AGRARISCHE PROBLEMEN
Rechtzaken.
Naar en in Zuid-Afrika
WOENSDAG 30 JANUARI 1935
EERSTE BLAD PAG. 3
LAND- EN TUINBOUW
Allerlei moeilijkheden en
wenschen naar voren
gebracht
De Regeeringsvertegenwoordigers
aan het woord
Vergadering van de HoLl. Brab.
afd. van de C.B.T.B.
sla naar Duitschland. Spr. vraagt of degeneu
die verleden jaar gedupci&rd zijn, spoedig
geholpen zullen worden cn vraagt om toe
zegging van een redelijk consent voor het
komend seizoen.
Hierna wijst de heei v, d. Brink te
Amsterdam, er op, dat degenen, dde de be-
perkingsverorctening naleefden, het slechter
hadden, dan zij, die zelfs uitbreiden en
vraagt hulp voor hen. Ook voor spinazie
v i-aagt hij hu Lp, evenals voor witlof. Voor
de noodlijdeude tuinders te Amsterdam
vraagt hij hoogere steunuitkcering. Is de
teelt van witlof vrij?
De heer Kammeraad to Ter Aar,
heeft hot over die grooto moeite in zijn
plaats. Komkommers worden veel beter ge
steund don doppers en peulen. Waar m»-*et
■hot naartoe? Oc>k over tomaten is men te
vreden. Maar de grove prodmeten lijden.
Maar de heer V e 11 e k o o p te Monster
betwijfelt dat tevreden zijn. Hij vmogt: zijn
op de goede weg met de teel tbc peeking,
helpt ddt bij de gesloten grenzen? Iemand
met 2 H.A. kan geen ree missen voor zijn
boterham.
De heer Passchierte Bevenvijk vraagt
erhooging van steun voor Kemiemeiiand
n ook steun voor de aardbeien. De toe
stand is heel e.g. De genvenle moet zelfs
optreden. Zoo kan bet bedrijf niet op peil
blijven.
De heer Hanemayer te 's-Gravenzan-
de vraagt over de moeilijkheden, die tus-
schen huurder en verhuui d?tr kunnen rijzen
De heer H oogen dim to Zoetenmeer
raagt over de werkgesït Idheid in de tuin
derij en of de tuin niet met hulp der werk-
loozen vei'betrad kan worden, terwijl door
den heer v. d. Breugel te St Maarten
ook gewezen wordt op de nood in Noord-
Hollainds uinbouwdistrict en de afzet-
moeilijkheid.
Door den heer v. S pre risen te Ter Aar
wordt gevraagd of in Amsterdam nog geei
feteunuitkeering hreft plaats gehad.
Op de heffing op aardappelen wijst d<
heer Beider te Broek op Langendijk. en
de heer Baan van Zvijndreoht, he»L het
over de voorspiegeling, dat er met de teelt-
beperking niet zóó is besloten, als e.-rst
was voorgespiegeld, en vraagt naar eenigo
beperkingen. Voorts wordt gewezen op de
moeite die de exporteurs hebben en w
door de kleine weer meer ln het gedrang
kornen.
Door den heer Verwoerdt te Reeuw ijk
wordt critdek geoefend op de teeltvergunnm-
gen, die de boeren hebben en op mogelijk"
knoeierijen met de steun.
De heer Mostert van Maasdijk wee
het gemis aan vastheid van de teeltregeling
van 1934, en vraagt, hoe het in 1935 zal
gaan, en of op de opengekomen grond f uit
verbouwd mag worden. De tuinders hebben
te veel poters gekocht, wat moeilijkheden
geeft, omdat ze heffing moesten betalen. Ge
maagd word door den heer Hofman te
Berkel en Rodenrijs, oi werkloozen groen
ten megen verbouwen, om due eldczs aan
de burgei's, b.v. te Sneok, te verkoopen?
Op enkele beloften, verleden jaar gedaan,
die niet geheel opgevolgd werden, wees do
been* v. Ren sen, Pijnecker. De moeite met
sla begon op 4 Mei en niet op 9 Mei 1934.
Laat de rcgecuing dit niet vergeten.
De laatste spreker, de heer Kooy van
Maasland, vraagt naai' een antwoord op do
vraag, die hij reeds 10 dagen geleden deed
aan den heer Jan Barendse, of hij nu spi
nazie mag telen, waar hij vroeger een drui-
venkas had. O'ik wijst hij op de wvgen-
belaetingvenzwainng.
Door den heer Regeringscommissaris
F. V. Val star, wordt naar aanleiding van
dit alles opgemerkt, dat het zeer begrijpe
lijk is, dat er wel eens klachten gehoord
worden.
Dat de teelifcnegeling wat laat kwam, spijt
spr. ook, doch men- heeft niet aJlrts in zijn
Op de vergadering van den tuinbouw, hand. Dat aftuvlk van glas billijk is.
die gepresideerd werd dacir den heer B. j spr. hier niet. verdedigen. Sommig-en vin-
Haverman, van Berkel, was aanwezig j den van weL Wat de sla betreft, werd op-
regeeringscotnmir.saiTs, de heer F. V. j gemerkt, dat daaiflyij steeds moeilijkheden
In „Amicltla" te Den Haag is
gisteren de jaarvergadering ge
houden van de Hoilandsch-Brabant-
sche afdeeling van den Chr. Boeren-
en Tuindersbond, in welke vergade
ring de boeren in ruime mate in de
gelegenheid- zijn gesteld, zich uit te
spreken over de moeilijkheden, waar
mee zij te worstelen hebben.
