Kalender 1936/37
De Christelijke Lagere Land- en
Tuinbouwscholen
WEET GE WEL
ZUIVELBEREIDING
Herinneringen uit mijn lestijd
Door een oud-landen tuinbouw onderwijzer
'Als men vele jaren als hoofd van een
land- en (of) tuinbouwcursus werkzaam is
geweest, kan men zich onderscheiden bele
venissen herinneren.
Misschien, dat het sommigen interesseert
ienkele daarvan te hooren.
Geen aangesloten verhaal, doch enkele
iflitsen uit het vol afwisseling zijnde leven
,van iemand, die vele winteravonden de hui
selijke aard verliet om vaak op vele kilome
ters afstand, de rijpere land- en tuinbouw-
jeugd eenige theoretische kennis., hun toe
komstig bedrijf aangaande, bij te brengen.
REISAVONTUREN BIJ AVOND
Daar mijn taak mij "ier avonden per week
naar twee plaatsen riep, die respectievelijk
13 enl5 K.M. van mijn wonig gelegen waren,
om dan van 7 uur tot 10 uur in een school
lokaal les te geven, had ik mij de „weelde"
veroorloofd een motorrijwiel aan te schaffen.
Op weg naar een van die plaatsen moest ik
de laatste vjjf K.M. een weg volgen langs
een scheepvaartkanaal, waar motorkracht
verboden was voor de schepen, zoodat
het was nog in den tijd van een drukke
scheepvaart de scheepsjagers daar nog
hun werk hadden te verrichten. Ik trof het
strijk en zet, dat ik des Vrijdagsavonds een
scheepsjager tegenkwam, die met zijn paard,
een schimmel, zijn taak had volbracht en
dus zonder last huiswaarts keerde. Hij
spaarde zijn paard en liet het aan de losse
(teugel achter zich aan loopen.
Maar steevast liep hij geheel links van
'de weg en geen hoornsignaal de claxon
kenden wij toen nog niet was in staat,
hoe doordringend dit signaal ook klonk, hoe
kort maar krachtig het ook uitgestooten
werd, om hem op het rechte, dat is rechtsche
pad te brengen. Scheepsjagers waren geen
gemakkelijk lui enik moest wel links
(uitwijken.
t ik had al lang gepeinsd op een middel
hem voor zijn eigenzinnigheid eens een
kleine afstraffing te geven doch de scheeps
jager was een pootige baas en zijn gezicht
was niet van dien aard, dat er veel hoop
was van mond tot mond met hem sprekend,
hem gevaarloos voor mij, op zijn fout te
wijzen.
Het feit, dat de schimmel steeds blijken
gaf als ik passeerde, dat hij het evenmin op
motoren op den weg begrepen had, als de
kanaal-directie op mototractie in het kanaal,
deed bij mij een plan rijpen, dat ik een van
de laatste Vrijdagavonden het was mid
den Maart geworden uitvoerde.
Langzaam sjokkend naderde de scheeps
jager, en achter hem de schimmel, links
van den weg, als naar gewoonte. Met 40
K.M.-vaart naderden mijn' motor en ik ge
heel rechts, zooals voor een motorrijder be
hoorlijk is. 'k Gaf signalen, doordringend,
kort en lang geen stap naar rechts,
'k Minderde wat vaart tot 10—20 K.M., week
ten laatste naar links, drukte schuin voor
het tweetal gekomen, de gaskraan op vol en
trapte de knalpot openeen paar knallen
als kanonschoten.
De uitwerking was verrassend. Met wijd
opengespalkte oogen en neusgaten, de ooren
in de nek, ging het paard op zijn achterste
pooten zitten, de voorste gestrekt één se
conde toen een sprong, die het beste
paard bij een springconcours jaloersoh zou
maken, een sierlijke boog over den scheeps
jager, die van schrik de teugels losliet
paardegetrappel, als een roffel, geschreeuw
van leelijke woordenMijn snelheids
meter stond in no time op 90.
