De vrijheid der Bijzondere School
ZATERDAG 24 NOVEMBER 1934
EERSTE BLAD PAG. 3
Accountantskantoor WIELENGA
HAUBITSWEG 5 BOTTERDAM
CONTROLE
Kerknieuws.
NED. HERV. KERK
Bepoepen: Te Ommeren. W. C. Hondius,
L te Busaum. Te Garderen. A. v. d. KooiJ,
(en oi« cand.) te Mairssen (verb. ber.).
an genomen: Naar Arnhem (als hulp-
|L), J. F. L. A. Becht, cand. te Arnhem.
ZIJN WOORD TERUGGEGEVEN
t Kerkeraad der Ned. Herv. Kerk te R ij s s e n
t Ds. P- A. A. K l,üsener te Vinkeveco
diens verzoek co Oh even vnn de verplichtingen
i door hot aannemen van het beroep naar
EID. BEVESTIGING, INTREDE
Ds. J- Jc li erna, Ned. Herv. predikant te
rugge. hoopt 9 Dec. afscheid te
16 Dec. intrede tc doen
[firljp (Fr.).
Cand. K. G. Id
16 Dec, a.s. intrede tc doen
lf. Kerk te Borne-Dclden (io beide ker-
na op 14 Dec. tc zijn bevestigd door zijn
Ds. T. Idcma van Wuisum (ai de kerk tc
Ds. J. D. BAR TH
jaar •evij vernemen Is Ds. J. D. Barth, predikant
Se Geref. Gemeente tc Borsaele (Z.) door
[vrij ernstige ongesteldheid getroffen. Voor-
kg moot hij drie maanden volstrekte rusi
Beo. Ds. Barth is 63 jaar.
Ds. J. H. TELKAMP
J. H. T e 1 k a m p. Geref. predikant tx
c h t, die nog steeds met geheel hersteld
a ongesteldheid, die hem reeds eerder noopte,
larabtebjken arbesd eenige maanden te coder-
thans voor enkele dagen ter observatie
K Diaconessenhuis te Utrecht. („Stand.")
JUBILEUM Ds. J. DE JONG
Iverband met zijn zilveren ambtsjubileum heeft
lavotid Ds. J. de Jong. predikant bij de Ned.
Gemeente
t Kerk aldaar een gedachtenisrede gehouden,
ende over Joh. 330. Onder de vele be-
ellenden bevonden zich de plaatselijke colle-
i de Jubilaris, n.l, Ds. A. Offeringa, Ds.
i Ds. H. 5tolk, zoomede de twee gods-
-wijzers, de heeren Ter Avest en Com-
afloop der prediking zongen allen Psalm
I. waarop ce gemeente haar leeraar de zegen-
uit Ps. 134 toezong.
tspraken werden met gehouden, waar Woens-
barteHjke huldiging in het Wijkgebouw
ilaats gehad.
Alg. Synodale Commissie
Ned. Herv. Kerk
erde Zitting- Het herziene huishoude-
eglement van de Kas tot aanvulling van het
imeniaatspens.oen. wordt besproken. De op-
ogen zuilen ~aan den- Pensioenraad- worden-
lebracht,
'ProVinoiaa] Kerkbestuur van Gelderland
ekü goedkeuring van verandering van grens-
Jing tusschen Hi en en Hemmen. Dit verzoek
iet gunstig advies bij de Synode worden
icht.
verzoek van twee caodidaten om de toestem-
bedoeld bij art. 8 van het Reglement op het
len. wordt toegestaan.
n schrijven u.t Numaosdorp betreffende de
sbedienlng aldaar zal bij de Synode worden
Classicaal Bestuur schrijft over achterstal-
luota. Een antwoord wordt opgesteld,
i zelfde bestuur schrijft over een combinatie,
daarover zal inlichting gegeven worden.
klacht van een kenkeraad over zijn predi-
zal overgebracht wordien bij het Provinciaal
r, waaronder dde kserkeraad ressorteert,
schillende stukken worden ter kennisneming
gecommitteerden voor spoedvorderende
worden benoemd de heeren Booostra en Mr.
ïudde en tot secundi de heeren van Zwet en
Dr. Hastjema. Dezelfden worden benoemd tot
imitteerdén voor het toezicht op de admi-
n den Quastor-Generaal.
i de Kerkelijke Hoogleeraren zal gevraagd
tn zich ten spoedigste te beraden, hoe te
len in de behoefte aan onderwijs, die door de
ire Prof. Dr. v. Rhijn is ontstaan,
secretaris leest de notulen van deze vergade-
'oor, welke worden goedgekeurd.
President ridht woorden van dank tot de
inzonderheid tot den secretaris en den Vice-
Jeat
dat de Vice-President daarop geantwoord
dust dc President de vergadering met dank-
Igj.
collecte ter herdenking van
de Afscheiding
Meer dan een ton groot
aar wij vernemen, heeft de collecte
lelegenheid van de herdenking der
heiding 1834, in de Geref. Kerken,
tuden op Zondag 14 Oct .j.l. in totaal
rbracht de som van f 109074.11. Van
(erken in Bentheim en Oost-Fries-
werd bovendien toegezegd R.M.
.25. Ook kwam nog van Curagao
bedrag in van f 38.34. Een Kerk in
ite, drie kerken in Utrecht, één kerk
Holl. (N.) en één kerk in Z. Holl.
droegen nog geen collecte af. Ook
de classis Batavia kwam nog geen
binnen.
KERKBOUW
t reeds eemgen tijd geleden de benoodigde
i was aangekocht voor den bouw van een
Geref. Kerk te Monster, is thans een
e gevormd met het doel de gelden tot den
bijeen te brengen. Deze commissie bestaat
i< heeren J. Bredero. voorz.; Jac. v. Dam,
I J. Vink, kerk. administrateur;J. Koen, alg.
