabelachtige fortuinen
en beslissende invloed beschikken, meest allen
.van lage komaf zijn:
de Rockefellers waren woonwagenbewoners,
d'Arcy uit Canada was een arm ingenieur,
Deterding was een eenvoudig employé in Ncd.
Ooat-lndië,
Marcus Samuel was een arm Joodje uit een slum
van Whitechapel,
Harry Sinclair begon zijn loopbaan als kranten
jongen,
Zaharoff was afkomstig uit het armoedige Aziati
sche dorpje Moughla,
Einhorn was een eenvoudige knecht.,
Rhiza Khan, een paardenknecht in Massandéran.
Aan de vloeibare kracht hebben zij hun fortuin
te danken.
De petroleumrijkdommen van Venezuela worden
gehouden voor een der grootste van de gehcele
wereld. Ze zijn in handen van Deterding. Iedere
droppel olie uit Venezuela vloeit in de raffinade
rijen van de Koninklijke op Curagao, dat in naam
een Nederlandsche bezitting, in wezen een reus
achtige Engelschc petroleumhaven is.
Buitengewoon interessant is do beschrijving,
welke Zischka geeft van Venezuela, het land dat
„bestuurd" wordt indien wij bij een dergelijke
dictatuur tenminste van „besturen" spreken mo
gen I door den ouden generaal Gomez. Zischka
besluit:
„Venezuela is een zeer mooi land. Venezuela
heeft onmetelijke rijkdommen. Het land is ech
ter ongezond voor hen, die nu juist niet presi-
De petroleumvelden van Venezuela
dent zijn of deel uitmaken van zijn hofhouding,
of niet genoeg geld verdienen met petroleum
om er met achting behandeld to worden".
I J
Door do Wereldoorlog zijn de toestanden voor
korte tijd gewijzigd. Rockefeller redde in 1917 de
geallieerden, die naar het woord van Lord Cur-
zon op een petralcumstroom naar de overwin
ning zijn gevoerd.
f'
Uit Venezuela voert Anton Zischka ons via de
Europeesche slagvelden en den machtigsten en
geheimzinnigsten man van Europa, Sir Basil
Zaharoff, weer terug naar de reusachtige olie
volden van Arabië, Mesopotamia cn Irak. Bagdad
Is nu „oen Engelsche kolonie met het verscheu
rende lawaai van het getoeter der vrachtwagens,
die dc Tigrisbrug oprijden". Maar hoeveel bloed
hoeft er niet moeten vlooien, eer liet zoover was?,
En is koning Faysal van Irak niet één dor groote
dooden geweeest van den petrolcuinoorlog, toen
hij 7 September 1933 plotseling in zijn hotel to
Bern „overleed"?
Hoe het zij, Engeland heeft in deze streken,
waarin het zich zoo vast genesteld had, een ge
weldige mededinger gekregen: Sovjet-Rusland met
lijn meestgevreesden en sluwslcn ugent Einhorn.
Onder <kj felle, onwoerstandelijke invloed uit
Ihet Noorden wordt Irak steeds nicer een vazal
staat, een wingewest van Rusland, dat reeds thans
97 van de Perzische rijst cn 81) van de Per*
fcische katoen koopt!
Er zijn behalve deze opdringende Sovjetmacht,
'die dc Engelsche belangen in Perzië tracht te
vernietigen, nog andere factoren, die Deterding
hebben gemaakt tot een volslagen vijand van do
Sovjets: zijn tweede huwelijk met Lydia Pavlovna
Koudoiarov, dochter van een Russisch generaal,
xijn geweldige verliezen aan bezittingen in Rus
land en de kapitalen, verloren bij zijn steun aan
do witte legers.
Rusland bezit een onmetelijke petroleum-,
tvoorraad.
Zischka geeft van hun aller streven en succes
in korte hoofdstukken onder suggestieve titels een
boeiend en duidelijk relaas.
Twintig jaar vóór de oorlog ging W. Knot
d'Arcy, een C&nadeeech ingenieur, naar Perzië.
Vele jaren zocht hij naar olie, maar vergeefs. In
een goede bui verleent Sjah Nasser-ed-Din hem
een document: aan d'Arcy, medehelpers en nage
slacht wordt de onbegrensde vrijheid geschonken
de Perzische bodem te doorzoeken en alle onder-
aardsclie producten worden zijn onaantastbaar
bezit. Als men eindelijk de rijke olievelden ont
dekt, is d'Arcy te oud, om er zich nog verder meo
te bemoeien. Hij gaat naar Canada terug, om er
vreedzaam te sterven.
