adÖjJ
Het Duitsche heidendom
MAANDAG 8 APRIL 1935
T O G A'S - HEERENKLEEDING
Firma C. JöRG Sr. UTRECHT
OPGERICHT 1819 SCHOUTENSTR. Nr. 7
Kerknieuws.
GEREF KERKEN
roepen: Te Leek (Gron.), J. Dijk te Sei-
NED. HERV. KERK
Beroepen: Te Sittard, J. M. SnethJage te
Appelscha Te Beersrjellum, cand. H. de Boer
Gnjpskerk (Gron.).
Aangenomen: Naar V i a n e n, L. Knier te
Birdaard. Naar Bandoeng. (Iod. Kerken). A.
Duetz te Durgerdam. Naar Siddeburen, S. de
Vries te Nieuw-Amsterdam.
Bedankt: Voor Vollenhove, J. Loos
Oudega (W.).
GEREF. GEM.
TOEGELATEN TOT DEN H. DIENST
De classis Tie] der Geref. kerken heeft peremp
toir geëxamineerd en met algemecne stemmen
gelaten tot den dienst des Woords en der Sacra
menten, cand. G. F. Snel. van Haulerwijk, be
roepen predikant van Aalst. Hoensa—Driel, Ros-
sum en WeiJ.
De classis Zutphen der Geref. Kerken heeft
peremptoir geëxamineerd en met algemeene stem
men toegelaten tot den Dienst der Woords en der
Sacramenten cand. O .C. Broek Roelofs,
hulppred. te Nijvercal, beroepen predikant van
Geestcren-Gelselaar.
AFSCHEID, BEVESTIGING. INTREDE
Ds. M. Heuzeveldt hoopt 28 April a.s.
afscheid te nemen van de Ger. Kerk te Nieu-
werkerk (ZZijn bevestiging in Haters-
woude is bepaald op 5 Mei en rijn intrede op
6 Mei. Bevestiger is Ds. J. P. Unger te Bruinisse.
Ds. W. BREUKELAAR
Naar wij vernemen heeft de emeritus-predikant
ds. W. Breukelaar te Santpoort aan den ker-
keraad der Gereformeerde kerk aldaar kennis ge
geven, dat hij de bestaande overeenkomst, waarbij
hij zich had vérbonden aan deze kerk eenige dien
sten te bewijzen, wenscht te beëindigen.
Ds. G. KOENEKOOP
Naar we vernemen is de toestand van Ds. G.
Koenekoop. Geref. predikant te 's-G raven-
moer. die door een ernstige griepaanvd werd ge
troffen zoodat zijn toestand enkele dagen critiek
was. thans vooruitgaande en het levensgevaar ge-
Ds. G. PLOOS VAN AMSTEL
Naar wij vernemen, zal ds. G. Ploos van Amstel,
em. pred. van de Geref. Kerk van Oppenhui-
cen sedert 26 Maart 1933. zich in den loop der
volgende maand te Kockengen vestigen, ten
einde de kleine Geref. Kerk aldaar te dienen Ds.
Ploos van Amstel is thans 67 jaar. De gemeente
te Kockengen telt 185 zielen met 80 belijdende
leden en is vacant sedert 5 Juni 1932. toen Ds. J.
Visser met emeritaat ging.
DUINZICHTKERK s-GRAVENHAGE
De opening der Duinzichtkerk te 's-Gravenhage
(wijikpredikant Ds. L. D. Poot), zal plaats vin
den Zaterdagmiddag 13 April te 3 uur.
KERK TE SEBANG
Te Sebang op Noord-Sumatra werd in de vorige
maand een nieuw gebouwde Protestantsche kerk
plechtig in gebruik genomen en een kerkeraad ge
kozen. Onder de aanwezigen was o.a. de gouver
neur van Atjch de heer van Aken. De plechtigheid
werd geleid door Ds. Eckenhausen. Onder de
sprekeds behoorde ook de „soldatendominee" Ds.
L. Theou.
GOEDE TIJDING UIT RUSLAND
Soortgelijke teekenen zijn ook af te lezen uit de
jongste berichten over de godloozenpers in Rus
land. Das Evangelische Deutschland meldt, dat
een der groote bladen, welke in 1931 nog een op
laag van 500.000 exemplaren had. moet ophouden
te verschijnen, dat een ander blad van een oplaag
van 199500 in 1931 terugzonk op 100.000 oplaag
■thans. De Antirehgiosnik telde in 1931 31.500
exemplaren, thans slechts 12.000, enz. Het ver
schijnsel moe: algemeen zijn. Het wil niet zeggen
aldus zegt Das Evangelische Deutschland er bij,
dat de Godloozen-actie vermindert, maar wel dat
het aantal belangstellende lezers in deze soert lec
tuur zeer sterk terugloopt.
DE LEZINGEN VAN Prof. BARTH IN DRUK
De 8 voordrachten over de voornaamste stukken
der Christelijke leer. welke Prof. Dr. Karl Barth te
Utrecht heeft gehouden. zuHen binnenkort bij Cal
lenbach te Nij kerk in een Nederlandsche mt-
gave verschijnen. Dr K. H. Miskotte, Ned.
Herv. predikant te Haarlem, heeft de bewerking
van de gesproken voordrachten op zich genomen
en zal de uitgave uitvoerig van aanteekeningen
voorzien.
VERSCHIL VAN WAARDEERING
Van hoe uiteenloopend gezichtspunt „het won
dere ambt" soms bekeken wordt, kan men aflezen
■uit de volgende, naast edkaar te leggen uitspraken.