De twee volgende Vrijdagen, die ik nog
langs dien weg moest passeeren, heb ik een
omweg van circa acht K.M. gemaakt.
SCHEIKUNDELES.
De meeste aandacht heeft men in het be
gin yan des cursus, hij de uit hel zware
werk komende en dus vermoeide jongens,
met de scheikunde-lessen. Die potten en
pannen en flesschen en buisjes en vreemde
ingrediënten hebben een fascineerende uit
werking op henze blijven wakker. En
nergens wordt, thuis en op straat, meer over
gepraat, dan over de proeven die genomen
zijn.
'k Had een cursus ergens in een schoof
waar het hoofd vlak naast woonde.
Mevrouw liet mij in de pauze geregeld een
lekker kopje thee brengen en ontving me
ook vóór de aanvang, als ik al een groote
reis had gemaakt ik motorde toen nog
niet allerhartelijkst. Eens vroeg het hoofd
der school of hij en zijn vrouw en dochters
eens een scheikundeles mochten bijwonen,
als er iets bijzonders aan de hand was.
Dat was er de volgende week. 'k Zou proe
ven nemen met zuurstof. Ha, dat zou interes
sant zijn, een horlogeveer laten branden als
een strootje, en zwavel, en fosforus en
dat beloofde wat!
De avond was er. Tegen mijn advies in
hoe zijn de dames? had mevrouw haar
beste japon, en 'k zie et nog een van
wijnrood fluweel, aangetrokken. De hoofde
lijke familie werd uitgenooöigd voor de klas
te komen zitten.
't Geheimzinnig gedoe van mij werd onder
ademlooze stilte van leerlingen en gasten
gadegeslagen, 'k Voelde mij als een toove-
naar. Een teil met water. Omgekeerde, met
water gevulde cylinderglazen, een buizen-
stel van glas en gummislang. Afwegen van
het witte kaliumchloraat en het zwarte
bruinsteenpoeder, mengen, de verbrandings
buis vullen, verwarmen, met de spirituslamp
natuurlijk, 't Bleef doodstil. Aller aandacht
De eerste gasbellen gaven eenige sensatie,
spoedig bedwongen, toen een cylinderglas
op de brug kwam en het water plaats maak
oor het gas, dat het eene cylinderglas na
het andere vulde.
Alles lukte goed. De horlogeveer brandde,
tot groote verbazing van het publiek, als riet,
de fosforus gaf er een verblindende vlam.
precies zooals het moest. Het laatst wilae ik
zwavel nemen, om de mooie blauwe vlam.
Ook dit lukte prachtig. Maar toen de .vlam
doofde en ik de lepel uit het glas haalde,
drong een der dochters achter mij langs,
stootte tegen mijn elleboog en met een sier
lijke zwaai kwam de lepel-inhoud gesmolten
zwavel op mevrouws mooie wijnrood flu-
weelen beste japon. Consternatiehet
fleschje eau de cologne werd er op uitge
stort en gewreven, 't Baatte niet. Een aocli
ter werd naar huis gedirigeerd om meer
eau de cologne te halen, al zei ik ook, dat
het toch niet gaf, omdat zwavel niet in al
cohol oploste. Mijn wijsheid werd genegeerd
hoe zijn de dames
Een volle flesch Boldoot admirabel
werd op de zwavel-japon uitgestort en er
werd gewreven als op Vrijdag de vloerzei
len. Geen baat.
De aftocht werd aangekondigd en had
plaats als een terugkomst na een nederlaag.
Nooit is mij meer gevraagd om een les bij
te wonen. Maar de ontvangst bleef even
hartelijk. En na afloop van den cursus of
freerde ik mevrouw een groote flesch Bol-
doot-admirabel als reukoffer in dank voor de
vele drankoffers mij gebracht.
WA TERSTOFBEREIDING
(hoe het niet moet).
