Nieuwe Leidsche Courant | 1935 | 27 augustus 1935 | pagina 6

Gemeenteraad van Leiden

Wat de oude Raad tot stand bracht

DINSDAG 27 AUGUSTUS 1935

TWEEDE BLAD PAG. 6

Debat over parkeergelden voor auto's en fietsen. Twee nieuwe
bewaarscholen en een verkapte subsidie. De salarisverlaging
voor het bewaarschoolpersoneel aangenomen. Het sportstichting-
voorstel van de agenda afgevoerd. Afscheidswoorden.

Voorzitter de Burgemeester, Mr. A. v. d.

Sande Bakhuyzen. Afwezig met kennisgeving
de heeren de Reede en van Eek. Na mede-
deeling van een aantal ingekomen stukken,
wordt overgegaan tot afhandeling der ge
drukte agenda.

Benoemingen, ontslag, enz.

Benoeming van een tijdelijk leerares in
het Duitsch aan de Hoogere Burgerschool
met 5-jarigen cursus.

Benoemd wordt mej. L. C. J. Wery.

Benoeming van een tijdelijk leeraar In
de Wiskunde aan de Hoogere Burgerschool
voor Meisjes ,voor den cursus 19351936.

Benoemd wordt Dr. J. D. A. Boks.

Benoeming van een tijdelijk leeraar in
de plant- en dierkunde aan de Hoogere Bur
gerschool voor Meisjes, voor den cursus 1935
-—1936.

Benoemd wordt Dr. J. A. W. Groenewegen.

Benoeming van een tijdelijk leeraar in
het lijnteekenen aan de Hoogere Burger
school voor Meisjes .voor den cursus 1935
1936.

Benoemd wordt de heer J. H. Wattez.

Benoeming van een tijdelijk leerares in
het Duitsch aan de Hoogere Burgerschool
voor Meisjes, voor den cursus 19351936.

Benoemd wordt Mej. J. P. Zaaijer.

Voorstel tot overplaatsing van den heer P.

A. Wisse, hoofd van de o. L school aan de
Medusastraat B naar de opleidingsschool
yoor Gymnasium en H.B.S. aan de Aalmarkt.

Aangenomen z.h.st.

Praeadvies op het verzoek van den heer
G. F. E. Kiers om ontslag uit zijn betrekking
van directeur van het Bouw- en Woningtoe
zicht.

Aangenomen z.h.st.

Voorstel inzake het aangaan van kasgeld-
leeningen gedurende het 4e kwartaal 1935.

Aangenomen z.h.st.

Voorstel tot beschikbaarstelling van een
strookje grond en sloot bij de Warmonder
straat, kad. bekend gemeente Leiden, Sectie
L no. 1480 (ged), aan de Stedelijke Fabrie
ken van Gas en Electriciteit, ten behoeve van
den bouw van een transformatorgebouwtje.

Aangenomen z.h.st.

Voorstel inzake het uitgeven in erfpacht
van een terrein gelegen tusschen de van der
Werfstraat en de Oude Vest aan de Vereeni-
ging tot Bevordering van den Bouw van
Werkmanswoningen, ten behoeve van den
bouw van 99 arbeiderswoningen en het aan
vaarden en verstrekken van voorschotten in
Verband met dien bouw»

Aangenomen zli.st.

Rjjnlandsch Borgstellingsfonds

Voorstel:

a. tot het verstrekken van een rentelooze
leening van f 7000 aan de stichting „het Rijn
landsche Borgstellingsfonds";

b. tot vaststelling van den desbetreffenden
begrootingsstaat

De heer van Stralen (s.d.) vraagt of
het doel der stichting, het bijeenbrengen van
een kapitaal van f 100.000 zal worden be
reikt naar de meening van B. en W.

Wethouder R o m ij n antwoordt dat deze
vraag moeilijk positief beantwoord kan wor
den. Er bestaan echter wat dat betreft opti
mistische verwachtingen en de stichting ver
dient in elk geval steun en sympathie.

Na nog eenige discussie wordt het voorstel
E.h.st. aangenomen.

Parkeeren van auto's, rijwielen, enz.

Voorstel:

a. tot wijziging van de verordening, rege
lende de heffing van een plaatselijke belas
ting voor het gebruik van voor den openba
ren dienst bestemde gemeentewerken en -be
zittingen te Leiden en voor diensten door de
gemeente bewezen, alsmede van gelden, be
doeld in het derde lid van artikel 238 van de
Gemeentewet:

b. tot intrekking van de verordening van
15 April 1935, houdende wijziging van de
verordening, regelende de heffing van een
belasting onder den naam van „Marktgeld"
in de gemeente Leiden.

De heer Tobé (r.k.) heeft er bezwaar
tegen, dat de gemeente het stallen van rij
wielen ter hand neemt. Het particulier initia
tief voorziet voldoende in de behoefte aan
stalling van rijwielen.

De heer Wilbrink (cJi.) is eveneens
tegen deze gelegenheid voor fietsenstalling.
Het parkeerterrein op de Veemarkt heeft men
noodig voor auto's. Op bijzondere dagen zou
het heele terrein ingenomen worden door
fietsen. Dat moet niet.

De heer van Es (a.r.) vraagt of de be
doeling is een overdekte rijwielstalling met
rekken te maken? Indien dat het geval is
wordt deze inrichting te concurreerend en
heeft spr. er bezwaar tegen.

Wethouder Goslinga zegt dat de veror
dening slechts de mogelijkheid schept dat bij
bepaalde gelegenheden parkeergelegenheid
voor fietsen geboden wordt, waarbij het tarief

5 cent bedraagt. Met de belangen van parti
culieren zal zeker rekening worden gehou
den. Het ligt in 't geheel niet in de bedoeling
geperfectioneerde rijwielstallingen te maken.