De eerste is van „Een leek", die z'n hart uitstort
in het Algem. Weekblad, en den grooten onbeken
den dominee „Men" aldus aanvalt:
„Men kan net zooveel huisbezoek doen, catechi
saties en preeken houden als men wil. En dat is
toch het eigenlijke werkl Vergaderingen leiden,
boeken en kranten schrijven moest eigenlijk alleen
geschieden op „verloren uren". Voor het eigenlijke
werk betaalt de gemeente toch de tractementen.
Stelt u voor dat dokters of leeraars ook zoo eens
te werk gingen als veel theologen, en maar gewoon
hun eigenlijke werk een dag stop zetten om ge
noeglijk op reis te gaan en een of andere vergade
ring te houden! Maar neen, dat kan niet die
worden gecontroleerd, iets wat in ens presbyte-
riaal systeem klaarblijkelijk onmogelijk is. als heb
bende geen bisschoppen.
„Men zegt: de Kerk heeft de greep op de massa'
verloren. Men vindt dat klaarblijkelijk een mooi#
uitdrukking,, want ik heb dit al verscheiden maal
gelezen. Maar zou het ook moeten zijn: de Kerk
heeft de greep op haar ambtsdragers verloren, na
melijk om die te kunnen terecht zetten!".
Een ietwat andere toon ademt de waardeering
van Prof. Schilder, die in de Reformatie den pre
dikant ziet als slachtoffer der „democratie":
„Onze predikanten dat teekent hun trouw -
leven dicht bij de gemeente. Noem dat. zoo ge wilt
met het rare woord „democratisch". Maar ze
den ook vaak slachtoffers van die democratie. De
liefde van velen verkoudt: niet, dat vele beurzen
leeg worden is ons ongeluk, maar dat nog meer
harten verkillen. En dat velen durven praten over
dingen, waarvan men geen verstand heeft. Al onze
tr.enschen betalen de rekeningen der medicijnmees
ters huns vleesches: ze begrijpen, niet te weten,
wat de studie der medische heeren, noch wat hun
beroep kost. willen ze het naar behooren vervullen
Met de advocaten, de leeraren bemoeien ze zich
ook niet. Maar met de predikanten bemoeien ze
zich wel. Wat weten ze ervan, hoewel de theolo
gische studie heeft gekost en nóg kost?
,,Ach, kwam de geest van vertrouwen terug".
KERK EN STAAT IN
DUITSCHLAND
Bisschop Mahrarens gearresteerd
Voor den Dom te Darmstadt
Ook de eerste Zondag van April is voor het
kerkelijke leven in Duieschland weer een dag
onrust gew eest, 't Was te voorzien: de leiders der
Belijdenisbeweging hadden vooraf doen wete
als protest tegen het gewelddadig optreden v.
overheid in alle Belijdeniskerken Godsdienstoefe
ningen voor de bevrijding der gevangen genomen
geestelijken zouden worden gehouden, waarbij
voor de eerste maal de namen der betrokkenen
van den kansel zouden worden voorgelezen. Als
teeken \~an protest zouden voorts vóór het begin
en na afloop van den dienst de kerkklokken
De klokken zwegen
Zoo is het gisteren geschied. Voor den aanvang
en na afloop der diensten bleven de kerkklokken
stom als protest tegen dc gevangenneming v«
predikanten in Hessen. Nassau en Saksen. Speciale
gebeden werden uitgesproken voor een spoedige
bevrijding van de gevangen genomen geestelijken.
Dr. Mahrarens in arrest
Voorzoover thans bekend, zijn in of bij deze
diensten geen iucidenten x'an beteekenis voorge
vallen. Alleen te Darmstadt heeft een gebeurtenis
plaats gehad, die bewijst, dat men van polltiewegf
thans zonder scrupules gaat optreden. Daarheen
had zich begeven de landsbisschop van Hanno'
Dr. Mahrarens, leider der voorloopige regeering
de Belijdeniskerken, om de predikanten in
Hessen in hun verzet aan te moedigen, of, volgens
:n soepeler lezing: hen gerust te stellen.
Toen nu Dr. Mahrarens. te zamen met ds. Breit
uit Beieren den Dom wilde binnengaan, werd hij
gevangen genomen en eenige uren later nadat de
diensten gehouden waren, weer in vrijheid gesteld.
Het N. v. d. D. licht dit aldus toe, dat dc rijks
bisschop Müller aangestelde Hessische bisschop
Dietrich hoorde van Mahrarens' aanwezigheid en
invloed bij den stadhouder van Hessen,
Sprenger. aanwendde, om Mahrarens te verhinde
ren den dienst in den Dom bij te wenen. Dr Breit
die bisschop Mahrarens vergezelde, is de rechter-
van den oppositioneelen bisschop Meisner uit
Beieren
De zilveren koorde
In aansluiting op de destijds vermelde bedreigng
in Regeeringszijde. dat de finanóee'e band tus-
schen Kerk en Staat zou verzwakt, zoo niet door
gebroken zou worden, valt te wijzen op een besluit
an het Geref. deel der Belijdeniskerken, om. ten-
inde ce opleiding der predikanten onafhankelijk te
maken van de invloeden van den staat, met eigen
middelen een Gerefc .-meerde Hoogeschool voor de
theologen te stichten.
Verder zouden er voorbereidingen worden ge
troffen. om het financieel beheer geheel in handen
te krijgen, opdat ook dit laatste voorwendsel van
de overheid om zich in kerkelijke aangelegenheden
te mengen, zou vervallen.
PASTORIE BOUW
Door den Raad der Geref. Kerk van De G 1 i n d
is besloten een pastorie te bouwen De bouw is
td aan het Timmerbedrijf van De Rudolph-
sidchting voor de som van f 5150. De termijn van
oplevering is gesteld op 4 Aug. e.k..
