NAPOLEON IN RUSLAND
VAN
Het vreeselijke drama, dat aan de macht
den dwingeland een einde maakte
Bfapoleon bestudeert het plan voor een veldtocht
|Wat heeft de wereld voor Napoleon gesidderd!
Hij was men weet het hoewel klein van
•tuk, 1.6 meter lang in haast elk opzicht een
ïeus. Een haast onbeperkte invloed oefende zijn
persoon op de menschen uit.
Toch heeft deze steeds in felleren gloed stralen
de zou niet lang geblonken. Op de glorieuze
schittering, tenslotte verblindend voor hem zelf,
trad na enkele sterke opvlnmmingen, een vulo
donkerheid in. In den tocht naar Rusland, op
de sneeuwvelden en het ijs van het uitgestrekte
Czarenrijk vernam men liet eerste vervaarlijke
kraken van Napoleons macht.
Stond hij in 't begin van 1812 op het toppunt
.van zijn macht" (zijn rijk strekte zich toen uit
van de oevers van de Tiber tot de monden van
de Elbe), dacht hij reeds eerder het gansche
wereldtooneel te heheerschen, met den zomer
.van dat jaar vangt het verbleeken van zijn
glorie aan.
Zwaar had tot. dusver do BChepter des dwingo-
lands op vele Europeesche volken gedrukt. Het
juk van den geweldenaar, den oorlogsman zon
der genade, die alleen met zichzelf rekende, deed
de menschen zuchten. In het overgroot© deel van
Europa: Spanje, Duitschland, Zwitserland, Hol
land, Italiëwerd de jongelingschap opgeroe
pen, om de wapenen aan te gorden en mee te
strijden op het slagveld. Een nameloos groot
leger, meer dan 6(10.000 man, waartoe ons land
een aantal van 15000 had moeten leveren, wist
hij op de been te brengen.
Niet de minste consideratie werd hierbij ge
bruikt en van wet of recht geen notie genomen;
ook lotelingen, die eerst twee jaar later in de
conscriptie moesten vallen, worden opgeroepen.
Is het wonder, dat deze vun zooveel wreedheid
getuigende lichting een stemming van verbol
genheid, van bitteren wrevel in talloozo gezin
nen teweeg bracht?
Er heerschte ten aanzien vnn de troepensterkte,
.waarmede Napoleon het Czarenrijk binnentrok
geen eenstemmigheid. Noemt Thiers (Histoire
du Consulat et de l'Empire) een aantal van
600.000 man, Von Pflugh-Harttung (Weltgc-
van
ichichte) geeft 450.000 plus 140.000 aan verster
kingen. Zoo zijn er meer uiteenloopende opga
ven, doch als de meest betrouwbare merkt men
die aan, welke te vinden is in Lavisse et Rani-
baud (Histoire générale (deel 9, blz. 779). Als
het totaal der troepen wordt daar het cijfer
678.000 genoemd. Stellig wordt de geloofwaardig
heid van deze opgave ten zeerste verhoogd, door
dat zij ontleend is aan een uitstekende bron,
n.l. aan baron Dennióe, inspecteur aux revues.
En over heel wat troepen meer kon Napoleon
op dat oogenblik nog beschikken: Frankrijk had
er nog 150.000, Italië 50.000, Spanje zelfs 300.000
man.
Met vorsten en volken werd door den despoot
naar willekeur omgesprongen. Elke zekerheid
omtrent hun toekomst was bij de overweldigde
naties uitgesloten. Zijn broeders werden aan 't
hoofd van verschillende landstreken gezet. Jozef
werd in 1805 koning van Napels, Lodewijk in 't
volgend jaar koning van Holland, zijn stiefzoon
Eugenius werd tot onderkoning van Italië be
noemd, zijn zwager Murnt verhief hij tot groot
hertog van Kleef en Berg, en ook zijn zusters
werden hoogc, vorstelijke zetels toegewezen.
Er treedt hieruit een sterke familiezin bij Napo
leon aan het licht. Dank voor zijn protectie heeft
de keizer van zijn verwanten allerminst genoten.
De openbaring van dezen familiezin heeft zelfs
niet weinig tot den ondergang van Napoieon
bijgedragen. Miste Lodewijk b.v. geheel het
karakter van een heerschar en vatte Jerome het
koningschap van zijn vroolijksten kant op, zijn
zusters gedroegen zich hij lange na niet altijd
overeenkomstig de hooge positie, welke Napoleon
haar had toevertrouwd. Vol bittere verwijten
waren dan ook de brieven Napoleon heeft er
in totaal vele duizenden geschreven die hij
aan zijn broeders en zusters richtte.
