m
m
m
m
m
m
JL
m
m
0
0
m
m
Wi
m
TERUGBLIK
OP DE RESIDENTIE
UTRECHT IN 1935
SOCIALE KRONIEK VAN
DEN JARE 1935
UIT HET DAGBOEK VAN EEN
SCHAAKFANTAST
Éi
1
|ffp
E;
n
IS
fSS
g§
Sk
li
i
IE
SU
Jjj
lp
S
wi
f»;
H
i
::n
ff
i£
#1
3.
1
E
s
a b
e
d
DONDERDAG 2 JANUARI 1936
TIJDEN VAN
„GETEMPERD PESSIMISME"
Positie toch oog gunstiger dan
van Amsterdam en Rotterdam
Mede dank zij het bestuursbeleid
pen H a a g, 27 December
Wanneer wij ons wederom voor do
taak zien gesteld, een terugblik to
werpen op het leven en streven, zoo
als zich dat in 1935 in de Residentie
heeft afgespeeld, dan zijn wc welhaast
genoodzaakt, met een klaagzang Ui
beginnen.
Doch hoewel (zooals hieronder wordt
gememoreerd) van overheidswege tal
van minder aangename maatregelen
moesten worden getroffen, en het ook
met het particuliere bedrijfsleven door
gaans nog bergafwaarts ging, valt
toch niet te ontkennen, dat een ver
gelijking met steden als Rotterdam en
Amsterdam nog altijd belangrijk in
ons voordeel uitvalt.
Beschouwt men de werkloosheidscijfers
fov. respect, bedragend 24.000, 50.000 en 5b.000
dan moet een ieder tot de conclusie komen,
dat het aantal wcrkloozen in Den Haag, ook
in verhouding tot het aantal inwoners, heel
wat minder bedraagt dan in beide haven
steden.
Spreekt ten deze de structuur der steden
een hartig woordje mee, anders staat het
ten decle met de financieele positie. Het ligt
natuurlijk voor de hand, dat een zooveel
grootere werkloosheid grootere lasten op
een gemeente legt; maar anderzijds moet er
aan herinnerd, dat het bestuursbeleid in
Den Haag in het algemeen van betere kwa
liteit was dan van de Maas- en de Hoofd
stad. Immers, het is een publiek geheim,
dat de Haagsche sociaal-democraten uit een
ander (en beter) hout gesneden zijn dan
ihun Rotterdamsohe en Amsterdamsohe par-
tijgenooten. Hiertoe lette men slechts op de
wijze van behandelen der gemeentebegroo-
ting. Zij naar aanleiding hiervan nog opge
merkt, dat helaas ook in Den Haag de be
lastingen den laats ten tijd dermate werden
verhoogd, dat het „Vestigt u in de Residen
tie Lage belastingen', langzamerhand
een fabeltje is geworden!
Na deze algemeene opmerkingen eemge
belangrijke feiten, welke hier dienen te wor
den vastgelegd.
ïramtarief verlaagd
De H.T.M. liet in het begin van het jaar
practisch haar 12l/2 cents-tarief schieten, om
bet door een dubbeltjestarief te vervangen.
Gehoopt werd, dat de aldus ontstane derving
aan inkomsten zou worden gecompenseerd
door een hoogere frequentie van het passa
giersvervoer. Nu die hoop niet in vervulling
is gegaan, rnag toch nog niet zonder meer
van een misstap worden gesproken, gelet
op de noodzakelijkheid wegens de dalende
Loopkracht der bevolking en de uitzon
derlijke plaats, welke de tram in onze
stad inneemt.
De Schevenlngsche visscherij
Aan de Dr. Lelykade te Scheveningen had
'de opening plaats van een modern gebouw
voor den afslag van versche visch, in ver
band waarmee we terloops opmerken, dat
de visscherij wel geen aanleiding tot juichen
gaf, maar, alle omstandigheden in aanmer
king genomen, betrekkelijk nog is meegeval
len.
De Chr. Besturenbondo waarin oe georg.
Dhr. arbeidersbeweging
van Den Haag is belichaamd, mocht in den
heer J. A. Knetsch zijn nieuwen voorzitter
ontvangen. Niettegenstaande de vele ver
slechteringen, die zich op sociaal en econo
misch terrein de laatste 12 maanden vol
trokken, was van een groot arbeidsconflict
nauwelijks sprake. Alleen bij de visschers
spande het even, alsook enkele malen bij het
trampersoneel. Voor stakings-ellende bleven
wo gelukkig gespaard.
Verschillende gemeentebedrijven
ontvingen een nieuwen chef. De heer P. de
Graaff uit Dordrecht kwam aan het hoofd
Van de Reiniging te staan. Ook de Keurings
dienst kreeg een nieuwen leider in den per
soon van Dr. F. H. v. d. Laan uit Utrecht.
De Telefoon verloor haar bekwamen di
recteur Ir. W. H. Snijders door den dood.
