DINSDAG 6 AUGUSTUS 1935
HET NEDERLANDSCHE LEGER
Waarom heeft Nederland een
weermacht noodig? Aan
welke eischen moet deze
voldoen?
Van de hand van H. A. F. G. v. Er mol
Sc hercr, luit.-gen. der Artillerie b.d. ver
scheen bij A. A. M. Stols te Maastricht, een
brochure over onze weermacht, welke ac
tueel genoemd kan worden.
De schrijver behandelt de strategischs
positie van Nederland en toont aan, dat ons
land, eenerzijds grenzende aan de zee en 't
'Europeesch middengebergtc en daardoor de
groote Furopeesche laagvlakte scheidende
in een Duitsch en een Fransoh gedeelte, in
geenen deele in een uithoek ligt, doch in
tegendeel cp een allerbelangrijkste strategi
sche plaats in West-Europa, mede tenge
volge van de ligging van onze kust tegen
over Engeland.
De versterking van de Belgische en Fran-
sche Oostgrens tot Maaseyck en de met ge
ringe macht verdedigbare Duitsche Rijnge
bergten tot aan het Ruhrgebied (door den
schrijver aan de hand van een kaart uit
voerig behandeld), maken, dat zoowel voor
Duitschland als voor Frankrijk een offen
sief het voordeeligst voert over ons grond
gebied en wel tegen de Belgische Noord
grens of met omtrekking van het Ruhrge
bied in Westfalen. Het spreekt dan vanzelf
dat de eerste groote gevechten op ons ge
bied zullen worden geleverd. Om, tegen
over al deze voordeelen voor den aanvaller,
de nadeelen te stellen, die preventief moe
ten werken, heeft Nederland een doelmatig
ingerichte weermacht noodig.
ïn het tweede hoofdstuk wordt de taak
van het Nederlandsohe leger in verband
daarmede besproken. Allereerst wordt na
gegaan de te verwachten vijandelijke macht
De schrijver komt tot de conclusie, dat een
schatting van 30 division, aan beide zijden
beschikbaar voor de doortocht door ons
land, aan de hooge kant is.
Ons leger met zijn reservetroopen is dus
in staat een der beide partijen met 2/5 van
haar macht te versterken en kan dus een
factor van doorslaggevende beteekenis zijn.
Dit blijkt ook uit de geschiedenis der
Duitsche operatieplannen. Onze Militiewet-
1901 en reorganisatie van 1904 hielden ons
in 1911 buiten de oorlog, omdat daarmede
een veldleger geschapen werd, dat zelfstan
dig kon opereeren. De schrijver toont uit
voerig de invloed van onze reorganisaties
op de vroegere Duitsche operaticplannen
aan.
Het gevaarlijkst staat ons leger voor den
aanvaller als het zich in Noord-Brabant of
in Oost-Gelderland handhaaft op de flank
van den aanvaller en diens verbindingen
bedreigt, die alle op hoogstens 80 k.m. af
stand van onze troepen loopen. Dit zal
dwingen tot een afzonderlijke operatie tegen
ons veldleger, waartoe men, evenals in 1914,
de troepen niet zal kunnen missen.
De conclusies van dit hoofdstuk zijn. dat
Üe taak van ons leger in de eerste plaats
is preventieve w erking tegen schending van
onze neutraliteit en daarmede tegen een
oorlog in West-Europa. In de tweede plaats
moet het bij een schending door zijn op
treden de nadeelen voor den aanvaller bo-
yen de voordeelen doen overwegen.
Aan het slot worden de eischen gesteld,
Waaraan ons leger moet voldoen.
Hoofdstuk III behandelt de vraag of ons
leger in staat is zijn taak te volvoeren en
de noodige verbeteringen.
In overeenstemming met de verklaring
'der Regeering in het najaar van 1931 acht
generaal van Ermel Scherer vooral kwali
tatieve verbetering noodig. De achtereenvol
gende wijzigingen der militiewetten en or
ganisaties worden kort nagegaan om te
doen zien hoe wij gekomen zijn tot een ver
ouderd oor.'ogsleger van twintig lichtingen,
waarin slechts 1/3 der jongere beschikbaren
is opgenomen, met nagenoeg geen beroeps
kader en met reserveofficieren en dienst
plichtige onderofficieren, die tengevolge van
de kleine sterkte van de lichting tegenover
hun groot aantal geoefend moeten worden
buiten verband met hun oorlogscommando
en voor wie bij mobilisatie hun onderge
schikten vreemden zullen zijn.
Een vredesorganisatie en opleidingssy-
Isteem wordt geschetst om te komen tot een
leger, waarbij de reservoofficieren en het
dienstplichtig kader hun oorlogsonderdee-
len in vredestijd mede vormen en allen
elkaar leeren kennen, wat noodig is voor
een leger, dat onmiddellijk na mobilisatie
moet kunnen vechten. De schrijver acht in
verband met een en ander een eerste oefen
tijd van minstens zes maanden noodig.