Er is stellig geen heerscher aan te wijzen, die
zoo'n onvermoeide, rustelooze werkkracht aan
den dag heeft gelegd als Napoleon. Heeft hij niet
het eerste decennium der 19de eeuw in Europa
tot een periode gemaakt vun doorloopenden
strijd, waarin het oene land na het andere on-
derworpen werd, de Franscho legers steeds ver
der voortrukten en zege na zege behaalden!
Ook Rusland zou moeten bukken. En leek deze
onderneming van geweldigen omvang de
plannen, die zijn geest bezig hielden, waren van
veel grootscher allure. „Wel overwogen, mijn
waarde", aldus liet hij zich tegenover Narbonno
uit, die den tocht naar Moskou meemaakte, „is
deze lange weg de weg naar Indië". Als volko
men wereldbciieerscher, zoo stelde hij zich voor
't was eenige maanden vóór hij Rusland bin
nentrok zal hij den scherpter zwaaien. „Bin
nen vijf jaar" met deze woorden richtte hij
zich tot De Pradt, die door Napoleon in ver
schillende posten als aalmoezenier en aartsbis
schop benoemd werd „binnen vijf jaar zal ik
meester der wereld zijn; alleen Rusland staat
nog, maar ik zal het verpletteren".
IIoc heeft de hand des Almachtigen deze snoode
plannen van den dwingeland verijdeld. Al werd
er met leeuwenmoed door z'n troepen gevochten,
er deden zich, nog buiten den vijand, die steeds
verder terugtrok zooveel hinderpalen voor, hevi
ge plasregens, ondraaglijke hitte, het onoplos
bare probleem der voeding enz., dat weldra
ziekte en dood in zijn legerkamp rondwaarden
en na drie maanden het enorme legerkorps tot
op veel minder dan een derde versmolten was.
Ook de taktiek der Russen, die hun dorpen ont
vluchtten, hun voorraden grootendcels verniel
den, en dit gevoegd bij het steeds verder terug
trekken van het Russische leger, waarbij steden
en dorpen aan de vlammen werden prijsgegeven,
werd een middel in Gods hand, om Napoleons
macht te ontzenuwen en op to lossen. Na den
veldslag bij Borodino (7 Sept.), waar de zege
praal ten koste van onnoemelijke offers behaald
werd, bereikte, 13 Sept., de Fransche armee do
hoofdstad Moskou. In een zijner brieven, geda
teerd 9 Sept., schatte Napoleon het verlies van
den vijand in genoemden veldslag op 40- 50 000
man, zijn eigen het cijfer zul zeker wel aan
den lagen kant zijn op 8- tot 10.000. Aan al
zijn berekeningen bleek te Moskou, dat weldra
aan alle zijden in brand stond, de bodem inge
slagen.
Nog èen maand bracht hij radeloos en geheel
De üollandsche pontonniers aan de fierezina
78
Napoleon in het Kremlin tijdens den brand van
Moskou.
(Naarschilderij van M. Wereschtschagln).
ontnuchterd, tusschen de puinhoopen der stad
door. Begin November 't was tusschen den
5den en den 7den, eerstgenoemden datum vol
gens Napoleon nog het mooist denkbare weer
begin November trad nog een nieuwe bondge
noot voor de Russen op: in alle felheid zette de
Russische winter in. Hoe vreeselijk het lijden
der soldaten op den terugtocht geweest Is, waar
bij alle tucht verdwenen was, en de achtervol
ging der Kozakken steeds voortduurde, laat zich'
begrijpen. In een zijner brieven, gedateerd 18
Nov. 1812, schreef Napoleon o.m.: „Sinds den
laatsten brief, u geschreven (den minister van
buitenlandsche zaken) deugt er van onze stel
ling niet het allerminste meer. Bijna at onze
paarden, en dat wil zeggen een getal van 30.009,
vielen aan de vorst en een verschrikkelijke koude
,van 26 graden ten offer. Wij waren genoodzaakt
Ie trekkracht ontbrak nu immers meer dan
800 stukken geschut, en een groot aantal munitie
wagens te verbranden. Vele soldaten zijn door
de koude achtergebleven. De Kozakken hebben
zich dit volslagen onbeteokenend zijn onzer cava
lerie en artillerie van allo paarden ontbloot
ten nutte gemaakt en ons de verbindingen
afgesneden, zoodat ik uitermate bezorgd ben over
maarschalk Ney, die met 3000 man achtergeble
ven is, om Smolensk in do lucht te laten sprin
gen".