De opening geschiedde bij monde van den
heer Jac. Biemond, van Blciswijk.
Hij teekende in zijn openingswoord het
Jaar 1931 als een bewogen jaar.
Wat den akkerbouw den tuinbouw en 1e
veeteelt betreft, wees spr. er op, dat ze aLlJe
onder de crisis sterk te lijden hebben gehad.
In den akkerbouw alleen heeft men, dank
zij de abnormaal hooge productie opbrengst,
de eindjes nog aan elkaar kunnen knoopen.
Bij de twee andere takken van Di'dnjl ging
dat niet. Dankbaar moet men zijn voor den
Regeeringssteun, doch vaak is die onvol
doende.
Spr. wilde drie dingen noemen, welke zon
zeer verontrustend zijn:
lo. De droeve toeneming der werkloos
heid; 2o. onze volksgemeenschap verarmt
ook, omdat onze invoer slechts voor 75 pet.
door onze uitvoer wordt gedekt.
3o. er is een veel te groot hiaat
tusschen degenen, die het land bewerken cn
de anderen van onze volksgemeenschap.
Trots dit alles wijst de internationale toe
stand op eenige verbetering, zooals straks
het vrijgeven van enkele onzer bonensoor
ten; het verlagen van het invoerrecht door
Engeland van ons aardappelmeel; meer
vraag naar vetten, enz.
Ten besluite wees spr. op de groote waar-
do, met name in dezen tijd, die het Chr
beginsel voor de organisatie heeft
Jaarverslag secretaris
Na het lezen van een Schriftgedeelte
bracht de secretaris, de heer J. Verkuyl
uit Heemstede, verslag uit.
Het ledental van de afdeeling steeg iets
boven de 3200, dank zij het feit, dat enkele
nieuwe aideelingen werden opgericht Doch
het is noodig dat meerdere propaganda
wordt gevoerd.
Voorts deelde het verslag verschillende
bijzonderheden over het interne leven van
de afdeeling mede.
Bestuursverkiezing
Daarop werden de hoeren Chr. v. d. Heu
vel en B. Havenaar herkozen als hoofdbe
stuurslid en de heer A. D. v. d. Schanseven-
eens als lid van het dagelijksch bestuur der
Holl.-Brabantsc.he afdeeling.
Aan de orde was hierna het financieel
verslag van den penningmeester (J. Ver
kuyl) en de begrooting 1935.
Het bleek, dat de rekening met een eind
bedrag sloot van f 7922, terwijl de begroo
ting werd vastgesteld op f 10.615. Beide wer
den goedgekeurd. De financieele commiss a
werd voor het nieuwe jaar gecontinueerd
Hierna werd gepauseerd, waarna de ver
gadering on twee secties geplitst werd, een
voor de tuinders, een voor de landbouwers.
Va 1st ar, om de vragen en opmerkingen
te beantwoorden.
Er waren nii:t minder dan 19 personen,
<Jie aan de bespreking deelnamen. Ieder
kreeg 3 minuten tijd, waar echter niet strikt
de hand aan gehouden werd.
Gav.aagd werd door den heer K1 a p w ij k
ven Loosduinen over die teeltregelmg. Spr.
merkte op, dat deze zoo laat kwnim én nogal
afweek van die van 1934, wat moeiten geeft.
De heer Timmerman van Bncek op
Langendijk merkt nomens de afdeeling al
daar op, dat het noodiig is, dat er aanvul
lende steun gegeven wordt voor 1932 en
of dde ow 1934 over drie jarep te
kunnen voorkomen van uit Dupit&chland.
Sla is een moeilijk artikel. Hadden
ders gedaan, dan waren, naar epr. gelt oft,
die molil ij kh eden nog groot-er geweest. Voor
de gedupeerden komt er ook steun;
enikele dagen misschien reeds.
Maar kwaliteit zit niet altijd in het ge
wicht. (Hilariteit). Wat de voorzitter van
het C. B. indertijd zei, was misschien
al te rap gesproken. Men zal probe aren de
gedupeerden tegemolt to komen.
Dat de toestand in Ncordd-folland bitter
slecht is, weet spr., en het heeft zijn volle-
belangstel ling. Becijferingen daarover ba/ten
niet veel. In Amsterdam schijnt het nog
wrd'eelen. Steun oip de producten is wel de leelijk toe te gaan. Dat blijft nog een pro-
meest wensohelijke, doch dan tot productie-1 bleem. Op late peen komt nog wat steun,
prijs. Geef ons evenveel steun als den werk- j Men poogt om voor da klachten, die kwa-
loozen. I men' no£ wat te doen, b.v. op radijs te
Dcor dien heer Beekman te Delft werd Zwijnda'echt. Spinazie steunen is een lastige
gevraagd naar de te verwachten afzet van j zaak, evenals die van witlof. Dit laatste
F. V. VaUtar
mag men vrij telen. Wat de groote komkom-
mrirsopbrengst betreft, die genoemd werd,
dit betwijfelt spr. op goede gronden. Aard
beien hebben geen steun noodig, dan «.Heen
zoo nu en dan vera- een bepaalde streek. Dm
geeft veel moeite voor de regeering met
andere streken.