Ph. v. d. Bos, namens den Kerkeraad en ds
'enkele ledien aangevuld.
NAAR DIEPPE
k H. Ph. Ingwersen, Geref. predikant te
Iwljk aan Zee is naar Dieppe in Frank-
vertrokken ter verzorging van de geestelijke
wen van onze visschers, aldaar, vertoevende
re KanaalvusscheriJ.
GIFTEN EN LEGATEN
K Geref. Kerk van Den Haag-West ont-
I ten legaat van f 1000,
Kerk en Staat in Duitschland
Dr. Wurm weer in volle rechten
In aansluiting op de bcridïten over dc vertra
ging in het ainbtsherstel van den landsbisscbop
van Würö.eniberg Dr. Wurm. is thans te melden,
dat de rijksbisschop het cominissarisch bisschops
ambt van dis. Krauss teruggenomen heeft en dr.
Wurm in zijn ambt hersteld. Zakelijk heeft ds.
Krauss zijn bisschopsambt in het geheel niet kun
nen uitoefenen en is dr. Wurm «afgebroken de
landsbissohop van Württeinberg gebleven, zoodat
het ingrijpen in Beieren en Württcmberg met een
volledige nederlaag voor de Rijkskerkregeering ge
ëindigd is. De oorzaak, dat wi Württemberg de
erkenning hiervan zooveel larger getoefd heeft dan
:n Beieren hgt voornamelijk hierin, dat de Beicr-
schc lendsstadhouder ridder Vou Erp het herstel
vao dr. Moser wenschte. dc laod&stadhoudor van
Württcmberg Murr, die meer met de Rijkskerkre
geering sympathiseert, den commissarischen bis
schop Krauss als den rechtmatigen erkende tot tijd
en wijle de rljkbissolicip anders beslist zou hebben.
Nieuw geestelijk ministerie
De samenkomst van de landskcrkleiders (lands-
bisichoppen en praesidea) voor gisteren door de
Rllkskerkregeering bijeengeroepen, zou ov<
vorming van een. rjeuw geestelijk ministerie
delen.
Brunswijk Duitsch-Christelijk
In Brunswijk is een nieuwe landstvisschop geko
rt dr. Johosen, aan wlen bevens op grond van
t. 2S der Augsburgsche confessie volledige vol
macht tot wederopzeggens toe werd gegeven om
namens de londssynode tot steun der Rijkskerks:
geering-Müller de eventueel coodige besluiten te
Een tweede Belijdenis-centrum
De Luthersche Raad. die naast den ..Broeder-
raad" der belijdenisbeweging is opgericht, pub-
ceert thans zijn richtlijoen en samenstelling.
De richtlijnen zijn deze; 1. Dc Luthersahe Ra-
treedlt op voor de belangen dor Luthersche kerk
Duitschland. Hij komt voor de erkenning en de
geldigheid der Luthersche belijdenis in de Duitscb
Evangelische kerk op en vordert de Luhersche kerk
der Duitschc natie. Hij verzamelt ai de krachten
die dit deel dienen om ze tot vastbesloten arbeid
bijeen te brengen; 2. De Luthersche Raad staat de
Luhersche b.sschoppen, die den strijd cm de zui
verheid der leer en de ordening der kerk overeen
komstig dc belijdenis voeren, ter zijde. Hij staat
in broederlijke strijdgemeenschap met allen, die
de kerken der reformatie tegen dwaalleer, tegen
leugen, degen rechtsbreuk en tegen geweld strijden;
3. De Luthersche Raad omvat dc Luthersche bis
schoppen, dc leden der Luthersche faculteiten op
de persoonlijkheden die in verantwoordelijken ker
kdijken arbeid staan. Hij vult zich aan door keuze.
De loopende zaken worden door een werkcomité
gedaan.
Voorzitter van den Lutherschen Raad Is de
Beiersche land&bisschop dr. M e is e r,.
Het werkcomité bestaat uit de heeren prof. dr.
Althaus te Erlangen, ds. Kloppenburg te Wil-
heiinshaven, do synodaal raad Niemann te Hann
over en ds. Stold te München.
De Oude Pruisische Unie herleefd
Blijkens een Un. Press.Telegram uit Berlijo heeft
Rijksbisschop MfiBer zich genoodzaakt gezien een
aantal kerkelijke wetten buiten werking te stellen,
welke tot de meest belangrijke bebooren, die onder
zijn kerkelijk bewind zjjn uitgevaardigd.
- Krachtens een -dpor- henyAUtgevaactiigde- verorde
ning tot waaeftwgoog yah.'de constitutiè'"der^Duit-
sche Evangelische" Kerk. kwt'..de.Kerk der] .oy,d-
Prtnsche unie. welke door. de ïnlijvdngswetgeving
van den rijksbisschop-vair haar bestaan werd ge
roofd, tihams weder- in hef leven terug." Gelijktijdig
echter fcreedlt zij weder-uit de rijkskerk, want een
tweede verordeniag bepaalt, dat de wet betreffen
de de overdracht der bevoegdheden van den
landabisschop aan de Duitschc Evangelische Kerk,
dat wil met andere woorden zeggen, aan den
Rijksbisschop, weder wordt opgeheven.
In de practijk be teekent deze verordening, vol
gens den berichtgever, geen verzwakking van der
invloed van den rijksbisschop, want hijzelf is tege
lijkertijd landsbisschop.
Ook dit telegram moet met reserve gelezen wor
den, temeer, daar tengevolge van het nu aan beide
kanten gevoerde defensief (voorloopig althans)
een neutrale derde ontbreekt.