Was de Russische winter voor Napoleons troe
pen een overweldigend bezwaar en een moor
dende invloed, dit alles gold voor de Russen in
geenen decle. De wegen waren met een dikke
laag gladde ijzel bedekt. Was hierbij voor de
Russen van hinder geen sprake, een geweldige
handicap vormde het echter voor do Fransche
krijgers. Geen munitiewagen of kanon moest de
kleinste helling worden opgewerkt of er gingen
twaalf tot vijftien paarden verloren. Hoe gun
stig stonden do Russen hier tegenover. Met be
hulp van ijssporen en andere opzettelijk daar
voor vervaardigde gereedschappen, ging het
transport zelfs sneller dan bij een onbevroren
bodem het geval ware geweest. Deze wegtoe-
ftand dwong met ijzeren noodzakelijkheid hij
Napoleons troepen tot het achterlaten van veel
materieel.
Met welke bezwaren de marsch naar Smolensk
gepaard ging Napoleon bekent dit zelf in een
zijner brieven blijkt uit het groote verlies unn
trek- en rijpaarden, 't waren er 4- 5000. Het
catasfrophnle van den toestand van hef Fran-
eche legerkorps kom; in de brieven van Napoleon
slechts in enkele passages even aan het licht. „Do
koude is zeer groot", schrijft hij den 27slen Nov.,
„en het leger buitengewoon uitgeput". „Het leger
is talrijk", schrijft hij den 29sten Nov. nog, ter
wijl den 26sten en de twee volgende dagen de
Berezina, die vol ijsschotsen dreef, het massa
graf werd van vele duizenden krijgers, „het leger is
talrijk", zoo heet het, „doch op een verschrikke
lijke wijze opgelost".
„Hoe de arme vluchtelingen, ongerekend de
Berezina, door honger dorst, vermoeienis en
koude overweldigd, omkwamen bij duizenden
wij voelen daar iets van, als Napoleon in ge
noemd schrijven tot driemaal toe den hartstoch
telijken schreeuw herhaald: Levensmiddelen
levensmiddelen! levensmiddelen! Anders zal dezo
ongedisciplineerde massa alle denkbare gruwelen
in de stad begaan."
Veel sterker dan Napoleons brieven doen ver
moeden, is zijn troepenmacht op de Russische
sneeuwvelden versmolten, telde zij reeds, den
15den Oct., toen de terugtocht werd aanvaard,
niet meer dan 100.000 man. Met 40.000 soldaten
en weinig geschut werd daarop Smolensk be
reikt, terwijl de armee, die eenmaal het half mil-
lioen met meer dan 100.000 had overschreden,
tot niet meer dan 30.000 man was geslonken,
toen men tot Wilna was genaderd. Na den zoo
rampzaligen overtocht over de Berezina was er
van eenige do minste orde onder de soldaten
geen sprake meer.
Een ferme, doch weinig benijdenswaardige rol
hebben Nederlandsche soldalen bij dien overtocht
gespeeld. Twee bruggen werden 'nameiijk door
Hollandsc'ne pontonniers onder kapitein Sent-
hien over de rivier geslagen. Een uiterst koud
bad moest hierbij worden doorgestaan: tot de
borst moesten de soldaten het ijzig koude water
in, om het karwei te kunnen uitvoeren. Na al
de doorgestane ontberingen moest /.oo'n arbeid
wel de aller-noodlottigste gevolgen hebben.
Slechts veertig pontonniers overleefden dan ook
dit werk, terwijl het slechts zeven gegeven was,
den vadcrlandschen bodem weer te betreden.
Drie dagen lang, onder 't bombardement en den
voortdurenden aanval der Russische strijdkrach
ten, vijfmaal grooter dan de achterhoede van
Maarschalk Victor, die de bruggen verdedigen
moest, duurde de overtocht, terwijl nog duizen
den zieken en gewonden aan den linkeroever
achterbleven. Het totale aantal krijgers, bij den
overtocht omgekomen, wordt op 30.000 geschat.
Overtocht over de Berezina, 28 Nov. 1812.
