Uw belangstelling wcicn-cb
Hoe een Spaansch Soldaat de Nederlanden zag
■jTacni
Gerrit Willemsi. de Vries,
Burgemeester van Haarlem
Om de gedenkschriften van den Spaanschen
hopman Alonso Vazquez, goed te begrijpen, moet
men den tijd in 't oog houden waarin ze geschre
ven zijn. Vazquez was aan 't einde van zijn mili
taire loopbaan, en met den krijg in de Nederlan
den was 't allerminst gegaan als Spanje had ver
wacht. Als de hopman schrijft zit de kleinzoon
van Philips II reeds op den troon, doch de gewes
ten zijn nog even kettersch' als ooit. En de solda
ten die den opstand zouden neacrwerpen, en daar
grijs bij zijn geworden voelen diep de teleurstel
ling. Veertig jaren heeft Alonso Vazquez de piek
gedragen. En de strijd was al vergeefsch
Wie zijn Mémoires met aandacht leest beme kt
dat heel goed. Hij schimpt volstrekt niet op het
land, integendeel. Maar als hij over den aara
en het karakter van zijn inwoners begint wordt
hij boos, en 't is hier dat hij met zich zelf in
wonderlijke tegenspraak geraakt. Hij is dan een
echte knorrige snorrolwiaro, die in zijn vroegere
tegenstanders een complex van minderwaardighe
den ontdekt, doch zich geen oogenblik de vraag
stelt, hoe het dan toch ter werel« mogelijk was,
dat de Spaansche veteranen, de beste militairen
van Europa, zulke nietsnutten en drinkebroers als
die rebellen waren niet op de knie hebben gekre
gen. Zijn conclusie is in hoofdzaak: het land is
heat; ionde toch van zulke contreien dat ze zoo
jammerlijk verketterd ziin, en voor den Koning
verloren.
Het land en zijn producten kan hij teekenen zon
der ergernis, en ook zonder geringschating. De
vruchten, zegt hij, zijn hier lang niet zoo als oie
van 't Zuiden, alleen de peren en appels zijn
goed. De dagelijkschc etenspot bestaat veel uit
kool, witte kool en andere; en in de buurt van
Namen wordt er nog een 9oort gekweekt die men
„bloemkoolen" noemt. Voorts zijn er peen en bie
ten; met vleesch gekookt vormen die een voed
zaam maal. In de Noordelijke provincies worden
groote en zware runderen gekweekt; hun vleesch
smaakt heerlijk, Vazquez weet niet dat hij ooit
ergens zulk lekker vleesch heeft geproefd. Maar,
en dat vindt hij t' vermelden wel waard: het eten
woidt met boter klaargemaakt inplaats van met
olie! Olijven nml. groeien hier niet, ook geen
perziken, vijgen of meloenen; er wordt weing
tuingroente verbouwd en in 't geheel geen
aubergines. Welriekend kruid dut in 't wild
groeit, zooals lavendel, rosmarijn, of Miyin vindt
men ook al niet. En de wijnbouw is onbekend.
Overigens is 't hier een mooi landschap, goed be-
tioscht, In deze bosschages leeft veel wild;
vooral waterwild is talrijk in de nieren en plas
sen, doch de malsche uikke tamme kippen zijn
ook als gebraad niet te versmaden. En dan do
zootwatervisch, die op de markt in bakken met
water levend wordt gehouden, en de groote ver
scheidenheid van zeevissohen. Kruipend gc-
diert of vergiftig gedierte komt hier niet voor, en
zelden i9 er zwaar weoer. En dan laat Vazquez er
somber op volgen, want hij is een Spanjaard en
een Katholiek, en hij kan de zaak natuurlijk
slechts van deze zijde bezien: „het is te betreu
ren, dat een zoo dicht bevolkt en zoo rijk land van
God afvallig is geworden en der ketterij deel
achtig".
In Brussel, bij winterdag als 't vriest, vertelt do
hopman vorder, dan is het schaatsenrijden en het
gehcele ijsvermaak eon fraai gezicht om naar te
kijken. De adel e-n de groote stand komt met sier
lijke arresleden op 't ijs; in do slede zit de dame,
de hoeren staan achterop en mennen de paarden.
Zoo glijden ze ook wel door de gladde 9traten, in
vliegende vaan. Er worot hier veel gesleed; en
nu geeft de Zuiderling een aardige beschrijving
08
van onze ouderwetsche baksleden en priksleedjes.
