EEN HONDERD-JARIGE
AMELANDER!
Het ontslag der huwende
onderwijzeres
Uit Oost-lndie
VftüDAG 16 NOVEMBER 1934
DERDE BLAD PAG. P
TWEEDE KAMER
Minister Marchant verklaart
ontslag der gehuwde onder
wijzeres onaannemelijk
Het wetsontwerp links tegen
rechts aangenomen
Binnenlandsche Zaken
De gemeentelijke
autonomie
Vergadering van 15 November 193-i.
Overzicht
Slechts door aanwending van een parle
mentair machtsmiddel is minister Marchant
er gistermiddag aan kunnen ontkomen, dat
in de Lager Onderwijswet het ontslag van
alle gehuwde onderwijzeressen werd opge
nomen.
De zaak zat aldus.
In behandeling was het wetsontwerp in
zake ontslag aan de huwende onderwijzeres,
zulks als vrucht van een motie van den heer
Zijlstra. Deze motie had in Dec. 1933 de
kwestie aan de orde gesteld, maar was inge
trokken na een toezegging van den minister
van Onderwijs, dat hij de zaak wettelijk re
gelen zou. Deze belofte is ingelost en zou de
onderwijzeressen, die huwen, in gelijke po
sitie brengen als alle andere ambtenares
sen. die huwen.
Van links moest men er niet veel van
hebben, hoewel de minister reeds zooveel
geleerd had. dat liii den maatregel redelijk
en in het belang van het onderwijs achtte.
Ook als crisis-maatregel beschouwde hij het
wetsontwero verdedigbaar.
's Ministers wetswijziging zou echter de
reeds gehuwde onderwijzeressen in de schol
laten. Dat nu achtten de heeren Suring, Zijl-
si i i Tilanus onjuist, met het oog op
de werkloosheid onder de tot onderwijs ge
ven bevoegden. ZY hadden daarom een amen
'dement ingediend, dat met een behoorlijken
overgangstermijn en met een goede wacht
geldregeling cle gehuwde onderwij zeres-niet-
kostwinster uit de school zou doen ver
dwijnen.
Daar moest de linkerzijde natuurlijk hee-
Temaal niets van hebben en de minister, die
toch al in een eenigszins moeilijke verhou
ding met zijn verleden en zijn naaste geest
verwanten gekomen was, ontwikkelde ook
bezwaren, die op zich zelf niet zeer klem
mend leken. Hij scheen dat te begrijpen en
eindigde daarom met een onaannemeiijk-
verklaring van het amendement, dat een
bezuiniging van een millioen gulden zou
hebben gebracht, en het onderwijs geen
.schade deed. Echter voegde hij er de mede-
deeling aan toe. dat de Regeering bereid- was
de kwestie in het Ambtenarenreglement te
regelen op dezelfde wijze als voor de ove
rige ambtenaressen.
"s Ministers houding, die we niet kunnen
bewonderen, noopte de voorstellers van het
amendement om dit in te trekken, omdat an
ders het wetsontwerp van de baan zou ra
ken en er dientengevolge ook met betrekking
tot de huwende onderwijzeres niets gebeuren
zou. Het gestelde dilemma liet geen andere
keus toe.
Het wetsontwerp werd ten slotte rechts te
gen links aangenomen (5131), nadat te
voren een amendement om er een tijdelijk
karakter aan te geven met gelijke stemmen
verhouding verworpen was.
We vertrouwen, dat de Regeering thans
met spoed den beloofden maatregel treffen
zal en eerlang de gehuwde onderwijzeres-
niet kostwinster niet meer in de school zal
voorkomen. Deze misstand heeft al veel te
lang bestaan.
's Avonds werd de behandeling van Bin
nenlandsche Zaken, met. als hoofdschotel de
gemeentelijke autonomie, voortgezet.
Bij den aanvang der vergadering is de
motie-v. d. Tempel betreffende regeerings-
steun aan een centrale industriebank met
groote meerderheid verworpen.
VERSLAG
Aan de orde was allereerst de stemming over
do motie-v. d. Tempel betreffende bevordering:
van de oprichting van een
Centrale Industriebank
Zjj werd verworpen met 53 tegen 21 stem
men. Voor soc.-dcm. en de heeren Westerman,
dc Visser, Arts en natuurlijk de heer v. Houten.