Hij geeft voorts een opsomming van de
aanvulling aan materieel, dip het leger
noodig heeft en van daarvoor noodige or
ganisatiewijzigingen.
Ten slotte wordt de vraag besproken of
het nu de tijd is deze zaak ter hand te
nemen. Het zijn echter de politieke toestan
den om ons heen, d:e het oogenblik daartoe
bepalen. Wil het leger preventief werken,
wil men zelfstandigheidspolitiek kunnen
voeren, dan moeten thans de noodige maat
regelen genomen worden.
Er zullen ongetwijfeld kosten aan ver
bonden zijn, doch de kosten voor personeel
zullen niet in de tientallen millioencn
taak, om te doen blijken, dat het bereid is
de persoonlijke lasten te aanvaarden en de
betrekkelijk geringe offers te brengen, die
noodig zijn om onze zelfstandigheid onge
rept te handhaven.
Ir. Musserts Indische reis
„Niet gevaarlijk voor openbare rust en orde"
Het Kamerlid Roestam heeft onlangs
aan den Minister van Kploniën eenige vra
gen gesteld, in verband met de reis van den
algemeenen leider der N.S.B., den heer Ir.
A. A. M u s s e r t, naar Ned.-Indië, en het
eventueel eveneens toestaan van zulk een
reis aan den heer Roestam zeiven.
Minister Colijn deelt in zijn antwoord
daarop mede, dat alvorens een bezoek te
brengen aan Nederlandsch-Indië, waar de
heer lr. A. A. Mussert, algemeen leider der
N.S.B., thans vertoeft, hij er zich van ver
gewist heeft, dat de Indische regeering te
gen zijn toelating en tegen het houden van
een aantal vergaderingen in besloten kring
geen bezwaar zou hebben. Hem is door den
Gouverneur-Generaal audiëntie verleend.
Dat het lidmaatschap der N.S.B. voor de
Overheidsdienaren hier te lande verboden
is een verbod, dat niet voor Neder
landsch-Indië geldt sluit niet in, dat de
aanwezigheid van een propagandist der
N.S.B. onder de bestaande omstandigheden
gevaarlijk moet worden geacht voor de open
bare rust en orde daar te lande.
De door den steller der vragen voor zich
zelf gewenschte bewegingsvrijheid bij een
eventueel bezoek aan Nederlandsch-Indië
kan niet worden gewaarborgd, vermits zijn
aanwezigheid daar te lande door de Indi
sche regeering geacht wordt gevaar te zul
len opleveren voor de openbare rust en orde.
RECHTERLIJKE MACHT
Aan mr H. Bontekoe is op zijn verzoek
der dankbetuiging eervol ontslag verleend
kantonrechter-plaatsvervanger in het kanl
Almelo; idem aan mr J. T. Asser, plaatsver\
ger van den Rijksadvocaat te Amsterdam.
GEEN AUDIëNTIE
De gewone audiëntie van den minister t
LANDMACHT
Eervol uit den mil. dienst ontslagen; de kap.
J de Roos. van het 2e reg, inf.
)t hoofdoff. van gezondh. Ie kl.
is.-lult.-kol.: bü de
..-majoor M
Bles van het 17e reg. Inf.: bü den staf c
mf-hriirade de res.-majoor J M ICol
ZEEDIENST
Eervol ontslagen uit den ze
■an gezondh. Ie kl. M Kupen
Land- en Tuinbouw.
Algem. Nederlandsche Zuivelbond
In het jongste nummer van het officieele
orgaan van den Algemeenen Nederlandschen
Zuivelbond wordt het volgende staatje gepu
bliceerd van de bij de F.N.Z. aangesloten
bonden, het aantal by die bonden aangesloten
De waker
in Uw huis!
Shelltox verdelgt motten, muggen,
vliegen... Kortom alle ongedierte,
de larven en eitjes incluis. Een
kamerbeurt zonder Shelltox is
slechts half werk. Haal een bus
Shelltox bij Uw drogistI
zuivelfabrieken op 1 Januari j.l. en het aanta
in 1934 (of 1933/1934) door die fabriekei
verwerkte kilogrammen melk;
Gelderland-Overijssel 110 708,952,866
Friesland 83 599,202,739
Zuid-Nederland 94 278,893,460
Brabant 51 212,608,555
Drenthe 38 170,759,315
Noord-Holland 39 154,833,000
Groningen 13 137,565,451
Zuid-Holland 5 32,380,910
Totaal 433 2,295,196,296
De totale hoeveelheid verwerkte melk is i
1934 met 18 millioen K.G. gestegen.
De omzet van de afdeeling centrale aankoop
is gestegen van f 1,140,000 in 1933 tot
1,240,000 in 1934, dus met f 100,000. Vai
algemeene prijsverlaging, zooals dit i:
laatste jaren het geval was, kon iin 1934 niet
worden gesproken. Wel gold dit voor enkele
arikelen, doch andere vertoonden een prijs
stijging. Dit laatste was vooral by het be
langrijke artikel steenkolen het geval.