Na repliek van den heer Wilbrink wijst
wethouder Goslinga er op dat, hoewel
het misschien zoo schijnt, uit het ingezonden
stuk geheel niet blijkt dat op de oude vee
markt parkeergelegenheid voor fietsen komt.

B. en W. hebben in dit opzicht nog geen
besluiten genomen. De verordening, die thans
voorgesteld wordt heeft geen ander doel dan
een tarief vast te stellen, in geval er een
parkeergelegenheid voor fietsen komt.

De heer Bergers (r.k.) dient een motie
in, waarin de Raad de wenschelijkheid uit
spreekt, dat het terrein aan de Steenstraat
geen parkeergelegenheid voor fietsen wordt.

De heer Bosman wil deze zaak liever
San B. en W. overlaten.

De Voorzitter wijst er op, dat er nog
geen sprake van geweest is dat op het Vee
marktterrein gelegenheid voor rijwielstalling
zal worden gegeven.

De heer Borgers trekt zijn motie ln.

Bij de artikelen stelt de heer Tobé voor
het tarief voor rijwielstalling te brengen op
10 et.

De heer Groeneveld ziet niet in, waar
om het tarief voor een personenauto 10 ct.
en voor een vrachtauto 25 ct. moet zijn. Dat
verschil is te groot. Spr. wil personenauto's
en vrachtauto gelijk stellen en er 15 ct. voor
berekenen. Voor het voorstel-Tobé voelt spr.
niets. Het voorgestelde tarief luidt 5 ct. per

6 uur voor plaats in de open lucht. Dat is
geen concurrentie voor particuliere stallin
gen.

De heer Wilbrink is het daarmee eens.
Dat vrachtauto's meer betalen dan personen
auto's is billijk. Ze nemen veel meer ruimte
en hebben ook veel meer ruimte noodig voor
de in- en uitrij.

De heer Groeneveld dient een voor
st 1 in om het tarief voor personenauto's van
minder dan 6 personen en vrachtauto's klei
ner dan 5.50 meter op 15 ct. te brengen en

voor personenauto's voor meer dan zes per
sonen en voor vrachtauto's langer dan 5.50
meter op 25 ct.

Wethouder Goslinga raadt beide inge
diende voorstellen af en sluit zich aan bij
den heer Wilbrink. Als het tarief dat de heer
Groeneveld wil, vastgesteld wordt, zal Vrij
dags en in mindere mate, ook Dinsdags,
groote overlast veroorzaakt worden door vee
wagens enz., die dan aan de Steenstraat gaan
parkeeren.

Het voorstel-Tobé (10 inplaats van 5 ct.
voor rijwielen) wordt verworpen met 25
tegen 5 stemmen. Vóór stemden de heeren v.
Tol, Tobé, Wilmer, Lombert en Coster. Het
voorstel-Groeneveld wordt verworpen met 22
tegen 10 stemmen. Vóór: de s.d.a.p. De ver
ordening wordt vastgesteld.

,,'s Zomers Buiten"

Voorstel inzake het opschorten van de nor
male en extra aflossingen van het aan de
Vereeniging ,,'s Zomers Buiten" verstrekte
voorschot voor den bouw van een dubbele
vacantiewoning te Katwijk.

De heer K o o i s tr a (s.d.) geeft in over
weging dit voorstel van de agenda af te
voeren in verband met het feit, dat de hy
potheekhouder, notaris Eerdbach uit Katwijk,
enkele weken geleden is overleden. De ge
meente kan dan beter eerst nog eens in over
leg met een eventueele nieuwe hypotheek
houder treden.

Wethouder Goslinga wijst er op, dat
het voorstel alleen beoogt de rente van de
schuld aan de gemeente te handhaven op
4 pet. Voor uitstel is geen reden.

De heer Kooistra dient een voorstel in
om de zaak uit te stellen en B. en W. te
verzoeken inzake deze aangelegenheid nader
in overleg te treden met het bestuur van
,,'s Zomers Buiten".

De heer Schoneveld (a.r.) gelooft niet
dat de heer Kooistra de Vereeniging met dit
voorstel een dienst bewijst.

Het voorstel-Kooistra wordt verworpen
met 21 tegen 11 stemmen. Vóór: de s.d.a.p.
en de heer van Weizen.

Het voorstel van B. en W. wordt goedge
keurd.

Voorstel tot aankoop van een perceel Plan
tage no. 9, kad. bekend gemeente Leiden,
Sectie D no .1262, in verband met de dem
ping van het Levendaal c.a. en tot vaststel
ling van den desbetreffenden begrootings
staat, tevens praeadvies op het voorstel van
den heer Schüller tezake.

Aangenomen z.h.st.

Voorstel tot wijziging van de verordening
betreffende de levering van electriciteit door
de Stedelijke Fabrieken van Gas en Electri-

Aangenomen z.h.st.

Twee nieuwe bewaarscholen

Voorstel inzake:

a. verhuring van gedeelten van het v.m.
schoolgebouw, gelegen aan de Heerenstraat,
aan de Vereeniging voor Christelijke Fröbel
scholen en aan de Vereeniging tot opleiding
van Bewaarschoolhouderessen. beide te Lei
den;

b. beschikbaarstelling van gelden voor
verbouwing van dat schoolgebouw in ver
band met de verhuringen, bedoeld sub a;

c. het aangaan van een overeenkomst met
de Woningbouwvereeniging „Ons Doel" ter
zake van het vestigen van een servituut van
overpad van de Leliestraat naar voormeld
schoolgebouw.