Maar onderweg weet Sidney Reilly, als priester
vermomd, van d'Arcy het kostbaar document, het
alleenrecht op de Perzische bodemschatten los lo
krijgen. En Reilly is spion van deBritsche Ad
miraliteit! Door haar spion werd deze één dei;
grootste petroleum-finnas der wereld,
Engeland is echter niet de uitsluitende
eigenaar der Perzische petroleum gebleven: Rus
land eischte ook een deol op! Tusschen beide groot
machten wordt oen verwoede, maar geheime strijd
gestreden om het kostbare vuile vocht. Wie leidt
die strijd? Koning of Lagerhuis? Een Hollan
der! Sir Henry Deterding, te Amsterdam geboren,
die in 1890 bediende werd van de Twentscho
Bank voor 30 francs per maand en wiens persoon
lijk vermogen thans geschat wordt op 340 millioen
francs.
Deterding, die de bronnen bezat, associeerde zidf
met Marcus Samuel, die over de transportsche
pen beschikte en legde daarmee de basis voor de
Koninklijke „Shell". Doze nam het op tegen do
„Standard-Oil" van Rockefeller, die de Europee-
sche markten overstroomde.
Tot 1900 behoorden alle tankschepen aan Ame
rika Thans bestaat een tiende van de wereldton-,
nenmaat uit tankschepen en daarvan behoort
72 aan Sir Deterding en zijn vrienden.
Rockefeller ontketende, om Deterding te treffen,
de p r ij s o o r 1 o g. Maar zijn tactiek faalde en het
uiteindelijk gevolg was, dat de Engelschen zelfa
een groote invloed in Amerika kregen: 43 vau
de productie van de Shell wordt thans uit de bo
dem dor Verocnigdc Staten gewonnen! De vrees,
dat met 20 jaar deze bronnen uitgeput zouden
zijn is het schrikbeeld der Amerikanen geworden!
En dan alle belangrijke petroleumhoudendo
streken zijn voor de Amerikanen gesloten.
„Terwijl wij bezig waren zei president Har-
ding verbitterd de wereld lessen te geven In
altruïsme, heeft Groot-Brit tannic de hand gelegd
op de petioloum-rijkdommen, rijkdommen, die do
sleutel zijn voor de economische wereldheer
schappij".
In Mexico, in Argentinië, in Columbia, in Bra-
lië, ja wdar wordt niet gezocht naar olie en waar
laat Deterding zich géén concessies verleenen? En
de Amerikanen geven kamp, waar ze kunnen.
„In 1921 was een Engolscli-Amerikaausciie oor
log zéér nabijJ
De „Glasgow", opgenomen vanuil een vliegtuig,
eenige oogenblikken voor de ontploffing plaats
vond, die deze tankboot in 56 seconden tot zinken
bracht.
„Het tweede vijfjarenplan voorziet voor hef
tijdvak 1933—37 een productie van 247.000.000
bruto-ton. En in datzelfde plan verklaart prof.
Goubkine, dat de terreinen, die in exploitatie
zijn en die, welke thans de mogelijkheid op
leveren in exploitatie te komen, 1.500.000.000
ton kunnen leveren. Dat is 2.000 maal de we
reldproductie van 1932".
Men behoeft dit niet te gelooven, maar men
8tédt toch voor het feit, dat hun petroleum reeds
tal van markten heeft veroverd.
Italië is de voornaamste afnemer
Van Sovjet-olie.
Hoe lang zal de petroleum nog stroomen?
Hoe lang zullen om dat stinkende vocht do
bloeiende jonge levens de dood worden ingejaagd?
„Over honderd jaar beweert Zischka
zal de petroleum tot de laatste
druppel toe uitgeput zijn".
Een ramp voor de menschheid? Ach neen, er
zal een motief voor strijd en oorlog door verdwe
nen zijn. En reeds thans wordt iedere maand
tienduizend ton benzine in de Leuna-fahrieken
Van Merseburg gewonnen uit steenkool!
De macht der oliemagnaten zal eenmaal eindi
gen, de val van hun rijken is onafwendbaar. Maar
thans is dc heerschappij van Rockefeller en Deter
ding en Einhorn nog essentieel en omvattend, zij
gaat die van vorsten en staatspresidenten ver te
boven!