Het bedrag, waarvoor het technisch bureau
in den Algem. Ned. Zuivelbond opdrachten
ontving, is teruggeloopen van f 571,000
1933 tot f 307,500 in 1934. Toen op het eind
het jaar het werk belangrijk begon in te
krimpen, heeft het bureau zijn personeel
mogelijk beperkt, en indien na dit
_jaar, dat met een aanzienlijk tekort sluit,
geen uitzicht komt op toeneming van 't
tal opdrachten of middelen gevonden worden
om deze afdeelingen op andere wijze rendabel
te maken, zullen ongetwijfeld nog verdere
maatregelen in deze richting genomen moeten
worden.
De afdeeling montage werd in het verslag
jaar opgeheven.
Gemengd Nieuws.
ONGEVAL OF MISDRIJF?
Uit Amersfoort: Zondagavond tegen het
middernachtelijk uur werd voor een cafe op
den Hof te Amersfoort de 67-jarige A. V. uit
Utrecht in beschonken toestand en met een
ernstige wonde aan het achterhoofd gevon
den. De man werd overgebracht naar het
R.K. ziekenhuis, waar hij, kort na aankomst
overleed.
In verband hiermede is de caféhouder,
wien de man op bezoek geweest was, gear
resteerd. De justitie stelt een nader onder
zoek in.
Un in vitrine van kruidenierszaak
terechtgekomen
Uit Bergen op Zoom: Een vrachtauto van
de motor-brigade uit Haarlem, die zich mo
menteel voor oefeningen in West-Brabant
bevindt, en waarin 11 militairen gezeten
ren, is gisteravond ometreeks kwart
zeven te Bergen op Zoom, op den hoek
de Wouwscheweg en Korenbeursstraat, bij
het maken van een scherpe bocht, omgekan
teld. Vervolgens kwam de auto in eer
vitrines terecht van de kruidenierszaak der
firma Roosenboom. De bestuurder noch de
militairen bekwamen eenig letsel. Een fiets,
welke voor de etalage geplaatst was, werd In
elkaar gedrukt, terwyl ook in de winkel veel
werd vernield.
TWEE BOERDERIJEN AFGEBRAND
Uit Emmen: Gistermorgen te elf uur is
brand uitgebroken in de kapitale boerder(J
den heer G. Kuipers te Dalerveen, gem.
Wegens watergebrek kon de brandweer
niets uitrichten, ook niet, toen de vlammen
ersloegen naar de naby staande boerderij
in den heer H. Kuipers. Beide perceelen
stonden spoedig in lichter laaie en werden
een prooi der vlammen. Eveneens gingen de
bijgebouwen verloren terwyl de geheele
korenoogst, voorzoover deze reeds was bin
nengehaald, is verloren gegaan. Van den heer
G. Kuipers verbrandden tevens eenigekalve-
Van de andere boerderij kon de levende
have tijdig in veiligheid worden gebracht. De
orazak van den brand ie onbekend. Verzeke
ring dekt de schade.
INBRAAK OPGEHELDERD
Uit Hilversum: Onlangs is te Hilversum utt
de woning van S. aan den Lorentzweg, een
geldkistje, inhoudende papieren en vier dui
zend gulden aan bankpapier, gestolen. De
politie vond by het onderzoek geen spoor
braak, terwyl de bestolene niet kon opgeven
wanneer het geldkistje was verdwenen.
Aanvankelijk scheen het spoor te leiden
lar een buurman, die dikwijls bij S. op be
zoek kwam en in het bezit bleek te zijn van
sleutel, welke op de woning van S. paste.
Zaterdag is de politie door een vechtpartij
tusschen de buren van S. de inbraak op het
spoor gekomen. Twee mannen, zekere van
't V. en v. d. L., kregen ruzie, waarbij van
't V. van diefstal werd be6chuldigd en de an
der daarop met een dolkmes dreigde. Arresta-
volgde, waarna de politie het onderzoek
verband met den diefstal kon hervatten.
Het spoor leidde via een zuster van van 't V.
diens broer tc IJsselmonde, die bekende
den dag na den diefstal een hoeveelheid geld
per brief te hebben ontvangen. Zij had deze
brief later weer naar Hilversum gebracht.
Thans beweerden de verdachten, van 't V.
zijn vrouw, dat rij het kistje in een sloot
hadden geworpen en het bankpapier tet snip
pers hadden gescheurd en in het privaat ge
worpen. De politie heeft het kistje inderdaad
een sloot aan den *6 Gravenlandschen weg
ronden. De commissaris van politie heeft
de rioleering by de woning van de verdachten
doen openbreken, met het gevolg, dat tusschen
twee tralies een groot deel van de versnip
perde bankbiljetten werden teruggevonden.
Niet minder dan 146 stukjes bankpapier wer
den opgevischt.
Van 't V. en zijn broer te IJsselmonde,
steler en heler zyn thans in arrest. De vrou
wen zijn op vrye voeten gesteld
De verdachten hadden uit angst het geld
vernietigd.