Daarna kwam in behandeling het wetsont
werp tot wijziging van een drietal artikelen
de-- Lager Onderwijswet met de bedoeling het
ontslag van de onderwijzeres bij
huwelijk
wettelijk te regelen voor het openbaar en het
bijzonder onderwijs beide. Deze regeling Is
vrucht van een amendement-Zijlstra, dat inder
tijd wel is ingetrokken, maar na de verklaring
van den minister van Onderwijs, dat een wet
telijke regeling van dit vraagstuk zou worden
bevorderd weer is ingediend.
Mevr. BAKKER-NORTH (v.d.) bestreed het
wetsontwerp. Na aftrek van de kostwinsters
gaat bet om het lot van 50 60 onderwijzeres
sen per jaar. Principieel is deze stap verkeerd
en voor de bestrijding der werkloosheid betee-
ken't de maatregel weinig. In ieder geval zal
hy tot den duur van de crisis beperkt moeten
worden. Zou men alle gehuwde onderwuzeres-
sen-niet-kostwinster ontslaan, dan komt men
tot niet meer dan 600 personen.
Deze maatregel neemt weer een stuitje auto
nomie weg en tast de persoonlijke vrijheid aan.
Dat de minister de thans gehuwde onderwij
zeres in dienst wil laten, is met het oog op
srezinsbelangen volkomen juist.
Mevr. DE VRIESBRUINS (s.d.) meende,
dat de voorgestelde maatregel achterwege had
moeten blijven, omdat de politieke tegenstel
lingen nr door worden toegespitst. En dat zou
het Kabinet nalaten volgens de bekende ver
klaring. Ook komt de minister in strijd met
zon eigen program. H(i heeft zich beet laten
nemen door den heer Zijlstra en is zelfs nog
verder gegaan dan deze in Dec. wenschte. Hij
wi)8t nu de bevoegdheid af o»n in bepaalde ge
vallen ontheffing te kunnen verleenen. Ook
schuift hij de verantwoordelijkheid voor net
wetsontwerp op de Kamer af.
Dat de maatregel tydellik is blijkt uit niets.
ZtJ wordt echter ook als crisismaatregel afge
wezen.
De heer TH1JSSEN (s.d.) noemde het wets
ontwerp een stap terug. Het onderwijs moet
ook over de gehuwde onderwijzeres kunnen be
schikken.
De heer TILANUS (c.h.) noemde den toon
van de Mem. v. Antwoord niet gelukkig en
ook 's ministers zich min of meer excuseeren
voor de indiening van het wetsontwerp is on
juist.
Het principe van het ontwerp is goed. Dc
maatregel moet geen tlidelük karakter dragen;
Ook de reeds gehuwde onderwijzeressen (921
of 3 pet van het totaal) zullen uit de school
moeten verdwijnen, voor zoover ze geen kost-
winster zijn.
De heer WENDELAAR (lib.) begreep, dat de
tijdsomstandigheden niet toelaten het principe
der persooniijke vrijheid onaangetast te laten.
.Van een tijdelijken maatregel willen de libe
ralen wel meewerken.
Mcj. MEYER (r.k.) verdedigde het ontwerp
nu-t het oog op do gezinsbelangen.
Do heer ZIJLSTRA ia.r.) sloot zich by de
critiek van den heer Tilanus aan. De minister
behoeft zich voor de indiening van bet wets
ontwerp niet te schamen. De instemming er
mee leeft in alle kringen. De. gehuwde onder-
wilzere» is niet langer te handnaven.
De overheid moet zelf beslissen, wie zü in
dienst wil houden en wie niet. Het ontwerp is
een uitstekende crisismaatregel, die echter
niet tijdelijk moet zün.
Voor de huwende onderwijzeres hoeft een
beroepsinstantie geen zin.
De heer ZANDT (s.g.p.) was dankbaar, maar
niet voldaan. (V r o o 1 ii k h e i dV Ook do ge
huwd" onderwiizeres moet uit de school.
De heer KETELAAR (v.d.) bestreed, dat de
heeren Zlilstra c.s. nog verder willen gaan dan
de minister doet en zü in Deo. 1933 wenschten.
Nu moot ook de gehuwde onderwijzeres uit de
school Dat Is geen behandeling van zaken!
Het amendement-Suring verdient krachtige
bestrijding omdat het in strpd is met den op
zet van het wetsontwerp.
De he. r SNEEVLIET (r.s.p.) betoogde, dat
men rechts crisiswinst in de wacht wil slepen.
De minister toont een al te groote soepelheid.
Bil de door den minister aangevoerde argu
menten denkt men aan demagogie.