ZENDING EN PHILANTHROPIE
OECUMENISCHE VERGADERINGEN
De Wereldbond voor Protestantisme, voorzitter
prof. dr. J. R. Slotemaker de Bruine, secretaris dr.
G. Ohlemiiller, Friedrich Wilhelmstrasse 2a te
G. VAN LEEUWEN Z<«£.\
LEIDERDORP
Ke rkorge I bouwers
STEMMEN RESTAUREEREN
ELECTRISCHE WINDMACHINES
Opc«richt ing:t
NEDERL. OECUMENISCH
JEUGDCOMITE
Eerste conferentie
Het Ned. Oecumenisch Jeugdcomité hield
gedurende het afgeloopen weekeind zijn eer
ste conferentie op Woudschoten te Zeist met
vertegenwoordigers van alle aangesloten
rcligicuso jeugdvereenigingen. Zoo de N.C.
S.V., Ncd. Jonge-lings Verbond, Federatie van
Chr. Vereen, van en voor vrouwen en Meis
jes, Oud-Katholieke, Luthersche, Doopsge
zinde en Vrijzinnige Jongeren.
De conferentie ving aan met een oriën-
teerend referaat van Dr. C. J. B1 e e k e r
van Apeldoorn, die een overzicht gaf van
ontstaan en groei der Oecumenische Bewo
ging. Haar wortels liggen diep in de historie,
toen er nog een ongeschonden eenheid be
stond in de eerste eeuwen van het Christen
dom. In het Evangelie liggen twee lijnen:
particularisme en universalisme. In over
eenkomst daarmee vertoont zich ook de kerk
als een pluriformiteit van typen, die zich
allen als christelijk kunnen legitimeeren.
Spr. gaat dan na hoe- deze eenheid ver-
brokelL Na de afscheiding der Grieksch Ka
tholieken maakt ook weer de Hervorming
een einde aan de eenheid der Westèrsche
kerk in de middeleeuwen, de Hervorming,
die zelf weer op haar -beurt allerlei verdeeld
heid oproept.
Gedachten aan verzoening en hereeniging
komen in alle eeuwen op, zoowel bij Lui hei
en Calvijn met zijn wereld protestantisme,
als bij Witzel, Melanchton en Erasmus. In
den negentiende eeuw geschiedt zoo een op
leving van oecumenisch besef, maar meer
ontspruitend aan den tijdgeest en dan ook
zonder daadwerkelijke kracht. Wereldbon
den worden gesticht, internationaal contact
allerwegen gezocht. Verder nationale en in-
terconfessioneele aaneensluitingen. Hier lig
gen de bouwsteenen voor de oecumenische
beweging, waarvoor Söderblom den eersten
steen gelegd heeft na de voorbereiding van
de Oud-Katholieke Kerk vooral, met name
an Döllinger.
Momenteel valt het oecumenisch leven in
drie secties uiteen: de Wereldbond der Ker
ken. „Life and Work" kortweg Stockholm,
„Faith and Order" kortweg Lausanne.
Vele problemen belemmeren nog deze her-
eenigingspogingen der Kerken. Buiten Rome
kan een oecumenische beweging éigen-
lijk niet bestaan. Het orthodoxe Protestan
tisme is zeer huiverig voor verwatering der
beginselen. Ten derde is het nationalisme
een groote hinderpaal. Het gaat er slechts
om, of de Kerk zal denken in termen van
den tijd of in termen van de eeuwigheid.
's Avonds sprak Oud-Katholiek pastoor
A. R. H e y 1 i g e r s uit Den Haag over de
Grondslagen dor oecume-nischc beweging.
Oecumcniciteit aoht spr. niet alleen een
tijdverschijnsel, maar een wezeneigenschap
van het Christendom, evenals dat eschatolo
gisch en teleologisch. De grondslagen liggen
in het Nieuwe Testament, nader bepaald bij
Berlijn en dc Internationale Bond voor inwendig
zending en diaconie, voorzitter eveneens prof. dr
J R. Slotemaker de Bruine, secretaris mr.-K. A. F
J. PI ie ster, Jan Steenlaan 10 te Heemstede, welke
beide internationale bonden onder hun gameen-
schappelifkcn voorzitter in 1934 op Kasteel Hem
men gecombineerd vergaderden, zullen dit jaar te
Praag vergaderen, ditmaal echter niet gecombineerd
dodh direct na elkaar.
Christus. Hij oordeelt over ons in absoluut
heid en de eenheid der Kerk is Zijn directe
eisch. Pluriformiteit kan daarnaast gerust
bestaan, zie de verscheidenheid in liturgieën.
De eigen aard der volkeren zou in starre
uniformiteit niet tot haar recht kunnen
komen. Christus vraagt geen Gleichsohal-
tung, maar eenheid.
Hoezeer bestaat strijd als die eenheid ge
broken wordt. De kerken hebben geen richt
lijn meer voor leer en leven, voor hierarchic
en liturgie. Een ondergeschikt punt van
verschil kan aanleiding zijn tot stichting
van al maar nieuwe kerkgenootschappen.
De oecumenische beweging van vandaag is
nog maar een verlangen naar de groote
eenheid. Tc zeer ontbreekt nog de innerlijke
verbondenheid, die zulk een groote kracht
zou kunnen zijn. Hoogstens is er op 't
oogenblik een coalitie om gemeenschappe
lijk te slagen.
Spr. eindigde met enkele practische op-
m-irkingen tot bevordering van de oecume
nische gedachte. Er zij trouw aan de eigen
kerk, en vooral geduld en geloof. Wat in
duizend jaar vernietigd werd, kan niet in
een jaar worden hersteld. Het groote doel
kan slechts bereikt worden in nederigheid
en gehoorzaamheid.