Uit Leeuwarden: De ambtenaar van
O.M. by het kantongerecht te Leeuwarden,
Mr van Gilze, heeft in samenwerking met de
marechaussee te Makkum en te Leeuwarden
op den Afsluitdijk zeven autobussen vai
reisvereeniging De Samenwerking te Sint
Anna Parochie, in beslag genomen. Met deze
buseen werden wilde diensten door hefc heeie
land onderhouden. De voertuigen zyn naar de
Marechaussee-kazerne te Leeuwarden over
gebracht.
Toen de landbouwer H. Linssen uit Beeg-
den bij Roermond, den stier van de drierhou-
dery aldaar van stal wilde halen, werd hij
door het plotseling wild geworden dier aan
gevallen en tegen den grond gesmakt. In be-
wusteloozen toestand werd hy opgenomen.
Een ylings ontboden geneesheer constateerde
zware inwendige kneuzingen en achtte het
raadzaam hem niet te vervoeren. De toestand
van den man, die in zyn woning, vlak bij de
stierhoudery lig':, is hoogst ernstig.
Het gevaarlijke beest kon spoedig worden
gevangen,
MOTORBOOT IN BRAND GERAAKT
Uit Amsterdam: By het bootenhuis van de
Roei- en Zeilvereeniging De Amstel, aan der
Amsteldijk, is gisteravond door terugslag in
den carburator, brand ontstaan in een motor
boot. In een oogwenk stond het vaartuig m
lichter laaie. Ondanks het snelle optreden
van de brandweer, die m£: twee stralen en
een schuimbluschapparaat werkte, verbrand
de de boot geheel.
3Ü pogingen om het vuur te stuiten liep
de 40-jarige bootknecht A. J. O. T. brand
wonden aan hoofd en onderarm op. Hy is tn
het Onze Lieve Vrouwe Gasthuis verbonden.
Auto botst tegen een boom
Twee zwaargewonden
Men meldt ons uit Rotterdam:
Zondagavond omstreeks 11 uur reed over
de Charloische Lagedijk in de richting van
de Schulpweg met groote vaart een luxe
auto. Even later hoorden menschen, die de
auto hadden zien passeeren. een hevige
slag Zij snelden toe om te zien wat er ge
beurd was en vonden ter hoogte van da
Korperweg de wagen totaal vernield langs
den weg liggen. Het bleek, dat de auto in
volle vaart tegen een boom was gebotst en
vervolgens gedeeltelijk in een droge sloot
was geraakt. De bestuurder zat in bewuste-
looze toestand achter liet stuur en was
zwaar gewond.
Men waarschuwde de politie cn de Ge
neeskundige Dienst, die spoedig ter plaatse
waren. Men begon dadelijk den chauffeur
uit zijn benarde positie te bevrijden, het
geen nog al lastig was, omdat het ter
plaatse zeer donker is.
Terwijl men met deze werkzaamheden
nog bezig was, hoorde men in de sloot
zwaar zuchten. Bij nader onderzoek kwam
men toen tot dc ontdekking, dat bij het
ongeluk ook een juffrouw zwaar was ge
wond. De beide gewonden werden naar het
ziekenhuis aan den Coolsingcl overge
bracht Daar gelukte het hun identiteit
vast te stellen. De bestuurder van de wa
gen bleek te zijn de 26-jarige melkhande
laar H. W. G Groenendijk, wonende Mtl-
linxstraat. Hert meisje, dat eveneens be
wusteloos was, bleek te zijn dc 17-jaries
mej. J. Bavel, wonende Janne Bouwen-
straat. Zij was door het rechterportierraam
uit de auto geslingerd en had behalve ern
stige verwondingen door de scherven van
de portierruit, een schedelbreuk en inwen
dige kneuzingen bekomen. B.eiden werden
in zeer ernstige toestand in het ziekenhuis
aan den Coolsingel ter verpleging opgeno-
Schaakrubriek.
JUIST OFFEREN
„Richtig Opfern!" door R. Spielmann.
Uitgave H. Hedewigs Nachiolger,
Leipzig. Prijs R.M. 3,
Een boek van Spielmann over de kunst
om op dien juisten tijd en op de juiste wijze
te offeren. Spielmann cn offeren! Hoe kan
't haast anders'? Aan Spielmann denken
beteekent tevens zich allerlei scherpe offer-
wendingen te binnen brengen, door liem
in tallooze partijen gevolgd.
Spielmann is de man, die na een
multaan-seance u niet vertelt of hij
goed of slecht gespeeld heeft, dooh slechts
glunder opmerkt: „ich habo heut' wieder
viele Damen geopfert"! Is het wonder, dat
een speler, wien het offeren zoo in het
bloed zit, er een boek over schrijft cn zoo
doende iets bijzonders tot stand brengt"
Spielmann benut 37 door hem zelf ge
speelde partijen om de vele soorten
offerwendingen te demonstreeren. Hij heeft
daarbij gepoogd een bijdrage tot de syste
matiek te leveren, door de offers volgens
bepaalde kenmerken te classificeeren
aan elk dezer groepen namen te geven.