Het lot van den Christelijken niet-Ariër
(Van onzen Duitschen correspondent).
Het rassenvraagstuk, dat in de evange
lische kerk reeds tot oen splitsing geleid
heeft tusschen de Duitsche Christenen en
de Kerkelijke Oppositie wil mij een proces
toeschijnen, dat door het tegenwoordig be
wind met voorbeeldige halsstarrigheid
wordt doorgevoerS. Do uitschakeling van
alle niet-Ariërs is en wordt structueel vol
trokken aan menschen, die zich door hun
ras en hun godsdienst van het overige deel
der bevolking onderscheiden. Wat nu ech
ter te zeggen van hen, die weliswaar niet
van zuiver Duitschen bloede bevonden wor
den, maar sedert meerdere generaties tot
de katholieke of de evangelische kerk be-
hooren? Over zulke door en door Duitsche
en zuiver Christelijke menschen hoort men
in 't openbaar opvallend weinig spreken
en juist daarom willen wij op hun weinig
benijdenswaardig lot eens de"aandacht ves
tigen. Zij doen ons denken aan iemand, die
tusschen twee stoelen heeft plaats genomen
Objectief gezien kent de leer van hot
nationaal-socialisme zulk een onderscheid
niet, want dc rassenpolitiek kent slechts
ariërs en niet ariërs. Subjectief kan echter
niet ontkend worden dat door velen dezer
menschen om een plaats wordt gevochten,
welke hun door den staat niet wordt ge
gund. In de eerste maanden van het nieuwe
bewind hoorde men vaak over Duitsche en
christelijke niet-ariërs spreken, over men
schen dus, die wel tot een der groote of-
ficieele erkende "kerkelijke organisaties bc-
hooren maar niet tot in de derde generatie
hun zuiver-arische afkomst kunnen bewij
zen. Aanvankelijk hoorde men enorme ge
tallen noemen over deze niet-arische Duit
schc families, het kwam tot drie millioen,
maar enkele maanden was men reeds met-
anderhalf millioen slachtoffers tevreden.
Een betrouwbare statistiek is mij in dezen
niet. bekend, maar volgens gegevens, die
met de vereischte voorzichtigheid aanvaard
kunnen worden, bedraagt het aantal chris
telijk niet-ariers over heel Duitschland
ongeveer een half millioen, waarnaast dan
ruim 600.000 niet-christelijke ariërs dus
overwegend joden genoteerd werden.
Het ligt in den aard der zaak, dat jood-
sche families, welke tot de R.K. kerk zijn
overgegaan, zich in het Derde Rijk veiliger
gevoelen dan zij, die tot do onderling ver
deelde evangelische kerk behooren. Wel
licht is deze onzekerheid aanleiding ge
weest tot het oprichten van een vereeniging
„Reichsverband christlich-deutscher Nicht
ariër". Men verzekert mij, dat deze ver
eeniging slechts een klein onderdeel der
niet-arische christenen omvat, want de
saamhoorigheid der tot een der christelijke
kerken overgegane joodsche families
schijnt niet heel sterk tc zijn. Zij, die reeds
drie geslachten tot. een dezer kerken be
hoorden en ook zij, die door hun beroomd
ORGELBOUW
RESTAURLEREN - ONDERHOUDEN
WINDMACHINES
M. SPIERING DORDRECHT
Opgericht 1888
geworden groolmoeder tot do niet-ariërs
gerekend worden, trekken een scherpe
scheidingslijn tusschen zichzelf en hen, die
pas in eerste generatie christenen genoemd
mogpn worden!
Anderen, die erin geslaagd zijn, het ge
heim hunner afkomst zprgvuldig verborgen
to houden, zoeken zooveel mogelijk contact
en relatie met de arische bevolking, zij
willen vooral niet „opvallen" en doen zulks
dan vaak zonder het zelf te merken. Om
over dc velen te zwijgen, die met dit las
tige vraagstuk heelemaal gepn weg vin
denZoo zijn er uit den wllhelminischen
glanstijd vele families, men noemde ze
toen spottend geldaristocraten die uit
persoonlijke eerzucht van het geloof hun
ner vaderen afstand hebben gedaan.
Men ziet: het gaat in dezen om een
veelkleurig door-olkaar en toch zijn 't men
schen, die met elkaar door eenzelfde wen
ding van het lot zijn gebonden. De natio
naal-socialistischc staat kan zich met dit
vraagstuk niet occupeeren, daar hij hier
mee het rassenbcginscl ad absurdum zou
leiden.
Des te tragischer wordt juist hierdoor het
lot. d_ezer Duitsche niet-ariërs die in hun
hart door en door Duitsoh, door en door
christelijk voelen en toch niet voor vol
worden aangezien en behandeld. Wa'
blijft hun anders over, dan hun heil te
zoeken bij de kerk. die deze fatale schei
ding tusschen joden en niet-joden niet
kent ©Q dus noodgedwongen het standpunt
zal moeten vastleggen, dat door haar
wordt ingenomen ten opzichte van het
arische vraagstuk.
A. V. H.
Onze Amsterdamschc lezers zullen lang
zamerliand dit trio wel kunnen ontlettereu:
Amsierdainsche Vereeniging van Hervorm
de. Menige stad kan Amsterdam zulk een
actieve vereeniging benijden, reeds hebben
wij af en toe uit haar orgaan laten lezen,
hoe er gewerkt wordt, om do Ned. Herv.
Kerk van 's lands hoofdstad den invloed te
hergeven, welke zij vroeger had. Een nieuw
bewijs van cle activiteit, der A.V.H. is een
lugschriftjc, samengesteld door J. Hofman
n gericht op het wakker roepen en tot
arbeid opwekken van die leden der Ne-d.
