De mechanisatie in de sigaren-
industrie
DONDERDAG 2 MEI T935 TWEEDE BLAD PAG 5
Waar het eigenlijk om gaat alhier, fabrikante van de bekende Edelacfht-
6 baar-sigaren, dankbaar, dat zij ons in de
yv gelegenheid heeft willen stellen in die siga-
U6 argumenten pro renfabricatie een inzicht te krijgen en voor
en COntra de groote gastvrijheid, waarmede zij ons
daarbij heeft ontvangen.
Ti De firma Wijtenburg heeft een zgn. half
Jrloe WOrdt een Sigaar gemaakt gemechaniseerd bedrijf, waarin een perso
neel van ongeveer 250 man werkzaam is.
Zelfs de meeste Lei denaars weten niet, dat
de Sleutelstad zulk een vrij omvangrijk si-
garenbedrijf bezit, maar dat zal ook wel een
gevolg zijn van het feit, dat de verschillen
de afdeelingen van deze sigarenfabriek nog
al verscholen en verspreid liggen, zoodat
hetgeen zich naar buiten aan het oog ver
toont, omgekeerd evenredig is aan hetgeen
naar binnen aanwezig is.
Leiden, 29 April.
Er wordt op het oogenblik een heftige
Strijd gestreden over de kwestie van de
mechanisatie in de sigarenindustrie.
De oorsprong der kwestie
"Deze strijd vindt zijn oorsprong in een
request aan de landsi;egeermg, waarin aan
gedrongen wordt op een ingrijpen van regee
ringswege om de voortschrijdende mechani
satie tegen te gaan op zoo drastische wijze,
idat de machines, die thans voor de fabricage
Ivan sigaren worden gebruikt, tol verdwij
ning zijn gedoemd. Men tracht dit te berei
ken door een wijziging in de Tabakswet,
waardoor de bestaande onderscheidingen
tusschen cigarillos, sigaren enz. vervallen
en plaats maken voor drie andere catego-
riën, nml. a. geheel uit de hand vervaardig
de sigaren; b. half mechanisch vervaardig
de sigaren (bosjes-machine) en c. geheel
mechanisch vervaardigde sigaren (compleet
machine). Een verschil van iy2 pet op ac
cijns tusschen elk van deze categoriën, zoo
meenen de requestranten, zou eventueel vol
doende zijn, om zoowel de bosjes-machine
als de compleetmachine overbodig te maken
Geen enkele fabrikant tenzij misschien
iemand, die het allergoedkoopste product
Ivervaai'digt zal er bij een dergelijke ac
cijnsheffing voordeel in zien nog een ma
chine te houden. Ondernemingen, die bereid
zijn zich langzamerhand aan te passen zou
den dan als belooniner daarvoor gedurende
den overgangstijd vrijstelling van het ver
hoogde recht kunnen krijgen.
Dit request was de knuppel, die het hoen
derhok in beroering heeft gebracht Als
reden, waarom deze beroering is teweeg ge-
hracht, wordt opgegeven de schadelijke in
werking, welke de mechanisatie op de werk-
1 zou hebben.
Een ingewikkelde kwestie
Het valt oogenblikkelijk in t oog, dat deze
kwestie er een is van een buitengewoon in
gewikkeld karakter. Op 't eerste gezicht ziet
de aanleiding er van: de strijd tegen de
werkloosheid onder de sigarenmakers, er
zeer sympathiek uit, maar alvorens men
deze svmpathie gaat uiten, dient men zich
toch wel terdege op de hoogte te stellen van
al de argumenten, welke de voor- en tegen
standers op het tapijt hebben gebracht en
deze argumenten tegen elkaar af te wegen,
omdat een overhaast oordeel in een derge
lijke zaak tot zeer ongewenschte consek
ties kan leiden.
Hoe wordt een sigaar gemaakt?
De leek vraagt zich in de eerste plaats af:
H' ennt het een sigarenfabriek eigen
lijk (u.jV Hoe wor*+ flen sigaar gemaakt?
Wij 4ia de finaa A, £L i. Wijienhurg,
De bosjesmachine
We staan dus ook niet te lang bij dit voor
bereidende werk stil, maar begeven ons
naar de sigarenmakerij. waar allereerst het
binnengoed met het omblad tot het zooge
naamde bosje wordt verwerkt. Dit geschiedt
bij de firma Wijtenburg eveneens machi
naal. Door de bosjesmachine wordt het om
blad om het binnengoed gerold en het daar
door ontstane bosje, dat dus nog slechts een
half-product is, wordt in de sigarenvorm ge
legd en tweemaal in den vorm geperst om
een gelijke en naadlooze persing te krijgen.