Zonder twijfel heeft het boek hierdoor aan
waarde gewonnen. Want hoewel de kunst
om juist te offeren slechts moeilijk te lee
ren valt, kan de systematiek aan schools
aangelegde naturen een belangrijken steun
bieden bij het onderzoeken van dit gebied.
Doch daarnevens leert Spielmann u, dat bij
offeren dikwijls heel wat meer te pas komt
dan de kennis van bepaalde stellingen of
van bepaalde manoeuvres. Men moet het
aandurven een offer te brengen, ook el
heeft men van te voren niet alle gevolgen
kunnen berekenen. Men moet ook op zijn
intuitie durven vertrouwen.
De aantrekkelijkheid van het boek schuilt
voor een goed deel in de onopgesmukte
wijze, waarop de schrijver zijn overwegin
gen tijdens het spel mededeelt. Daarvan
kunt ge leeren, zoo al nie thoe ge zelf moet
offeren, dan toch in elk geival hoe ge offers
kunt begrijpen en moet beoordeelen.
Spielimanns boek is niet een boek
van buiten te leeren; het wijst u slechts
de groote lijnen en geeft u een kijk op den
practischen gedachtengang van den schaak
meester. Docih als zoodanig is het dan ook
uitnemend.
INLEIDING TOT HET SCHAAKSPEL
Een boekje van Dr Euwe. Uitgave
G. B. van Goor Zonen. Derde druk
Prijs ƒ0.45
Dr Euwe's eenvoudige inleiding tot het
schaakspel, een boekje voor eerstbeginnen-
WOENSDAG 7 AUGUSTUS
HUIZEN 301 M. NCRV-uitzending. 8.00
Schriftlezing en meditatie. 8.15—9.30 Gram.pl.
1030 Morgendienst olv Ds I Snoey. 11.00—
12.00 Orgelspel G. Snijders. 12.15 Chr Man
nenkoor „Onder Ons", olv. F. Wessteyn.
Mmv. M. Voorberg (piano). 1.15 Ensemble
van der Horst en gram.pl. 3.00 Chr. lectuur.
3.30—3.45 Gram pi. 4.00 Pianorecital M. Keu-
kmans. 5.00 Kinderuur. 6.00 Causerie H.
Koers 6.15 Gram.pl 6.30 Afgestaan. 7.00 Ned.
Chr. Persbureau 7 15 Reportage. 7.30 Gram.
pl. 800 Berichten 805 Orgelconcert F. Kloek.
8.30 Lied en leven bij dc Hernhutters. Mmv.
R. B. A. Oosterhuis (causerie), mevr. V Ze-
renera—Knudson (zang) cn F. Kloek (orgel).
9.30 Gram.pl. 9.45 De Dieraer Harmonie olv,
P. Swager. (Om 10.15 berichten). 11.00-*
11.30 Gram.pl.
HILVERSUM 1875 M. VARA-uitzending,
8.00 Gram.pl. 9.30 P. J. Kers: Onze keuken.
10.00 Morgenwijding VPRO. 10.15 Voor arb.
in de continubedr.: J. C. C. Kayser (lezing),
Hetty Beck (declamatie) en gram.pl. 12.00
Trio Loe Cohen en pram.pl. 2.00 Zenderverz.
2.15 Gram pl. 3.00 Voer de kinderen. 4.30
Trio Willem Lohoff, en gram.pl. 6.35 Sport-
uitz. 7.00 S S Lantinga en P. J. Kers: Van de
tuin naar de keuken. 7.30 Zang door A. de
Booy. a. d. vleugel L. Contran. 7.50 „Bij den
verkeersdokter" 8.00 Herh. SOS-ber.. nieuws
berichten. Vara-varia. 8.15 Gram.pl. 8.30 „Het
geval van de geheimzinnige pillen", spel van
Conan Doyle. bew. Labastide. 9.30 Gram.pl.
10.00 ..Spaansche zangspelen", causerie met
gram.pl. 11,00—12.00 Gram.pl.
DROïTWICH 1500 M. 10.3510.50 Morgen
wijding. 11.05 Gram.pl. 11.50 Orgelspel Q.
Maclean. 12.35 Ch. Mannings orkc;t. 1.35 Or
gel concert O. H. Peasgood 2.20 Het Schot-
scho Studio Orkest. 3.10 Pianorecital J. Ka-
dish. 3.35 Sted. Orkest Bournemouth olv. R.
Austin, mmv. I. Kohier (piano). 5.05 Gram.pl.
5.35 Het Sharpe-sextet. 6.20 Berichten. 6.50
Het Vario-Trio. 7.35 BBC-Dansorkest olv. H.
Hall. 8.20 ..The purple pileus", spel van L.
Gilliam. 9.05 BBC-Militair-orkest olv. N W.
O'Donnell. mmv. Fr. Kesley (bas). 9.50 Be
richten 10.10 Nieuws uit Amerika. 10.25 BBC-
Orkest olv. Amers. 11.20—12.20 Maurice Win
mek en zijn Band.