Hoe herinner ik me nog de lessen, die we
kregen in Scheikunde. Dr. Enklaar was een
prettig lesgever, en zijn proeven waren in
teressant en leerzaam. Die met waterstof
vergeet ik niet licht. Een groot cylinderglas,
gevuld met twee deelen H (waterstof) en
een deel O (zuurstof), goed afgemeten. Wij
hadden natuurlijk geen notie van wat dat
worden zou. keken nauwkeurig toe, en vol be
langstelling zagen wij het vlammetje bij de
ope-nig brongentoeneen knal, en
wij dachten, voor zoover we denken konden,
toen we opkeken, voor het minst in de
Maliebaan te liggen, doch zaten nog onge
deerd op de banken van de Utrechtsche
H.B.S.
En voor de klas stonden dr. Enklaar en
zijn amanuensis te huilen van het lachen.
Later heb ik meermalen staan huilen van
het lachen over de schrik van mijn leerlin
gen, als ik deze proef nam.
Maar de eerste maal was het toch wel iets
anders.
Met kalme waardigheid deed ik de stuk
jes zink in de gasontwikkelingsflesch, deed
er water op, zette de dubbeldoorboorde kurk
op de flesch (controleerde de gummislang
niet) goot zwavelzuur in de treohter. Goeo
zoo! het begon hevig te bruisen. Dat moest
volgens de handleiding. De jongens keken
ademloos toe, de achtersten stonden op de
banken, 't Had m.i. lang geoeg geduurd, 'k
Zou maar eens probeeren of er al waterstof
gas uit het buisje op het eind van de gummi-
slang kwam. Even een brandende lucifer
er bij om te probeeren, dat was een zeker
onderzoekingsmiddel, dacht ik in mijn dom
heid. De oogen der jongens spalkten zich nog
wijder openeen knalglasgerinkel.
Een stuk glas vloog tegen mijn brilleglas.
Gelukkig, dat ik die op had. Mijn rechter
hand zat vol glassplinters, allen rechtop er
in, als de pennen bij een egel. 't Bloed druip-
te op ae vloer en de demonstratietafeL
En mijn leerlingen?verdwenen
als weggemaaid. Maar een stak zijn hoofd
boven de achterste bank uit en zette een
gezicht net als ap een plaatje een verschrikte
neger doet. Anderen kropen inmiddels ook
onder de banken vandaan. De rest kwam uit
de gang, nadat eerst iemand de brutaal
ste om het hoekje gekeken had of het ter
rein veilig was.
Sedert hadden ze een buitengewoon res
pect voor me, als ik proeven nam en als ik
een lucifer wilde aanstrijken, stonden som
migen met de deurkruk in de hand, en bij
allen waren de spieren gespannen, als bij
een wedloop kort voor het oogcnblik, dat
het startschot zal klinken.
WIJ MAKEN DYNAMIET!!
In het begin van mijn étaleeren en mani-
puleeren met mijn land ouw-theoretische
kennis, had ik een zwak voor scheikundige
proeven. Mijn jongste broer, die voor een
rustkuur bij mij vertoefde negeerde straal het
doel van zijn komst te-' mijnent en aced
niets andere dan mij in mijn ijver voorbij
streven en tijdens hijjn andere bezigheden
uit te denken wat we straks weer zouden
uithalen. Het kraalschoten plafond van ons
„laboratorium" zat al vol met stukken glas,
proppen filtreerpapier enz. De vloer was vol
zwart gebrande plekken van afwisselende
grootte, zoo van 1 c.M.2 tot 1 M2. en grooter.
Eens had ik een recept gevonden om
dynamiet te maken.
Dat was me effen wat!
En heel eenvoudig, zóó eenvoudig, dat ik
het niet eens meer weet. Maar er kwam zoo
iets van filtreerpapier, zwavelzuur, salpeter
en glycerine bij te pas. Enfin; we moesten
hoesten en zweetten en eindelijkwe
voelden ons als Edisons brothenhadden
we een product dat dynamiet moest zijn. Dit
moest het zijn volgens het recept. Dus was
het dynamiet.
dat eens maken. Met alle energie werkten
Wij gunden ons nauwelijks de tijd om te
eten, want we wilden de uitwerking van ons
dynamiet zien.