De heer Schoneveld (a.r.) heeft be
zwaar tegen de wijze waarop dit gebouw
wordt beschikbaar gesteld. Misschien moet
over twee of drie jaar dit gebouw gedeelte
lijk verdwijnen, om dienst te gaan doen als
openbare straat. Met het oog op het verkeer
is dit gewenscht. Waarom dan nu een uit
gave van f 5300.en niet ineens een af
doende oplossing? Spr. vindt de huur van het
gebouw ook wel wat laag.

De heer Groeneveld is maar matig
tevreden met dit voorstel. Het openbaar be-
waarschooloriderwijs is met de pacificatie
niet best uitgekomen. Zoolang de zgn. stop-
wet niet opgeheven wordt ziet spr. geen uit
komst voor het openbaar bewaarschoolon-
derwijs. Zonder animo zal spr .zich overigens
bij dit voorstel neerleggen.

De heer Wilmer (r.k.) wijst er op dat de
pacificatie noch het stopwetje iets met dit
onderwerp te maken hebben. Het gaat hier
eenvoudig over de verhuring van een ge
bouw. Spr. vindt de huurprijs echter wel wat
erg laag.

De heer v. E s gelooft ook, dat dit voorstel
niets met de pacificatie te maken heeft. Ech
ter wel met het zgn. stopwetje. Het is dit
stopwetje, dat de betreffende vereenigingen
heeft doen besluiten deze scholen op eigen
risico te stichten. De gemeente geeft nu een
gebouw in huur tegen een huurprijs die voor
haar niet rendabel is. Ze geeft dus de ver
eenigingen een verkapte subsidie. Daar is spr.
niet voor, hoe sympathiek de vereenigingen
hem ook zijn. Daar is spr. niet voor. Spr. is
het ook eens met de argumenten die de heer
Schoneveld heeft aangevoerd inzake het ver-
keersvraagstuk daar ter plaatse.

Wethouder T e p e wijst er op, dat als deze
verhuring een verkapte subsidie zou zijn,
spr. er ook tegen zou zijn. Wethouder Splin
ter zal over deze zaak de sprekers antwoor
den, evenals over het verkeersvraagstuk.

De aanvragen die door de beide vereeni
gingen zijn gedaan, verdienen sympathie en
medewerking. Met groote verbazing heeft spr
dan ook het betoog van den heer van Es
gehoord. Uitbreiding van het bewaarschool-
onderwijs is vanwege de gemeente niet
mogelijk. Moeten we het dan niet toejuichen
dat particulieren deze uitbreiding ter hand
nemen. De schoolbesturen zijn niet beide
confessioneel. Ook de voorstanders van het
openbaar bewaarschoolonderwijs vinden in
dit voorstel dus eenige bevrediging. Spr. zou
het zeer betreuren als dit voorstel werd af
gestemd omdat in het onderhavige stads
kwartier zeer dringend behoefte is aan be
waarschoolonderwijs.

Wethouder Splinter wijst er op dat de
verkeersverbetering van de Heerenstraat nog
wel langer dan twee of drie jaar zal wachten.
De verbreeding van de Heerenstraat ter
plaatse mag men wenschelijk noemen, ze is
evenwel niet urgent.

Wat de huur betreft: spr. vindt de huur
prijs van f 800 nog hoog genoeg, zooals hij
met de cijfers aantoont. Van een verkapte
6ubsidie is geen sprake. De huurprijs is zeker
niet te laag.

De heer Schoneveld dient een voor
stel in om het schoolgebouw te brengen in de
rooilijn van de verbreede Heerenstraat.

De heer Groeneveld drukt nogmaals
zijn spijt uit over deze uitbreiding van het
bijzonder bewaarschoolonderwijs.

De heer van Es juicht het toenemen van
het bewaarschoolonderwijs toe, maar dit
moet niet in strijd zijn met raadsbesluiten.

De heer Wilmer (r.k.) zegt, dat de ja-
loüzie een slechte raadsgeefster is. En de
jalouzie speelt den heer Groeneveld parten.

Spr. begrijpt niet hoe de heer Groeneveld vol
kan houden, dat dit voorstel tegen de pacifi
catie ingaat. Spr. blijft intusschen van mee
ning dat de huurprijs aan den lagen kant is.
maar hij zal daarom niet tegen het voorstel
stemmen. Spr. is tegen het voorstel-Schone-

De heer v. Wel zen (comm.) meent dat
dit voorstel practisch in strijd is met de pa
cificatie. Toch stemt de heer Groeneveld voor
het voorstel. Wat is dat voor een houding?

De heer Wilbrink is tegen het voorstel-
Schoneveld. Het verkeersvraagstuk ter plaat
se is niet urgent. Het voorstel bevat een ver
kapte subsidie. Toch zal spr. voor het voor
stel stemmen. De s.d.a.p. gaat ook met het
.voorstel mee, omdat het behalve een Christe
lijke, ook een neutrale school betreft. De
s.d.a.p. weet ook heel goed, dat in de huur
prijs een verkapte subsidie verborgen zit.
Haar onderwijzersorganisatie heeft dit voor
stel ook goedgekeurd. De twee stroomingen
in den Raad worden door dit voorstel bevre
digd. Daarom kan spr. er ook wel voor zijn.

Het voorstel-Schoneveld wordt verworpen
met 29 tegen 3 stemmen. Vóór stemden de
heeren v. Es, Schoneveld en Bergers.

Het voorstel van B. en W. wordt aange
nomen z.h.st.

Voorstel tot wijziging van de verordening
regelende de voorwaarden, waaronder ten
behoeve van bijzondere bewaarscholen sub
sidie uit de gemeentekas wordt verleend.

Aangenomen z.h.st.

Voorstel tot het aangaan van een nieuwe
overeenkomst met de gemeente Nieuwkoop
inzake afvoer van vuilnis.