Herv. Kerk. die uog niet doordrongen zijn
van de beteokenis van hun lidmaatschap.
Het boekje is boven elke bladzijde vooi-
zjen van fraaie silhouetten, vele kerkge
bouwen der Ned. Herv. Gemeente voorstel
lende. Men wil het boekje zenden aan elk
zich te Amsterdam vestigend lid der Herv.
Kerk. Wie er reeds woont, kan het aan
vragen bij het Bureau der Vereen. Spiegel
gracht 15 (tel. 37391).
KERSTFEESTVIERING EN
ZONDAGSSCHOOL.
Nu men reeds allenvegc bezig is de vie
ring van het Kerstfeest op de Zondagsschool
oor te bereiden willen we de besturen er
nog even «"«an herinneren, dat bij Méinema
tc Delft dit jaar 13 nieuwe boeken en 19
herdrukken zijn verschenen. De recer
n schitterend. En dan, U weet -toch-<fat-
Meinema 15% -Kerstboekjes- gratis gc
Profiteert daarvan. U hebt zeker wel dc
catalogus. Vraagt deze anders aan bij uw
boekhandel of bij de N.V. W. D. MEINEMA,
Delft.
ZENDING EN PHILANTHROPE
ZUSTER G. v. d. AKKER f
In den ouderdom van 58 jaar ia, naar de Ned.
bericht, tc Utrecht overleden zuster G. van den
Akker, d,e veertig jaren met trouw en toewijding-
sidh in dienst gesteld heeft van de ziekenverpleging
en den Diacccessenarbeid.
Gedurende eenige jaren werkte zij in wijk Tjikini,
het bekende ziekenhuis in Batavia en de laatste
jaren was zij als diacones verbanden aan
Tandheelkundig instituut.
Schoolnieuws.
THEOL. SCHOOL TE KAMPEN
Op den reeds voorloopig genoemden datum van
Donderdag 6 Dcc., 'savonds te 7 uur in de
gnoote aula. za! de overdracht van het Rectoraat
der Tïieol. School te Kampen plaats hebben. Prof.
Ridderbos draagt dan het rectoraat over aan Prof.
Grey dan us.
ONDERWIJSBENOEMINGEN
Tot onderwijzer te Rijs sen aan dc Juliana-
school is benoemd de heer A. P. C. Rijs dijk te
Haarleramerliede.
De verplichte 48-schaal
aan het Vad. ontleende en in ons blad van
22 Nov. opgenomen bericht over de verplichting
«t het invoeren van de z.g. 48-schaal heeft, gelijk
voorzien was en oos gebleken, «twijfel gewekt.
In ..De School met den Bijbel" werpt J. L.(ens)
eenig licht op de zaak door te schrijven;
„Wie dit bericht in de wereld gezonden heeft, is
niet op dc hoogte van de wijze waarop, zoolang we
nog géén dictator hebben, n wijziging als waarop
hier wordt gedoeld, tot stand komt. Die heeft niet
plaats door een besluit der Regeeriog. Die
kan alleen tot stand komen door een wets wij.
ziging. dus in gemeen overleg tusschen Minister
Volksvertegenwoordiging.
In dit geval zou noodng zijn den wijziging van
art. 28. waar. behalve dat de 48-schaal voor de
Rijksbijdrage in de personeelskosten wordt inge
voerd. overal het woord tenminste zou moeten
verdwijnen; moet ingrijpende wijziging plaats heb
ben van art. 56 cn 57 der wet. en artikel 100.
dat de mogelijkheid impliceert van boventallige
leerkrachten aan dc openbare, dus aan de bij
zondere school.
„De klok heeft inderdaad geluid.
„Er Ioopen ernstige geruchten omtrent wijziging
der leerlingenschaal io dc richting eener 48-schaal.
.Minister Coüjii zou daarmee gedreigd hebben,
indien er van concentratie bij het bijzonder onder
wijs niets zou terecht komen langs dén weg der
^ij-willigheid.
„Maar ook die 48-schaal alleen wordt niet bij
dictatoriaal decreet toegepast.
„Naar mijn meening zit de klejjel in het vraag
stuk der concentratie. Komt die terecht, dan blijft
de huidige schaal. Misdukt die, dBn komt n i e t het
besluit der Regeering. doch een wetsvoorstel bij clc
Volksvertegenwoordi ging'
VERBETERING
Met te Giessen-Nieuwkerk, zooals gisteren be
richt is. doch te G i e s s e n d a m. zal een Bijz.
Landb.-Hui.shoudschool geopend worden. Zij gaal
uit van de Holl. Mij. van Landbouw en van dén
Chr. Boeren- en Tuindersbmd-.
Mr. J. Terpstra
Najaarsvergadering van
Geref. Schoolverband
te Rotterdam
De vrijheid van het Christelijk onderwijs
is een kostbaar bezit, dat door den crisistijd
min. of meer in het gedrang dreigt te ko
men. Het is derhalve een voor do hand lig
gend ding, dat Gereformeerd Schoolverband
voor zijn Najaarsvergadering den oud-Minis
ter van Onderwijs, Z.Exc. Mr. J. Terpstra
heeft uitgenoodigd, om over dit zoo belang-
lijk onderwerp het woord tc komen voeren.
De vergadering had plaats in Gebouw
Stroomberg, aan het Westnieuwland te Rot-
terdam, onder presidium van den heer II. J.
van W ij 1 e n.