Zondagmiddag causeerde Mej. L. C. A.
van Ee?phen over dë invloedspogingen
van den Wereldbond der Kerken op den
Volkenbond en besprak ds. L. E. Brandt
predikant met verlof hier te lande, kerke
lijke verhoudingen en oecumenische moge
lijk lieden m Zuid-Afrika.
Het belangrijkste referaat werd 's avonds
gehouden door dr. J. C. W i s s i n g van
Tiel, die sprak over:
Toekomstmogelijkheden
Kansen zijn er voor de Kerk vele, mits er
bereidheid is te strijden. Want het gaat nu
om de laatste dingen. Niet alleen is er een
openlijk-heidens che strooming, maar daar
naast de nog veel gevaarlijker beweging
van zich als ohristendom verhullend en
aandienend heidendom. Symptomen daar
van verschijnen ook ten onzent.
Hier nu biedt zich de kans een krachtig
christelijk gotuigenis te geven. Alleen: dit
getuigenis zal eenparig moeten zijn, in leven
en werken. Wgjjt de eenige weg, waarlangs
in de komende cultuur het Evangelie tot
heerschende norm kan worden, is die der
samenwerking der Kerken.
Practisch kan die worden bevorderd door
de oprichting van plaatselijke oecumenische,
studiecomité's, die lezingen laten houden en
het werk der drie takken Wereldbond der
Kerken Stockholm en Lausanne propageeren
onder de gemeente. Verder door oecumeni
sche diensten en instellingen als de vredes-
dag. Hier ook ligt een taak voor dc jeugd,
zij kan belangrijke stuwing geven.
Evenwel, wij zijn antithetisch, niet synthe
tisch opgevoed. Vele bezwaren moeten over
wonnen worden. De richtingsstrijd ten on
zent doet Adolf Keller uitroepen, dat ons
land het meest kerkelijk verdeeld ter we
reld is. Vroeger zei men: Zie hoe lief zij el
kander hebben en men werd christen. Nu
zegt men: zie hoe zij elkander in de haren
zitten en wordt geen christen. Het moet nu
uit zijn met het geslinger van banvloeken
over en weer. De Volkenbond vertoont
geen ziel, maar hebben alle kerken dan al
het mogelijke gedaan om dien Volkenbond
een christelijke ziel te geven? Ons Chris
tendom vertoont ecu dubbel aangezicht. Hier
de preking: Gij zult niet stelen. Daar roof-
politiek en oorlog uit winstbejag.
Natuurlijk krijgen wij geen christelijke
wereld, maar als ër dan maar is een politiek
gestuwd door de beginselen van het Evange
lie. Wij willen deze dubbelheid niet, aldus
besloot dr. Wissing. Wij willen Hem, die de
Heiland is onzer ziel, belijden als de Hei
land der wereld. In Japan vraagt men -100
vrijwilligers om hun leven te offeren in
bestuurbare torpedo. Men krijgt er 6000. Wie
is bereid Hem te dienen, die niet komt om
te vernietigen, maar om te behouden?
De conferentie werd daarna besloten met
een dienst in de kapel.
ttEin Glaube, der in sick nicht
einis ist, hat fiir die Nation
nur fragwürdigen Wert"
(Va
i Duitschen correspondent)
In confessioneele, zoowel - katholieke als
protestantsche kringen, begint men de re
ligieus? gespletenheid van het Duitsche
volk al meer en meer als een nationaal on
heil te zien. Men erkent weliswaar, dat
dwang van overheidswege, bij voorbeeld
het arresteeren van predikanten en het ver
bieden van voorlezingen van den kansel, de
verhouding tusschen Kerk en Staat niet
verbetert, maar niettemin zou men de na
tionale herleving v.an het Duitsche volk
gaarne gepaard zien gaan met vrede en
erdraagzaamheid op kerkelijk gebied.
In bepaalde volksche kringen gelooft
nen, deze geestelijke eenheid langs een ge
heel anderen, een nieuwen weg te bereiken,
men meent door zuivering of zelfs ook door
overwinning van het christendom een voor
het gansche volk geldige religie, een Duitsch
geloof tot stand te brengen.
Zoo wil Artur Dinter met zijn „Duitsche
Volkskerk" alle Duitschers samenbrengen
H. Mandel wenscht een Duitsch geloof op de
plaats tc zien van de zoogenaamde Belijde-
niskerk en met zijn „Duitsche Volkskerk"
streeft de in 't Sportpaleis naar voren ge
treden dr. Krause naar hetzelfde doel: één
volk, één rijk, één geloof!
A. Drews is wat minder duidelijk in zijn
formuleering, want in zijn Duitsche Religie
wil hij .het begrip van een nieuw, van het
christelijk sterk afwijkend geloofeen
bepaalden inhoud verschaffen". R. Konrad
kondigt een „Germaansche Religie" aan en
Bergmann een „Duitsche Nationale
Kerk" met ,25 thesen der Duitsche Religie".
Mathilde Ludendorff treedt profetisch op
voor een „Duitsch Godsgeloof" en Hauer, de
aanvoerder der „Duitsche Geloofsbeweging"
als wegbereider van een Duitsche „Gott-
schau".
De „Noordsche Geloofsbeweging" „vecht"
voor een uit de noordsche rasseziel geboren
geloof". Fahrenkrog weer voor een „Ger
maansche Geloofsgemeenschap". Biergutz
ontwerpt een beeld van het „Wezen van 't
Duitsche Geloof" en Gebhardt treedt naar
voren als aanhanger van een „Duitsch-volk-
sche christelijke religie".