Tot zijn opvolger werd benoemd de adj. di
recteur. de heer L. Neher. Bovendien ver
wisselde het Slachthuis van chef, doordat de
heer Dr. H. C. F. L. Waraecke tot dusver
adjunct-directeur, de plaats van den heer
H. G. van Harrcvclt die evenals de hier
voor genoemde functionarissen met pensioen
ging innam.
Wat de productieve bedrijven zelf betreft,
'deze hadden nog niet al te veel over de
crisis te klagen. Integendeel, Gas, Electrici-
teit, Telefoon en Waterleiding boerden allen
nog behoorlijk, zoo zelfs, dat B. en W.
zich dezer dagen nog meenden te kunnen
veroorloven, sommige ramingen niet onaan
zienlijk te verhoogen, om de bcgrooting vooi
1936 te doen sluiten.
In Maart klonk een noodkreet nit den
ïuinbouw te Loosduinen en we zouden niet
gaarne beweren, dat deze dringende roep om
overheidshulp ongemotiveerd was. De we-
kelijksche overzichten leerden wel anders.
Ofschoon de Regeering nog iederen dag toont
een open oog te hebben voor de beteekenis
van deze tak van welvaart, kan zij uiteraard
ook geen ijzer met handen breken.
Nieuwe bouwwerken
Tot de nieuwe bouwwerken, die in 1935
Verrezen, behooren de Duinzichtkerk in
Waalsdorp en de Oranjekerk in Spoorwijk,
beide van do Ned. Herv. gemeente, Voorts
het gemeente-museum aan de Stadhouders-
laan, laatste schepping van wijlen Dr. Ber-
lage en een Cineac, die gevestigd werd in
het voormalige café „Twee Steden Palace"
op het Buitenhof.
Diepe ingrijpende restauraties ondergin
gen de Openb. Leeszaal aan de Bilderdijk-
straat en het complex van Maatschappelijk
Hulpbetoon aan de Prinsegracht. Een be
langrijke verkeersverbetering vormde de
opening van de breede Loosduinsclie brug.
Badseizoen was slecht
Het badseizoen te Scheveningen was met
ëén woord slecht, in de eerste plnats omc.at
Hoor diverse Duitsche inv—
yan onze Oostcjrburtii aclua-A.^c
maar ook omdat de eigen landgenooten veel
minder hadden te spendecren. Ondanks de
voor dit seizoen hernieuwde tariefsverlaging
waren de uitkomsten alleraroevigst.
Scherper verkeersvoorschriften
De laatste maanden werden de duim
schroeven voor de weggebruikers wat vaster
aangedraaid. En terecht! Tal van verkeers
voorschriften werden verscherpt, nieuwe be
palingen gemaakt, en niet zonder succes,
't Aantal verkeersongevallen liep merkbaar
terug.
Dank dient hier gebracht aan den dit jaar
nieuw benoemden hoofdcommissaris, den
heer N. G. v. d. Mey. die de politie reorga
niseerde, verbeterde, en nog f 40.000 wist te
besparen.
Te veel winkels en huizen
Dat, zulks nog ter kenschetsing van den
econömischen toestand, zaken als „Au Bon
Marché" en de groote lunchroom „Webo"
iloten of gaan sluiten, is stellig niet uit
veelde. Doch aan den anderen kant dient
opgemerkt, dat pas een half jaar geleden
eer een zeer luxueus café op het Buiten-
of werd geopend.
Waarmee wo maar zeggen willen, dat de
onbeperkte vrijheid tot hot vestigen van
nieuwe zaken ook een factor van beteekenis
in den strijd, welken de neringdoenden te
voeren hebben.
Met den woningbouw staat het al net zoo.
Duizenden huizen zijn onbewoond, terwijl er
op tal van plaatsen weer nieuwe verrijzen.
De perspectieven zijn op zoo'n manier nog
minder bemoedigend.
Wat de Vroedschap deed
Onze vroedschap kon beginnen met de
behandeling der begrooting.
Op 24 Januari werd zij aan de orde ge
steld en in 21 vergaderingen in 13 dagen
ten einde gebracht
Evenals die van 1934 stond de begrooting
?.n 1935 in het teeken der bezuiniging. Een
der symptoomen daarvan was de salariskor
ting voor het gemeentepersoneel, waartoe
op 2S Januari met 27 tegen 15 stemmen (van
soc. dem. en comm.) besloten werd De kor*
tiDg bedroeg 5 plus 1 tijdelijke korting
van 1 Maart—31 Dec. Als verzachting met
liet oog op de groote gezinnen werd een
kinderbijslagregeling ingevoerd. Voorloopig
geldt deze tot 1 Jan. 1937. Krachtens deze
regeling wordt 1 per week uitgekeerc. voor
kinderen beneden 18 jaar. te beginnen bij
het derde kind, aan degenen, die beneden
f 2100 salaris hebben.
Toegezegd werd voorts in den loop van
het debat, dat met betrekking tot een kinder
bijslagregeling voor het trampersoneel een
rapport zal worden uitgebracht.