De VOORZITTER: Dat woord kan ik niet
toelaten.
De heer SNEEVLIET: Ik heb het bij dit debat
geleerd. (Gelach).
Dc VOORZITTER: U mc)-t het vervangen.
De lieer SNEEVLIET: Laat ik dan zeggen,
dat niet alle argumenten volle 100 pet. waarde
hebben.
De VOORZITTER: Keurig! (Vroolfik-
h e i d).
Mcj. KATZ (c.h.) betoogde, dat de gehuwde
vrouw in het gezin behoort. Allen zullen of
fers moeten brengen. Ook als groep!
De heer SURING (r.k.) zeide, dat vele gehuw
de onderwijzers zonder betrekking otUn on er
nog veel meer ongehuwde zonder emplooi z|jn.
Hel moet uitgemaakt worden, dat de gehuwde
onderwijzeres uit dc- schooi gaat. Het wetsont
werp moet var. practlsche beteekenis worden,
ook \oor het doel der werkverruiming; het is
geen kleinigheid, dat er 3000 wachtgelders bi)
het onderwijs zijn en er duizenden rondloopen
die geen emplooi kunnen krijgen. Logisch is
het o n een uitzondering te maken voor de ge
huwde onderwijzeres, die kostwinster is voor
een gezin.
De MINISTER VAN ONDERWIJS zeide. dat
met het ontwerp de grootst mogelijke spoed is
betracht.
Onjuist is de bewering, dat de Regeering van
de c: isis gebruik zou maken om £en princi-
pieelc strijdvraag te beslissen. Er is geenszins
gehandeld in strijd met de regeeringsverkia-
ring. Wie hier schuld ziet, moet bü het amen-
dement-Zyistra zijn. De minister heeft er niet
Minister Marchaant
aar. gedacht met deze opmerking zijn verant
woordelijkheid op de Staten-Generaal af te
schuiven; de heer Zijlstra heeft de züne voor
het amendement aanvaard.
De minister ziet geen strijd met het program
van zijn party of zijn politieke overtuiging.
Hier is geen achterstelling van de vrouw bU
den man. Het huwen van een man-ambtenaar
is absoluut Iets anders dan het huwen van een
vrouw-ambtenares. De overheid mag vrij zeg
gen. da't zU een gehuwde onderwUzeres in
school ongewenscht acht. Wet noch beginsel
staan daaraan in den weg. Met vrouwenkies
recht heeft het ook niets te maken, hoogstens
et de emancipatie van de vrouw.
De zaak was na het amendemcnt-ZUlstra niet
meer van de orde af te voeren.
Gevraagd is. hoe de minister er zelf over
denkt. Hij behoeft dat niet te vertellen, maar
wil het toch wel zeggen: onder de veranderde
omstandigheden was de vraag waarom het gaat
voor beslissing rijp.
De minister heeft geleerd, dat tegen het
toelaten van de gehuwde onderwUzeres in
de school ernstige bezwaren ztjn. Hü ont
moette eens een op wachtgeld gestelde on
derwijzeres. die vroeg spoedig weer in
dienst te mogen komen, omdat anders het
eene kindje, dat ze had teveel aan haar
zou wennen. Dat heeft hem de gehuwde
onderwUzeres in schooi in geheel ander, on
gekend licht doen zien.
Mevr. DE VRIES-ERUINS: Dat eene geval?
De MINISTER: Ja, dat eene geval deed mU
een koude rilling door de ieden gaan en heeft
me er mee verzoend om de gehuwde onderwy-
zeressen met de gehuwde ambtenaressen gelük
te stellen.
De bestaande gevallen kunnen vrU spoedig
worden opgeruimd door de gehuwden het eers't
op wachtgeld te stellen ai.s afvloeiing noodlg
wordt.
Voor die afvloeiing behooren vaste normen
te gelden om willekeur te voorkomen; de mi
nister wenscht in deze gevallen niet de be
voegdheid om arbitrair te beslissen.
Het geboden wetsontwerp acht de minister
een aannemelUke oplossing en er moet niet
verder worden gegaan.
Replieken volgden. De heer DE GEER las
den minister staatsrechtelijk de les over de
"crantwoordelökheid.
Amendementen
By de artikelen verdedigde Mevr. DE VRIES
-Bruins (s.d.) een amendement om den minis
ter bevoegd te verklaren arbitrair te beslissen,
dat een huwende onderwUzeres om gewichtige
redenen niet zal worden ontslagen.