's Avonds naar ons „laboratorium". Ja,
daar lag hetdat was nou dynamiet
Wij zouden maar niet te veel voor onze knal-
proef nemenhadden afleer gehad eens
met een fleschje buskruit, dat vochtig heette
te zijn, doch het niet was, neen hoor! Dus
niet te veel en niet in het lokaal, noch in ae
gang. Neen buiten, op de stoep. Afgespro
ken!voorzichtig Iets niet te veel,
denk aan het buskruit, Hendriklja goedj
Bevend van agitatie werd iets op de blauwe
hardsteenen stoep gelegdom de hoek
van de deurik de hamer in de hand...
gereed om te slaan...-Wat een slag zou
dat worden! Zou het wel goed zijn. 't Gebouw
mocht eens instortenKrom gehurkt
zaten we daar in de gang, voor de deur die
eventjes open stond. Daar lag ons fabri
kaatVooruitgeen gezeur't komt
zoo 't komtde hamer gehevengesla
gen?neen, nog niet.
Toe nouDaar daneen klap!....
Niets als een hamer op steen.
Toen daverde een schaterlach van ons
beiden door de stilte van don avond.
Sedert eenige jaren rusten mijn reageer,
kuizgiJ iö het rekje, dat staat te molmen.
Het aantal leerlingen op onze Christelijke
Land- en Tuinbouwscholen geeft over het
algemeen reden
tot groote tevre
denheid. Het is
een bewijs, dat
onze boeren en
tuinders over
tuigd zijn van
de noodzakelijk
heid, dat vakon
derwijs een eerste
vereisohte is. Een
degelijke kennis,
naast arbeidslust
en vertrouwen,
zullen machtige
factoren blijken
te zijn om in
donkere tijden
staande te kun
nen blijven.
geïllustreerd.
Prijs 2,40 Gebonden 2,90
in woord en beeld
Chr. Lagere Landbouw school te Dalfsen,
In dit met 75 foto's geïllustreerde
boekje (ruim 180 pag.) wordt de
vorming, winning en verwerking
der melk in het moderne zuivel
bedrijf op een populaire wijze be
handeld.
Verder bevat het eene beschrijving
o. a. van:
De eigenschappen der melk en van
hare bestanddeelen.
Het melkonderzoek.
De productiecontróle van het melk
vee.
De uitbetaling van het melkgeld
naar gehalte en kwaliteit der melk.
Organisaties op zuivelgebied.
Voor hoofden van Lagere Landbouw
scholen, voor leiders Landbouwcursussen
en voor leeraressen bij het landbouw-
huishoudonderwijs is het een
ONMISBARE LEIDDRAAD
Bij de boekhandel verkrijgbaar.
ZUTPHEN - W. J. THIEME Cie
H. HARING
BOSKOOP - Tel. 128
Bewaar deze advertentie!
H.H. LANDBOUWERS!
dat het nu tijd is om Landbouwkalk te strooien?
Weet Ge ook van hoeveel nut Landbouwkalk voor Uw
grond is? En dat dit artikel thans niet duur is?
Mogen wij U eens inlichten omtrent het gebruik van
Landbouwkalk? Het kost U niets en verplicht U tot niets.
Wilt ge ons dan even Uw naam en adres sturen?
Uw bericht zien wij gaarne tegemoet!
N.V. v.h. J. W. CLANT ZOON ALPHEN a. d. Rijn
jGeen half werk
(iets heel bijzonders)
„Overal te dom voor? Dan maar boer wor
den!" Dit standpunt van voorheen is wel
gedeeltelijk over
wonnen, maar
lang nog niet ge
heel. Nog veel te
veel leeft de mee
ning, dat een the
oretische scholing
voor den boer niet
noodig is. Alle an
dere vakmen-
schen hebben hun
vakschool. Zou dit
voor het boeren
vak niet noodig
zijn?