RADIO PARIS 1648 M. 7.20 en 8.20 Gram.pl
12.35 Orkestccccert olv. Toudie 7.20 Gram,
pl. 8.20 Gitaarconcert Alice dc Belleroche,
9.05 „Les filles dc marbre", spel van Bar
rière. 11.1012.35 Dansmuziek.
KALUNDBORG 1261 M. - 12.20-2.20 Concert
uit rest „Wivex". 3.50—5.50 Omroeporkest
olv. Gröndahl. 8.20 Gram.pl. 9.009.20 Danj
muziek.
KEULEN 456 M. 6.50 Concert, 10.50 Zang,
viool en piano. 12.20 Weragkamerorkest olv,
Hagestcdt. 2.35 Gram.pl. 4.20 Zang en piano.
5.20 Orkestconcert olv. Hess en solisten 7.30
Dansmuziek. 9.05 Militair concert. 10.50—
12.20 Omroeporkest, -kleinorkest en solisten.
BRUSSEL 322 cn 484 M. 322 M.» 12.20
en 1.302.20 Max Alexys' orkest. 5.20 Gram,
pl. 5.35 Kamermuziek. 6.35 Zang. 6.50 Vocale
duetten. 7.20 Gram.pl 8.20 Salonorkest olv.
Walpot. 10.30—1120 Paul Godwins orkest.
484 M.: 12.20 Gram.pl 12.50 Omroepor
kest olv. Douliez. 1.50—2.20 Gram.pl. 5.20
Orgelconcert 5.50 Gram.pl. 6.50 Omroepor
kest olv. Douliez. 7.35 Klarinet-recital. 8.20
Symphonieconcert olv. F. André. 10.35—11.15
Gram.pl.
DEUTSCHLANDSENDER 1571 Meter. -
75.35 Rijkszending: Heilig ist das Blut. 9.05
Gram.pl. 9.20 Oude en nieuwe marschen. olv.
Fuhsel. 10.20 Berichten. Hierna orgelspel.
11.05 Weerbericht. 11.20—12.20 Dansmuziek
uit Berlijn.
dien, heeft zijn derden druk beleefd. Het
werkje beoogt hen, die van het schaakspel
nog in het goheel niets weten, van de re
gels op de hoogte te brengen en voor het
schaakspel te winnen. Oiu laaistgenoemd
doel te bereiken moet een werkje propa
gandistische waarde bezitten, dus: popu
lair geschreven zijn. En dat is het. ook.
Het brengt den leek juist zoover, dat hij
een partij kan spelen en gaat uiteraard
niet verder dan den lezer de spelregels bij
te brengen. Voor belangstellende leeken op
sohaakgebied een handig boekjet
MET DEN LANDMETER OP STAP
VI
Goeiemorgen, meneer Piket, goed geslapen?
Uitstekend, meneer Vat; bent U al reisvaardig?
Ja, ik was al vroeg op, want als we punten van Maasburg
aan Amersfoort moeten vastmeten, zal de dag wel lang moeten
Dat is nu niet noodig. Met de punten, die we vandaag ge
bruiken, is dat al gebeurd.
Kijk, dat is er een, een zoogenaamde Kad.-steen, een paal
van beton; in den kant is een halve ronding uitgespaard,
waarin precies een jalon geplaatst kan worden. Zoo'n paal is
stevig en blijft in eenigszins vast terrein behoorlijk op zijn
plaats, tenzij hij natuurlijk ontgraven wordt, wat een enkelen
Keer gebeurt door andere overheidsdiensten, die dan nog goed
denken te doen door hem weer ongeveer op zijn plaats te zetten,
znaar de paar centimeters, die hij dan verkeerd staat, zijn juist
voor ons funest. Wien een Kad.-steen in den weg staat, moet het
Kadaster waarschuwen en er niet zelf aan gaan dokteren. Maar
laten we er nu liever gebruik van gaan maken, dan er bij te
staan filosofeeren. We laten hier een jalon inzetten. Ook bij het
kruispunt van de wegen staat zoo'n paal, waar we ook een jalon
bij zullen zetten. We kunnen nu hier tusschen een lijn uit-
bakenen.
Wat moeten we nu hier eigenlijk meten? Is hier ook iets
verkocht langs dezen landweg?
U weet toch zeker wel, dat hier een nieuwe provinciale
weg komt? Welke hotelhouder zou niet de nieuwtjes van zijn
dorp weten! U ziet ginds de piketten, die de as van den nieuwen
weg aangeven en aan weerskanten daarvan de palen, die de
nieuwe weggrenzen aanduiden. Nu verzoekt de Provincie aan
het Kadaster op te meten de oppervlakten van de stukken, die
van de aanliggende perceelen aangekocht moeten worden om
hiernaar den prijs te kunnen bepalen. Mochten de eigenaren niet
willen verkoopen, dan moet de weg van de onteigening worden
gevolgd. We moeten dus nu aan onze meetlijnen, dat zijn de
lijnen van Kad.-steen tot Kad.-steen, zoowel de oude als de
nieuwe weggrenzen opmeten; de strook daartusschen moet aan
gekocht worden.