Minister MARCHANT wenschte de beslissing
in de Kanier te laten.
De heer ZIJLSTRA (a.r.) merkte op. dat aan
neming van het amendement de beteekenis van
*"it wetsontwerp sterk aantast.
De heer KETELAAR (v.d.) wees er op, dat
in 1933 de heer Zölstra deze ontheffing door
den minister zelf wenschte.
Het amendement werd verworpen met 47
:gen 31 stemmen. Voor links met den heer
v. Houten.
Een volgend amendement was van mevr.
BAKKER-KORT (v.d.) en wenschte het wets-
intwerp met ingang van 1 Jan. 1938 te doen
ervallen.
De heer SURING (r.k.) llohtte een amende
ment toe om met ingang van 1 Jan. 1936
alle gehnwde onderwijzeressen
ontslag
te verleenen. De onderwyzeres-kostwlnster
krUgt dan wachtgeld, de andere verkort wacht
geld.
Financieele bezwaren kunnen hier dus niet
gelden cn er wordt 1 millioc-n bespaard zonder
dat hot onderwijs schade ïydt.
De heer TH1JSSEN (s.d.) betoogde, dat men
in rechts het onderste uit de kan wil halen.
Als ontsiagen onderwijzeressen nu weer eens
kostwinster worden?
De heer SURING: Dan kunnen ze worden
herbenoemd.
De heer ZIJLSTRA (a.r.) herinnerde er aan.
dat hü reeds verleden jaar erop had aangedron
gen. om te doen wat het amendement rju voor
stelt. Zelfs om crisisredenen behoeft aan het
etsoutwerp g*on tydeUjk karakter te worden
egoven. De c:isis noopt tot abnormale maat
regelen. waaraan geen tydelijkhcid kan wor
den toegekend.
Minister MARCHANT meénde, dat het amen-
dement-Bakker-Nort niet zou zijn misplaatst
in het wetsontwerp, dat een crisiskarakter
heeft.
Het amendement-Suring zou bepaalde gezin
nen in groote moeilijkheden brengen. Wat een
kostwinster is, is niet zoo eenvoudig vast tc
stellen.
Do Regecring is voornemens het ontslag
dor gehuwde ambtenaressen in het alge
meen tc regelen. Ook daarom kan de minis
ter liet amendement niet aanvaarden.
De heer SURING vroeg, wat de^o laatste
mededeellng beteekent.
Minister Colün heeft gisteren medegedeeld,
dat practisch de kwestie van het ontslag van
gehuwde ambtenaressen alleen nog voor liet
onderwijs beteekenis heeft Voor het overige
van den RUkadienst werkt reeds twaalf jaar
de maatregel van ontslag by huwelUk. Er zUn
daar dus bilna geen gehuwde ambtenaressen.
Het voorgestelde amendement doet ann hot
onderwijs geen schade en bezuinigt een millioen
Straks echter zal de minister voorsteller, indie
nen, die wel schade doen aan het ondcrwUs.
Het is daarom onredelijk dit amendement af
to wijzen.
Als de uitlating van den minister betee-
kent, dat bü aanneming van het amende
ment het wetsontwerp van de baan is. dan
is het amendement niet te handhaven, maar
de verantwoordelükheid daarvoor komc go-
heel aan de Regeerlng.
Minister MARCHANT verklaarde, dat de heer
Suring zyn vei klaring goed begrepen had.
De heer SURING trok onder deae omstan
digheden het amendement in.
Het amendement-Bnkker-Noi t werd verwor
pen mes 51 tegen 31 stemmen. Voor do linker-
zUde.
Het wetsontwerp werd goedgekeurd met 51
tegen 31 stemmen. Tegen dc llnkerzUde. De
vrüz.-dem. lieten den minister dus in den steek.
Z.h.st. werd daarna nog goedgekeurd liet
wetsontwerp, waar by H.B.S.-A-leerlingcn tot de
Indologenstudie
worden toegelaten nog tot 1 Sept. 1936; zulks
In afwachting van een komende wettelijke
regeling.
Te zes uur slot.
AVONDVERGADERING
In de avondvergadering werd de behandeling
van
Binnenlandsche Zaken
voortgezet.
De heer SMEENK (u.rbetoogde, dat de
autonomie der lagere organen alleen in s'tand
kan blijven, indien deze een groot besef van
verantwoordelijkheid toonen. Dat was in het
verleden niet ultyd het ge\al. Dat zekere uni
formiteit in de salarisregelingen der verschil
lende publickrech'teiyke lichamen bestaat, is
niet onjuist. Juist is ook. dat aan dc gemeente
lijke belastingregeling zekere grenzen worden
gesteld. Vele gemeentebesturen hebben gehan
deld of 'er geen crisis Is.