Nadat eerst eenige zaken van Truishoude-
lijken aard waren afgedaan, kreeg onmiddcl
lijk Mr. J. Terpstra het woord om
spreken over: De overheid en de vrijheid
der bijzondere schooL
De economischo dingen, aldus spr., nemen
ons zoozeer in beslag, dat wij ons ook wel
eens mogen gaan bezinnen over de geeste
lijke kant van ons bestaan, in casu over dc
vrijheid van het bijzondere onderwijs.
Onder de vrijheid der bijzondere school
wil spr. verstaan, dat deze school door niets
of door niemand wordt belemmerd, om zich
te ontwikkelen uaar haar eigen aard. Voor
al de overheid kan door haar wetgevende
maatregelen de vrijheid beperken. De ge
schiedenis spreekt daarbij in dc eerste plaats
Voor 1848 was het
niet mogelijk zon
der overheids-au-
torisatie een bij
zondere school op
te richten, ook al
wilde men dit
doen op eigen
kosten.
Groen en zijn
vrienden hebben
dit ondervonden.
Van Raalte en de
zij non trokken
niet naar Java,
maar naar Ame
rika, want ook in
Indiö zouden zij
geen vrijheid van
onderwijs hebben
gehad. Na 1S48 was het geven van onder
wijs, volgens de wet vrij. Tot 1S89 was ech
ter van subsidie nog geen sprake. Er was,
financieel gesproken, tusschen openbare en
bijzondere school oen schrijnende tegenstel
ling. De eerste werd schromelijk bevoor
recht. Mackay's wet bracht ons de eerste
subsidie van-overheidswege. Als logisch ge-
•olg daarvan, kwam in 1920 de financieele
gelijkstelling. De voorstanders der christe
lijke school hebben thans: vrijheid van op
richting, de vrijheid van richting, de vrij
heid van inrichting en de financieele gelijk
stelling." Deze: vrijheden willen wij ook be
houden. De bijzondere school is-een zelfstan
dig instituut.
Thans staat in het middelpunt van de be
langstelling dc gedwongen opheffing of con
centratie der bijzondere scholen. Men houdt
niet op den Minister van Onderwijs toe te
roepon, dat hij nu eons moet beginnen aan
de: bijzondere scholen. Spr. meent aan den
hoogen kant te zijn als hij de baten door op
heffing van openbare scholen verkregen
"schat;opi^miUioen-Veel gróotere bedra
gen zij li-gevonden door maatregelen die zoo
wel''t. openbaar als 't bijzonder onderwijs
drukkenin gelijke mate.
Mon yargete ook niet, dat door de wet van
4 Aug. 1933 de oprichting van bijzondere
scholen zoo goed als onmogelijk wordt ge
maakt. Daardoor is aan de groei van het
bijzonder onderwij», die de laatste jaren
waar te nemen, vrijwel een einde ge
maakt.
Men eischt thans, dat eveneens de kleine
bijzondere scholen zullen worden opgeheven.
Er zijn 348 openbare scholen met minder
dan 40 leerlingen, en slechts 66 bijzondere.
Verreweg de meeste kleine scholen kwa
men bij het openbaar onderwijs voor. Com
binatie van de te kleine openbare scholen
lag dus voor de hand.
Dat de zgn. spijtzwam een onnoodig groot
aantal scholen in het leven hoeft geroepen,
is sterk overdreven. Splitsing van bestaande
scholen heeft nauwelijks in een enkel geval
plaats gehad.
Afgaande op het luide geroep van voor
standers van de openbare school zou men
iets geheel anders vermoeden.
Ik durf niet tc zeggen, aldus spr., dat
de regeering, bijv. door het opvoeren van
de leerlingenschaal niet nog een aantal klei
ne scholen zou kunnen doen sneuvelen. Maar
financieel opzicht is daarvan niet veel te
verwachten.
In ieder geval zou dit moeten geschieden
naar objectieve nonnen. En wat concentra
tie betreft, alleen wat gelijk is, kan worden
samengevoegd, niet het ongelijksoortige. Wij
zullen niet dulden, aldus spr. dat hier het
subjectief oordeel van een Minister of de
partementsambtenaar zou beslissen. De
overheid is niet het onpartijdig orgaan, dat
over de richting kan oordeelcn. Vrijwillige
concentratie, zoo die mogelijk is, zou door
spr. echter worden toegejuicht, want de Re
geering moet in dezen moeilijke tijd zoo
veel mogelijk worden gesteund. Echter, de
verkregen geestelijke goederen geven wjj
niet prijs. Het zou een slag in het gelaat
van het voorgeslacht zijn, indien wij daar
van ook maar iets loslieten. Men zie maar
eens, hoe het met de vrijheid in Duitsch
land in dit opzicht is gesteld. God moge
door Zijn zegen en leiding ons Christelijk
ondeiAvjjs bewaren en versterken, ook nog
tot meerdere groei.
Na deze rede van Mr. Terpstra werd eenige
tijd gepauzeerd. Vervolgens bestond er ge
legenheid tot het stellen van vragen, waar
van door enkele aanwezigen gebruik werd
gemaakt.
De heer De Boer wilde graag weten of
met reeds door het Stopwetje de vrijheid
van oprichting in het gedrang is gekomen?
Kunnen er ook niet op andere wijze bczuini
gingen worden verkregen?
Is het op wachtgeld stellen van personeel
wel gewenscht, komt daardoor de christe
lijke solidariteit niet in het gedrang?
Dc lieer Zuid meer wensohte te weten of
niet alleen de godsdienstige, maar ook de
politieke vrijheid op school recht op vrij
heid heeft.
Dc heer v. d. Wild vroeg den referent
of van de vrijheid van oprichting niet een
te ruim gebruik is gemaakt, en of daartegen
geen maatregelen moeten worden genomen.