Aangenomen z.hst.

Voorstel:

a. tot wijziging van de begrooting, dienst
1935, door vaststelling van den overgelegden
begrootingsstaat. model D;

b. tot goedkeuring van de overgelegde sup-
pletoire begrooting, dienst 1935, van de Ge
meentelijke Commissie voor Maatschappelijk
Hulpbetoon.

Aangenomen zJi.st,

Voortzetting van de behandeling van het
Voorstel tot wijziging van de verordening,
regelende het openbaar bewaarschoolonder
wijs in de gemeente Leiden (salarissen
derwijzend personeel).

Wethouder Tepe beantwoordt de in de
vorige vergadering gemaakte opmerkingen.
De heer Vos vond de voorgestelde salarisver
laging onrechtvaardig omdat zij drukt op een
bepaalde categorie. De waardeering van de
arbeid bij het bewaarschoolonderwijs Is zeer
moeilijk. Men mag hier wel spreken van
onderwijs en spr. is ook van meening dat het
bewaarschoolonderwijs inderdaad onderwijs
is, maar daar wordt toch lang niet algemeen
zoo over gedacht. De heer Vos kan de voor
gestelde salarissen dan ook moeilijk als on
rechtvaardig aanmerken. De heer Schoneveld
gaf in overweging het voorstel uit te stellen
en een eenvoudiger personeelsformatie te be
werkstelligen. Wat de heer Schoneveld zich
daarbij voorstelt heeft spr. niet goed begre
pen. Men vond de heffing niet voldoende pro
gressief. Het ontbreken van deze progressie
was echter noodzakelijk om het gestelde doel
te bereiken. Spr. wijst er op dat het uitgangs
punt van B. en W. niet is geweest het terug
brengen van de kosten van het bewaarschool
onderwijs tot f 40 per leerling, maar het
handhaven op het huidige bedrag van het
begrootingscijfer. Spr. toonde voorts aan dat
de gemeente Leiden door dit voorstel
salarisniveau van het bewaarschoolonderwijs
bereikt dat zeker niet ongunstig is in verge
lijking met andere gemeenten. Integendeel.

De vergadering wordt daarna geschorst tot
's Avonds 8.15 uur.

Avondzitting

De heer Vos maakt een aanvang met de
replieken. Als spr. den wethouder heeft ge
griefd door het feit, dat hij het voorstel on
rechtvaardig heeft genoemd, spijt hem dit,
maar spr. kan toch geen andere kwalificatie
vinden. Het betoog van den wethouder heeft
hem daarin zelfs nog gesterkt. De cijfers van
andere plaatsen hebben op spr. niet veel
indruk gemaakt. Het loon is een waardeschat
ting van de arbeidsprestatie, heeft de wet
houder gezegd. Maar die waarde is toch
reeds eerder geschat en een half jaar geleden
nog eens herschat. Na dien tijd is de arbeid
nog verzwaard. De waardeschatting moest
dus eigenlijk hooger zijn.

De heer Groeneveld (s.d.) handhaaft
eveneens zijn meening, dat de salarisverla
ding onbillijk is, ook in haar toepassing.

De heer Wilmer (r.k.) heeft in de com
missie voor het onderwijs zijn stem gegeven
aan dit voorstel, omdat de omstandigheden
daartoe dringen en om erger te voorkomen.

De heer Bosman (lib.) meent ,dat deze
salarisverlaging de schuld is van een school
bestuur dat niet wenschte mede te werken
aan de verlaging der kosten. Misschien is het
onwillige schoolbestuur om deze rigoureuze
maatregel thans tot deze verlaging bereid.
In dat geval kan deze maatregel misschien
nog ongedaan gemaakt worden, als de Raad
dit voorstel aanneemt en B. en W. machtigt
de verlaging niet toe te passen als alle school
besturen tot de verlaging der kosten willen
meewerken.

De heer Schoneveld (a.r.) zou met
deze zaak liever wachten tot de behandeling
van de begrooting 1936 en dient daartoe een
voorstel in.

De heer Wilbrink vraagt of de wethou
der niet bereid Is te noemen de naam van
het schoolbestuur dat de zaak schijnt te
boteeren. Misschien kunnen dan raadsleden,
die met het schoolbestuur relaties onderhou
den, hun invloed daarop uitoefenen opdat
het zijn houding alsnog wijzigen kan

Wethouder Tepe gelooft niet dat het on
derhavige schoolbestuur onwillig was, maar
dat het de exploitatie met het voorgestelde
bedrag niet kon voeren, omdat het met dure
krachten werkte. Vandaar dat deze salaris
verlaging de eenige uitkomst was. Voor uit
stel gevoelde spr. niets. Dan zijn we voor dit
jaar niet gedekt. Het bewaarschool-budget
moet binnen de begrooting blijven dit jaar
en de volgende jaren. Wat de heer Bosman
voorstelt moet spr. ontraden. Spr .wil nog
wel eens met het schoolbestuur gaan praten,
maar dit voorstel moet in elk geval worden
aangenomen. Als het schoolbestuur alsnog
medewerking wil verleenen kan de maatre
gel dan misschien worden opgeschort en de
materie volgend jaar opnieuw behandeld.

De heer Wilmer dient een voorstel in
om de verlaging niet te doen ingaan op 1
Aug. maar op 1 Sept.

Het voorstel-Schoneveld (uitstel) wordt
verworpen met 17 tegen 14 stemmen. Voor
de s.d.a.p. behalve de heer Kooistra en de
heeren Vos, v. Weizen, Schoneveld en Man-

Het voorstel van B. en W. wordt aangeno
men met 17 tegen 14 stemmen. Tegen de
6.d.a.p. en de heer v. Weizen, Vos, Manders
en Schoneveld.