Aan het optreden der Regeering zijn groote
moeilijkheden verbonden, het departement lette
niet teveel op kleinigheden.
De Rotterdamsohe liberalen hebben gespecu
leerd op liet ingrüpcn der Regecring.
De circulaire over het vervaaigen van vrouwe
lük personeel verdient geen afkeuring.
Afschaffing van den stemplicht zou bezuini
ging kunnen beteckcnen.
Ten aanzien van de burgemeestersbenoemin
gen werd den minister een vriendschappelijke
raad gegeven met liet oog; op geopperde be
swaren, al werd liet aanwezig zUn van bevoor
rechting niet erkend.
De lieer SCHAI.-KER (comm.) gaf zUn be
schouwingen over de aantasting der autonomie
en wat hü noemde .,de terreur der Regeerlng"
bü de Ainsterdamsclie relletjes, over de steun
verlaging, die gepaard ging met meer patronen
voor landstorm en burgerwacht.
Een en aader maal werd de heer Schalker
tot de orde geroepen. Verschillende woorden
nam hü terug, maar toen hü voor dc derde
maal tot de orde werd geroepen by zün ont
boezeming over de steun\erlaging, ontnam de
voorzitter (de heer v. Dük) hem het woord.
D0 heer 1JSSELMUIDEN (r.k.) hield bezui
nigingsbeschouwingen en drong er op aan om
geen ambtswoningen meer beschikbaar te stel
len voor de commissarissen der Koningin. Het
decorum eischt zulke byzondere gebouwen niet.
Ook de gouvernementsgebouwen zouden aan de
Prov. besturen kunnen worden overgedragen.
De uitgaven voor de burgerwacht kunnen vrij
wel, verdwünen; deelname er aan zou kunnen
worden beperkt tot een bereidverklaring. De B.
V. L. moet echter zoo krachtig mogelük wor
den bevorderd.
De heer v. HOUTEN (c-d.u.) bestreed de uit
gaven voor burgerwacht cn landstorm. Geen
particuliere vrijcorpsen. De BVL wordt boven
dien voor politieke doeleinden gebruikt.
Ten slotte weiden enkele opmerkingen ge
maakt over dc bezoldiging van gemeen'te-veld-
wachters.
De heer GROEN (r.k.) besprak dg werk-
loozenzorgen der plattelandsgemeenten'. De fl-
nancleele druk dientengevolge op de ge-meente-
begrooting is onevenredig groot; terwijl boven
dien do Inkomsten door de noodlüdendheid van
allerlei bedrijven sterk dalen. Aangedrongen
werd op de noodige hulp om de bestuurstaak
te kunnen blijven vervullen.
Dc heer SNEEVLIET (r.s.p zag in de Haag-
scli.j oekasen-regcerlng verzwakking van de
positie der locale organen. Daartpe behoort ook
liet opdringen van bepalingen tegen revolutio
nair personeel. Op dezr munier geraken we in
••en benauwde atmosfeer. Veiligheidskleppen
worden afgebonden. De benauwde mentaliteit
komt ook uit op B.V.li'-landdagen, die ..ker
missen der ijdelheid" lijken. Kan die B.V.L. geen
rol spelen oin parlementaire niogelükheden te
llquideeren? We moeten er op letten, omdat ze
is een stelselmatige piovodatie van andere be
volkingsgroepen van Ni dei land.
De heer ZANDT (s.g.p.) klaagde over partij
dige benoemingen van burgemeesters. Het re
gent anli-rcv. en Rooxnsclie burgemeesters.
De heer JAN TER LAAN (s.d.) beschuldigt
de Regeering. dat zü door haai maatregelen
vele gemeenten noodiydend heeft gemaakt
Voor dit stuk regelingsbeleid had hü diepe
minachting.
De lieer KRIJCER (c.h.) bestreed degenen,
die aanmerking hadden gemaakt op de huis
vesting van do commissarissen dei Koningin
Het bckleeden van de functie van C. der lt.
kost vaak belangiyke particuliere offers. Wie
de tegemoetkoming afwijst, behoort de sala-
rieeriug te verhoogen.
De minister werd geprezen om zün houding
tegenover do gemeenten; liü inoet echter voor
biliyke wenschen toegankelijk zUn.