De oude marktkwestie kwam tijdens de
begrootingshehandeling opnieuw in bespre
king. Op 5 Febr. werd besloten een onder
zoek in te stellen of misschien de Veenkade
na gedempt te zijn, een geschikt marktter
rein zou opleveren. Dit ondei-zoek leidde
echter tot het resultaat, dat om financieele
redenen aan de Veenkade als marktterrein
niet kon worden gedacht. Het Oranjeplein
vas reeds van de baan. Er schoot toen niet
eel anders over dan het terrein aan de
Herman Costerstraat als toekomstige markt
aan te wijzen. Met 2014 stemmen ge
schiedde dit op 22 Juli.
De tijdsomstandigheden legden merkbaar
een druk op de gemeentelijke activiteit De
agenda's deden zien, dat het gemeentelijke
werk inkromp. Daardoor is ook het lijstje
van punten van beteekenis, dat we noteer
den, niet bijzonder omvangrijk.
In Februari kwamen nieuwe vastrecht-ta
rieven voor het gas tot stand. In Maart
werd f 25.000 beschikbaar gesteld voor extra
hulp voor werkloozen. In April hechtte de
Raad goedkeuring aan een voorstel inzake
huurverlaging voor woningen van woning
bouwverenigingen.
Het aantal opcenten op de Fondsbelasting
werd op 6 Mei bepaald op 65.
Een voorstel om het erfpaöhtsrecht voor
Klein-Zwitserland over te nemen, stuitte in
den Raad om financieele redenen op vrij
sterken tegenstand. Toch werd het voorstel
met 27 tegen 13 stemmen goedgekeurd. In-
tusschen wordt nog steeds gewacht op de
sanctie van hooger bestuur.
Den 3den Juni voteerde de Raad een ere
diet van f 1.466.000 voor den aanleg dei
Binckhorsthavens; de aanbesteding van dit
groote werk was door wethouder Feber reeds
16 maanden tevoren als zeer aanstaande
toegezegd. Het liep eenigszins anders. Ten
slotte is voor dezen aanleg tot een bedrag
van f 1 millioen van het Werkfonds 1934
verkregen.
Op denzelfden dag kon Mr. Mobach (s.d.)
terugzien op een vrijwel nuttelooze inter
pellatie over de beperkende voorwaarden,
waarop de S.D.A.P. vergunning voor haar
1 Mei-optocht had gekregen.
Tot een proef met standaard-vuilnisem
mers besloot de Raad op 24 Juni; ook kre
gen toen belangrijke bezuinigingsmaatrege
len op het Voorbereidend Hooger en Middel
baar Onderwijs hun beslag.
Tot een reorganisatie der vereeniging
„Kindervoeding" werd besloten op 22 Juli.
Er wordt een niet onbelangrijke bezuiniging
in verwacht.
Bij het scheiden van de markt werden nog
enkele andere belangrijke besluiten geno
men. O.a. vernieuwing van bruggen over het
Afvoerkanaal en de Gietkom; nadere uitwer
king van de stadhuisplannen door Ir. Lulh-
mann, opheffing van 7 openbare scholen,
plaatsing van het gedenkteeken voor H.M.
de Koningin-Moeder op het Jozef Israelsplein
en ten slotte voorwaardelijke verhooging van
het aantal opcenten op de Personeels be
lasting met 20. Mooht de Raad deze opcen
ten later niet honoreeren, dan zouden ook
de café- en houtbedrijven geen verminde
ring van belasting krijgen. Op 23 Dec. wer
den echter de opcenten definitief.
Op 26 Aug. vergaderde oe oude Raad voor
de laatste maal. Twaalf der leden keerden
in September niet terug en voorts was er
nog de vacature-Siebelts.
Over de samenstelling in September van
het nieuwe college, waarbij de bekwame
a.r. wethouder werd uitgeworpen, omdat hij
een te krachtig bestuurder was en voor de
soc. dem. „niet soepel genoeg" spreken we
elders.
Veel belangrijks valt overigens
laatste vier maanden des jaars niet te ver-
meloen.
Op 9 Sept. werd lokaliteit aangewezen
voor de vestiging van een tweede christelijke
school voor buitengewoon onderwijs.
Tot den aanleg van den tweeden rijweg
van Jen Bezuidenhoutscheweg werd op 7
October besloten.
De politie kreeg op 21 Oct. een nieuwe re
geling van haar positie en van het Georg.
Overleg.
Tot een ander belangrijk werk werd beslo
ten op 5 Nov. nl. de overkluizing van de Sin-
gclgracht bij liet Vaillantplein. Dienzelfden
dag besliste de Raad dat voortaan Sinterkla
zen niet zonder vergunning zich op straal
mochten vertoonen.