Naar een nationale religie
Ik zou met deze opsomming nog een half
uurtje, kunnen doorgaan maar meen, dat,
't voor den niet al te zeer geïnteresseerden
buitenstaander al meer dan genoeg is! Wij
moeten ons echter met dit vraagstuk bezig
houden, daar het hierbij om een beweging
gaat, welke tot in de hoogste instanties van
het tegenwoordig bewind is doorgedrongen.
Met de vereischte voorzichtigheid zou men
zelfs kunnen zeggen: in toonaangevende
nationaal-socialistische kringen is het ge
bruikelijk, aan de katholieke en de evange
lische kerk, zoo al niet volmaakt onver
schillig, dan toch schouderophalend voorbij
te gaan.
Al deze duitsch-volksche geloofsbewegin-
gen ontmoeten elkaar op het gebied, waar
men streeft naar een nationale religie, ge
baseerd op het rassen-probleem. Zij leggen
er alle de nadruk op, dat ze de eenheid
van het Derde Rijk op religieus gebied wil
len bevorderen.
De „Duitsche Volkskerk" van Dinter .be
schouwd het als „haar hoogste en heilig
ste taak, een in diep Godsgeloof wortelen
de en onverstoorbare volksgemeenschap te
fundeeren, waarop de volksleider en kanse
lier staat kan maken". Volgens Bergmann
kan .slechts een eensgezinde Duitsche na
tionale religie en een nationale kerk de
taak volbrengen, aan de eenheid van 't volk
op beslissende wijze mee te werken". „Ik
geloof aan den God der Duitsche religie.
Voor den echten Duitschcr bestaat er geen
andere belijdenis". Volgens een profetie van
Hauer kan alleen zulk een zuiver Duitsche
geloofsbeweging de basis zijn voor een diep
gaande en onverbrekelijke Duitsche eenheid.
Zij moet daarom het ganc"he volk omvatten.
Duitsch moet dus zulk een godsdienst
zijn, maar niet slechts in dien zin, dat zij
fle religie der Duitschers wordt, ook Duitsch
van inhoud moet zij zijn en Duitsch van
aard en derhalve moet zij zoo hoopt men
alle Duitschers in het geloof vereenigen.
Een der moest actieve propagandisten
voor het Duitsche heidendom is ongetwij
feld „Studiënassessor" dr. Krause, directeur
van eon lyceum te Pankow, bekend gewór
den door zijn optreden in het Sportpaleis op:
een vergadering der Duitsche. Christenen
Terwijl Alfred Rosenberg, prof. Hauer en
graaf Reventlow ondanks de toenemende
scherpte van den strijd toch altijd nog ge
matigd blijven in hun formuleering, schijnt
Krause meer de groote massa voor zijn ge
dachten te willen winnen. In Moabit, Tegel
en Pankow trad hij op voor de groote mas
sa, die eigenlijk voor dezen religieusen strijd
weinig over heeft en onthulde hij bij die
gelegenheid allerlei geheimen over de vrij
metselaars en het volk Israël, natuurlijk
met dc bijbedoeling, den haat tegen het
joodsche gedeelte der bevolking te sterken.
Bij andere voordrachten van dr. Krause is
een zekere Hasselbacher opgetreden, die
ook in andere deelen van het Derde Rijk
proeven van zijn oratorisch talent heeft af
gelegd en als specialist wordt beschouwd
inzake het vraagstuk der joden en vrijmet
selaars.
De boerenkalender
Of wij dat willen of niet, we moeten ons
met deze zuiver heidensche strooming occu-
peeren, want zij blijkt tot in de hoogste in
stanties der tegenwoordige regeering door
gedrongen te zijn. Dat blijkt onder meer
zonneklaar uit een „Boerenkalender", wel
ke door den „Roichsnahrstand", dus met
medeweten en goedvinden van rijksminis
ter Darré, begin 1935 is .verschenen en over
alle Duitsche landen, speciaal op het plat
teland, is verspreid. In dit keurig verzorgde,
door en door germaansche kalendarium
worden alle christelijke feestdagen zorg
vuldig verzwegen. Ik neem als voorbeeld de
maand December. Daar lezen wij omtrent
Kerstmis: „Heilige Avond, Baldurs lichtge-
boortc in don Gönnacht of Moeder-nacht,
lichttooi, sterrenbeelden, zongeboorte, ge
schenken met appels, noten, koekjes
sterren. Twaalf heilige of rauwe nachten
met den joelvrede. 26 December: Stephans-
nt en paardenzalving. 31 December: nieuw
jaarsnacht met schieten en aankloppen van
het nieuwe jaar en gelukwenschen. Rust
tijd der natuur, stilstand van de wasdom
in tegenstelling tot de zonnewende Johan
nes, Petrus en Paulus) van de halfjaars-
indeeling.
Niet minder leerrijk is wat deze „Duitsche
Boerenkalender 1935" omtrent den Goeden
Vrijdag vertelt: Herdenking van de 4500
door Karei den Slager vermoorde Saksen en
nagenoeg negen millioen vermoorde, dood-
gefolterde en verbrande strijders voor recht
en geloof, ketters en heksen.
Over de kruisiging van Jezus Christus
wordt natuurlijk geen woord gesproken!
Omtrent Paschen krijgen we het volgen
de tc slikken feest der ostara, van de zonsop
gang in het oosten, van de lente, paascheie
ren en paaschhazen, de roep van de koekoek
Palmzondag of zondag na Paschen: wijding
der jeugd.
De „Reichsbote", Duitsch weekblad voor
Christendom en volksontwikkeling, zegt
over dit door en door Duitsche heidendom:
„Men staat versteld over zulk een afdwa
ling van het christendom. Voor de geloovige
Duitcrhors van beide confessies moge dit
typische voorbeeld een signaal zijn tot her
leving van het christelijk bewustzijn".