Het halfproduct is dan gereed om in de
handen der sigarenmakers te komen, die er
het dekblad omrollen. Ook dit laatste kan
machinaal geschieden door de zgn. com
pleetmachines. Er zijn reeds enkele van
deze machines in gebruik, maar toch uit
sluitend voor het goedkoope product. Het
dek-oprollen geschiedt nog voor verreweg 't
grootste gedeelte met de hand. Ook in het
sigarenverbruik heerscht een bepaalde mode
en de sigarenvorm wijzigt zich naar die
mode. Om de nieuwe, maar moeilijke mo-
Een kijkje in een gedeelte van de bosjes makerij van de to. X. H. J. Wijtenburg te
Leiden. Met de machines die men op de foto ziet wordt het half-product, het z.g.n. bosje
gemaakt. De machine rolt het omblad om het binnenwerk. Het meisje rechts legt het
omblad in. Het meisje links haalt het bosje uit de machine en legt het in den vorm.
Op den voorgrond links een pers die de bosjes in de vormen perst. Links op
den achtergrond zijn jongens bezig de eenmaal geperste bosjes in den vorm te keer en,
waarna de bosjes voor de tweede maal worden geperst.
Bij een beschrijving van hetgeen we ge
zien hebben, zullen we ons uitsluitend be
palen tot hetgeen bij de fabricage van de
sigaar te pas komt
We komen dan allereerst aan de machi
nale stripperij en drogerij van het binnen
goed. De opslagplaatsen der tabakken, de
invochtkamer en de machinale kerverij,
gaan we voorbij, hoe interessant deze ook
mogen zijn. De stripperij is een machinale
bewerking, waardoor hét tabaksblad ont
daan wordt van de stelen, van het stof en
zand op een ingeni©U6e en hygiënische wijze
met zoo groot mogelijk rendement. Deze
machine is in den strijd niet betrokken. Het
zou de klok vele tientallen jaren terugzet
ten zijn, om hier het onhygiënische en ver
schrikkelijk tydroovende handenwerk weer
in te xoeren.
deïne modellen van het dekblad te voorzien,
wordt een bekwame sigarenmakershand
vereischt en geregeld moeten jonge sigaren
makers worden opgeleid in de avonduren
om dit verantwoordelijk werk te leeren.
Als de sigarenmaker de sigaar klaar heeft
Is zij intussChen nog allerminst voor ver
zending gereed. De sigaren worden thans,
nadat ze geteld en gecontroleerd zijn, in
kisten verpakt en naar de sorteerderij ge
bracht. waar ze op kleur worden gesorteerd.
Dit sorteeren is een zeer precieus werk.
Men behoeft alleen maar te weten, dat ge
sproken wordt van het sorteeren in 36, 52
en 78 kleuren, om dit te beseffen. De siga-
rensorteerder pakt de sigaren tevens in op
het zgn. „droogfust", dat naar de droog-
kamer wordt gebracht. Deze droogkamer
wordt op geilikmati3a temperatuur ver
warmd, om te voorkomen, dat door overver
hitting de sigaren te snel zouden drogen en
dientengevolge zouden kunnen uitdrogen en
an smaak en aroma verliezen.
Om de persvorm te behouden, worden
voor de eerste droogdagen de droogkistjes
in zware persen geplaatst. Nadat de sigaren
zijn uitgewerkt, moeten ze nog eenige da
gen nadrogen. Dan zijn ze klaar om verpakt
te worden in het geëtiketteerde fust of in
de blikverpakkingen, zooals deze thans in
talloos vele variaties in de winkel-etalages
worden gevonden.
Over wat er bij deze verpakking nog alle
maal te pas komt, zullen we ook niet uit
weiden. Ook hier kan de machine aan vele
handen werk ontnemen bij de firma Wij
tenburg geschiedt bijna alles nog met de
hand maar ook deze afdeeling is niet in
het geding.
Het hart der kwestie
Het gaat uitsluitend over de eigenlijke
sigarenfabricatie, dus over de bosjes-machi
ne en de compleetmachine, maar toch over
de bosjes-machine in de eerste plaats, om
dat de compleetmachine nog in slechts wei
nig fabrieken is ingevoerd en hoofdzakelijk
voor de vervaardiging van cigarillos. De
bosjesmachine heeft reeds een belangrijk
aandeel in do sigarenfabricage. Er zijn fa
brieken geweest, die haar weer hebben los
gelaten, omdat zij er niet mee overweg kon
den, maar daar, waar men het uithoudings-
:rmogen heeft gehad om de kinderziekten
mee te doorworstelen en waar men haar
geperfectioneerd heeft, levert zij een keurig
en aan alle eischen voldoend poduct op, dat
voor het handwerk niet onder behoeft te
doen.