De heer Kuizen ga wenschte o.m. tc
weten, hoe de inleider dacht over samou-
voeging van Herv. en Geref. scholen.
De heer Donner, lid van de gemeente
raad, wees erop, dat de wet van 1920 wel
licht te groote vrijheid ^an oprichting heeft
gelaten, en vroeg zich af, of er geen aan
leiding bestaat, deze normen te herzien. Er
is meer schoolruimte tot stand gekomen,
dan strikt noodzakelijk is. Is het niet mo
gelijk een instantie in het leven te roepen
uit het bijzonder onderwijs, welke wettelijke
bevoegdheden krijgt in deze materie? In
dien het niet geheel gezonde zou worden ge
handhaafd, is de mogelijkheid niet uitgeslo
ten, dat op den duur het gezonde daaron
der zou lijden, door op andere manieren
toegepaste bezifcnigingen.
Ook dc heer Van W ij 1 c n dacht aan een
vervormde commissie van Beroep, welke
een tusschenschakel tusschen scholen zou
kunnen vormen en tusschen de scholen en de
overheid. Want armoede, zeggen dc Fran-
schen is de bron der wijsheid. Is er ook
geen mogelijkheid tot gefingeerde concen
tratie, nl. dat twee bestaande scholen voor
het Rijk t.a.v. de subsidie, als een worden
gerekend?
Referent antwoordde dat door 't Stop-
wetje de vrijheid van oprichting indordaad
is beknot, maar deze beknotting is van tij
delijke duur. Dat enkele voorgenomen op
heffingen van openbare scholen niet zijn
doorgegaan is juist, maar geval voor geval
is daarbij beoordeeld, en naar spr's inzicht
juist. Spr. achtte het moeilijk een fonds te
stichten, Om wankele Chr. scholen onder
ling" in stand te houden. De vrijheid der
6chool is niet alleen van godsdienstige, maar
evenzeer van politieke aard.
Wat het toetsen der richtingen aangaat,
.an overheidswege, daartegen heeft spr.
ernstig bezwaar. Samenvoeging moet gaan
langs den weg der vrijwilligheid. De heer
Van Wijlen wil samenvoeging met de Her
vormden. Spr. acht dit te eenvoudig voor
gesteld. Er zijn Hervormden die wel hun
kinderen zouden terugsturen naar de open
bare school, maar ze niet wenschen tc bren
gen op een Geref. school.
Wat nien bereikt is dat daardoor de open
bare school ten koste van het Chr. onderwijs
zou worden versterkt. Wat de voorgestelde
gefingeerde concentratie aangaat, dit lijkt
spr. voorloopig een fictie. In zijn artikelen
in de „Rotterdammer" heeft de heer 'Van
Wijlen daarover ook niet gerept.
Spr. acht den kijk van den heer Donner
onjuist, dat de stichting der bijzondere scho
len het onderwijs zoo duur heeft gemaakt.
Ook met zijn inzicht aangaande de Com
missie van Beroep was spr. het niet eens,
al heeft de practjjk indordaad uitgewezen
dat er meer geld is uitgegeven dan wen
schelijk.
Nadat over een en ander nog in den
breede was nagepraat, is deze vergadering
op de gebruikelijke wijze gesloten.
MEINEMA'S UIVER-BOEK VLIEGT!
Natuurlijk, want iedere jongen en meisje
is een Uiver-enthousiast. En Mcinema's uit
gave „De.Uiver, Frits Ruyver en een nikke
len stuiver" door M. van der Hilst, d&t is
hèt boek voor dc jonge lezers en lezeressen
van dit blad. Laat ook Uw kind deze
Vaderlandsche hoogtijdagen beleven! Met dit
boek bereikt ge hot. Vraagt het Uw boekh.
of stort dit bedrag op postrek. 1850 van de
N.V. W. D. Méinema te Delft en U ontvangt
het franco.
Examens
PROMOTIES
RIJKSUNIVERSITEIT TE LEIDEN. Bevor-
dard tot doctor to de lettoren en wijsbegeerte,
p proefjchinlft: Damiël Hedasto» (158)1655)
de heer D. J. H- t«r Ho ret, geb. te Delft.
Bevorderd tot doctor in de geneeskunde, op
pnoeifrcbtfi'ft: Het quotient Cholesterol/Pho.s-
phorllipodd bij Porrn.ato.5en, d«a heer M, K.
P o I a n o. geb. te Den Haag-,
RIJKSUNIVERSITEIT TE UTRECHT. Bevor
derd tot doctor tin de letteren en wijeibegeeirte
mej. T. Heer jnga. gob. te Zuitphen. op proef
schrift;. Do Graafcoh.a.p, een bijdirajge tot de
kennis van het cultuurlandschap en van het
Schol te nproblcem.
RIJKSUNIVERSITEIT TE GRONINGEN
Bevorderd tot doctor in de letteren en wijsbe
geerte op een piroefechritft: Edouard OurMac
1813—1848, do hcor F. D. Huppeits, geb. te
Gulpen.
ACADEMISCHE EXAMENS
VRIJE UNIVERSITEIT TE AMSTERDAM.
Ge?!: Theologie: caaid.ex., de heer W. Wyaila
Frn.rieJcor
Wijsbegeerte: doet. ex.. Da S. U. Zuddema te
Anne Peulowna (cum L&ude)
TECHN. HOOGESCHOOL TE DELFT. Gea!