De eerste zijn groot, er kunnen wel een stuk of
zes menschen in, ze staan op twee balken en heb
ben ijzeren sporen, De paarden, die er met zulke
sleden vaart in zetten, staan terdege op scherp,
en zoo gaat het van de ecne plaats naar de an
dere. Doch er is nog een soort slede, of liever
sleed je, dat lijkt wel een karretje zonder wielen.
Ze noemen het hier dan ook: ysvaguen, en dat
beteekent: „wagentje voor 't ijs", t Is een één-
mansvoertuigje, de persoon die er in zit heeft een
stok met een scherpen punt in iedere hand, daar
mede prikt hij in 't ijs, en schiet zoo snel vooruit.
Het is, hoewel zoo midden in den winter, een
werkje waar men 't warm bij krijgt, de man zweet
er soms van, en dat bij die scherpe vrieskou.
Gelukkig, zouden wij zoggen bij 't lezen van Vaz
quez' gedenkschriften, gelukkig voor de Nederlan
ders dier oagen dat zij zulke voortreffelijke vrou
wen bezaten. Want mag men onze hopman ge-
looven, dan is elke inwoner des lands een drin
kebroer, en zijn echtgenoole de kurk waarop hij
drijft.
Vazquez was een rasechte Spanjaard, een stroef,
streng man, van ingetogen zeden. En daar komt
hij in 't rijke, bloeiende Vlaanderen te staan, waar
't leven er lustig en weelderig naar toe gaat!
Geen wonder dat hij dingen ziet welke hem als
grove bandeloosheid voorkomen: de positie der
vrouw is in Spanje zoo geheel anders, veel gehon-
dener, zij wordt weinig in 't openbaar gezien. Bij
feestmalen, schrijft hij, zitten mannen en vrou
wen naast elkander, en brengen elkaar don dronk,
toe, arm in arm, met het gevulde glas geheven,
en zoo geven zij elkaar de tafelkus, welke men
hier den Hugenoot noemt.
Als Vazquez begint over de Vlaamsche maaltij
den en gelagen dan geraakt hij niet spoedig uit
gepraat. De drankzucht hier, zoo zegt hij, is vei>
schrikkelijk, doch men moet ook maar eens hoo-
ren, de kinderen in oe wieg raken er al mee ver
trouwd. En dan signaleert hij een zeer bedenke
lijk gebruik, dat ook heden nog wel voorkomt,
namelijk om 't kindje tegen den nacht een „dot"
in 't mondje te stekern waar het „zoet", of al
thans „stil" van wordt. Als de moeders haar
kleintje neerleggen, schrijft Vazquez, dan krijgt
het een houten fleschje, met wijn gevuld (om het
soezerig en slaperig te maken) en dus leert het
wijn drinken of 't melk was.
Van de Nederlandschc vrouw geeft deze Spaan
sche soldaat, die blijkbaar de goede burgerkrinG-m
gekend heeft, hoog op. Ze drinken ook wel, doch ze
houden er hanr verstand hij. De mannen zitten
den meesten tijd in de kroeg, doch de vrouwen
beijveren zich met zorg en beleid om hen te ver
vangen. Zij bestieren gezin, huis en hof, doch lei-
een ook 't bedrijf of de kooprnanszaken: de vrouw
sluit de contracten af. Zij zijn buitengewoon
schrander en weetgierig, en lezen veel, voorna
melijk den Bijbel, dien zij van buiten kennen,
want ze worden er bij opgevoed, en ze kunnen
over geloofszaken spreken als theologen. Zij nemen
eigenlijk de taak van haar man geheel over, zoo
bijvoorbeeld helpen zij in den barbierswinkel met
knippen en scheren, en dat doen zij zoo keurig
en zindelijk en met zooveel gemak, of 't vak door
haar was uitgevonden. Zij zijn ook zeer bevaren,
zij staan aan 't roer (bij de binncnschippcrij). Zijn
zij einoelijk klaar met haar werk, dat is zoo tegen
middernacht, dan steken zij een lantaarn op, en
iedere vrouw gaat haar man uit de kroeg halen;
die is dan meestal zoo beneveld dat zij hem aan
't handje meenemen moet.
Doch er komt nog al meer op de kreditzijde der
Nederlandsche. Zij zijn blond en knap, met veel
Kenau Simons Hasselaar.
zorg gekieea, vriendelijk, voorkomend en onbevan
gen. Van de jonge meisjes geeft Vazquez dit lof
felijk getuigenis: zij zijn ongekunsteld in don
omgang en eenvoudig in 't verkeer met geliefden;
men bespeurt in haar geen dubbelhartigheid of
boos opzet. Haar aanstaanden echtgenoot behan
delen zij met onderscheiding en dit vindt een
Spanjaard verbiezend: zij ontvangen hem thuis in
tegenwoordigheid van haar ouders en omhelzen en
kussen hem, zonder dat iemand daar kwaad in
ziet en zonder dat men 't ongepast acht. De huwe
lijken vallen gewoonlijk goed uit, al is het dat
't geld daarbij een grooten rol speelt.