De machine wordt bediend door meisjes.
Twee meisjes zitten bij elke machine, maar
daarnaast zijn meisjes noodig, om het om
blad gereed te maken, een jongen, om de
productie op te halen, jongens om de siga
ren in het persblok te keeren, kortom het
verschil in aantal arbeidskrachten, dat bij
de machine noodig is en het aantal sigaren
makers dat zender de machine noodig zou
zijn, is niet zoo groot.
Het verschil, waar het op aankomt is, dat
sigarenmakers vervangen worden door jeug
dige en vrouwelijke arbeidskrachten, het
geen natuurlijk een belangrijke
ring geeft.
Het Comité-pro
Het Comité, dat zich tot taak gesteld
de mechanisatie tegen te gaan en dat be
staat uit vertegenwoordigers van de werk
nemersorganisaties en van een aantal werk
gevers, heeft natuurlijk verschillende argu
menten, om zijn standpunt te verdedigen.
De sigarenindustrie, zoo zegt het, verkeert
in een bijzondere positie. Vermindering van
de export is nauwelijks te duchten, omdat
er hoegenaamd geen export is. Een beper
king van machines zal geen noemenswaar
dige prijsstijging tengevolge hebben. De me
chanisatie kan geen blijvend voordeel voor
de afzonderlijke bedrijven brengen. Het ten
gevolge van de werkloosheid ontstane rand-
bedrijf is door de machines niet bestreden,
integendeel het is er door bevorderd, omdat
een gedeelte der werkloos geworden arbei
ders tracht in het levensonderhoud te voor
zien door zelf een bedrijfje te stichten of
onder het loon te gaan werken. En bij en
boven dit alles voert het comité aan het
groote argument van de besti.jdlng der
werkloosheid.
Er is echter ook een commissie tegen be
perking der mechanisatie, "ertegenwoordi
gaode «to «roep werkpevew, die «verkan
met een personeel van ongeveer 6000 werk
nemers. Deze commissie is van opinie, dat
de mechanisatie ook in de sigarenindustrie
niet alleen onafwendbaar maar een nood
zakelijkheid daarvoor is bij haar tegen
woordige en toekomstige taak om de
sigaar die gefabriceerd wordt in aan wette
lijke en sociale en hygiënische eischen vol
doende fabrieken, als volksbehoefte in Ne
derland in stand te houden. Het argument
dat de export van geen beteekenis is, noemt
zij kortzichtig. Geen gelegenheid mag wor
den verzuimd om het verloren gegane ex
portterrein te herwinnen. Er is. zoo zegt zij
verder een stijgende vraag naar de sigaren
uit de laagste prijsklasstn. De machines
vormen de eenige mogelijkheid om die goed
koope productie te brengen binnen het ka
der van de gereglementeerde, aan alle wet
telijke eischen voldoende fabrieken. Een be
lemmering van deze machines kan dus wel
degelijk een prijsstijging meebrengen. Er is
geen principieel verschil bij de ontwikke
ling der techniek in de sigarenindustrie
met die welke zich in alle industrieën in
de laatste honderd jaar heeft afgespeeld. De
ontwikkeling van het randbedrijf zal door
de concurrentie van het gemechaniseerde
bedrijf kunnen worden tegengegaan. Indien
de machines uit het bedrijf verdwijnen, zal
het randbedrijf alleen moeten voorzien in
de vraag naar billijke sigaren en daardoor
een bloeiend tijdperk tegemoet gaan, wat
niet bevorderlijk is voor fiscale en sociale
ROFFELRIJMEN.
EEN GOEDE RAAD
Ten einde zich itegen de schadelijk*
werking van de nicotine
De werkloosheid.
Wat het groote argument van de werk
loosheid betreft zegt de commissie o. a. dat
de stelling dat mechanisatie en rationalisa
tie in het algemeen geen vermindering van
de werkgelegenheid meebrengen wordt aan
getoond door het feit dat de werkloosheid
van 15.4 in 1923 daalde tot 5 in 1930,
juist het tijdperk dat de mechanisatie zich
belangrijk is gaan ontwikkelen. (Later is
het percentage weer geklommen tot 24.2
Verder verwijt de commissie het comité,
dat het totaal verwaarloost de werkloosheid
die ontstaan is door het catastrophaal ver
lies aan export, terwijl ook geen rekening
wordt gehouden met de opname van andere
(jeugdige) werkkrachten.