Zischka's boek toovert ons voor oogen geweldige
tragedies, die zich om de petroleum afspelen (pe-
troleumbranden, oorlogen tusschen Griekenland
en Turkije bijv. moorden als die op Bell, die
als een beest in zijn hotelkamer te Plattl weid
neergeschoten), doet gevoelen hoe sterke druk de
olickoningen op binnen- en buitenlandsche politiek
uitoefenen (Deterdings druk op de gulden om met
de Standard te kunnen concurreeren President
Harding, die een blind werktuig was in de hand
van Rockefeller). Zischka's boek is levendige,
boeiende, gewaagde, meesterlijke journalistiek. Wat
moet men veel hebben gezien en gehoord en ge
studeerd, om de verborgen draden dei» „hoogee"
economie met zóó vaste hand te kunnen ontwar
ren en de geheime krachten te analyseeren, die
met het wel en wee der menschheid zulk een gru
welijk spel spelen! Delaisi heeft gelijk: om zulk
een hoek te schrijven moet men be
schikken over een groot talent en
een zeldzame moed. L.
„De geheime oorlog om de petroleum", met 28
illustraties bij Erven Bijleveld Utrecht, 1935.
DE STERRENHEMEL
IN MAART
De kaartjes stellen elk het halve hemelgewelf
ivoor, boven den noordelijken en zuidelijken hori
zon, in den stand van 15 Maart 's avonds tc
negen uur.
De Poolster geeft het noorden aan.
De ci reu m pol aire sterrenbeelden, op het noord-
ikaartje binnen de gebogen lijn, staan op onze
breedte altijd boven den horizon.
De pijlen op de kaartjes geven dc richting van de,
foemeldraaiing aan.
De sterrenbeelden.
In het oosten staat Bootes, met Arcturus, die tot"
de helderste sterren dos hemels behoort, nu geheel
boven den horizon; in het westen gaan Ram en
Andromeda ondeir. Het weinig opvallende sterren
beeld Kreeft staat hoog in het zuiden. In het oos
ten komt de Maagd op terwijl Groote Hond, Orion,
en Stier almeer naar het Z.W. opschuiven.
De Melkweg loopt van hot zuiden door het westen
naar het noorden.
Algolminima zijn waarneembaar: 15 Maart
3 uur v.m., 17 Maart te 11.40 en 20 Maart te 8.30.
De maand Maart is gunstig voor de waarneming
(van het Z o d i a k a a i 1 i c h t. Het zodiakaal licht
ol het licht van don Dierenriem alleen
«3 FEBR- II U
28 - I0Ü, ••WACeNMAN
*r.\u
r\ ClRAfFF
waarneembaar wanneer geen maanlicht of kunst
licht storend werkt is een pluim van mat licht
die na het einde der schemering boven den wes
telijken horizon zichtbaar wordt en in de richting
der ecliptica ligt. Ook is dan des nachts het O p-
posltielicht te zien. Dit verschijnsel bestaat
uit een wazige lichtvlek die diametraal tegenover
de zon gelegen is en dus nu tusschen Leeuw en
Maagd te vinden is. Maar zooals reeds is gezegd
moeten de omstandigheden bijzonder gunstig zijn,
om deze verschijnselen waar te nemen.
De zon, de maan en de planeten.
De zon treedt 20 Maart in het teeken Ram.
De Lente begint
De volle maan van 8 Maart staat in den Leeuw,
het eerste kwartier van 29 Maart in de Twee
lingen.
Van de planeten is Mercurius niet zichtbaar.
Venus is nog morgenster, maar nadert steeds
moer tot de zon. Mercurius en Venus zijn beido
op weg naar de bovcnconjunctie met de zon.
Mars In de Visschen, gaat in het begin der
maand nog 2% uur> aan het eind 1Yg uur na do
zon onder. De planeet is niet helder.
J u pi t e r, in den Schutter, komt steeds vroeger
op, in het midden der maand te 2 uur. De planeet
staat niet hoog boven don horizon maar is van
groote helderheid.
Saturnus Is 3 Maart in samenstond met do
zon en in deze maand niet zichtbaar.
De eigenbeweging der sterren.
Het hemelgewelf wentelt in 24 uren om zijn as. Do
stand der sterren onderling, en dus ook de figuren
der sterrenbeelden veranderen daarbij niet. Van
daar don naam: vaste sterren, zulks in on
derscheid van de planeten: de wandel- of dwaal
sterren, die zich tusschen de sterren verplaatsen.