De regeering meent, dat door de teeltbe
perking een krachtig middel verkregen
werdt om de moeilijkheden hot hoofd te
bieden. Duitschland geeft heel veel last,
vooral met. het betalen, niet alleen voor
kleine, d,och ook voor groote exporteurs.
Overtreders onder dn tuinders zuil'
•ooral dit jaar streng gestraft worden.
Dat bloemisten vpel groenten aanvoeren,
jtaat gelijk met de klacht, dat tuinders zoo
veel bloemen telen. Rechtmatige kluchten
zullen worden onderzocht.
De t»:Qtvergunningen zullen ongetwijfeld
.e.T moeite geven. De bedoeling is erm de
positie van den teler zoo eterk mogelijk to
maken, doch men moet ook rekenen met
de belangen cior eventueele schuldeischers
en tegenover deze zich maar niet alles ver
oorloven.
De kans om met werkloozen iets te doen,
is niet groot. Snel heipen ligt wel in het
voornemen, zcovzel dit mogelijk is. Deze
mogelijkheid schijnt iets grooter te worden.
Me', schelden op de regeering komt men
niets vooruit. Deze doet alles wat ze kan.
Misschien wordt het nog iets beter. Telen
om maar werk te hebben, is verkeerd. Daar
mede wordt do markt bedorven. Het over
compleet geeft veel me cite. Zelfs oir
werkloozen te geven, wordt van belangheb
bende zijde bemoeilijkt
Spr. meent, (Jat toet met de aardappcl-
'eg-el ing goed gegaan was. Tegenover bóe
ren-tuinders moet me.i 'ook billijk zijn. En
waar ligt de grens tusschen br-eron en
tuinders in sommige plaatsen? Wat do
knoeierijen betreft, zaa eon onderzoek Inge
steld worden. Alles zal gedaan worden cm
de> teeltregeling volgend jaar nog vroeger
bekend te maken. (Applaus).
Voor degenen die 's middags de sectie-vi
gaderingen bijwoonden voor de veehouderij
en den akkerbouw was het wel héél teleur
stellend, dat do beide Regeeringscommissa-
rissen, de heeren Blickman en Lomvos, door
ziekte verhinderd waren om verschillende
vragen tc beantwoorden. Deze taak werd
thans verricht door den heer Dr. BoekeL
den voorzitter der Akkerboucentrales.
Het gevolg hiervan was, dat Dr. Boekei
moest beginnen met de mededeeling, tal van
vragen te zullen laten rusten, omdat hij
zich moeilijk op het terrein van het alge-
meene crisis-beleid der Regeering kon gaan
bewegen.
Tot die vragen, waarop hij wel een oogen-
blik kon ingaan behoorde o.m. de kwestie
betreffende de afdracht van de in consump
tie gebrachte industriemelk.
Spr. moest toegeven, persoonlijk van oor
deel te zijn, dat nog niet zoo lang geledon
inderdaad die afdracht te laag is geweest
Er is echter verandering ten goede gekomen
en wel zoodanig, dat volgens spr. de toe
stand momenteel als gezond mag worden ge
noemd.
Op een vraag, waarom onlangs de con
sumptie-melkprijs is verlaagd, antwoordde
spr., dat reeds in deze maand een verlaging
van cent per L. is ingevoerd, om aldus
een meer geleidelijke overgang te krijgen
naar Februari, in welke maand altijd een
verlaging intreedt Zou men niet nu reeds
een verlaging hebben bewerkstelligd, dan
zou de schok in de volgende maand des te
grooter zijn.
Naar aanleiding van een vraag, waarom
voor den goeden gang van zaken geen cen
traal in- en verkoopbureau wordt gesticht,
merkte spr. op, dat hij persoonlijk daar wel
wat. voor voelde. In de Crisis-Zuivel Centrale
is dit vraagstuk ook ter sprake gebracht
Of het cr evenwel komen zal, zou spr. niet
durven beweren.
Waarom, aldus een andere vraag, is het
mengpercentago voor margarine verlaagd
van 25 tot 15
Dr. Boekei wees op de noodzakelijkheid
daarvan; met het oog o.a. op de internatio
nale markt
Gevraagd werd waarom niet een zoodani
ge consumptic-melkregeling wordt getroffen,
dat de (alechte) winlerkaosproductic wordt
tegengegaan.
Dr. Boekei was van de noodzakelijkheid
iervan ten volle overtuigd. Deze zaak heeft
cle. aandacht van de C, Z. C.
Op een vraag, of met Rusland niet wat
meer zaken konden worden gedaan zcide
;pr. niet erg optimistisch tc kunnen zijn.
Het is bekend, dat de opgedaue ervaringen
nu niet bepaald prettig waren. De partij
kaas, die verzonden werd door de C. Z. C.,
as oen nagel aan haar doodkist.