De maand' November was al heel stil. Be
goten werd tot .verlenging van lijn 20 cn
inkorting van lijn 5. Voor den dienst van
Maatschappelijk Hulpbetoon bleek een ex
tra crediet noodig van f 1.135.075. Het totaal
voor 1935 kwam daardoor op f 13.662.100. Een
veelzeggend cijfer!
Op 19 Dec. nam de Raad de begrooting
roor 1936 in behandeling. Het was een slui
tende, maar zwakke begrooting, die het
kenmerk van .getemperd pessimisme" droeg
In zeven vergaderingen werden ce alge-
eene beschouwingen ton einde gebracht,
met als einduitkomst, dat de dekkingsvoor-
stellen van B. en W. werden aanvaard.
Daartoe behoorde o.a. een loonkorting voor
het gemeentepersoneel van 4 en een ver
hooging van de opcenten der Personeele Be
lasting met 20.
Voor deze loonkorting verklaarden zich
in tegenstelling met wat bij de begroo
ting voor 1935 is geschied ook de soc.
democraten.
Deze aanvaardden daarmee hetgeen el
ders door hen werd uitgekreten als „sloopen"
en „afbraak".
Ook uit de reserves moest ditmaal meer
worden geput. Maar in totaal bleef in de
onderscheiden reservefondsen toch nog een
totaal van 13y2 millioen gulden over.
De positie der gemeente is dus, de omstan
digheoen in aanmerking genomen, nog niet
niet zoo heel ongunstig, al klemt de nood
zaak der directe bezuiniging ook sterk.
Op het credit van het gevoerde begroo-
tingsdebat moet nog worden gesteld het feit,
dat de nieuwe partij in den Raad. nl. Natio
naal Herstel, getemd werd en haar woest
heden voor en tijdens ce raadsverkiezingen
moest verloochenen. In die tijden werd o.a.
den Raad ten laste gelegd ..eelpraterij"
de heeren zelf bleken ontzaglijke veelpraters
„corruptie", „grijpgrage handen", „ver
deeling van den buit", „onderonsjes" het fun
geeren als „de ruif. waaruit zij die de macht
hebben halen wat er te halen is" enz.
De N. H.-heeren zouden oe gemeentelijke
sfeer van dat alles „zuiveren".
De leider van het viertal eindigde ten
slotte met een verklaring, dat het er ln de
propaganda wel eens wat te dik opgelegd
was. Afgewacht moet nu of men de bot ge
slagen strijdbijl zal willen begraven.
Tusschen Kerstmis en Nieuwjaar vond de
Raad gelegenheid om zich met tie bedrijfs-
begrootingen bezig te houden. Daarbij viel
o.a. de beslissing om de tramexploitatie op
den bestaanden voet voort te zetten.
Op 26 Februari overleed plotseling het
soc. dem. raadslid H. Sicbelts. Zijn opvolg
ster Mevr. Bleumink-Louman, heeft echter
geen zitting kunnen nemen.
Op 19 Juni hadden de verkiezingen van
den Gemeenteraad plaats. De uitslag bracht
ons teleurstelling: onze vijfde raadszetel
ging weer verloren.
In den Raad ontstond ook verder nogal
mutatie.
De liberalen verloren 3 zetels, de vrijz.
dem. 2 en de communisten 1. Als nieuwe
groep deed Nationaal Herstel met 4 man
zijn intrede in den Raad, terwijl de soc.
dem. van 14 op 17 zetels kwamen, waarvan
minstens twee uitsluitend te danken zijn
i de werking van het stelsel der z.g.
grootste gemiddelden, dat sinds 1934 in de
Kieswet is opgenomen.
De anti-rev. raadsfractie, welke ln Sep
tember optrad, miste den heer L. F. Duy-
maer v. Twist in haar midden. Deze had
zich na een 20-jarig raadslidmaatschap niet
herkiesbaar gesteld. Ook de heer M. van
Steenbergen had na gelijken diensttijd, zijn
zetel ter beschikking gesteld. Als nieuw lid
verkreeg zitting de heer Jhr. Mr. J. M. M. v.
Asch v. Wijck.
De vernieuwing van het college van B. en
W. op den eersten Dinsdag in September
De crisis legde een scherp cachet
op het jaar dat voorbijging
De grenswijziging en de
bezetting van de
be stuurs-juncties
Evenals in alle plaatsen wel het
geval zal zijn, legt ook in Utrecht de
crisis haar scherp cachet cp het jaar,
dat voorbijging; een enkel cijfer reeds
kan dit aantoonen. Het werkloosheids
cijfer was in Mei gedaald tot 10216,
en de verwachting was, dat het bene
den de 10.000 zou komen, doch die
illusie is niet verwezenlijkt; integen
deel steeg het cijfer weer met angst
wekkende zekerheid, en de laatste
week van het jaar is het boven de
13.000 geklommen, een cijfer, dat
Utrecht nooit eerder gekend had.
Groote werken zijn er het gevolg van.