De heer WENDELAAR (lib.) do 25ste
spieker was van oordeel, dat vele critici
van a ministers beleid ten aanzien van de la
gere organen, vergeten, dat diens taak te moei
Ipker is. omdat vroegere ministers wei wat ol
te veel het verband tusscben het RtiK en de
lagere organen uit het oog hebben doen ver.
liezen. De minister zal echter niet verdergaan
dan onvcrrnüdelük is en hoede zich voor te.
veel centralisatie. Gevraagd werd de gemeente
besturen bij het opmaken der begroetingen
niet opnieuw vooi puzzles to plaatsen als ook
dit jaar het geval is.
..Dwerggemeenten" ruime de minister zooveel
mogeiyk op: 100 gemeenten tellen nog geen
2U0U inwoners, een is er zelfs met 200 In-
De B.V.L. is regeeringsorgaan, de Burger
wacht staat ten utenste van den burgemeester.
Misbruik er van is uitgesloten.
Dc heer VERVOORN (plattel.) sprak over au
autonomie, verlichting van de sclieepvuartrecli
ten en soepele toepassing der Trokhondemwi
Hot was tien minuten over elf toen
DE MINISTER VAN BINNENLANDSCHE
ZAKEN AAN HET WOORD
kwam. nadat de voorzitter geconstateerd li&d
dat er geen leden waren, die niet het woord
hadden gevoerd.
De B.V.L. en de Burgerwacht zün instituten
die rechtstreeks onder de Regeering staan en
nooit anders dan onder liaar leiding zullen op
treden. Beide" instituten zün een stille reserve
en treden slechts op ..als 't moet". Zij zün
goedkoop en beschermen ook de arbeidersbe
weging.
Scheepvaartrechten worden ten deele gehe
ven door de gemeentebesturen. Te gelegener
Uid zal worden overwogen of niet een alge-
moenc ..vaartuigenbelasting" kan worden in
gesteld.
De Trekhondenwet moet met beleid worden
toegepast. Tégen euveleh behoort te worden
opgetreden.
De veiligheid by bioscoopvoorstellingen moet
door goede uniforme bepalingen worden ver
zekerd, zonder dat onnoodlg binder wordt op-
geiegd. Een rapport over dit onderwerp wordt
gewacli t.
Do wensch naar vereeniging van „dwerg-
gemeenten" gaf dt-n minister aanleiding tot de
opmerking, dat de kleine gemeenten zelden
noodlijdend zün. Maar wat gebeuren kan ge
schiedt. Maar er zün groote btjzwaren.
De klachten over ber oemingen van burge
meesters zyn heel oud. De lieer Zandt had al
lerongelukkigste voorbeelden; die benoemin
gen zün niet van den minister Hp wijkt zelden
van voordrachten zijner adviseurs af cn ge
schiedt h\t, dan is het meestal niet in d" lich
ting. waarvan de minister wordt beticht. Meer
dan fén gemeente onder een burgemeester be-
teekent voor de staatskas voordeel, omdat dan
dc samengevoegde afzonderiyke salarissen be
langrijk verminderd worden.
Uftwoning van burgeme>"=tei s -wordt steeds
maar voor korten tod toegestaan. Er zpn maar
weinig burgemeesters, die buiten hun ge.neen-
De kosten voor verwarming van de ambtswo
ningen van de Commissarissen der Koningin
zün verhoogd, omdat hun salarissen opgaan
aan dingen, waar ze niets aan hebben. We
zetten deze menschen in paleizen, die soms
meer dan f 2000 aan verwarming kosten. Laat
men de menschen vry in het wonen dan moeten
Ds. Hakman, voorheen te Hollum (Ame
land) schrijft ons:
Wanneer deze foto onder de oogen komt
van de dorpelingen van Hollum, gelegen
op het Waddeneiland Ameland „de paar!