Niettemin worden op t oogenblik (zij het
zeer voorloopjg) weer onderhandelingen met
Rusland gevoerd. Mochteu ze een gunstig
perspectief openen, dan zullen vak men-
schon met deze aangelegenheid worden
Gevraagd werd voorts hoe do nieuwe con-
sumptiemelkregeling er straks zal uitzien.
Dr. Boekei antwoordde, dat. in deze nog een
beslissing moet worden genomen.
Verdei' werd gevraagd, hoe de melkbcpcr-
king geregeld wordt bij verhuizing van be
drijven.
Spr. deelde mede, dat wanneer een be
paalde boerderij een zeker contingent bezit,
zij dit behoudt, ook bij verandering van
eigenaar. Immers, het uiteindelijk doel is,
de melkproductie van het geheele land
een zeker maximum niet overschrijdL
Natuurlijk kan een verhuizing toch nog
■el eeps correctie van het contingent eischen
Op een vraag of al iets van den zuivel-
steun voor het nieuwe jaar bekend is zeide
spr. dat de differentiatie districtsgowijs zal
worden toegepast
Of het verwerken van het melksurplus in
het brood van gunstigen invloed zou kun-
en zijn, zou spr. niet willen ontkennen.
Mogelijk kan iangs dezen weg wel wat
worden bereikt, doch dan zal er actie voor
moeten worden gevoerd.
Sommige boeren klaagden cr over, dat d-3
minimumprijzen vaak niet door de leveran
ciers worden betaald. Volgens hen zou daar
tegen weinig te doen zijn.
Dr Boe kei antwoordde, dat wanneer
men de O.Z.C. van een en ander in kennis
stelde, stellig voor een afnemen tegen
tiimumprijs zal worden gezorgd. Doch de
boercr. moeten dan meewerken en niet stil
zwijgend dit kwaad 'aten vooitduren. Te
gen afnemers, die niet den minimumprijs
willen betalen, wordt dooi' de C.Z.C. met
kracht opgetreden dooi- uitsluiting.
Na deze vragen kwam een aantal andere,
meer speciaal den akkerbouw rakend, ter
sprake.
Do akkerbouw
Do Voorzitter der Akkerbouwcentrale
begon naar aanleiding daarvan met toe te
geven, dat de teeltregeling van tarwe wel
wat laat is afgekomen (18—10 Januari j.l.)
Inderdaad ware het beter geweest, indien
deze bij den zaaitijd bekend was geweest.
Om allerlei redenen was eerdere bekend
making echter niet mogelijk.
Evenwel mag niet vergeten worden, dat
de Regcering dit jaar buitengewoon vroeg
is met het geheele teeltplan, in vergelij
king met verleden jaar. Voor enkele pro
ducten slechts, zooals het vlas, kan pas in
Juni de richtprijs worden vastgesteld, om
dat dit product op het oogenblik stijgende
is cn het dwaasheid zou zijn een product
te steunen, dat zich zelf kan bedruipen.
Vóórts moet er rekening mee gehouden
den, dat de thans reeds bepaalde richtprij
zen van diverse producten nooit ais onver
anderlijk mogen worden beschouwd. Er kun
nen zich veranderingen op economisch ge
bied voordoen, die wijziging ten goed<
of ten kwade van den richtprijs nood
zakelijk maken. De Regee'ring heeft ten
slotte rekening te houden met de belangen
van het geheele Nederlandschc volk.
Er is beweerd., dat de prijs van de tarwe
met f2JA tot f3 is gedaald in vergelijking
met verlpden jaar.
De werkelijkheid is. dat de richtprijs ver
leden jaar precies f 12 was en nu f 11 (voor
goede kwaliteit). Zijn er landbouwers, die
minder hebben ontvangen, dan moet dit
aan achteruitgang van kwaliteit worden
toegeschreven.
Opgemerkt is. dat de invloed van de K.
v. K. (dus de steden) blijkbaar nogal groot
is geweest met betrekking tot don Rcgee-
rmgsste'un aan den landhouw. Ook spr. be
treurt liet. dat de steun is verlaagd.
Het is de Regeering kwalijk genomen, dat
zij de lanribouworsranisaties niet heeft ge
kend in de vaststelling van de nieuwe tar-
we-richtprijs. Men moet echter niet verge
ten, dat overleg is gepleegd met de Akker
bouwcentrale, waarin de boeren behoorlijk
vertegenwoordigd zijn.
Gpzcgd is, dat de verhoogde pachtprijzen
door de Regeering als motief zijn aange
voerd om den steun te verlagen. Spr. acht
dit motief niet waardeloos. Al weet spr.
wel, dat in bepaalde gevallen sommige boe
ren wel eena cedwongen waren, een stuk
land tegen wat hooger prijs in te huren,
dit neemt niet weg, dat daarmee alle ge
vallen zijn goedgepraat In Groningen l>v.
wordt maar raak gehuurd. De redeneering
der boeren, dat de pachtprijzen zoo cfploo-
nen. omdat er steeds meer liefhebbers ko
men, die hun geld in grond willen beleggen
waardoor dus de grond stijgt is slechts
voor een deel een excuus. Het zal zaak zijn,
bij bet inhuren van land niet al te veel
tegen elkaar op te bieden.