Zelfs het weekblad der Duitsche Christe
nen vindt do officieele uitgave van zulk een
heidensche kalender voor de boerenbevol
king wat al te bar, want wij lezen dienaan
gaande onder meer: „Wij houden het voor
ontoelaatbaar, dat de Duitsche „Rcichsniihr-
stand" in naam van alle Duitsche boeren
aldus optreedt en in dezen vorm zich aan
dient als, vertolker van onchristelijke, om
niet te zeggen anti-christelijke tendenties.
Wij verzoeken met diepe, ernstige bezorgd
heid onzen beminden „Führer", de ontzet
ting van millioenen cliristelijke vollcsgenoo-
ten mee-te voelen en in dezen een duidelijk
machtwoord te laten hooren, gelijk hij het
reeds vaker deed, wanneer een bepaalde
groep het waagde, haar speciale wenschen
aan het gansche volk op te dringen!"
Naai- mij verzekerd werd. heeft rijksminis
ter Darré allen, die togen dezen door en door
heidensche kalender geprotesteerd hebben,
verwezen naar den uitgever, „Zeitgeschichte-
Verlag, Vertriebsgesellsschaft m.b.H. Berlin
W. 35", daar hij persoonlijk dc verantwóórde
lijkheid klaarblijkelijk niet voor zijn reke-
ing wenscht te nemen!
Wanneer wij met. de vereischte kalmte
kennis nemen van al deze feiten, dan gaan
we tevens den ernst meevoelen van den ker-
kelijken strijd, die thans in heel Duitschlajnd
een nieuwe wending heeft aangenomen en
worden wij ons bewust, dat hier twee werel
den tegenover elkaar staan, die in geeste
lijke aangelegenheden bezwaarlijk tot een
vergelijk zullen komen.
Schoolnieuws.
W. M. BOERKOEL
Donderdag 11 April za! het 40 )aren geleden
zijn. dat de heer W. M. Boeifcod, hoofd der Chr.
School aan de Nieuwstraat te Deventer, zijn
bij het Chr. anderwijs begon.
NJXD.D. KRING FRIESLAND
De kring Friesland van de Reünistenorgatnsatie
van de Vrije Un'versiteit zal Donderdag 11 April
a.s te Leeuwarden in hotel „De Kroon" vergade
ren. Ais referent zal optreden Prof. Dr. D. H Th.
Vollenhoven, hooglceraar in de wijsbegeerte
aan de V. U.
DE VICTORIE BEGINT VAN...
Nu er een edele wedstrijd ontketend wordt, op
wiens naam de eer der eerste vrijwillige co
tratie van bijz. scholen zal geboekt worden, dienen
wij ook 's lands hoofdstad op de baan te brengen.
Te Amsterdam toch is het volgens de Tel.
toegegaan:
In de Spaamdammerbuurt werkten de Geref.
Schoolvereenigmg met twee scholen en de Herv.
Sdhoolvereeniging met cén (ondergebracht
enkele lokalen).
Laatstgenoemde vereeniging had goedkeuring
verkregen op haar bouwplannen en stond gereed
aan de Hembrugstraat een Herv. school tc gt
bouwen
Dit plan ls echter niet doorgegaao. doordat e
fusie plaats vond tusschen bedde vereenigingen
beide kerkelijke richtingen thans samenwerken
één verband. Daardoor werd aan de gemeente
besparing van meer dan f 100.000 en aan 1
Rijk een besparing van ettelijke duizenden jaarlijks
ONDERWIJSBENOEMINGEN
Tot onderwijzer aan de Chr. School te Waarder
is benoemd mej. W. Harthoorn te Baarr
STATISTIEK VERVOLGONDER
WIJS 1931-1933
Sterke teruggang over de geheele
linie
Nog slechts 598 cursussen met
16.661 leerlingen
Van wonderboom tot kasplant
Het heeft met het vervolgonderwijs
eigenlijk nooit goed •willen vlotten.
Het aantal leerlingen heeft in den
loop der jaren veelal gelijken tred
gehouden met de vergoeding, welke
aan de onderwijzers, die zich met dit
onderwijs belastten, werd uitgeikeerd.
Zoo is het verklaarbaar, dat het hoog
ste ooit bereikte aantal leerlingen bij
dezen tak van onderwijs, tw. bijna
78.000 in 1919, samenviel met de gun
stige financieele regeling voor het
onderwijzend personeel. De wonder
boom, in korten tijd ontstaan, kon
zich echter ook toen niet in vollen
luister handhaven, omdat in vele ge
vallen gelijk uit de toenmalige ver-
slagen der Hoofdinspecteurs van het
lager onderwijs valt af te leiden de
cursussen voor vervolgonderwijs niet
waren voortgekomen uit werkelijke
behoefte, maai kunstmatig in het
léven waren geroepen door het onder
wijzend personeel, dat daardoor in de
gelegenheid was zijn avonduren pro
ductief te maken.
Toen in 1923 de verplichting der gemeen
ten om vervolgonderwijs te geven werd op
geheven en de Rijksvergoeding werd inge
trokken, bleek de juistheid van het oordeel
dep Hoofdinspecteurs. Binnen een jaar ver
schrompelde de wonderboom tot een kas
plantje, dat maar ternauwernood in het
leven kon worden gehouden. Zoo bedroeg
het leerlingen aantal in 1928 nog slechts
ruim 10.000.
Schijnfbaar vond e,- in het volgend jaar
1929, een opleving plaats, doordat het aan
tal leerlingen in dat jaar tot ruim 23.000
steeg. Deze toeneming vond echter zijn
verklaring uitsluitend in de omstandigheid,
dat in genoemd jaar voor het eerst ook wei
den medegeteld dc cursussen, welker leer
plan niet aan de wettelijke voorschriften'
was aangepast.