We noemen de spoorwegwerken, met
de uitvoering waarvan nu een aan
vang is gemaakt, de werkzaamheden
voor het AmsterdamRijnkanaal, in
Vreeswijk en Wijk bij Duurstede,
waarbij ook de stad Utrecht is ge
ïnteresseerd, tal van verbeteringen op
verkeersgebied, in werkverschaffing
ondernomen, en de aanleg van een
stadion, waarmee men nu bezig is.
De verbreeding der Lange Viestraat heeft
de aandacht van de duizenden vreemde
lingen die door Utrecht komen, door de
lange reeks gebouwen, welke al is afgebro
ken. De raadsverkiezingen brachten een
gewijzigd college van B. en W., waarir
ook twee soc-dein. wethouders zijn opgeno
men. Tal van maatregelen waren noodig.
waaronder belast'rngverhooghig en salaris
verlaging, om ae begrooting sluitend te krij
gen. Er kwam een nieuwe wijk tot stand op
het terrein van Jaffa, uitbreidingsplannen
werdien ontworpen voor verschillende wijken
(Halve Maan bij Oog in Al en de wijk als
uitbreiding van de Rivierenwijk en de wijk
bij de Willem Barentzstraat). Besloten werd
bracht groote verandering. Opnieuw deden
de soc. dem. hun intrede in het college; dit
maal met de heeren Vrijenhoek en Buur
man. Van de beide R K. wethouders was
de heer Kwant vrijwillig heengegaan; dr
heer Faber maakte het blijvend gedeelte
uit. De anti rev. wethouder Mr. de Vries
werd, tegen alle verwachting in, niet her
kozen. Een manouvre der soc. dem., die uit
partij-politieke overwegingen onder aan
voering van een vrouw besloten hadden
den heer de Vries uit te werpen, gaven aan
den heer Snoeck I-Icnkemans hun creatie
van 1933, de voorkeur, hoewel diens beleid
niet bogen kon op hun groot vertrouwen en
bijzondere waardeering.
Een van de nieuwste raadsleden verliet
al spoedig weer de vroedschap. Mr. J. A. de
Visser werd benoemd tot procureur-gene
raal van het gerechtshof te Arnhem. Hij
zal worden opgevolgd door het oud-raadslid
J. J. de Niet.
tot doortrekking van de Adriaan van Ostade
laan om het nieuwe stadion een goede ven
binding te geven. Utrecht kreeg tweemaal
bezoek van H. K. H. Prinses Juliana, een
maal ter gelegenheid van de vergadering
van het Roode Kruis, en eenmaal ter gele
genheid van de opening van het nieuwe
laboratorium aan de Vondellaan.
Op kerkelijk gebied deed zich niet heel
veel voor. Ds H. Kwint, Ned. Herv. predi
kant, mocht zijn 25-jarig ambtsjubileum als
Utrechtsche predikant vieren. Ds Bar
nam afscheid als voorzitter van het regen
ten-college van de Ned. Herv. Gemeente
scholen, Ds Jac. Rust, Ev. Luth. Prerl.,
vierde zijn 40-jarig ambtsjubileum. De
Buurkerk werd hersteld. Ds J. H.
T c 1 k a mp, Geref. Predikant die langen
tijd ziek was. mocht zijn ambtswerk weer
hervatten. Ds F. 1? rost, em.-pred., overleed
De nieuwe telefooncentrale werd in ge
bruik genomen, dit is het begin van de vol
ledige automatiseering van het district
Utrecht.
Utrecht heeft nog steeds een brandend
verlangen naar grenswijziging. Eenige ma
len kwamen de moeilijkheden weer eens
extra uit, toen nJ. Maartensdijk en Jutfaas
uitbreidingsplannen vaststelden. De
mcente Utrecht bracht tegen beide plannen
bezwaren in bij de resp. gemeenteraden. Bij
de begrootingshehandeling is er nog
eens op aangedrongen, dat getracht zal
worden, dat.Utrecht de zoo hoog noodige
gebiedsuitbreiding zal krijgen. Zuilen kreeg
een nieuwe burgemeester en Maartensdijk
zal volgende maand zijn nieuwe hoofd van
het gemeentebestuur begroeten. Nu is er
van allen, die indertijd met de annexatie-
kwestie zich bezighielden, niemand meer
op de oude plaats; Burgemeester F o c ke-
ma A n d r c a e werd commissaris der Ko
ningin in Groningen; wethouder Smul
ders ging uit den Raad; Dr s' Jacob ging
heen als commissaris der Koningin en werd
opgevolgd door Jhr Dr L. H. N. Bosch
Ridder van Rosenthal. De Griffier
Dr Quarles van Ufford werd burge
meester van Apeldoorn en werd opgevolgd
door Mr van Asch van W ij c k. De bur
gemeester van Zuilen vertrok naar Velsen
en werd opgevolgd door den heer Nor-
bruis, en de burgemeester van Maartens
dijk overleed en werd door burgemeester
Tjalma opgevolgd. In verloop van zeer
weinige jaren dus een gansch andere bezet
ting van voorname bestuursplaatsen in het
Sticht, hetgeen stellig ook de grenswijzigings
kwestie van Utrecht zal beïnvloeden. De bur
gemeester van Zpist nam ook nog ontslag
en werd opgevolgd door burgemeester Van
Holt he tot Echten. De eenige burge
meester van gemeenten die direct en voor
naam belang bij de grenswijziging hadden,
die nog in zijn ambt is, is de burgemeester
van Jutfaas, Mr Hamers, en deze heeft
nog niet lang geleden zich opnieuw tegen
grenswijziging uitgelaten.