Opgemerkt is; dat de toegezegde richtprijs
voor melk niet is bepaald. Zal het zoo ook
met de producten der akkerbouwers gaan?
Op deze vraag wil spr. antwoorden, dat
de veehouderij, die meer op export is aan
gewezen, veel meer riskant is dan de. akker
bouw. Men kan dus, vat de laatste betreft,
ziel i meerdere zekerheid verschaffen.
vezen is op de wenschelijkheid, om
karvyij tc gaan verbouwen, omdat cms.
land daarvan ongeveer het monopolie heeft.
Spr. voelt hiervoor wel wat, maar in Gro
ningen wil men den verbouw van dit pro
duct juist een j3ar stop zetten. Hoe moet
iu? Holland denkt andere dan Gro
ningen.
Tenslotte heeft spr. er nog eens met na
druk op gewezen er voor te waken, dat de
boeren niet nog meer de sympathie verlie-
au het overige deel der bevolking, door
elkaar allerlei tegenstrijdige geluiden te
laten liooren. Dit kan niet andere dan na
deelig werken op de steunregeling. We
moeten, zoc-als dr Colijn onlangs heeft ge
zegd, ook niet al to vee! de Regeering las
tig vallen, opdat ze nog tijd overhoudt om
constructief werk te verrichten. We kunnen
alleen dezen tijd doorworstelen ais de eer
ste tot. de acht millioenste Nederlander mee
erkt.
Hierna kwamen belde secties weer samen
bijeen en werd door Ds Longman te Da
r een opwekkend slotwoord gesproken
t? tos* onderwerp:
„Wat is het doel?'
Stoffelijke en geestelijke behoeften zijn
zegt epr., niet te scheiden. Het enkel
overdenken van zaken alleen het zielelev
betreffende, gaat niet voor oen mensch 1
zijn een deel van de maatschappij, dde ook
beklag op ons denken legt.
Stoffelijke omstandigheden beheerechen
ook ons geestelijk leven. Als we gelooven,
dat er een God is, die alles bestuurt, en dat
niets ons bij toeval owtrkomt, dan is er
geen plaats voor kiunkeren.
Het maatschappelijk vraagstuk in Cnr*is
tel ij ken gerst oplossen, dat is ons deel, dus
ook de sociale verhoudingen. Wint we heb
ben allen een roeping ons van God opge
legd. In Christus is de tegenstelling opge
heven.
De voorzitter Jac. Biemond, dankte
allen vcor het -goede verloop van Jeze ver
gadering.
Fierna volgde sluiting.
Het Bestuur van genoemde Schaakclub
had de moeilijkheid op te lossen haar leden
op den avond van de viering van het jubi
leum, 8 Januari 1935, een bijzondere schaak
gebeurtenis voor te zetten, zonder daarbij
do oude, platgetreden paden te bewandelen.
Het geheel mocht echter slechts één avond
in beslag nemen.
Er is toen besloten een groepenwedstrijd
to houden. Lie aanwezige leden zouden daar
toe in 4 groepen van gemiddeld ongeveer
gelijke speels-tenkte verdeeld worden. Deze
4 groepen zouden een halve competitie spe
len, hetgeen dus beteekende, dat er op één
avond drie partijen gespeeld moesten wor
den. Er kon dus slechts weinig bedenktijd
toegemeten worden. De bezwaren, welko
menigmaal tegen z.g. gongwedstijden inge
bracht worden, kennende en deelendc, be
sloot het Bestuur een bijzonder tijdschema
toe te passen, dat zoodanig was ingericht,
dat redelijkerwijze verwacht kon worden.dat.
er serieuze partijen zonder gove fouten ge-
bedenktijd worden toegestaan, waarvan het
specld konden worden.
Per zot zou eer. vooraf bekend gemaakten
erstrijken door een gongslag zou worden
aangegeven.
Het tijdschema was als.volgt ingericht:
Voor do eerste t/m zesde zet (12 gong
slagen): 15 seronden per slag; voor de 7do
t/m 12de zet: 30 seconden; voor de 13de
t/m 18de zet 45 seconden: voor dc 19de t/m:
24e zet GO seconden: voor de 25e t;m 30e zet
40 seconden; voor de 31e t/m 36c zet 30 sec.;
30r de :17e t/m 42e zet 20 seconden.
Telkens wanneer het tempo veranderde,
dus telkens na 6 zetten (12 gongslagen) kon
digde de leider dit met duidelijke, doch niet
storende stem aan. Na den 42en zet mocht
niet verder gespeeld worden, doch werden
de nog niet beëindigde partijen door arbi
ters beslist. Een partij duurde zoodoende
ongeveer 50 minuten.
Het schema had een volledig succes: Dö
deelnemers verklaarden eenparig, dat zij
voldoende bedenktijd gehad hadden en dat
hun eventueelc fouten niet op rekening van
te geringe bedenktijd moesten gesteld wor
den. Het tijdschema kan natuurlijk naar
believen veranderd en voor meer zetten ge
schikt gemaakt worden. Andere schaak ver
een i gin gen kunnen met dit bericht hui*
voordeel doen. Het is de moeite waard.