Het amendement-Wilmer wordt aangeno
men met 24 tegen 8 stemmen. Tegen de hee
ren van Es, Tepe. Goslinga, Splinter, Romijn,
Wilbrink, Bosman en Beekenkamp.

De Sportstichting

organisatie van de gemeentelijke bemoeiin
gen ter zake van de beoefening van sport en
spel;

b. tot vaststelling van de statuten van die
stichting

c. tot vaststelling van den desbetreffenden
begrootingsstaat;

d. tot vaststelling van de regelen met be
trekking tot de belegging bij den gemeente
ontvanger van de overtollige kasgelden van
de Stichting.

Hierbij komt aan de orde het voorstel-
Schuller om deze zaak uit te stellen.

De heer Schüller (s.d.) licht dit voor
stel toe. Deze zaak is nog niet rijp voor be
handeling in den Raad. De Commissie van
Fabricage leefde in de meening, dat de zaak
na de eerste behandeling opnieuw bij haar
zou komen. Dat is niet gebeurd terwijl er
toch nogal wat aanmerkingen waren.

De heer Beekenkamp ondersteunt het
betoog van den heer Schüller. De zaak dient
teruggewezen te worden naar de Commissie
van Fabricage. Dat zal een desbetreffende be
handeling in den Raad ten goede komen.

De heer Wilbrink (c.h.) acht het beter
dat eerst de Raad zijn meening over het voor
6tel uitspreekt.

De heer Wilmer (r.k.) sluit zich aan bij
de suggestie van den heer Wilbrink om eerst
aan den Raad de gelegenheid te geven zich
over deze zaak uit te spreken.

Wethouder Romijn meent eveneens
daartegen geen bezwaar bestaat. De zaak is
wel degelijk rijp voor behandeling. Nadere
behandeling in de commissie zal geen resul
taat hebben.

Het voorstel-Schuller wordt aangenomen
met 20 tegen 13 stemmen. Het voorstel wordt
dus van de agenda afgevoerd.

Na de rondvraag maakt allereerst de voor
zitter gebruik om den heer Beekenkamp.

de gelukkige vader

die altijd zijn kinderen pleegt te krijgen op
de zittingsdagen van den gemeenteraad,
geluk te wenschen met de geboorte van een
gezonde spruit.

Het afscheid

De Voorzitter spreekt daarna do rede uit
die elders op deze pagina is afgedrukt en die
met applaus werd begroet.

Als lid van den Raad, dat het langste zit
ting heeft gehad, beantwoordde de heer
Wilmer de rede van den Voorzitter. Spr. hul
digde den Voorzitter voor de wijze waarop
hij steeds levendig en vruchtbaar aan de
werkzaamheden van den Raad heeft deelge
nomen.

De scheidende raadsleden spreken daarna
woorden van afscheid, eerst de heer v. T o 1
(r.k.). Daarna de heer Eikerbout (a.r.),
die zijn heengaan uit den Raad betreurde,
vooral omdat de a.r. fractie een zetel in den
Raad heeft verloren, door de versnippering
van christelijke stemmen. Het spijt spr. uit
den Raad te gaan nu juist een nieuw tijd
perk wordt ingeluid. We krijgen nu herstel,
zelfs Nationaal Herstel. Spr. zal dat met be-
belangstelling volgen, hoewel hij er niet veel
heil in ziet. Spr. dankt den Voorzitter voor
de medewerking steeds van hem ondervon
den. evenals van den Secretaris en van de
ambtenaren, die spr. steeds gaarne over aller
lei zaken hebben ingelicht en voorgelicht.
De leden van den raad zegt spr. dank voor
de ondervonden vriendschap. Moge de arbeid
van den nieuwen raad tot zegen van de ge
meente Leiden zijn.

Ook de heer Bosman (lib.) spreekt
woorden van dank. De heer Kooistra
(s.d.) gaat met vreugde heen en draagt gaar
ne zijn taak aan jongeren over. Met genoe
gen ziet hij terug op den tijd van zijn raads
lidmaatschap. De voorzitter dankt spr. voor
zijn onpartijdige leiding. Ook de heer K o o 1 e
(s.d.) neemt afscheid met hartelijke woor
den, hoewel hij zijn doel in den Raad met
heeft bereikt. Moge zijn opvolger gelukkiger
zijn.

Tenslotte sprak de heer Lekkerker-
ker (cJi.) die slechts enkele maanden in
den Raad heeft zitting gehad. Moge de raad
wijsheid van boven gegeven worden om de
gemeente verder te besturen in het belang
der burgerij.

De raad gaat daarna in geheime zitting.

Afscheidsrede van den
burgemeester

Eerbiedwaardige lijst van
besluiten

In de gister gehouden laatste vergadering
van den ouden Raad heeft de burgemeester
aan het eind van de zitting een rede gehóu
den waarin hij een samenvatting gaf van het
geen de Raad in de vier jaren van zijn zit
tingsperiode aan belangrijke raadsbesluiten
heeft tot stand gebracht

Uwe 70 zittingen, aldus de burgemeester,
waarvan 43 tot avondzittingen werden voort
gezet, vallen geheel in den crisistijd en uw
werk draagt daarvan in toenemende mate
de sporen. Wie het beoordeelt zal er mede
rekening moeten houden, dat er daardoor
steeds sterkere belemmeringen ontstaan zijn
tegen een streven om de stad, haar instellin
gen en het leven voor de burgers mooier, be
ter, gemakkelijker te maken. Opbouw heeft
in toenemende mate plaats moeten maken
voor stilstand of zelfs teruggang. En dit is
gepaard gegaan met een zeer merkbare be
perking van de bewegingsvrijheid van den
Raad. Eenerzij ds toch wordt dit veroorzaakt
door de gezonde beginselen, die de Raad op
finanti eel gebied aanhing en die een sluiten
de ibegrooting als primairen eisch vooropstel
den, anderzijds heeft de regeering zoodanige
maatregelen genomen, dat uw vrijheid van
beslissing in aanzienlijke mate aan banden
gelegd is. Ik zal niet treden in een beschou
wing of de regeering tot deze houding ge
bracht is door wanbeheer dan wel uit vrees
voor wanbeheer door gemeentebesturen,
maar ik wil wel constateeren dat hier al
thans blijk gegeven is van bereidheid de ge
zonde finantieele beginselen te blijven aan
hangen.