Hoe de toekomst voor Utrecht zal
zijn? Naar het zich laat aanzien ko
men er zware jaren, hoewel, dank zij
het beleid van het vorige gemeente
bestuur, dat zeer voorzichtig handelde,
de financieele toestand niet slecht te
noemen is; groote voorzichtigheid zal
echter geboden zijn. Tal van belang
rijke zaken staan op het program: uit
breidingsplan Pij Is weert, uitbreidings
plan Kromme Rijn, enz. Maar daartoe
zou het wenschelijk zijn, dat er ver
lichting kwam van de zware druk
welke er op de gemeente ligt door de
werkloosheid. Of die ons in 1936 ge
schonken zal worden? Laat ons het af
bidden van God, den Almachtige!
Th ben een zeiler op de zee ran
Uw genade.
Gij hebt mij ingescheept, Gij blijft
altoos mijn doel.
Gij zijt het vast kompas, waar
mee ik ga te rade.
Gij zijt de milde wind, dien 'k in
mijn zeilen voel.
In bewogen tijd een vaste koers, aldus
het propaganda-motto der November-actie
van het C.N.V. Of daar réden voor is! Ook
In de vakbeweging zijn er, die hun koers
kwijt zijn en blijk geven van ontstellende
onevenwichtigheid.
Het sterkst werd de verwarring in dezen
tijd wel geïllustreerd door de wilde
staking der textielarbeiders te
Tilburg. Een roekèlooze stakingsleiding
is oorzaak geweest, dat ruim vier weken
lang 4000 misleide werklieden staakten,
waarbij ze nog gesteund werden door ge-
organiseerden!
Communisten en N.S.B.-ers waren boven
dien door vissohen in troebel water druk
bezig de vakbeweging te ruïneeren. Twee
maanden tevoren was nog het zilveren feest
Een aantal schertsopgaven
De heer H. J. J. Slavekoorde te Den Haag
schrijft ons:
Dat het schaakspel een spel van groote
ernst is, heeft men gedurende de laatste
maanden uit de strijd om het wereldkam
pioenschap kunnen leeren. Men heeft zich
zelfs ernstig verdiept in de vraag, of het
schaakspel een kunst, een wetenschap dan
wel een spel is. Men kan echter van de
ernst ook wel eens te veel krijgen en zoo
is het begrijpelijk, dat men op zijn tijd ter
afwisseling gaarne aandacht schenkt aan
weliswaar minder serieuze, doch daarom
niet minder geestige of vernuftige opgaven,
de zgn. scherts-opgaven.
Ook ditmaal willen wij enkele van zulke
buitennissigheden brengen. Wie deze kost
niet smaakt, blijve er van af; hij zal er
niet minder om zijn. Stelt men echter be
lang in wat scherpzinnige geesten alzoo in
de loop der tijden hebben weten tot stand
te brengen, dan verdiepe men zich in boven
staande opgaven. Gewoonlijk berust de
scherts-opgave op een onverwachte toepas
sing der spelregels of op een afwijking
daarvan, zooals terugzetten of het promo-
veeren van een pion tot een stuk van de
kleur van de stukken van den tegenstan
der, ja zelfs tot diens koning.
Wij waren zoo gelukkig in het bezit te
komen van een oud dagboek van een schaak
liefhebber, die zich blijkbaar tot taak had
gesteld alles wat op het gebied van nf&iry-
chess" bekend is geworden te verzamelen
en, smakelijk aangekleed, te noteeren. Er
komen zeer moeilijke opgaven in voor. Wij
>en er enkele uitgezocht, welke, naar
wij aannamen, binnen het bereik van onze
lezers vallen.
De opgaven uit het dagfboek van een
schaak-fantast behooren vrijwel alle tot het
gebied van het zgn. fantasie-schaak en
men zal goed doen dus in de laatste plaats
naar normale oplossingen te zoeken.
Het was reeds laat, toen ik ons club
lokaal te Z. betrad en daar mijn vriend
Baron v. Münchhausen met een ongelukkig
gezicht voor het schaakbord zag zitten. Hij
had zoo juist verloren. Dit was op zichzelf
niets bijzonders, doch b verwonderlijke
was, dat hij meer dan een half uur lang
hoofdschuddend naar de eindstelMrig zat te
kijken. Ik trad naderbij en zag dc volgende
stelling;
-
De tegenstander van v. Münchhausen, die
zwart had, was aan den zet, en het is vol
komen duidelijk, waarom mijn vriend, die
wit had, had opgegeven. Na 1Lel—
d2f. gevolgd door 2. e2—elDt is wit
verloren.