van de Noordzee-eilanden", des zomers hei
zeer gezochte toeristenoord voor liefhebbers
van zee, strand en duinen, zullen zij aan
stonds zeggen, ziende den manspersoon
gezeten op den stoel, met beide handen om
het kind geslagen: hé, dat is zoo waarlijk
„Oude Jaap". Daar is reden voor, dat dit
maal niet aJleen zijn naam, maar ook zijn
familieportret in de courant komt. Want
oude Jaap de Vries hoopt a.s. Zater
dag te gedenken, dat hij 100 jaar wordt,
zijn eeuwgetij dus. Eerst dachten zij, dat hij
de tel kwijt was. Maar neen, de oude was
niet abuis. De boeken op het gemeentehuis
te Nes, waar de burgerlijke stand wordt
bijgehouden, wezen het uit, dat Jacob
de Vries is van 17 Nov. 1834. Het kan
dus niet missen. Als de kalender Zaterdag
wijst 17 Nov. 1934, is het zijn ti e n d e
kroonjaar. Het zal me benieuwen, had
de aanstaande jubilaris dezen zomer ge
zegd, toen wij als naar gewoonte op het
eiland logeerden, of de dominé ook nog erg
in mij heeft. Natuurlijk zochten wij hem
op. Ruim twintig jaar geleden hadden wij
aoor het eerst kennis met hem gemaakt;
toen liep hij al naar de tachtig. Uit het
pastorieraam zagen wij hem voorbijgaan,
den stoeren grijsaard, recht op, boven op
het hoofd dragend een groote mand met
.toert". Toen leefde ook zijn vrouw nog,
met wie hij 65 jaar gehuwd mocht zijn en
met wie hij gezegend werd met een 12-tal
kinderen, 's Wintersavonds, als 't donkere
maan was en het was kerk in de week oi
op den Zondag, stapten ze wel heen, arm
in arm, zij met de stoof en hij met het lan
taarntje, dat zijn schijnsel op het duistere
pad in zwarte nacht gehuld soms voor
uit wierp. Aan ouden vau dagen is het
eigen veel terug te leven in het verleden.
Zoo is het ook met ouden Jaap. Hij is aan
stonds klaar om oude dingen op te halen.
En dan staat gij verbaasd over de scherpte
van zijn geheugen. Voorvallen, waarvan gij
denkt, dat zijn kleinigheden hij vertelt
ze haarfijn tot in de finesses en met een
animo, met een kennelijk behagen en een
genot als een jonge kerel. Zeg het zelf, als
gij zijn beeld aanziet. Het portret is van
den laatsten tijd! Is dat nu iemand aan
den vooravond van zijn 100ste verjaardag?
Hoe langer hoe meer gij onzen jubilaris
leert kennen, des te meer wordt gij bepaald
dat aan hem vervuld is Gods bijzondere
belofte aan Zijn gunstgenooten: „In den
grijzen ouderdom zullen zij nog vruchten
dragen, zij zullen vet en groen zijn (Ps.
2 vs 15). Scherp van geheugen, is hij ook
helder van geest.
Mijn gezicht vertelde hij is hard
achteruitgegaan, zoodat ik niet meer kan
lezen, maar daar heb ik niet zoo'n verlet
van. Den Bijbel ken ik bijkans van buiten.
En in mijn goede oogenblikken zit ik hee-
le stukken in mij zelf op te zeggen en dan
zing ik eens een Psalm, dan heb ik daarin
zoo n troost en zoo'n vermfuak.
Jaap heeft een goeden ouden dag. Goed
dan in zeer bijzonderen zin!
Zijn gehoor is nog buitengewoon goed.
Hard spreken behoeft gij tot hem niet te
doen. Wie een al te groote mond opzet,
denkend dat het vanzelfsprekend is, dat
een honderdjarige op zijn minst slechthoo-
rende is, krijgt van hem te hooren: Och,
mijn lieve „stomper" (stumperd), je be
hoeft niet zoo luid te roepen, je hebt geen
doove man voor je. Dat iemand, die er bij
na honderd jaar heeft opzitten, heel wat te
verhalen heeft, wie zou daaraan twijfelen.
Dan kan hij zoo „smoutig" vertellen van
zijn jongensjaren toen dc molen in 1840
werd gebouwd, van zijn loopbaan als vis-
scherman, toen Hollum voordat de stoom
vaart begon een heele visschersvloot bezat,
van het noodweer op zee, dat werd mee
gemaakt waarbij herhaaldelijk menschen-
levens vielen te betreuren; zware stormen
onuitwischbaar staan ze in zijn brein ge
grift als die van 29 April 1S6S toen 9 Urker
visschersvaartuigen vergingen vlak bij
hem; oude Jaap maakte ook deel uit van
dc bemanning van de reddingsboot, welke
bij herhaling de moeilijkste reddingen had
te verrichten. Met gevaar van eigen leven,
want, merkt de oude zeerob op: het is niet
het mooiste weer, als de schepen op het
strand komen. Gevat, dat de oude man is,
guitig tot op het ondeugende af, dat hij ex-
zelf ook smakelijk om moet meelachen. Hij
houdt er zijn ideeën op na en zijn stellin
gen, waarvan hij niet afgaat. Zoo wil hij
Minister de Wilde.
zelter de salarissen verdubbeld worden. Laat
men de gouverneurswoningen leegstaan dan
Icosten ze nog meer. Het is volkomen biliyk,
wat is voorgesteld; de bedoeling is om iets
tegemoet te komen in de duizenden guldens,
die deze menschen moeten toeleggen bü het
vervullen van hun hoog ambt.