EEN GROOTE WESTLANDSCHE
TENTOONSTELLING
Najaar 1935
Het bestuur der Coöp Centr. Westl. Snij-
'"ing te Hanseleredijk had
n-anrhl1 de twaalf
jipe-sloi
onstellirvg. welke
nsedersdijk in de
ïenigtneren uit het Westland
Evenwel waren andere vereen Lgtogex
oordeel, dat.in dezen tijd. nu het blnne
een zoo groot gedeelte van onze prod
moet afnemen, alles ln het wenk gesteld
to worden, om de a.'Lndacht van het pi
op de Weötlandsche producten te vestigen
bloemen- en frulttentoonatelllns werd hle
heel goed dienstig geacht.
Het bestuur der Centr. Westl. Bloem-:
Ling acht het. van groot belang voor de
bloementeelt wanneer op een tentoonstelling
voor het publiek gedemonstreerd kan word»
welke resultaten zijn bereikt lil deze cultu'
Om evenwel iets te bereiken dat bet XVestla
waardig is. werd de medewerking van d
Bond Westland noodzakelijk geacht.
De ondervinding der laatste jaren heeft ge
leerd, d>at bloemen en fruit niet alleen
goed te combineeren zijn. doch dat liet
aa.T waarde en schoonheid wint.
DE TUINBOUW EN DEN M.E.-TIJD
Een verslechtering bij den zomertijd
De Bond XVestJand (de organisat/le' ln h
Westland. waarbij de twaalf veilingen zl
aangesloten) hoeft besloten, aan dw Eens
AIIddel-Europeeschen tijd niet te aanvaar,
Het wetsvoorstel word riet !n het belsmg
geacht van den tuinbouw, en de oplossing
bet tljdvraagstuk in deren zin is nog een
slechtering, vergeleken bij den zomertijd,
een gedeelte van het jaar gold.
Schaakrubriek
Dr. LASKER
Lasker heeft te Newcastle in de schaak
club van dien naam simultaau^ gespeeld
tegen 20 tegenstanders. Hij won 27 partijen,
speelde 1 maal gelijk en verloor 2 partijen.
Te Northumberland won hij van vijf consul
tatiepartijen er 4 en verloor er 1. Te New
castle hield hij een lezing over eindspelen,
Dze seances vormden een onderdeel van!
een Lasker-week, voor Newcastle cn omge
ving georganiseerd.
HET TREBITSCH GEDENK-TOURNOOI
Het rreultaat van het touraooi, ingesteld
ter nagedachtenis van Leopold Trehitsch,
waaraan tevens het kampioenschap var»
Wee nen verbonden is, luidt als volgt: Be
cker 11V*. Glass, Grünfeld en Müller 10,
Fusz en Hönlinger ÖV* Gerschenkron Holn-
hofer cn Podborzer 8V2. Beutum 7. Fischef
en Stöckl, Igel 5^2, Lcnner en Weisz 3V2#
Rosenberger 2^.
Spielmann was, gelijk wij reeds bericht
hebben, verhinderd
P. S. LEONHARDT OVERLEDEN
Op 14 December is te Koningsberg de be
kende schaakmeester P. S. Leonhardt op
57-jarigen leeftijd overleden. Als tournooi-
sjteler heeft hij zelden groote prestaties ge
leverd. wat voor een belangrijk deel aan
zijn chronische tijdnocd moet worden toege
schreven. Als schrijver heeft hij in do
schaakwereld een grooteren naam verwor
ven. Ook verzorgde hij voor Radio Königs*
berg wekelijks een schaakuurtje.
UIT ARGENTINIË
Het toumooi om het kampioenschap van
Argentinië bracht den hier te lande niet.
onbekenden schaker Grau met 91/» punt op
de eeTste plaats. Op hem volgden Maderna
cn Pleci met sy2, Bolbochan met 8, enz.
Het tournooi telde 13 doelncmere. Binnen
kort zal Grau met den Argentijn Piazzmi
een match om den titel van kampioen van
Argentinië spelen.
Do rechtbMik
h-axldon opts<«»-'
Dordrecht
SCHAAKPARTIJEN MET BEPERKTEN
BEDENKTIJD
Ter gelegenheid van de viering van haar
vijfjarig bestaan heeft de Haagsche Christe
lijke Schaakvereeniging een nieuw systeem
van spelen met beperkten bedenktijd in toe
passing gebracht, dat voorzoover ons be
kend, tot dusver niet eerder gebruikt is.
sstenid
voroordo-Mo T.
x-wns opUcbtlns geknoei
xoervengriiniiijingxii ioder
gal. hetgron onwaar bleek to zijn. Alleen voor
uitvoer zouden zij recht op een gratie vervoefl -
bewijs hebben gehad. Evenwel waren de aard
appel-en n-le-t uit htft productiegebied van IJ.--
scd monde gekomen: inmricfck-.la was de aard-
appelcentnnle. die de bons had afgegeven m-w-
le'.dNa getuigenverhoor vroeg de adv.-gon.
bij het Haagsche g-ereohtphof bevcpö-ging van
het vonnis van de recht bank. Uitspraak 11 Fe
bruari.