Het vreeselijke Russische drama, dat terecht
als een Godsgericht over Napoleon werd aange
merkt, heeft ook van de Nederlandsche jonge
lingschap talrijke offers gevergd. Zoo keerden
van een gansch Hollandsch regiment slechts
veertig man naar Holland terug. Van vier Hol-
landsche korpsen, bij het hoofdleger ingedeeld,
vonden er drie hun graf en het vierde een voor
treffelijk ruiterregiment, kon, toen Napoleon te
Wilna monstering hield, slechts een enkele pcle-
ton (20 tot 40 man) met een luitenant leveren.
De lauwerkrans van Napoleons roem als ver
overaar was plotseling verwelkt en verbleekt,
had geweldig veel van z'n schittering verloren.
Het volslagen wanhopige van zijn toestand in
ziende, ijlde hij het vluchtende, armzalige over
schot vooruit naar Parijs. Den 14den December
kwam hij des nachts om twee uur in een slede
bij zijn gezant te Dresden aan. Nog was de reus
niet verpletterd. Nadat hij een bad genomen en
wat gegeten had, ontving hij, te bed liggend, den
Koning van Saksen en dicteerde vervolgens twee
brieven. Reeds om zeven uur des morgens werd
de reis naar Parijs aanvaard. Een rijtuig van de
(Naar een plaat vun i. Belten
koningin van Saksen was voor dit doel in een
slede herschapen. Den 18den arriveerde hij,
nuuwelijks door iemand herkend, aan de poort
van zijn paleis in de Fransche hoofdstad.
Afgesloten is hiermede een spannend bedrijf in
Napoleons leven en daarmede tevens in dat der
Europeesche naties. Al openbaart zich bij Napo
leon na dit verpletterend gebeuren nog een
weergaloos doorzettingsvermogen, al weet hij, ii
verbittering van heel Europa trotseerend, opnipuw
een troepenmacht te formeeren en den kamp
tegen zijn vijanden weer te aanvaarden, het
gebouw van zijn macht was te zeer in zijn fun
damenten geschokt en geschud, een vastberaden
wil kwam in forsche daadkracht tot uiting, om
zich van de heerschappij van den dwingeland
te ontdoen, van hoog belang was mede de vurigo
geestdrift, die bij de Duitschers was opgelaaid.
Na een bloedige worsteling was eindelijk liet
pleit beslist en op Elba zou St. Helena volgen,
waar hij, als eenzaam en verstooten balling,
lijdend aan maagkanker, zijn leven moest ein
digen.
K. E. O,
SLAVEN DER MODE
Dikwijls vraag ik me wel eens af: „Zijn wo toch
Hu maar altijd verplicht om als een slaaf de
mode en de hcerschende gebruiken, al zijn die
nu nóg zoo dwaas en onpractisch, te volgen? F.n
dat alles op straffe van niet voor „vol" te wor
den aangezien d.w.z. dan niet te behooren tot
©cn standing, waartoe wij krachtens ontwikkeling,
opvoeding en beschaving het recht bezitten.
Ik zal zoo eens eenige voorbeelden uit het dage-
ïijkflch leven aanhalen.
Onze rechterhand is nu eenmaal veel geoefender
dan de linker. Waarom moeten we nu aan tafel
eten met de vork in de linkerhand? Waar is nu
die gekke mode voor noodig? Het dwaze daarbij
is, dat als men aan tafel zich daartegen op boven
genoemde gronden zou verzetten, men ver
schrikkelijk zijn buurvrouw zou hinderen, die wel
de „modo" volgt.
Onze gewone soeplepel is geheel gebouwd naar
den vorm van onzen mond, dus met de punt
vooruit. De mode decreteert echter, dat men zóó
niet mag eten, nioar dat men zijn soep overdwars
in den mond moet gieten. Op grond van welk
juist, onbetwistbaar en practisch inzicht is dit
geschied?
Onze heerenkleoding is met ©en boord, jas en
vest in de snik-heote dagen nu eenmaal een
crime voor den drager. Wanneer ge echter zourit
wagen in damesgezelschap in een onberispelijk
overhemd te verschijnen, als ge niet meer tol den
Bportieven jongenslreftijd behoort, dan ziet men u
eenvoudig aan voor eenkaffer, die zijn fatsoen
niet kent
'Al die futiliteiten worden verzonnen in zich sterk
op afstand houdende kringen, die zich daaraoor
een zeker cachet trachten te geven, dat ze tot
een andere standing behooren dande zoo
maar gewone menschen niet wie men zich nu een
maal niet in kan laten. Ze geven zich beslist
een cachet nl. dat zo niet het minste benul hebben
van ernstigen arbeid, van de diep-ingrij pende pro
blemen ji dezo zoo ernsligc tijden, die wij toch
ieder naar de kracht ons geschonken tot oplossing
moeten zien te brengen. Dat zijn menschen, die
„in stede van een hart een paddestoel onder hun
vestje dragen", dat zijn menschen, die niet weten,
dat men zijn talenten (en daar ze in den regel
meer geld dan talenten bezitten) of zijn rijkdom
dan, moet ten dienste stellen tot heil der mensch-
heid, tot wederopbouw der ineengestorte wereld.