Doch nu ter zake.

Bevolking en schuldenlast

Dif (bevolking nam toe van 70839 tot 72.776.
Het aantal woningen van 17.253 tot 19.195, ter
wijl er 262 verdwenen of van bestemming
veranderden.

De schuldenlast der gemeente bedroeg op 1
Januari 1931 f 16.565.300. Zij vermeerderde
met f 5.145.000 en verminderde met
f 2.833.000 dus een netto vermeerdering
van f 2.312.000, grootendeels echter voor pro
ductieve doeleinden, over een bedrag van
f 5.000.000 werd de rente verlaagd-

Belangrijkste regelingen

Tot de belangrijkste tot stand gekomen re
gelingen reken ik: de wijziging der verorde
ning op den aanleg van straten in verband
met het bouwrijp maken van grond, invoe
ring van de zgn. algemeene bijdrage. De Ver
ordening regelende den rechtstoestand van
het gemeentepersoneel. De algemeene salaris
verordening van dat personeel. De Verorde
ning op de winkelsluiting. De Verkeersveror-
dening. De reorganisatie van Maatschappe
lijk Hulpbetoon. De samenvoeging van brand
weer en politie.

Zeer talrijk waren uw bemoeiingen met
maatregelen om de gevolgen der crisis te
verzachten, als het verleenen van bijdragen
aan het crisis-comité, de B-steun, schoolkin
dervoeding en kleeding, werkverschaffingen
en extra uitkeeringen.

De werkloosheid

SeHert 1 Mei 1931 nam de werkloosheid ook
in deze gemeente in steeds sterkere mate toe.
Bedroeg het aantal werkloozen hier op 1 Sep
tember 1931 1912. thans is dit cijfer per 15
Augustus j.l. 3775. Vele maatregelen werden
getroffen om de werkloosheid te verminderen
en het lot der werkloozen te verzachten. Om-
vormrngs- en opleidingscursussen kwamen
tot stand, werkverschaffings- en werkverrui
mingsplannen werden uitgevoerd, er werd
zorg gedragen voor ontwikkeling en ontspan
ning van werkloozen, een afd. B van het Nat.
Crisis-Comité voor extra-uitkeering aan werk
loozen werd hier ter stede opgericht, verstrek
king van brandstoffen, vleesch ra blik en
kaas had plaats. Tevens werd de bestaande
steunregeling in overeenstemming gebracht
met de Rijksvoorschriften en meerdere beslui
ten werden genomen om de scherpe kanten
en onbillijkheden weg te nemen. Kortom de
gemeenteraad heeft in het afgeloopen 4-jarig
tijdperk zooveel mogelijk gedaan om de werk
loosheid te bestrijden.

Het spreekt vanzelf dat al deze uit de werk
loosheid voortvloeiende maatregelen groote
kosten voor de gemeente met zich brachten,
zelfs in die mate dat de finantiën der ge
meente daardoor ernstig in het gedrang kwa-

Werd in 1931 voor werkloozensteun en sub
sidie aan Maatschappelijk Hulpbetoon het
reeds belangrijke bedrag van f 450.000 uitere
geven, deze kosten stegen voortdurend, zelfs
zoo, dat voor 1935 moet worden gerekend o*

f 1.S50.000. Bezuiniging en versobeersg was
dringend noodig, om het evenwicht der fi
nanciën zooveel mogelijk te bewaren en ook
op belastinggebied konden maatregelen niet
uitblijven. Reeds voor het begrootingsjaar
1933 moest de gemeente worden geplaatst in
de 4de klasse der personeele belasting en
in de 2e klasse der gemeentefondsbelasting
en moest het aantal opcenten op laatstge
noemde belasting worden verhoogd tot 80
Gelukkig behoefde daarna, ondanks de stij
ging van de uitgaven voor werkloozensteun
en armenzorg, de belasting niet verder te
worden verzwaard; verdere bezuiniging ec
versobering maakte dit mogelijk. De finan-
cieele toekomst is zeer donker, waarbij intus
6chen valt te bedenken dat de toestand nog
aanzienlijk slechter zou zijn, indien inmid
dels niet was tot stand gekomen het rijks-
werkloosheidssubsidiefonds. Daardoor werd
de druk der werkloosheidsuitgaven op de ge
meente genivelleerd, en werd dientengevolge
het in de laatste jaren weer toegenomen ver
schil in belastingdruk getemperd.