Goed, ik begrijp dat, maar waarom staan die Kad.-steenen
dan niet op den weg? Dat meet toch gemakkelijker, want nu
moeten we telkens over de slooten heen en daar is Uw leerling
geen held meer in; dien tijd heb ik gehad! Als U straks aaar-
V stond in ons blad van 5 Augustus.
mee begint, ga ik maar naar huis; daar kan ik ook nog wel
wat doen.
Dat is best, maar ik zal U toch even het waarom uitleggen.
Als we onze vaste punten, die Kad.-steenen dus, in den ouden
weg zetten, is de kans heel groot, het is haast zeker, dat ze ver
stoord worden wanneer men den nieuwen weg gaat aanleggen.
Er wordt aan graafwerk verricht, er worden groote hoeveelheden
zand gestort, die den slappen grond wegpersen. Daarom blijven
we met onze steenen en lijnen in dit geval een eind van den
weg af.
Ja, dat is me weer duidelijk, maar nu nog een vraag, die
misschien erg dom is. U zegt voortdurend: „wij" plaatsen Kad.-
steenen, maar de Provincie heeft hier toch ook al gemeten; heeft
die dan geen steenen geplaatst, die U weer gebruiken kunt? En
als de Provincie dan haar meting aan U gaf, behoefde U niet
meer te meten. Ik vraag dat maar, want dat lijkt me over
bodige ambtenarij, waar wij zakenmenschen niets van vatten.
Meneer Vat, daar heeft U een onderwerp aangeroerd, waar
over we een heelen dag zouden kunnen praten. Deze weg wordt
inderdaad tweemaal gemeten en. dat komt, doordat iedere dienst
een ander belang bij de meting heeft en andere eischen van
nauwkeurigheid aan de meting stelt. Maar ik kan U misschien
troosten met er aan toe te voegen, dat de samenwerking tus
schen landmetende overheidssdiensten in deze tijden van be
zuiniging ernstig wordt overwogen en dat er gelukkig reeds voor
beelden van een dergelijke samenwerking bestaan. De toekomst
zal zeker in ruime mate samenwerking doen zien tusschen
het Kadaster en andere meetdiensten. Maar, de meetarbeiders
hebben de lijn al uitgebakend; ik begin dus maar te meten;
vanavond zullen we samen de resultaten eens bekijken. Maar,
meneer Vat, nu kunt U ons nog een grooten dienst bewijzen.
Als U toch weer over de sloot gaat en dan in het gindsche wei
land die koeien wegjaagt, kunnen we ongestoord doormeten.
Anders staat er zoo dadelijk niet een jalon meer overeind; de
koeien moeten per sé daar tegenaan schuren of ze met den kop
omstooten. Monnikenwerk, in een wei met koeien te meten!
Goeienavond, meneer Piket, -komt U me nu weer eens iets
leeren? Heeft U nog punten aan Amersfoort vastgemeten?
Neen, dat was niet noodig, maar dat is niet zoo vreeselijk
als het er uit ziet, het is maar een klein beetje wiskunde.
Ach meneer, begin daar niet over, dat heb ik nooit geleerd,
dat is meer iets voor mijn zoontje Kees; die is op dc H.B.S.; die
is daar beter in thuis.
Nu meneer Vat, laat U zich er heusch niet door afschrik
ken, het is eenvoudig.
Als U denkt, dat ik het begrijpen kan, dan graag, maar mag
Kees er dan ook bij komen? Misschien krijgt hij ook zin in het
landmeten. Hij zit nu in de derde klas van de H.B.S. Zou hij nu
later ook geen landmeter kunnen worden, of moet hij dan op tla
ambachtsschool geweest zyn?.
Neen, meneer Vat, de landmeterij is wel een mooi ambacht,
maar als Kees de vijf-jarige H.B.S. afgeloopen heeft, zou hij
nog 3Yo jaar aan de LandbouwhoogeschoQl te Wageningen moe
ten studeeren om het diploma van landmeter te verwerven. Daar
na zou hij, na 2 jaar praktijk bij het Kadaster, examen moeten
doen voor landmeter van het Kadaster. Zoo was het tenminste
tot voor enkele jaren, maar tegenwoordig wordt dat examen
voor landmeter van het Kadaster niet afgenomen, omdat het
Rijk voorloopig geen nieuwe landmeters benoemt In Wageningen
afgestudeerde landmeters moeten nu zichzelf een bestaansmo
gelijkheid scheppen. Morgen zult U hier zoo'n civiel-landmeter
ontmoeten. Zoowel zin voor de juristerij, als voor de wiskunde
en een open oog voor de praktijk moeten zij hebben, willen zij
met hun diploma verder iets bereiken. De tijdsomstandigheden
maken het dezen jongen menschen wel buitengewoon moeilijk,
een loonenden werkkring te vindenZoo, Kees, kom er maar
bij, jij bent een wiskunstenaar, heeft je vader verteld; let maar
goed op, of ik alles goed vertel, want het is al zooveel jaren ge
leden, dat ik wiskunde leerde, dat er misschien al weer veel
veranderd is.