Waarom zit je toch zoo naar die stelling
te staren? vroeg ik, ga toch liever een nieu
we partij spelen.
Waarom ik zit te turen?, vroeg hij. Zou
j ij dat ook niet doen, als je gewonnen
staat en door één ongelukkige zet niet al
leen je winst uit handen geeft, doch boven
dien verliest? Ik had slechts mijn laatste
zet door een andere behoeven te vervan
gen en ik had mat in twee zetten kunnen
geven!
Ik bestudeerde de stelling nauwkeurig,
doch kon niet ontdekken, hoe hij dat zou
willen klaarspelen. Overtuigd dat hij zich
vergiste, zeide ik tegen v. Münchhausen,
dat ik bereid was mijn fraaie Cliineesche
schaakspel tegen zijn pantoffels te ver
wedden, dat hij ongelijk had. Top, zeide de
baron, en toonde mij onmiddellijk aan, dat
hij gelijk had.
Aan onze lezers de taak uit te vinden,
welke oplossing v. Münchhausen bedoelde.
De opgave luidt: Wit neemt zijn laatste zet
terug en geeft daarna mat in twee zetten.
IL De mislukte remise-partij
Op zekere avond hadden twee rivalen zich
op onze schaakclub de gansche avond met
een partij bezig gehouden. Beide spelers
waren aan elkaar gewaagd. Toch had de
witspeler na 57 zetten kans gezien een
kwaliteit voor te komen en in dat stadium
der partij dacht hij lang na.
Wat denk je toch?, vroeg zijn tegenstan
der, dacht je soms, dat je kon winnen?
Ik maak in elk geval remise. Als je met
je dame naar c4 gaat, speel ik Dc7 schaak,
ruil de dames en heb een zekere remise;
bovendien kan ik gemakkelijk eeuwig schaak
bereiken! De bedachtzame wit-speler dacht
nog eenigen tijd na en verklaarde toen vast
beraden, dat hij kon en zou winnen.
Van alle kanten kwam men nu rondom
het bord staan, want men meende werke
lijk, dat winst uitgesloten was. Onder adem-
looze stilte speelde toen de wit-speler:
Ja, vat zou do wit-speler gedaan heb
ben? Dc stelling vindt men hieronder afge
drukt. De opgave luidt: Wit speelt en wint.
III. Hoe gaan de pionnen?
De bekende componist Samuel Loyd was
een grappenmaker, die heel wat geestige
opgaven heeft vervaardigd. Herhaaldelijk
loonde hij zijn nieuwste composities aan
schaakliefhebbers, doch alras bemerkte hij.
dat het slechts aan weinigen gegeven was
zijn studies op te lossen. Toonde hij dan
na vergeefs op de juiste oplossing gewacht
te hebben, hoe men spelen moest, dan
hoorde hij dikwijls zeggen: O, ik dacht, dat
de pionnen de andere kant uitgingen.
Toen hem dat eenige malen overkomen
was, besloot hij deze heeren er eens te laten
inloopen.
Op zekere dag kwam hij weer met een
nieuw probleem, dat hij aan de heeren ter
oplossing voorlegde. Het is zeer eenvoudig,
zeide hij, ieder uwer zal het wel vinden. De
opgave luidt: Wit begint en geef» in 1
(één) zet mat.
Dat is al heel makkelijk, zeiden de om
standers. Wij spelen natuurlijk Dg2 matl
Dat gaat niet, zeide Loyd, want met de
dame mag u niet spelen.
Wel, dan geven we met één der torens
matl Ook dat lukt niet, antwoordde
Loyd. want dar> speel ik er óf de dame óf
de looper tusschen.
En zoo ging het door. Achtereenvolgens
werden tevergeefs geprobeerd: Ld5t, Pf2t,
Pg3f, Dxh8f, enz. Niets leidde tot het be
oogde doel.
Ten slotte had Loyd medelijden met de
omstanders en toonde hen de oplossing.
Gevraagd wordt: Welke is de oplossing
van Loyd, en hoe nam hij de toeschouwers
te pakken, 'oen deze, nadat hij de juiste
oplossing getoond had, tegen hem zeiden:
O, we dachten, dat de pionnen den anderen
kant uitgingenl
Hieronder de opgave:
t
e
h
gevierd van den R.-K. textielarbeidersbond
en werd geroemd in de kracht der vakbe
weging. Zóó onbetrouwbaar is de mcnsch,
de massa. Het slot van het lied was, dat
er gewerkt werd op de voorwaarden,
door de fabrikanten gesteld, dus tegen ver
laagd loon.