In oude tijden stelde men zich een en ander zeer
realistisch voor en meende dat de sterren inder
daad aan de binnenzijde van een kristallen hol
bevestigd waren. Thans weten wij dat de sterren
zich op groote en zeer verschillende afstanden be
vinden.
De draaiing van den hemelkoepel is echter schijn
baar. Gelijk het voorbijglijden van het landschap
15 MAART 9 IX
voor den reiziger In den trein veroorzaakt wordt
door de beweging van den trein, wordt de weme
ling van het sterrengewelf veroorzaakt door de
draaiing der aarde om haar as in tegengestelde
richting.
Wanneer de dagelijksche beweging een schijnbare
jé en de sterren onderling niet van plaats ver
anderen, staat de sterrenhemel dus blijkbaar ge
heel stil
We lezen bij Job cn Amos reeds van den Wagen
en den Orion, cn wanneer de schrijvers van de
vermelde Bijbelboeken hun oogen nog eens kon
den opslaan, zouden zij inderdaad de bovenge
noemde sterren heelden onveranderd aan den
hemel weervinden.
En toch weten wij tegenwoordig dat de sterren
zich bewegen met snolheden van kilometers in
de seconde! Hoe is het een met het ander te
rijmen?
Tei verklaring diene het volgende. Voor den
wachtende aan den overweg „vliegt" de sneltrein
voorbij, terwijl die trein op grooten afstand gezien
maar een matigen gang heeft en tenslotte op zeer
grooten afstand wanrgenomen, een slakkengang
heeft of stil schijnt te staan.
Dit laatste is nu ook het geval met de sterren. Do
afstanden waarop deze zich bevinden, zijn zóó
groot dat twintig of dertig eeuwen niet voldoend
zijn om van deze met groote snelheid bewegendo
hemellichamen eenige merkbare plaatsverande
ring te constateeren.
De eerste die in 1718 do „eigenbeweging" der ster»
.r- -v
.4
N"N,
S-W
p
ren constateerde was de Engelsche astronoom
Halley. Hij bemerkte dat enkele heldere sterren
niet meer precies op dezelfde plaats stonden dio
Ptolomaeus (2de eeuw n. Chr.) had aangegeven.
Het meten van de bewegingen der sterren is een
moeilijk werk dat ook een geheele geschiedenis
heeft doorloopen maar nu met groote nauwkeurig
heid kan worden verricht. Tweeërlei meting moet
worden verricht om dc ware beweging van een
ster aan to kunnen geven: deeigenbewegin g
of dwarse eigenbeweging en de radiale eigenbe
weging. Het verschil tusschen die twee is duide
lijk. De beweging van een voorbijgaande
wandelaar kunnen wij voorstellen door een I ij n,
maar wanneer wij op een rechten weg op grooten
afstand een menschelijke figuur zien. weten wij
bij den eersten oogopslag niet of deze stilstaat,
gaat of komt
Eenige oogenblikken van waarneming leeren
ons echter spoedig, door het grooter of kleiner
worden der figuur of deze nadert of zich ver
wijdert.
De liniairo verplaatsing der sterren vindt men
tegenwoordig door niet tusschenruimte van ecnigo
jaren foto's te maken van sterrengroepen en de
geringe plaatsvcrschillen te meten. De radiale be
weging, de beweging in de gezichtslijn, constateert
men door de verplaatsing van de z.g. Fraunhofer-
sche lijnen in het spectrum.
Ei zou, vooral over dit laatste, nog heel wat te
zeggen zijn, maar ditmaal eindigen wij cn vragen
nog de aandacht voor bovenstaande bijgaande
figuur die ons het resultaat doet zien van de
eigenbeweging der zeven helderste sterren van
den Grooten Beer of den Wagen. Bij A zien wij
dat sterrenbeeld in zijn huldigen vorm. De pijltjes
wijzen de richting der eigenbeweging aan de sfeer
aan, de pijlpunten de plaatsen waar elke ster
over 50.000 jaar zal staan. Bij B zien wij het resul
taat dezer bewegingen en dus den vorm die het
bekende sterrenbeeld na het bovengenoemde tijds
verloop zal vertoonen.
VEN.US-
-8- MARS'
4 JUBITER'
.4-- SATURNU&
V,.p.E2"USv pooivren Jènim
i'|\
*i\ ct.Jtua
a A*.. v--*
NEVELS. V 'V v ArctJJuj
I R AM V i
1 ANDROMEDA >.N f 'H
115