Scdieik. ing.: prop.ex.. J. M. Pfauth, Bodegraven
Eleetrotechai. ing.: prop. ex,. F. J. Inklrhvang
Notuuo-k. ing.: prop, ex., de heer D. N. Dictz
RIJKSUNIVERSITEIT TE UTRECHT. Geel.:
Wis- en Natuurk. (hoofdvak artaeni jbe-reidk.)
xrt. ex.. de heeren J. H. Meyers en Dr H.
elthprst
Indisch redht: oamd.e....
Physdscho Aardrijkskunde: doet
R. MUller
Wijsbegeerte: doet ex., mej. E. v. d. Meer.
Gfneeskund-': «ftmi-artsex., de heeren G. A.
Beckers. C. F. Geest. J. H. H. Jnapar e/i P.
Roeseinglh; «irtoex. de heer v. i. ga®dec*.
Tandheelkunde: theor. ex. le ged.. de heer S.
Wtamao*; artsex de heer G. J. J. Baars.
RIJKSUNIVERSITEIT TB LEIDEN. Ge#l.
Rechten: can-d.ex.. de dame* J. J. v. Staveren
on W. Praag; do heer P. van Lew.
Geneeskunde: «irtaex. Ie ged.. de dames M. J.
Maas en M. Reyntjes; airtsex.. de hoor N. J.
Bouma.
GEM. UNIVERSITEIT TE AMSTERDAM.
Ge^l.: rechtsgeleerdheid: eamd.ex., mej. E. Schil-
Soc. geogirapliLe: oond-ex.. d« heer G. Fransen
R.-K. UNIVERSITEIT TB NIJMEGEN. Gesl.;
Klaas, taal- en letterk.cand.ex., eustcr C, A
Hermans, Nijmegen.
APOTHEKERS-ASSISTENT
LEIDEN. Gen!: mej. K M. Overboek. Rijswijk
GRONINGEN. Ges! de dames P. F. J v Riemi.
?Dk. Anns Parochie: A. Groenewóld, Grijtw-
kerk; T. Schurlnk, Rotterdam.
AMSTERDAM. Ges! de hoer J. H. J. van En-
ge«ldhoven Maastricht; en de dames T. Jacobs.
Goes; A. T. de Loose. Kapelle bij Goes.
Kunst en Letteren.
LUSTRUM CHR. AUTEURSKRING.
Naar wy vernemen is het zoo juist ver
schenen Lustrumboek „Het heerlijk ambacht"
nu al reeds uitverkocht. De tweede druk ia
ter perse.
Voor zoover wjj kunnen nagaan heeft het
boek een uitstekende pera, zeker een geluk
kige omstandigheid voor de jubileerende kring.
Ook in Gorcum wordt Maandag 26 Nov. a.s.
een lustrumavond gegeven, waar zullen
spreken de heeren W. G- van de Hulst, Jan
H. de Groot, H. de BruSn, H. M. van Rand
wijk en C. Rijnsdorp. Ook hier zal een ten
toonstelling aanwezig zijn.
Boeken en Geschriften.
DRIE BROCHURES.
Van Prol. Wisse
Drie brochures van de Chr. Geref druk-
pers kwamen tegelijkertijd op onze leestafel.
Van Prof. G. Wisse, ts Apeldoorn, een
tyctpreeu, lekend van de talrijke lezingen,
BETHSAIDA-BERICHTEN
UIT DIEPPE
n
De eerste gang waa naar het Hótel. waarvan wij
verleden jaar de zaal hadden gehuurd. Hoe wij
ook ingeburgerd zijn en hoe diep Bethsaïda baar
pinnen ook hier in de aarde heeft geslagen, hee*
lemaal safe achten wij de zaak nooit. Alle men-»
schen zijn veranderlijk en daaraan ontkomt de
Franschman ook niet.
Vlug is zijn gang, bewegelijk zijn lichaam, snel
zijn uitspraak, maar heel sterke huizen kan men
op z'n toezeggingen niet bouwen. Het vorige jaar
hadden wij daaraan leergeld betaald, maar nu
kwam het beter uit.
De zaal was en bleef disponibel; de belofte werd
niet geschooden.
Ons tweede bezoek is gewoonlijk aan de havens,
de dokken of de bassins, zooals de Fransche auto
riteiten ze bij voorkeur noemen.
Bij name moeten wij ze wel kennen, want anders
loopen wij, als wij inlichtingen noodig hebben,
rond als geblinddoekte kinderen in een donkere
kamer.
Dieppe is niet groot; iedere haven opsichzelf
niet ruim; maar wie de vaak klifferige en vette
kaden een poos beeft afgezocht, en zijn vaak te
dunne zooltjes «en paar uur heeft geplant op de
knoestige keien, krijgt het sterke vermoeden, dat
flinke zeemanslaarzen in zulke deel en vaB den
aardbodem beter beschermen dao de tenger ge
bouwde schoentjes van de Langstraat, Bata of
welke fabriek voor burgermenschen.
In dc buitenhaven, die ligt voor eb en vloed,
zagen wij heel gauw ver beneden ons een paar
Katwijkers en tWee Vlaardingsche bureji. die nog
wat nawerk verrichtten aan de vangst van den
jongsten nacht.
Aan nederdalen op zulke schepen kan moeilijk
worden gedacht.
De punten der masten staan bijna gelijk roet dc
kade, waarop wij staan en de metalen ladder,
waarlangs men naar benedea kan klauteren, hang:
nog een beetje achterover en is vaak spiegelglad
door bet gebruik.
Sommige meer bejaarde of wat sterk uitgezette
manschappen, hoewel menschen van bet vak. zijn
zelf huiverig om van deze hulpmiddelen gebruik te
maken.
Een fünk keelgeluid maakt wel dat de een of.
ander toch boven korot.