Alonso Vazquez is, wij wezen er reeds eerder op,
eer. naïef en ook ietwat kortziclrtig man. Hij weidt
eindeloos uit over de drankzucht hier te lande,
doch vergeet telkens dat hij dan ook consequent
moet blijven, en den Nederlanders geen prestaties
moet toekennen die onvereenigbaar zijn met een
doorloopenden staat van dronkenschap. Zullen wij
't onzen Spaanschen hopman al te kwalijk nemen?
Neen, immers, 't Is een onbewuste retrospectie,
met iets er in van een wensch-gedachte; de Span
jaarden mochten wel gewild hebben dat de be
woners dezer lage landen alle dagen „onbekwaam"
waren geweestl
Zoodoende laat Vazquez zijn overdrijving zelf in
de kijkert loopen; voor diplomaat ware deze dap
pere piekenicr ook in zijn beste dagen niet bruik
baar geweest Hij verklaart argeloos dat hij alleen
maar „de levenswijze dezer lieden" wilde teeko-
nen, zonder „eenige bedoeling om kwaad van hen
te spreken", en zonder twijfel is hij te goeder
trouw, want een verblind, of zelfs maar eenzijdig
verlicht mensch kan ter goeder trouw ongelooflijk©
Vorige week is
de nieuwe jaargang van
ons Zondagsblad
begonnen.
De jaargang 19X5 telt niet minder dan iii
paginas
't Is een kloek boekwerk met een schat van
lectuur en illustraties.
Wie den jaargang laat inbinden zoo men
weet is de prijs van band met uitvoerig
register (bij onze Administratie te bestellen)
slechts 65 cent zal zijn boekenschat met
een omvangrijk werk hebben vermeerderd,
waarvan men jaren lang genoegen zal
hebben.
IJ hebt misschien Uw Zondagsblad niet
bewaard?
Laten wij U dan mogen raden: begin er
nu mee! Het begin van den jaargang is
daartoe de beste gelegenheid.
Door de jongste uitbreiding zal de jaargang
1936 een boekdeel van ongeveer 600 blad
zijden worden. Aan inhoud en af werking
zal de grootste zorg worden besteed.
Doe dus dit Jaar mee Uw Zondagsblad zorg
vuldig te bewaren. U zult ons later dank
baar zijn dezen raad te hebben opgevolgd.
Een Spaansche gewoonte om huishoudr
water weg te gooien
dingen zeggen. Docli argeloozer en veel naïever
nog dan de oudo Spaansche soldaat zou dr. Joh.
Brouwer zijn, als h ij denken mocht dat wij Alon
so Vazquez niet doorzien!
Onze wakkere vaderen hebben wel wat anders ge
daan dan altijd in de kroeg zitten. Zij vielen,
volgens Vazquez, van de eene slemppartij in do
andere, nu, maar waar haalden zij dan de kracht
vandaan tot zulk een taaien wederstand, dat
Spanje moest deinzen? Is de ontzettende zomer
van Leidens beleg soms bij geval door de burgei-s
in een voortdurende toestand van beneveling go-
sleten?
Al past, zooals men «elf zien zal, hier menig
woord van critiek, toch blijf ik deze uitgave den
ontwikkelden lezers gaarne aanbevelen. Onder
wijzers, studeerenden, etc. zullen er veel aan
hebben.
HENDRIKA KUYPER—VAN OORDT.
1) Kronieken van Spaansche soldaten uit het
begin van den tachtigjarigen oorlog, door dr. Joh.
Brouwer. W. J. Thieme en Cie, Zutphen.
DE STERRENHEMEL
IN JANUARI
De kaartjes stellen elk het halve hemelgewelf
voor, boven den noordelijken en zuidelijken hori
zon, in den stand van 15 Januari 's avonds te
negen uur.
De Poolster geeft het noorden aan.
De circuimpolaiire sterrenbeelden, op het noord-
kaartje binnen de gebogen lijn, gaan op onze
breedte niet onder. De overige sterren komen op
en gaan onder.
De pijlen op de kaartjes geven de richting van»de
hemel draaiing aan.
De sterrenbeelden
Nabij het zenith staan de Wagenman en Perseus.