Verbetering en verfraaiing der stad

In de afgeloopen vier jaren werd gesta
dig doorgewerkt aan de verbetering en ver
fraaiing van de stad; verschillende wegen
werden verbreed en herstraat of geasphal-
teerd, de stoepen van verschillende straten
vervangen door trottoirs; genoemd worden
hier: Heerensingel, Zijlsingel, Hooge Morsch-
weg, Lage Morschweg, Zoeterwoudscheweg,
Haarlemmerweg, Zoeterwoudschesingel, Ma-
riënpoelstraat, Hooge Rijndijk, Jan van
Goyenkade, Potgieterlaan, Breestraat, Haag-
weg, Middelstegracht Een groote verbetering
bracht voorts de openstelling van de Rijn-
zichtbrug. Gearbeid wordt aan de verbete
ring van de Utrechtschebrug en Nieuwe
Spoorhavenbrug in den Morschsingel

Ook de verlichting van verschillende stra
ten werd verbeterd, de spoorwegovergang-
Morschweg verbreed; de demping van het Le
vandaal is in vollen gang; ook nieuwe wegen
werden aangelegd, zooals Houtlaan, doortrek
king van de P. J. Blokstraat, de Laat de Kan
terstraat, de ThorbeckestraatOegstgeester-
laan en Ma riënpo el straat Voorts werden in
de buitenwijken vele gronden bouwrijp
maakt; schier aan alle zijden van de stad
breidde deze zich uit, vooral in den Roden-
bur.gpolder en in 't Morschwëgkwartier kwa
men nieuwe wijken tot stand. Hierdoor ont
stond een groote verruiming van de woonge
legenheid, hetgeen huurverlaging tengevolge
had.

Ook op ander gebied kwam van gemeente
wege veel tot stand: diverse bolwerken wer-
den afgegraven, de Lakenhal verbouwd, ver
schillende speeltuinverenigingen konden
hun speelterreinen openstellen, aan den Sta
tionsweg kwam een politieposthuis, het vee"
marktterrein wordt verplaatst en uitgebreid,
de toegangsweg naar het kaasmarktterrein
(Koppenhinksteeg) werd verbeterd.

De Leidsche Hout, die op 1 Juli 1931 voor
het publiek werd opengesteld, heeft zich
thans reeds ontwikkeld tot een kostelijk
tuur-park, waarvan de waarde voor de
volking niet hoog genoeg kan worden ge-

In 193-4 is het nieuwe uitbreidingsplan na
een moeilijke en moeizame voorbereiding
tot standgekomen; dank zij dit uitbreidings
plan heeft de enorme uitbreiding van de
stad zich op zeer regelmatige wijze voltrok
ken, terwijl voor de verre toekomst een
planmatige uitbreiding van
gewaarborgd.

Betreffende een voor de geheele genJeente
belangrijke aangelegenheid: den bouw van
een nieuw stadhuis, behoeft niet veel
herinnering te worden gebracht.

Het Stadhuisterrein is zooals bekend
nu vrijwel geheel ontruimd, zoodat het
oogenblik nahij is, waarop Blaauw's schep
ping zal kunnen gaan verrijzen.

In herinnering breng ik voorts de reorga
nisatie van den Gem. Reinigings Dienst, die
thans tot aller tevredenheid werkt.

Arbeiderswoningbouw

Behalve de uitvoering van genoemde open
bare werken, moet worden gememoreerd de
medewerking, die de Raad aan den bouw
van arbeiderswoningen verleende en hetgeen
ten aanzien van de verlaging der huren
van woningwetwoningen plaats had.

In 1932 werden voltooid de 289 woningen,
waaronder een nieuw gemeentelijk com
plex aan de Lusthoflaan, voor den bouw
waarvan bij raadsbesluit van 7 Juli 1930 de
noodige voorschotten beschikbaar werden
gesteld, terwijl in datzelfde jaar werd be
sloten om wederom den bouw van een groot
aantal woningen te bevorderen. Als resul
taat van dat laatste besluit kwam inmiddels
een tweetal bouwplannen in uitvoering
samen bevattende 211 woningen.

Ook op het gebied van de saneering der
binnenstad zat de gemeente niet stil. In
November 1932 werd het onteigeningsplan

Bouwelouwensteeg Paradijssteeg vastgc-
steld. Na do verdere administratieve behaiv.
deling van dit plan kon met de onteigening,
voorzoover geen aankoop plaats had, een
aanvang worden gemaakt; thans zijn alle
perceelcn in het bezit van do gemeente en
zal binnenkort met de afbraak cn den we
deropbouw van dit stadsgedeelte kunnen
worden aangevangen.

Voorts werd de huurverlaging van wo
ningwetwoningen krachtig bevorderd; door
conversie van 6 pet. woningwetvoorschotten
werd in 1931 de eerste huurnivelleering inga
voerd, gevolgd door een tweede huurnivel
leering in 1933, toen wegens renteverlaging
van gemeenteleeningen.

Het resultaat van deze 2o nivelleering,
die met de eerste een bodrag van f 32.000
per jaar bedraagt, was, dat geen huren
meer voorkwamen boven 103 pet. van do
taxatie der huurwaarde 1928, terwijl de top
huren van enkele dure plannen nog meer
werden verlaagd.

Dank zij de verlaging van de rente der
i*ijksvoorschotten tot 4 pet kon onlangs weer
een zeer belangrijke huurverlaging plaats
hebben, waarvoor het Rijk bet reeds door
ons toegepaste stelsel van huurnivelleering
koos. Eon bedrag van ongeveer f 55.000 kon
voor deze derde huurverlaging worden be
steed, waardoor geen huren, hooger dan
94 pet van de taxatie 1928 vookwamen cn
tophuren zelfs konden worden verlaagd tot
91 pet., S9 pet. en 85 pet. van die taxatie. Het
verschil tusschen huurprijs en reproductie-
huur werd daardoor voortdurend kleiner.

Het onderwijs

De ongunst der tijden deed in do afgeloo
pen vier jaren uiteraard ook haar invloed
gelden op het onderwijs in deze gemeente en
maakte het noodig verschillende maatrege
len te beramen en uit te voeren, welke do
uitgaven van de gemeente min of meer be
langrijk konden vei'lichten. Een gelukkige
omstandigheid was, dat in het algemeen de
bestaande organisatie van het onderwijs kort
worden gehandhaafd zonder aantasting van
vitale onderwijsbelangen.