Reisbrieven van Prol. Dr. V Hepp
xxix
HET AFBIKAANSCH (Vervolg)
Van nog veel meer belang is het, dat de beweging werd ge
leid door mannen, die hooger mikten dan hun voorgangers, die
niet slechts bedoelden hun volk wat te lezen te geven, maar
kunst te scheppen, die daartoe zichzelf de noodige aesthetische
scholing hadden verschaft, die van de wereldliteratuur hadden
geproefd. Hun namen bewaar ik tot ik de Afrikaansche litera
tuur uit het breede cultureele oogpunt kan bezien.
Zonder slag of stoot heeft de beweging het niet gewonnen. Het
bleef nog gedurende geruimen tijd wrijven tusschen de voor
standers van het niet-Afrikaansche Hollandsch en van het met
het Hollandsch sympathiseerende Afrikaansch. Zelfs dreigde het
een oogenblik, dat de laatsten hun sympathie over boord zouden
werpen. Toch is dat niet geschied. Wel maakte men het Afri
kaansch van het officieele Hollandsch los.
Vooral de Kerk hield nog lang aan het Hollandsch vast. Ook
de groote pers. Maar met de school ging het anders De Kaap-
sche Provinciale Raad nam in 1914 het besluit om het Afri
kaansch in de school toe te laten. Kort daarop volgden de
Oranje Vrijstaat en Transvaal. Spoedig was nu het onderwijs op
de lagere scholen verafrikaansoht. Wel wordt op de Universi
teiten en aan andere inrichtingen van Hooger Onderwijs onder
richt in het Nederlandsch gegeven, maar het Afrikaansch is
er de voertaal. Thans hebben ook de Kerken haar als officieel
geijkt, al wordt er in bepaalde diensten en door oudere predikan
ten soms nog in het Hollandsch gepreekt Kerkelijke en religi
euze bladen, tot voor eenige jaren nog inhet Hollandsch ge
schreven, verschijnen nu uitsluitend in het Afrikaansch.
Ook de Staat bemoeide er zich mee. Staat in artikel 137 van
de Grondwet van 1910 dat zoowel ihet Hollandsch als het
XXVIII stond in ons blad van 29 Januari.
Engelsch als landstalen worden erkend, in 1918 werd er de in
terpretatie aan gegeven, dat beide taalvormen van het Hol
landsch d.w.z. Afrikaansch en Hollandsch zijn toegestaan. Al
leen zouden de wetten nog in het Hollandsch worden vastgesteld.
Sinds 1925 is ook dit. veranderd.
Het Afrikaansch heeft alzoo over heel de linie de zege behaald.
Vrede tusschen Afrikaansch en Hollandsch
Van deze overwinning kan naar waarheid worden getuigd,
dat er geen overwinnaars en geen overwonnenen zijn. Ik weet,
dat er nog altijd landgenooten over mokken. Ik zou hun ernstig
willen raden dat niet te doen. Eerstens kan men het rad der
geschiedenis toch niet terug draaien. Vervolgens moet men het
willen zien, dat door de tweede taalbeweging het Afrikaansch
dichter bij het Hollandsch is gekomen. En dan is er nog een
derde reden- Uit gesprekken met Afrikaanders deed ik de er
varing op, dat er weer een nieuwe wind waait Men gevoelt,
dat de Afrikaansche woordenschat, niet toereikend is om aan
het zich verder ontwikkelende denken steeds een passende uit
drukking te geven en dat nieuwe woorden knutselen voor het
taaiorganisme ernstige gevaren met zich brengt Woorden moe
ten worden geboren, niet gemaakt. Vooral óp cultureel cn in
zonderheid op wetenschappelijk gebied bestaat er behoefte aan
verrijking. De neiging wordt openbaar, die bij het Hollandsch te
zoeken. Men toone zich van onzen kant in deze niet opdringerig,
liet is hcusoh aan de Afrikaanders wel toevertrouwd zelf een
keus te maken. Naar hun besef is er reeds veel te veel vertaald
Engelsch in omloop. Daarvoor willen zij een stokje steken door
bij het Hollandsch te leencn. Onthoudt men zich van aangebo
den diensten, dan zal de afstand tusschen Afrikaansch en Hol
landsch kleiner worden.
Of die afstand thans zóó groot is? Het lezen van het Afri
kaansch kost den pas beginnenden Nederlander ongetwijfeld
meer inspanning dan het lezen van eigen taal. Maar het ver
staan van het gesproken woord eischt slechts geringe moeite. I
Mits er slechts Ln niet te vlug tempo en goed gearticuleerd wordt
gesproken. Dit goldt over en weer. Misschien valt het den Afri
kaander nog iets gemakkelijker dan ons. Dat is althans mijn
ondervinding. Het Afrikaansch blijft behoor en tot den Dictschen
taalstam evenals het Vlaamsch. Ruim negen jaar woonde ik in
België. Ik maakte kennis met verschillende dialecten. Op grond
daarvan kan ik verzekeren, dat een Nederlander het Afrikaansch
lichter kan volgen dan het Brusselsch, het Gentsch en het
Vlaamsch van de onderscheiden landelijke, gewesten. Dat het
Afrikaansch dichter hij het Vlaamsch dan bij het Hollandsch
zou staan, hoort men wel dikwijls beweren, maar ik meen dit
naar de sprookjeswereld te mogen verwijzen,
Engelsche gevaren
Dezer dagen bereisde een Afrikaansch studentengezelschap ons
land. De loider gaf uiting aan de vrees, dat de Engeischen thans
van tactiek veranderen cn door het Afrikaansch de Afrikaanders
bedreigen. Hij deed daarom een beroep op het Dietsche verwant
schapsgevoel. Hoewel men zich hier voor overdrijving dient te
hoeden, mag men het toch ook niet als volstrekt denkbeeldig
verwerpen. Een eigen taal waarborgt nog geen eigen cultuur.