In het N.O. stijgen de Groote Beer en de Leeuw,
terwijl nu in het Z.O. al a© schitterende sterren
beelden der winternachten boven den horizon
zijn verrezen.
Hoog in het Zuiden staat het Zevengestern-
•^Al^yor.c,
HET Z EVEN GESTERNTE
te of de Pleiadon, welke sterrengroep, die eigen
lijk tot het tamelijk uitgebreide sterrenbeeld do
Stier behoort, in meer dan één opzicht merkwaar-
dog is. In hot boek Job reeds lozen wij enkele
malen van het Zevengesternte, zoo in Job 38 31
van „de lieflijkheden van het Zevengesternte",
liet normale oog ziet niet meer dun een lichtend
Vliegtuigen goedkooper
dan kanieelen
Do reis per kameel behoort in Noord- en Oost-
Afrika nog lang niet tot het verleden. Lange kara
vanen trekken door den Soedan naar Ethiopië,
naar Lybië en van daaruit naar Erythrca. Kaniee
len, zoo constateert de Italiaansche overheid, die
met behulp van deze dieren haar soldaten naar
het front wilde zenden, zijn echter heel wat kost
baarder dan mén dacht Een kameel kost per 1000
mijlen 1200 pond, terwijl een vliegtuig per 1000 mij-
Jen 800 pond kost. Inlandsche soluaten uit Eiy
threa zijn echter niet zoo gemakkelijk in een vlieg
tuig te krijgen. Zij leggen den tocht naar het front
liever per kameel af.
Het grootste slot van Duitschland
Duizenden menschen komen eiken dag voorbij
het Slot van Mannheim, zonder er zich van be
wust to zijn, dat hun blik valt op het grootste
Slot van Duitschland. Na het Escorial is het zelfs
het grootste Slot van Europa. Het geweldige ge
bouw beslaat een oppervlakte van 18 Hectaren.
Het heeft ongeveer 800 vertrekken en 1500 ven
sters en zijn gevels hebben een totale lengte van
bijna 2200 Meter. Alleen reeds door deze afmetin
gen is het Slot een getuigenis van den tijd van
Karl Philipp en Karl Theodor, Keurvorsten van
de Palts, een indrukwekkend monument uit den
tijd van de oude Kcurpalts. Fredcrik de Groote
beschouwt het Slot van Mannheim in zijn „His-
toire de mon temps" als een der voornaamste mo
numentale bouwwerken van zijn tijd.
De eerste steen van dit Slot werd gelegd op 2 Juli
1720 door Keurvorst Karl Philipp en wel op het
hoogste punt van Mannheim, daar waar zich eens
de vesting Friedrichsburg had verheven. Evenals
de paleizen van Bruchsal, Karlsruhe en Rastatt
moest ook het Slot van Mannheim een zinnebeeld
van het absolutisme der vorsten worden. Karl
Philipp wilde zijn residentie verplaatsen van het
oude Slot Heidelberg, hetwelk hem ongeschikt
leek voor de uitvoering van zijn grootsche bouw
projecten, naar Mannheim. De gansche Keurpalts
moest de voor het -oprichten van het nieuwe ge
bouw bcnoodigde middelen opbrengen en de
vroondiensten en bijzondere belastingen, welke
per jaar 75.000 gulden bedroegen, drukten zwaar
op de gemeenten van het land en werden een
van de voornaamste oorzaken van de emigratie
wolkje, maar een scherp gezicht kan eenige sterren
onderscheiden, waarvan de helderste, Alcyone,
van de derde grootte is. Het is wel merkwaardig,
dat dit aantal niet «evenmaar zes bedraagt.
Een bijzonder scherp gezicht kan nog eenige ster-
*en zien, maar dan rijst het aantal tot 10. In een
zwakken kijker ziet inen er 36, in grootere 625,
terwijl irn sterkere teleskopen dit aantal nog veel
grooter wordt.
Vanwaar die tegenstrijdigheden tussclien den
naam en het aantal sterren Is één dor ster
ren in den loop der eeuwen in helderheid ver
minderd, of hoeft men in die oude tijden bij de
naamgeving niet zoo nauwkeurig geteld? Wij we
ten het niet.
Zijn do sterrenbeelden in het algemeen niet an
ders dan fantasieproducten, het Zevengesternte is
een werkelijk samenhangende sterrengroep. Alle
sterren die er toe bobooien hebben nl. dezelfde
.eigenbeweging", zoodat dit kleine sterrenbeeld
voor dat deel der sterrenkunde dat den bouw en
de bewegingen der sterrenstelsels bestudeert, eon
belangrijk object is.