De belangrijkste raadsbesluiten, welke ten
doel hadden tot besparing op het onderwijs
te komen waren die, betreffende de ophef
fing van twee openbare lagere scholen, da
samensmelting van zes openbare lagere scha
len tot drie scholen, de geleidelijke opheffing
van het instituut der boventallige leerkrach
ten, de afschaffing van het vakonderwijs in
de nuttige handwerken, de vermindering
van de belooning der onderwijzers bij liet
vervolgonderwijs, het onderwijs aan spraak
gebrek kige kinderen en het bewaarschool
onderwijs, de geleidelijke afschaffing van da
gemeentelijke marge aan de leerkrachten
bij het buitengewoon onderwijs en de in
voering van het z.g. stopartikel ten aanzien
van de subsidieering van nieuwe bewaar
scholen. In dit verband noem ik nog het
onlangs aangenomen voorstel, betreffendo
het toelaten van kinderen tot het Gymna
sium en de beide H.B.S.'en. Ten einde een
indruk te verkrijgen van de besparingen,
welke dientengevolge op het gebied van het
onderwijs zijn verkregen, geef ik de navol
gende cijfers, weergevende den toestand
volgens de gemeenterekening 1931 en de
gemeentebegrooting 1935. De totale uitgaven
van het hoofdstuk Onderwijs liepen gedu
rende dit tijdvak terug van rond 2.008.000
tot 1.654.000, alzoo een vermindering van
354.000 of bijna 18%.

Deze vermindering betrof in hoofdzaak
de posten jaarwedden van onderwijzers bij
het openbaar lager en uitgebreid lager on
derwijs, bezoldiging van boventallige on
derwijzers bij het openbaar lager- en uitge
breid lager onderwijs en vergoeding ex art.
101 der L. O. Wet aan de besturen der bij
zondere lagere scholen.

Naast de vorengenoemde besluiten zijn
echter ook verschillende voorstellen aan
vaard, welke in meerdere of mindere mate
tot verbetering van het onderwijs in deze
gemeente hebben bijgedragen. Ik denk
hierbij aan de verbouwing van de Meisjes
H.B.S., waardoor een' smaakvol en in alle
opzichten doelmatig gebouw werd verkre
gen, aan de uitstekend geslaagde verbou
wing van de Centrale School voor het 7e
en 8e leerjaar en van de Openbare Jongens
school voor U.L.O., aan de betere huisves
ting van de openbare bewaarscholen
door de stichting van een nieuwe bewaar
school aan de Atjehstraat, de verbouwing
van de school aan het Elisabethshof en do
overbrenging van de school aan de Groene-
steeg naar het gebouw van de Gortestraat.
Verder aan de nieuwe subsidieregeling voor
het bijzonder bewaarschoolonderwijs en aan
de stichting van Christelijke scholen aan
de Leidsche Hout en aan den Morschweg
en van een R.K. School aan de Potgieters
laan.

De bedrijven.

Ik kom nu tot de bedrijven. Vooreerst de
Lichtfabrieken.

De uitbreiding van de Electriciteitsfabriek
met een turbo-generator, twee stoomketels
en een schakelhuis, waartoe de Raad op 18
Juni 1928 besloot, kwam in de periode 1931-
1935 tot stand, waardoor het vermogen aan
zienlijk werd uitgebreid. Door de ongun
stige economische omstandigheden kwam
echter de toeneming van het electriciteits-
verbruik tot staan, terwijl het gasverbruik,
mede als gevolg van de concurrentie van
de petroleum, daalde. Door verlaging van
het gastarief zoowel in Leiden als in do
buitengewesten werd getracht het verloren
gasdebiet terug te winnen.

Met de exploitatie van het Gem. Radio-
Distributie-Bedrijf, tot de oprichting waar
van de Raad op 2 September 1930 besloot,
werd in den loop van 1931 een begin ge
maakt; ondanks de ongunst der tijden ont
wikkelt het zich bevredigend.

Voorts besloot Uwe Vergadering tot een
•eorganisatie van de leiding van het bedrijf
o. a. door de benoeming van een tweeden
Adjunct-Directeur, terwijl ten slotte op 29
Juli j.l. werd besloten het enkeltarief van
electriciteit van 20 tot 18 cent per eenheid
te verlagen.

Met betrekking tot het Slachthuis
werd wel het gewichtigste besluit genomen
c-p 4 December 1933, toen een bedrag van
300.000.voor uitbreiding en vernieu
wing van deze inrichting werd beschikbaar
gesteld; het werk is thans in uitvoering.
Daarnaast kwamen eenige tariefsverlagin
gen tot stand, mede in verband met de zgn.
crisisslachtingen, die, zij het tijdelijk, groo
te bedrijvigheid veroorzaakten en de finan-
cleelo uitkomsten van het bedrijf gunstig
beïnvloeden.

Met de N.V. „Gekro" te Overschie werd
een overeenkomst gesloten inzake de ver
werking van afgekeurd vee en vleesch als
gevolg waarvan de Kori-oven grootendeels
buiten bedrijf is gesteld.

Wat de Gestichten betreft:

Het recreaticgebouw, tot den bouw waar
an definitief op 28 April 1933 werd beslo
ten, kon in den loop van 1935 in gebruik
worden genomen. Het is voor patiënten en
personeel een belangrijke aanwinst.

Overigens kenmerkt de periode 1931—1935
zich door voortgezette verlaging van het
verp'eeggcld van „Endegeest" en „Voor
geest"; bedroeg dit ia 1932 nog 825.—,