Ook ons land heeft een tijd gekend, dat het wel aan zijn taal
vasthield, maar voor de Fransche zijn historische cultuur goed
deels prijsgaf. Dat zou ook in Zuid-Afrlka kunnen gebeuren. Het
Afrikaansch zou de locomotief kunnen worden, die de Engelsche
cultuurwagons naar alle deelen van het land trok. Het is ge
lukkig, dat de oogen daarvoor open zijn gegaan.
Heeft het Afrikaansch niet reeds veel van het Angelsaksische
taaleigen overgenomen? Evenals in het Engelsch kan men in
het Afrikaansch een drang naar het monosyllabisme, naar het
éénlettergrepige, waarnemen. Het is alleen de vraag, inhoever
hier oorzakelijk verband kan worden aangewezen. De Afrikaan-
dors denken hierover niet eenstemmig. Sommigen verdedigen dc
stelling, dat het Engelsch hierin niet het geringste aandeel heeft.
Het verschijnsel zou dateeren van vóór den tijd, dat de Engei
schen aan de Kaap voet aan wal zetten. Anderen daarentegen zijn
van oordeel, dat een eeuw van onderdrukking door de Engei
schen dit tot een schier noodzakelijk gevolg heeft gehad. Het is
wel bijzonder moeilijk in deze kwestie een gefundeerde beslis
sing te nemen. Daarvoor is een diepgaand onderzoek noodig, dat
ik natuurlijk niet kon instellen. Trok men vóór 1810 om de
limiet niet te eng te nemen, avond ook reeds saam tot aan d,
leger tot leer, oogen tot o hooger tot h o r, mager
tot maer, schouderophaling tot"^kouerophaling,
hebben tot het, wezen tolwees, ontzenuwen tot
ontsenu, luisteren tot luister, uitdagend tol
uitdaend, geholpen tot ge help, komen kuieren
tot kom kuier enz enz.? Om daarachter te komen zou men
een stuk spreektaal, dat in schrift gebracht is, uit dien tijd
moeten ontdekken. Misschien bestaan er zulke stukken, maar ik
weet er niet van. De mogelijkheid moet ook worden opengelaten,
dat de drang tot monosyllabisme in dc Afrikaanders uit de vóór-
Engelschc periode reeds werkte, maar onder het Engelsche re
giem buitengewoon is versterkt.
Dat het Engelsch het Afrikaansch eenigszins heeft doortrok
ken, staat als een paal boven water. De graden bij het onderwijs,
zooals B. A., B. D., M. A. zijn zuiver Engelsch. In de echt Afri
kaansche literatuur komt men het woord „brekfis" van het
Engelsche „breakfast" tegen. Indien „ontbijt" to Hollandsch
klinkt, zou men wel een ander woord b*v. „oggcndmaal" kunnen
gebruiken. Ook zijn er woorden en uitdrukkingen soms letterlijk
uit het Engelsch vertaald. Zoo leest men „Nasionale Pers Beperk".
Dit „Beperk" is een niet al te gelukkige vertaling van het
Engelsche „Limited", wat ongeveer door ons wordt weergegeven
met ,/naamlooze vennootschap". Raar kijkt, men op als men
iemand hoort prijzen als een „volmaakt man". Men zoeke hier
echter niet de dwaling van het perfectionisme achter. Men be
doelt er niets anders mee dan de Engelscbman met zijn „perfect
gentleman". Gelukkig heeft men het „lyk" begraven. Nog niet
zoo lang geleden wan men gewoon te zeggen: ek lyk (Eng. like)
t, ik houd ervan.
Daartegenover staat, dat men ook woorden heeft, welke men
haast voor Hollandsch gebruik zou aanbevelen. Ons smalle
„lucifer" heet daar „vuurhoutje". Voor het door en door on-IIol-
landsche „sandwich" zegt men toebroodje", een broodje, dat
toegeslagen is. Van dit woord vernam ik den oorsprong. Hel
ontviel aan een kindermond. Een letterkundige ving het op en
bracht het in zwang. In plaats van het Engelsche „subway" en
ons „tunnel" bezigt men, ook in officieele opschriften, „duik*
weg". Ons uitzenden per radio noemt men „uitsaai", uitzaaien.
Het visueele speelt- in het Afrikaansch een voorname rol.
Ik deed maar enkele willekeurige grepen.
Alles bijeengenomen zou ik willen adviseeren: men gunno den
Afrikaander zijn zangerige, zoetvloeiende taal van harte.