Ook de schippers in Limburg
toonden franc-tireur-neigingen. Als protest
legen de bevrachtingswet volgden zij het
voorbeeld van hun collega's op de Seine
voor Parijs. Bij Maasbracht blokkeerden zij
door tweehonderd schepen de Maas, zooda't
veldwacht en marechaussee er aan te pas
kwam.
In meer dan één opzicht komen in Drente
veenbranden voor. Eerst na twee maanden
werd daar een s t a k i n g in de veen-
d e r ij e n beëindigd, terwijl een staking
in de particuliere mijnen voor
komen werd door geen korting op de ioo-
S® te ,pa®?en- De regeering verleende
r öUO.OOO subsidie aan het Alg. Mijnwerkers
fonds, hetwelk tevens gesaneerd werd, zoo
als men dat noemt. Een conflict ia de vis
scherij tc IJmuiden werd opgelost. Boven
dien werden verwikkelingen in het bak
kersbedrijf, in de bouwvakken, in
de si ga r e n i n d u s t r i e, in de meu-
bel industrie bijgelegd. Verontrustend
is ra hooge mate, dat de bedrijfstoestand
geen teekenen van opleving toont. De af
vloeiing bij de spoorweg n gaa' ge
regeld door en het tekort bij het spoorweg
pensioenfonds wekt groote bezorgdheid.
Het meest verontrustend is de toene
ming der werkloosheid Bij 1062 or
ganen der openbare arbeidsbemiddeling
stonden 14 Dec. j.l. in totaal 460.572 werk
zoekenden ingeschreven, o.w. 435.36S man
nen (441.387 waren werkloos, o.w. 422.0S7
^an" warv?n deze cijfers
M o°nrgSS0)reSP' 444831 Cn 423'0r0
Allerlei middelen worden beraamd en zijn
in werking gesteld om de werkloosheid te
Snj !nf oa-,door het 60-millioen-werk-
ronds, dat werkverruiming aan openbare
werken wist te bereiken, door loonhijslag
voor land- en tuinbouw over het gehecle
land, door inperking van vrouwenarbeid
e.a.g. Dan zijn daar nog de plannen van
minister Shngenberg, die Prof. Dr. Slote-
maker de Bruïne verving, o.a. ten opzichte
yan jeugdige werkloozen (er zijn er in ons
land 160.000 werkloozen van 14 tot 24 jaar),
om dezen op te nemen in het bedrijfsleven.
1 e houw van de tweede Statendam werd
mogelijk gemaaLt. waardoor 4500 arbeiders
ruim een jaar werk hebben.
Par,i^uI'ere zijde zat men ook niet
stil De centrale voor werkloozen zorg. ge
sticht op initiatief van den Raad van Ker
ken voor practisch Christendom, zorgde
voor zeven werkkampen, waar 3000
jongemannen van christelijken huize een
aantal weken werk vinden. Een achtste
kamp in Noord-Brabant staat op het pro-
f^onrvfV-" Mei, Werd voor ecn en anr,er
50 000 bijeengebracht. Verder noemen wij
nog de werkkampen van het Ned. Jonge
lingsverbond. S.D.A.P. en N.V.V. prijzen het
z.g.n plan yan den arbeir als hèt middel
aan tot werkloosheidsbestrijding; men kan
het beter beschouwen als Absalom agitatie.
Het Chr. Nat Vakve bond. dat
kwantitatief slonk, doch vrijwel gevrijwaard
bleef van fascistische smetten, verloor in
den heer K. Kruith of een kranige voor
zitter die in bewogen tijd talenivo] hot
L.N.V. wist te leiden. De heer A. Stapel
kamp werd in zijn plaats als voorzitter
gekozen, een man, die in de vakbeweging
zijn sporen heeft verdiend. De heer F. E l
k er bout nam als voorzitter afscheid van
den Chr. Metaalbewerkershond. De heer G,
Hordijk werd zijn opvolger I.. Mr. A. h!
van de Veen werd de e.rste jurist in het
corps vrijgestelden der chr. vakbeweging
begroet als ecretaris van d a Bond van
ehr. politie-amhtenarcn. Hij is de opvolg-r
van den heer W. de Jong. die gekozen
werd als penningmeester van het C.N.V.
Herinneren we ook nog aan het 25-jarlg
bestaan van de Ned. Luthersche Bond
voor Chr. sociale actie en het 40 jarig jubi
leum van den Chr. Nat. Werkmans
bond, dan hebben wc de voornaamste
feiten ln dit jaar genoemd. Er ware onge
twijfeld meer op te sommen, doch dit zif
voldoende, om te doen zien. dat een vaste
koers in bewogen tijd meer dan noodig is,
om het scheepje niet te doen stranden.
Zegene Hij de pogingen daartoe, Die Loods
en Stuurman heide is op ieder levenster
rein en voor ieder persoonlij'.,, ook in 1936
Loopt straks de reis ten eind en nader f
de strand*
waar, dreigement des doods, de 7
zeeën
Neem, trouwe Loods, mij t sf""
de zwc'
En doe mij, stil verrukt, Ui