Sindsdien is het vervolgonderwijs min of
meer regelmatig blijven terugloopen. De
juist versahenen Mededeel ing No. 36 van de
afdeeling Ondenvijsslatistiek van het Cen
traal Bureau voor de Statistiek verstrekt
ons thans de cijfers over de jaren 1931, 1932
en 1933. En opnieuw moet van een terug
gang worden melding gemaakt. In het
laatstgenoemde jaar is de daling zelfs zeer
aanzienlijk.
De terugval is niet. zoowel voor de cur
sussen als voor de leerlingen even regel
matig verloopen. Men oordeele zelf. Het
aantal cursussen bedroeg in de jaren 1930
1933 respect. 1112, 1097, 864 en 598 Het aan
tal leerlingen bedroeg in dezelfde jaren
achtereenvolgens 25.188, 25.213, 22.025
16.661.
Uit deze cijfers kan worden afgeleid, dat
aanvankelijk de kleine cursussen, doch
later ook de grootere cursussen hun aandeel
in den teruggang hebben gehad.
Van de 16.661 leerlingen, welke er ultimo
1933 waren, behoorden er 4.S34 of 29 pCt,
tot het vrouwelijk geslacht. Dit percentage
bedroeg iD 1930 30.5 pCt
Bezien wij dc leerlingenaantallen voor di
afzonderlijke richtingen, dan blijkt zich
een duidelijke verschuiving tusschen de rich
tingen te voltrekken. Behoorde in 1930
55.5 pCt. der leerlingen tot. het openbaar
onderwijs, in 1933 is dit cijfer gedaald tot
448 pCt. Ook bij het Protestantsch-Christe-
lijk onderwijs constateeren wij een soortge
lijk, eij het ook minder scherp afgeteefkend
verschijnsel; het percentage leerlingen
dezer richting, in 1930 nog 16.5. pCt., be
draagt thans 13.8 pCt.
Hiertegenover staat een accres bij het
Roomsch-Katholiek vervolgonderwijs van
22.9 pCt. tot 25 3 pCt. en bij het neutraal
bijzonder vervolgonderwijs van 7.8 pCt. tot
17.7 pCt
over de provinciën en gemeentegroepen,
toonen enkele merkwaardige verschijnselen.
In vrijwel alle provinciën is een achteruit
gang sast te stellen, Slechts Zuid-Holland,
rubriek^
DINSDAG 9 APRIL
HILVERSUM 301 M. AVRO-uitzending. 11.00
en 630 RVU. 530 VPRO. 8.00 Gram.pL 1000
Morgenwijding, 10.15 Gewijde muziek. 10.30
Ensemble Lismonde. 11.00 Causerie O. v. Tus
senbroek. 11.30 Ensemble Lismonde. 12.30 Ko-
vacs Lajos eo zijn orkest. 1.30 Kampeer- cq
trekkersliedjes (grpi.). 4.30 Radïo-kinderkoor
zang olv. J. Hamel. 5.00 Voor kleine kinderen,
5.30 Jeugdbalfuur v. d. VPRO. olv. Ds. B. J.
Aris. 6.00 Fred Hartley's Novelty kwintet. 6.30
RVU. Dr. Jan Romein: Grondstoffen en poli
tiek. II. Petroleum, 7.00 Disconieuws. 7.30 Eo-
getedhe les Fred Fry S.00 Vaz Dias. S.05 Con
cert door P. Palla (orgel) en Bob Saholtq
(zang) 8.30 G. de jossdin de Jongh: Mensch
apen. 8.55 Fred Hartley's Novelty kwintet. 9.25
Gram.muziëk. 9.45 Moderne zangdcalamatie
door Mardette Serlé. 10.05 Omroeporkest olv,
N. Treep. 1100 Vaz Dias. 11.10-12.00 Uit
„Central". Den Haag: a. Het Ensemble Sar»
közy. b. Chas Dassy en zijn orikest mmv. Hans
Grünihut (zang).
HUIZEN 1875 M. - KRO-uitzcnding. 8.C0-9.15
en 10.00 Gram.pl. 11.30—12.00 Godsd halfuur,
12.15 Schlagenmiziek en gram.pl. 2.00 Vrou-
w-enuur. 3.00—4.00 Modecursus. 4.15 Zang- en
pianorecital. 4-35 Orkestconcert. 5.15 Zang en
piano. 5.35 Orkestconcert. 6.10 Lezing. 6 25
Orkestocncert. 6.40 Cursus. 7.15 Lijdensmedi
tatie. 8.15 Vaz Dias. S 20 Viool en piano. S.45
Gram.pl. 9.00 Causerie 9.15 Symphomeconcert.
en gram.pl. 11.05—12 00 Populair concert.
DROITWICH 1500 M. 10.35-10.50 Morgen»
wijding. 11.20 Orgelspel S. Torch. 11.50 Gram,
pl. 12.20 L. Voselli's Hongaarsch orkest 1.20
J. Muscant en zijn orkest. 2.20 Schotsch Studio-
orkest. mmv D. Badger (plano). 3.35 Gram,
pl. 4 20 Lezing. 4.40 Kwartetconcert mmv. W.
Barrand (bariton). 5.35 BBC-dansórkest <*v.
H. Hall. 6.20 Berichten 6.50 Cembalo-red tal
B. Ord. 7.10 Fransche les 7.40 Gram.pl. 7.50
Lezing S.20 „The Guest Chamber", spd van
B. Walker. 9 20 Koorconcert olv. L. Woodgate.
930 Berichten. 10.10 cn 10.20 Lezing. 10.40
Het Bridgewater kwintet mmv. D. Cowcn (alt),
1135—12.20 Lew Stone en zijn Band.