Voor den Chris
ten dringt dit nog
meer, daar hem
Goqs Woord den
plicht oplegt om wat hij doet, te doen met
alle macht. De talenten, door den Schepper
hem gegeven, mogen niet verborgen in den
zweetdoek, maar dienen ontwikkeld te wor
den.
Dus een dubbele reden om te zorgen voor
Christelijk landbouwonderwijs.
011 o 1 a n d.
c. VINK.
voor Landbouwwinterscholen
en Veehouders
door
F. KEESTRA en A. FABER
H.H. LANDBOUWERS
Nu is het tjjd om prijs te vragen
voor
Landbouwsc h u re n en
Hooi- en Graan bergen
SCHERP CONCURREERENDE PRIJZEN
is vanaf heden bij Uw winkelier verkrijgbaar.
De kaartjes voor dezen kalender bevinden zich reeds geruimen tijd in of aan alle verpakkingen
van p. SLUIS' Pluimvee- en Vogelvoeders. VRAAGT uwen winkelieri
Koopt uitsluitend P. SLUIS' verpakte Pluimvee- en Vogelvoeders. U ontvangt dan artikelen
van superieure kwaliteit en deskundige samenstelling. Bovendien komt U daardoor in het bezit van
dezen prachtigen SLUIS' Kalender.
P. SLUIS' PLUIMVEE- EN VOCELVOE DERFABRIEKEN N.V. WEESPERKARSPEL
Chr. Lagere Landbouw school te Otloland.
Zij, die uit beginsel hun kinderen naar
jBcn Christelijke lagere school zenden en voor
hun jongens land-
of tuinbouwon-
derwijs begeeren,
dienen zich in
ernst af te vra
gen, of voor dit
laatste nu wel
z.g. neutraal on
derwijs kan die-
nèn. Men late niet
toe, dat de grond
slagen, in 't gezin
en op de lagere
<chool gelegd,
loor voortgezet
onderwijs op ge
vaarlijken leeftijd
worden losge
wrikt.
Gelegenheid voor Christelijk land- of
Ituinbouwonderwijs is er op meerdere plaat
een en zoo die ontbreekt, kan een afdeeling
van den Christelijken Boeren- en Tuinders-
bond voor een cursus zorgen. In de meeste
gevallen is wel een Christelijk land- of tuin-
bouwonderwijzer beschikbaar.
Broek op Langend ij k.
G. J. WITTEVEEN,
Chr. Lagere Landbouwschool te Ede. Inzet: 0. C. Heinessen, hoofd der school.
Chr. Lagere Landbouw school tc Balli.
Deze school werd in 1929 geisticht door de
Vereeniging voor Landbouwonderwijs op
Chr. grondslag voor Gaasterland en om
streken. Te voren was er heel wat gestre
den, daar velen meenden, dat deae school
beslist neutraal moest zijn. In een streek,
waar 5 pet der bevolking nog slechts ver
langt naar openbaar onderwijs, moest het
toch niemand verwonderen, dat deze school
een Chr. school zou zijn. Het pleit is dan
ook gewonnen en in Nov. 1929 kon de school
beginnen in een localiteit, die voorloopig
gehuurd werd. School en woning werden
spoedig aanbesteed en konden Mei 1930
worden betrokken.
Thans telt de school ca. 70 leerlingen van
allerlei gezindte en is de school geworden
het middelpunt van den landbouw in den
Zuid-Westhoek. Vanuit de school worden
de Drochelden, ook de Rijkslandbouwproef-
velden, geleid en tevens is de school ge
worden het adviesbureau voor alle landbou
wers, ook voor hen, die in den beginne zich
vijandig toonden. Men zou dit instituut hier
thans niet gaarne missen.