Io Dieppe s tijdelijke Hollandsche Kolonie be
hooren wij tot de welkome gasten. In een gesprek
van een kwartier vernamen wij genoeg: vrij veel
was er gevangen: hard moest er worden gewerkt;
op de kantoren in Holland wilde men. dat dc ver-
sche haring zoo spoedig mogelijk zou komen op dc
vaderlandsche markt.
Van deze schej>en kon dus moeilijk worden ver
dacht. dat zij de zaal zouden bezoeken.
Wat denk jullie van de naaste toekomst, zouden
er veel landgeoooten dit jaar komen?
„Alles hangt af van de prijs, die men zal blijven
betalen, dominee".
Wij wisten genoeg; hetzelfde lied in denzelfden
toonaard had men ook in Holland gezongen.
AHes speurden wij verder na; alle bassioa gluur
den wij langs, alsof wij op de jacht waren; maar
onze oude kennissen, zoover zij nog met waren
„afgesneden", zooals men de beëindiging der teelt
kernachtig noemt, waren blijkbaar op zee of met
een kleine last naar de markt te IJmuiden. Qstende
of wie weet. waar ze het in de verlegenheid dezer
tijden moesten zoeken.
In het bassin van Canada lag één boot, waarop
dc zeelui werkten als leeuwen.
Met een moosterschop werden de haringen uit
een koker in manden geworpen en deze den man
nen toegeschoven over de glibberige massa, die els
vrucht van den arbeid over het dek lag.
Daar zaten de zonen van het machtige cn toch
machteloos geslagen Duitsche rijk. Twee honderd
vijftig ,4caatjes",^sooals zjj rvaar, Hollandsere me
thode tellen; 'haqden ^ze in de afgeloopeh nacht
vermeesterd, eenzelfde getal als enkele van onze
schepen'.
„Duitschers zeker?" riepen wij hun toe.
,Zij keken allen op en knikten of antwoordden
bevestigend.
„Veel Duitschers in het Kanaal?"
„Tachtig schepen; maar wij zijn alleen binnen'#
„Een nieuw ccbip, js 't niet?"
„Ja nog van dit jaar."
.Zijn er veel niéuwe bij gekomen?"
„Twintig."
.En het vorige jaar dertig?"
„Zoo ongeveer."
„Hoe lang ben julHe al bezig met dit wet#,:
„Ongeveer twintig uur."
„Dat gebeurt bij de Hollanders ook wél, maafl
vlsch jullie alle dacfen, ook des Zondags?"
Allen keken op alsof ze wilden zeggen: waarin
stel je toch belang.
„Ja zevenmaal, als het mogelijk is."
„Dat is toch niet goed; jullie moest dat niet
doen."
„Jullie verdient zeker wel goed?"
„Voor dit werk niet genoeg; maar het gaat nog
al; ongeveer 45 Mark per week in dit seizoen."
Een onderling gesprek op het schip on. brandde;
de een beueerde dat er twintig; de ander dat er
vijf-en-tw-intig procent werd ingehouden.
„Hoe denk jullie over de toekomst in Duitsch
land?"
„Wij weten het niet; maar wij hopen, dat het
vrede blijft."
„Dus je wenscht al evenmin oorlog als de Fran-
Fransehen?"
„Wij ndet; maar wij weten niet. wat de heeren
klaarmaken: wi] moeten maar afwachten".
Tachtig Duitsche schepen in het Kanaal en tot
nog toe enkele tientallen Hollandsche. De verhou
dingen zijn in drie jaren precies omgekeerd; toen
soms 70—90 Nederlandsche stoomers en motoren
en enkele Duitsche; thans minstens twee en een
half maal zooveel van Germaoje als van Holland.
HEIDA.
door dezen spreker in het land voor volle
kerken of zalen gehouden. „De aanslag va a
Moscou op Bethlehem" is de teekenenda
titel; en de inhoud is, gelijk zijn vele
hoorders dien kennen: pakkend, ernstig,
aangrijpend hier en daar. geheel berekend
op de kinderen van onzen tijd en getuigend
van een ondoofbaar stroven, om de ernst
van den tijd èn de eeuwigheid op de harten
te doen wegen. Uitgever is J. P. v. d. Tol Jz.
te Nieuw-Beijerland.
Van Ds. Janssen
De tweede brochure is de rede, door Ds.
H. Janssen gehouden op den herden-
kinsdag van de Afscheiding vanwege de
Chr. Geref. Kerken. Wie van het uitspreken
getuige was, herinnert zich de gretige aan
dacht, waarmede zij werd aangehoord. Op
zet cn uitwerking van het onderworp ,J»o
daden des Heeren op liet eeuwgetij der Af
scheiding herdacht" behooren tot het bests,
wat er bij de verschillende herdenkingen is
geleverd. Uitgave van Drukkerij „Holland",
Alphen a. d. Rijn.
Van -Ds. Ramaker
De pas uit Harlingen naar Kampen ver
trokken Chr. rtoref. predikant Ds. W. R a-
maker heeft een Chr. Geref. Lectuurstich-
ting „Paulus" opgericht, beoogende Chr. lec
tuur gratis onder ons volk te verspreiden.
Wie voor f 2 per iaar lid wordt, steunt dit
pogen en ontvangt tevens de uitgaven. Als
eerste nummer is verschenen ,De wieg in
het Paradijs", door Ds. Ramaker. De in
houd, bevattelijk voor het doel geschreven
js inzonderheid gericht tegen de evolutie
theorieën, waartegenover met hoogo ernst de
persoonlijke vraag gezet wordt: hoe zult gij
weer aan uw hooge heatemming beantwoor
den, waarvan ge door den val zijt ver.'
vreemr» Adres van dc Stichting Burgwal
7», Kampen,