Kijkt U eens: ik teeken hier een lijn van, laten we zeggen,
10 c.M. cn nu leg ik aan het begin en aan het eind van die lijn
twee hoeken van een vooraf bepaalde grootte, die ik hier maar
uit de krant knip. Als ik nu de kanten van die hoeken verleng,
krijg ik een driehoek, waarvan ik de twee zijden AC en BC
uitmeten kan. Leg ik nu tegen een van die zijden, bijv. AC,
weer een paar hoeken, dan krijg ik weer een driehoek, waar
van ik dus weer de drie zijden ken.
Ja vader.
Nu vertel ik U hetzelfde nog eens, maar meer landmeet
kundig. Als ik den afstand ken tusschen een toren van Rot
terdam en een van Schiedam en ik meet op die twee torens de
hoeken naar den toren van Overschie, dan is ook bekend de
afstand van dien toren van Rotterdam naar dien van Overschie
en van dien van Schiedam naar Overschie. In Schiedam cn
Overschie meten we weer de hoeken naar Vlaardingen, dan
zijn bekend de afstanden Overschie—Vlaardingen en Schiedam—
Vlaardingen. Hoe precies die eene afstand van toren Rotterdam
tot toren Schiedam bepaald wordt, zal ik nu maar niet vertellen;
dat is niet zoo eenvoudig. De grootten van de hoeken meten we
met een hoekmeetinstrument, den theodoliet. De afstanden Rot
terdam en Schiedam bepalen we natuurlijk niet op die primi
tieve manier, zooals ik met die stukjes papier liet zien, maar die
kunnen we berekenen. Dit is nu de „driehoeksmeting", waarbij
U dus moet opmerken, dat we alleen maar noodig hadden den
afstand tusschen Rotterdam en Schiedam en dat we verder
slechts hoeken te meten hadden. Zoo heeft men nu in Nederland
alle torenspitsen in onderling verband bepaald en, laat ik het
maar eenvoudig zeggen, al die driehoeken geteekend, uitgaande
van de lijn RotterdamSchiedam, waardoor dus een kaart van
al die torens ontstond. Wat heeft men nu verder met die kaart
gedaan? Men heeft over den Onze Lieve Vrouwentoren van
Amersfoort, die ongeveer midden in ons land staat, op die kaart
een kruis geteekend: een lijn Oost-West en een lijn Noord-Zuid.
Men zou nu op die kaart de afstanden kunnen meten van iederen
toren haaks op die twee kruislijnen. In werkelijkheid gaat dit
weer door middel van berekening; dat is weer wiskunde, waar
ik maar niet verder op inga. Die afstanden worden berekend
tot in centimeters! Bij iederen toren behooren dus twee van die
afstanden en men noemt ze de coördinaten van den toren.
Van ongeveer 4000 torens en dergelijke zijn de coördinaten ver
zameld in uitgaven van de Rijksdriehoeksmeting.
Begrijp je het Kees?
Ja vader.
Als we nu andersom te werk gaan,, kunnen we met deze
gegevens weer een soort landkaart teekenen. We beginnen met
een kruis te teekenen en zetten dan bijv. de coördinaten van den
St. Laurenstoren van Rotterdam op dit kruis uit. Doen we het-
zelfde met. den St. Janstoren van Gouda en den St. Jacobskerk
van Den Haag, dan krijgen we deze torens op hun juiste plaat
sen op de kaart.
Begrijp je het, Kees?
Ja vader.
U ziet dus, als we coördinaten van punten hebben, kunnen
we deze op de kaart brengen. Zoo bepalen we niet alleen van
torens, maar ook van andere voorwerpen, bijv. van de Kad.-
steenen, de coördinaten. Deze geven dus ae afstanden van zoo'n
steen oostelijk of westelijk en zuidelijk of noordelijk van Amers
foort, dus heb ik niet te veel gezegd, toen ik vertelde, dat ze
aan Amersfoort waren vastgemeten!
K~ Neen, nu geloof ik het wel te begrijpen. Begrijp jij het ook,
Ja vader.
Dan moet jij me eens vertellen, Kees, hoe groot de afstand
is van den toren van Maasburg tot den toren van Amersfoort.
Tot op een centimeter, hoor! De coördinaten van den toren
hier zijn: westelijk van Amersfoort 66976.S7 meter en zuidelijk
van Amersfoort 34639.65 M.
Nu, dat kan ik best uitrekenen; daar is niets aan! Het
gaat met de stelling van Pythagoras. Het eerste getal verhef Ik
tot de tweede macht en dat doe ik ook met het tweede; dan tel
ik die twee tweedemachten bij elkaar op en ik trek den wortel,
tallen! Z°° SSUW' want het zi^n heel Sroote ge-
Dat geeft niets; ga jij je gang maar, wij wachten wel.
u' hem hoor! Vader, de afstand van den toren hier
tot dien van Amersfoort is 75404.29 meter.
Wel, wel, hog is het mogelijk!