RADIO PARIS 1648 M. - 6 20 en 7.20 Gram pl,
11.35 Orkestconcert olv Krettley. 8.05 „Ré-
constitution d'unc soiree au Lapin Agile", pro
gramma olv. Clerouc. 9.50 Dansmuziek.
KALUNDBORG 1261 M. 11.201.20 Con
cert uit rest. „Wivex". 2.20—4.20 Omroepor
kest olv. Mahler. 7.20 Hoorspel 935 Omroep
orkest olv. ReeSen. 10 20—11.50 Dansmuziek.
KEULEN 456 M. 5.20 Gramofoonpl. 635
Concert uit Breslau olv. Switing. 11.20 Graau
muziek 1235 Blaasconccrt. 3.20 Pianoduettcn.
4.20 Omroeporkest olv. O. J. Kühn. 7.30 Oscar
Joost en zijn orkest. 8 20 Gevar. programma,
9.20 en 10.20 Berichten. lezingen.
ROME 421 M. 8.05 Kamermuziek. 8.30 Radio»
tooneel. 9.05 Kamermuziek. 9.20 Populair con
cert.
BRUSSEL 322 en 4S4 M. 322 M.: 11.20
Gram.pi. 11.50 Max Alexys' orkest. 12.50—1.20
Gram.muziëk. 4.20 Salonorkest. 5.50 en 6.35
Grampl. 7.20 Operetteconcert. 8.35 Salonor-
kést. 9.30—10.20 Gram.muziëk. 484 M.:
11.20- Gram muziek.- 11.50 Sakxiorkest; 12.50—
I.2Q Gram.muziëk. 4:20 Bach-concert. 535 Om
roeporkest. 6.35 Gram.muziëk. 7 20 Sympho-
oieconcert 9.30—10.15 Gram.muzlck.
DEUTSCHLANDSENDER 1571 M. 730
Oskar Joost en zijn orkest. 8.20 „Goodewao
der Traumer", spel van H Schmoddc. Muziek
van K. I'nauer. 9.20 en 10.05 Berichten. 10.20
11.20 Concert uit Londen (gr.pl.)
DE OVERDRACHT VAN DE AULA DER
LANDBOUWHOOGESCHOOL TF
WAGENINGEN
Reportage door de N.C.R.V,
Voor belangstellenden zij medegedeeld, dat in het
kwartier radio-reportage van de N.C.R.V. heden
avond te circa 7.10 uur op golflengte 1875 M.. is
opgenomen de weergave der plechtigheden var
overdracht aan de regeering van de nieuwe
van de Landbouwhoogeschool te Wageniogen.
Bij deze plechtigheid was H. M. de Koningin
aanwezig.
waar thans per 10.000 leerlingen van het
gewoon lager onderwijs 135 leerlingen
het vervolgonderwijs voorkomen, is iels
vooruitgegaan: in 1930 bedroeg het over
eenkomstige cijfer 120. Bijzonder sterk is do
terugval in de provinciën Overijssel (val
414 per 10.000 leerlingen van het gewoon
lager onderwijs in 1930 tot 199 in 1933),
Groningen (van 481 tof 191), cn Drenthe
van (460 tot 166).
In de gemeentegroepen vinden wij oofo
vrij algemeen een teruggang. Het sterkst ia
deze in de gemeenten Groningen (van 377
tot 71), Utrecht (van 294 tot 49) en Haarlem
(van 479 tot 222). Merkwaardigerwijze vin
den wij in Amsterdam en Rotterdam een
niet onbelangrijke stijging van genoemd
verhoudingscijfcr (respectievelijk van 158
tot 236. cn van 189 tot 232).
Het aantal leerkrachten bij het vervolg
onderwijs daaldo van 2S95 in 1930 tot 1645
in 1933. Onder hen zijn 351 vrouwen of
21.3 pCt. Dit percentage bedroeg in 1930-
Aan de hierboven besproken Mcdcdeelins
is een tabel toegevoegd, welke de voor
naamste gegevens, voor do provinciën en
de gemeentegroepen gedetailleerd, bevat,
Daarenboven is voor alle gegevens dc onder
scheiding naar de richtingen doorgevoerd en
voor de bijzondere cursussen is telkens een
verdeeling tusschen gesubsidieerdo en on
gesubsidieerde cursussen toegepast.
Vooi*zoover nooclig wijzen wij er op, dat
deze Mededeeling, evenals dat over 1930 het
geval was, tevens de officieele statistische
publicatie is, zoodat de thans verstrekte
cijfers later met opnieuw in boekvorm zul
len worden uigegexcu. In verband hiermoie
lean het zijn nut hebben, dat wij er de
aandacht op vestigen, dat de Mededeelingen
der afdeeling Onderwijsstatistiek op aan
vrage bij het Centraal Bureau voor de
Statistiek, kosteloos verkrijgbaar zijn.
ACADEMISCHE EXAMENS
R.K. UNIVERSITEIT TE NIJMEGEN. Gesl.:
lechten: cand.ex., de heer N. G. Pierson to
.essen (Over-Betuwe).
CHR. 1'RÖBELONDERWIJS
UTRECHT. Gesl. de dames M. H. Prins,
Utrecht: A. Bijma. Apeldoorn: E. N. Ottos. Gro-
ingren; L. M. Timmens, Haarlem. M. H. Visse,
«verveen; J. P. Schenner. Heemstede: W. J.
Gaasbeek, Wolfhezen. Afgew. 2 cand, In totaal
geaxe 26 pand, en 2 afgewezen.