Ze doen echter niet andere dan de gouden appel
tjes trekken, ill. do renten binnenhalen van door
anderen verdiend kapitaal.
Ik Denk hier weer aan onze tocht met de „Veen-
dam". Wat een jolijt! Die vroolijke ommegangen
met den potsierlijk gekleeden hofmeester voorop,
gevolgd door de muziek en daarachter, in rijen
van drie of vier gearmd, het overgroote deel der
meer jeugdige passagiers. Ook de liefdepijl van
Amor vloog hier en daar over het dek. Als men
vóór bedtijd zoo nog eens een ommetje maakte,
dan gebeurde het wel, dat men in de weinig be
gane gangen en gedeelten van het schip plotseling
stuitte op een paartje, dat eerst hevig schrok en
dan zich dadelijk een houding trachtte te geven
door een vrij luid gevoerd, diepzinnig gesprek.
Om elf uur 's morgens, 's middags om vier en
's avonds om acht uur was er onder de bevolking
een lichte opwinding te bespeuren. Dan ging nl.
de bouillon- of koffie-, resp. de thee au/o rond
over de dekken (maximum snelheid 1 K.M. per
uur), beladen met honderden koppen en schotels,
groole kannen en een ruime voorraad crackers,
fcisquits enz. Daarmee werd de schare gelaafd en ver
kwikt. Op don laten avond werden ook nog sand
wiches gepresenteerd, die niettegenstaande het
vcel-gangigc diner nog aardig aftrek vonden.
Wanneer men op gewone reizen in hotel of pen
sion eens optelt, wat al die consumptie thee, kof
fie enz. u kost, dan zult u een weinig schrikken
en dan schrikt u nog eens, als ik u vertel, nat
al die heerlijkheden u aan boord om niet werden
aangeboden.
De excursies naar de glctchcrs b.v. waren niet
goedkoop, wat ook onmogelijk andere kon, zoodat
he treisgezelschap dan ook vaak een keuze deed
en zij, die d>en dag aan boord bleven dan meestal
een dankbaar gebruik maakten van de stoom-
barcas, die hen bereidwillig van de ree aan land
bracht om in do winkeltjes dier dorpen en kleine
stadjes wat souvenirs te koopen voor hun familie
en vrienden.
G. K. A. NONITEBEL.
Uw belangstelling waard)
Vlekken op witte bloemen
Molliard heeft waargenomen, dat,, wanneer nieu.
de witte bloemen van papaver somniferum van
hun kelkbladen ontdoet of de knoppen te vroeg
opent, zij violetroode vlekken op hun witte blaad
jes kregen. Hij schrijft dit verschijnsel toe aan
de werking van het licht, want het gebeurde
niet, als men de bloemen in een zwarten zak bo-»
waarde tijdens <ie behandeling.
Kleuren als signaal-thermometers
Bij machines komt het herhaaldelijk voor, dat
onderdeelen warm loopen, wat dikwijls eerst be
merkt worot, als groote schade ontstaan is. Dit
kan voorkomen worden door het gebruik van
voor temperatuur gevoelige verf. Er bes aan be
paalde verfstoffen, die bij hooge temperatuur een
andere kleur aanwijzen. Bij kamerwarmte is
kwikzilver-koper'jodide rood, daarentegen bij
80 gr. Celsius zwart. Kwikzilver-zilverjodide
wordt van helgeel bij 45 gr. oranje. De machine-
deelen met deze kleurstoffen geschilderd, toonei»
door hun kleursverandering, oat de temneraluur
te hoog wordt.
<5*
Gebit- en kropgezwellen
Bij een Amerikaanschen tandarts was een 2.2-
jarig jongmensch in behandeling, wiens recliter-
verstandskies niet doorgebroken was. Deze man
had een vergrooting van ac schildklier aan den
rechterkant zonder kenmerken van een ontste
king. Na de verwijdering van de nog niet door7
gebroken verstandskies verminderde het gezwel
en was veertien maanden later weg. Er schijnt
dus samenhang te beslaan tusschen de schild*
klier en het gebit.
79