De Melkweg gaat nog ongeveer door het zenith
maar liet schoonste gedeelte, in Zwaan en Arend,
is nu onder don horizon.
Algolminim'a zijn waarneembaar: 12 Jan. 1
uur v.m., 14 Jan. te 9.40 en 17 Jan. te 6,30.
De zon, de maan en de planeten
De zon treedt 21 Januari in het teeken Waterman.
der bevolking. Ongeveer 40 jaar is ei werkt
aan het Slot. Een groot aantal kunster.aurs heb
ben er hun medewerking aan verleend. Wij
noemen slochts de namen Froimon, Hauberat,
Bibiena en Pigage. Alhoewel het jaren heeft ge
duurd, vooraleer het §lot was voltooid en of
schoon er vele menschen aan hebben gewerkt,
vormt hot Slot in zijn uiterlijk toch één geheel,
hetwelk zich door den eenvoud der lijnen onder
scheidt van de levendige veelzijdigheid der rijk
•versierde gevels van andere gebouwen uit dien
tijd.
Biologisch raadsel
Vijftien van de beste Amerikaansche oogartsen
verblijven in de stad Tiltepoe in Mexico, om aldaar
een der merkwaardigste verschijnselen, die ooit in
een gehccle stad zijn waargenomen, te onderzoe
ken. Deze stad wordt namelijk geheel en al door
blinde menschen bewoond. Alle inwoners zijn of
worden vanaf een zekeren leeftijd blind. Meestal
worden zij dit reods in de eerste maanden van hun
leven. Het is geen erfelijke ziekte, want de kinde
ren hebben bij de geboorte normale oogen.
Men vermoedt, dat oen bepaald soort insect zijn
eieren in de omgeving van de oogen legt, die dan
door de daaruit zich ontwikkelende larven worden
verwoest. Zekerheid-hieromtrent zal nu de genoem
de wetenschappelijke expeditie trachten te verkrij
gen, om zoodoende een der meest spannende biolo
gische raadselen van het bergland van Mexico op
to lossen.
Negen tnaanden over
den Oceaan
Aan de kust van North-Ulst (Schotland) vond in
November een strandwandelaar een flesch, waar
in een briefje lag. Op zichzelf is dit feit niet zoo
interessant wel echter het feit, dat de flesch negen
maanden noodig had om haar reis over den At-
lantischcn Oceaan te maken, hetgeen men kon
nagaan aan de hand van den datum van afzen
ding. De flesch werd in Februari 1935 vanaf het
stoomschip „Lafayette", ten zuiden van de New-
foundlandhank in het water geworpen. Uit bepaal
de aanduidingen kan men nagaan, dat de flesch
pas op het 9trand was geworjicn.
Flcsschenpost is in de laatste jaren niet» bijzon
ders, doch de meeste flesschen komen nimmer op
de plaats van bestemming aan.
Het eerste kwartier der maan van 1 Jan. staat in
de Visschen.
De volle maan van 8 Jan. werd totaal verduisterd,
welke verduistering echter in ons land door de
ongunstige weersomstandigheden zoo goed al3 niet
zichtbaar was.
De verduistering begon te 4.47, midden: 6.29, ein
de: 8.10. De totaliteit duurde 23 minuten,
van 6.17 tot 0.41.
De positie dor verduisterde maan, op het kaartje
aangegeven in de Tweelingen, is die ten opzichte
der sterren, dus niet ton opzichte van den ho
rizon!.
Van de planeten is Mercurius 16 Jan. in
grootste oostelijke elongatie. De planeet is tame
lijk heldor en dus omstreeks het middli der
maand, mogelijk kort na zonsondergang wel te
zien.
Venus is nog morgenster van groote helderheid
en, rechtloopond in de Schorpioen, gaat de pla
neet 15 Jan. op 1.4° afstand aan Jupiter voorbij.
Mars gaat kort na dc zon onder, is niet heldor,
en zal dus moeilijk zijn waar te nemen.
Jupiter, in den Schorpioen, neemt toe in hel
derheid en zonsafstand en is 15 Jan. in samen-
stand met Venus aan den morgenhemel.
Saturn us, in den Waterman, gaat aan het be
gin der maand te 9 uur, aan het einde te pl.m. 7
uur onder en is 25 Jan. in samenstand met Mars,
van welke samenstand, boven den zuid-westelijken
horizon, echter weinig zal zijn te zien.
Op de kaartjes staan geen planeten aangegeven.
19