En voorts zegt de commissie dat het haar
voorkomt, dat niet primair bedoeld wordt
de werkgelegenheid te behouden, maar dat
primair langzamerhand is geworden een be
langenstrijd onder de fabrikanten, aangezien
die machines die door het comité het felst
bestreden worden, in de fabrieken van hen,
die geen beperking wenschen, bij beproe
ving geen succes hebben gehad, terwijl juist
die machines voor de werkgelegenheid hot
minste gevaar opleveren. De werkloosheid
wordt niet verminderd, zegt de commissie,
door beperking van de machines, integen
deel zal de werkloosheid worden vergroot,
aangezien met de sigarenmachines slechts
een sigaar wordt geproduceerd voor een spe
ciale markt, n.1. de goedkoopere lijn, en
welke markt nimmer door een handmatig
fabriceerende fabrikant kan worden voor
zien. Ook tegen de manier waarop men de
beperking wil doorvoeren namelijk door een
accijnsverhoogiag voor machinaal vervaar
digde sigaren, welke manier zij weinig fair
en ook onvervulbaar en niet loonend vindt,
trekt de commissie te velde, terwijl zij er
ten slotte nog op wijst, dat de werkloosheid
in de sigarenindustrie grootendeels zou zijn
opgeheven, wanneer de buitenlandsche
werkkrachten, werkzaam ook fn verschillen
da fabrieken dat door bet county vert^on-
Terwijl ik aan mijn pijpje trek
En wolken fabriceer,
Waarin ik naar gewoonte op
Een liedje mediteer
Ontdek ik door de dikke mist
Een vaag courantbericht
Dat min of meer vijandelijk
Mij aan te staren ligt:
Een man die er verstand van heeft
Heeft naarstig nagegaan
Het nadeel dat tabaksgebruik
Ons doet en heeft gedaan.
Hij concludeert: de lever loopt
Voornamelijk gevaar
Door 't laatste derdepartje van
De pijp of de sigaar.
Dus geeft hij ons een goede raad:
Werp weg een flinke rest,
Dat is tegen een leverkwaal
En voor jezelf het best.
Ik dacht zoo: deze wijze wenk
Aan 't dampende publiek
Kon regelrecht afkomstig zijn
Van een tabaksfabriek
Of van een sigaretten- of
Sigarenfabrikant
Die op de werkeloosheid in
Zijn werkplaats is gebrand,
Want wierpen wij éen-derde weg
Van al ons rookgerei
Dan was 't in hel tabaksbedrijf
Weer spoedig wassend tij!
Ik voel daar veel voor, maar helaas
Ik vrees dat het niets wordt:
Mijn vrouw heeft juist eèn-derde op
Mijn rookbudget gekort.
(Nadruk verboden.) LEO LENS
woordigde fabrikanten, zouden worden ver»
vangen door Nederlandsche arbeiders.
Wij hebben het standpunt van de com
missie tegen de mechaniseering in de siga
renindustrie vrij uitvoerig weergegeven om,
naar objectieven maatstaf evenwicht Ie tie-
waren tegenover het zeer zware argument
van de voorstanders der beperking, dat be
strijding der werkloosheid hun hoofddoel is.
De regeering en de volksvertegenwoordi
ging staan hier dus wel voor een zeer moei
lijke taak, omdat allerlei kwesties van al
gemeen economischen aard hier ook nog
een woordje meespreken. Wij kunnen daar
verder niet op ingaan Onze bedoeling -vas
slechts aan te geven om welk onderdeel
van de sigaren-industrie het hier gaat en
om het pro en contra tegenover elkaar te
stellen, waarbij wij het aan den lezer over
laten om zijn conclusie te trekken. Ais tui
k-aïF
De jury keurt de ingezonden schilderstukken voor een Zaterdag in 't Stedelijk Museum te Amsterdam te openen
voorjaarstentoonstelling.
Vol blijde verwachting zien de bewoners van Noord- en Noordwest-Rotterdam hoe het werk van den nieuwen
ingang van het Delftsche Poort-station vordert. Het ligt in de bedoeling, 't werk met Pinksteren gereed te hebben
Van de Wereldtentoonstelling te Brussel. Hierboven: de hoofdallee, uitloopend op het plein waar een fontein haar
waaiers van water omhoog werpt. Bij het pijltje ziet men den toren van het Nederlandsche paviljoen. Rechtsche
foto: het inwendige van 't modelstation, waar de nieuwste treintypen zijn geëxposeerd. Een sterk contrast met de
stroomlijnwagens vormt het antieke treintje.