De circulaire omtrent het vervangen van
vrouwen door mannen was een wenk; bü de
toepassing er van behoort beleid te worden
gebruikt. Het is een landsbelang, dat in dezen
tüd van groote werkloosheid monnelük perso
neel voorgaat.
De salarleering der veldwachters heeft de
aandacht der Regeering; er is overleg over
gaande.
De autoijomle der gemeenten Is besproken op
een manier, waaraan men weinig houvast
heeft. Er is veel detailcritiek en zelfs de heer
Drecs liet na te wijzen op de ernst van den
toestand en gaf zelfs geen vermaning aan ziin
partygenooteu. in de lagere organen, die
over de heele linie negatief optreden en de
waarschuwing van den heer Ëd. Polak, dat
deze negatieve houding niet kan voortduren,
in den wind slaan.
Ware naar hun inzichten gehandeld, dan zou
heel de gemeenteiyke autonomie reeds lang
vergaan zün.
Na den grooten nood der gemeenten te heb
ben geschetst, wier reserves zeer sterk zün
aangetast, betoogde de minister, dat ingrüpen
van hoogcr hand steed aanvullend is en niet
geschiedt dan na waarschuwing en overleg.
Optreden geschiedt alleen tot behoud van het
geheel. De tegenkanting Is gelukkig uitzonde
ring. Sommige bladen stijven In dat verzet.
Zoodra mogelijk trekt de Regeering zich weer
terug. De kern der autonomie biyft behouden;
houden de buitengewone omstandigheden op.
dan houdt ook de tüdeiyke inperking der auto
nomie op.
Het noodige overleg wordt zoo ruim moge
lük gevoerd, met inschakeling van Gedep. Sta
ten. J.'e autonomie-' wordt niet aangetast, maar
beschermd tegen kortzichtigheid van sommige
colleges, die vergeten, dat de Regeerlg ver
antwoordelijkheid draagt voor alle gemeenten.
Zü Slellen z.ich tegenover het gemeenschaps
belang en byten den minister, die anderen uit
de klc-m wil verlossen. Soms moet ook op „de
kleintjes" worden gelet.
Er wordt geen onderscheid tusschen ge
meentebesturen gemaakt. Alleen de financleele
toestand is uitgangspunt. In het geheel staan
-IJ gemeenten in büzondere relatie tot het Rülc
en dus ook onder byzonder toezicht. Het
Slechts enkele gemeenten zün recalcitrant.
De wijziging der Verhoudingswet bedoelt de
verdeeling van het gemeentefonds te doen aan
passen aan dc gewijzigdn omstandigheden Dat
doel is goed. Weet men een betere oplossing,
dan zal die gretig worden aanvaard. Met de
autonomie staat dit wetsontwerp slechts in
verwuderd verband.
Wie toegeeft, dat de realiteit niet meer In
overeenstemming is met bestaande wetten, kan
zich niet verzotten tegen wijziging.
De gementebe^curen maken naar eigen in
zicht omtrent de verwaohtlngen hun begroo
ting op cn hebben met aanhangige wetsont-
geen margarine eten. Een reiziger in kunst
boter op het eiland komende, en van den
krassen grijsaard hoorende, zocht hem op.
Dc oude man was zeker niet in zoo'n vlot
te stemming. Hij was heel niet spraak
zaam. Alleen toen de vraag tot hem kwam
van den handelsreiziger; hoe ben je zoo
oud geworden en altijd zóó gezond, gaf hij
tot bescheid: „dat is niet van de „marga
rine'1 gekomen!"
Een paar jaar geleden was hij ziek. De
familie stond er op, dat de dokter kwam.
Deze verschijnende, wilde hem den rug be
kloppen. Wat, zegt oude Jaap, kloppen
met een hamer op die oude „botten" van
honderd jaar; dat gebeurt niet, eerst een
kussen er op, en sla dan maar zoo veel gij
wilt! Dan komt de ruwe bolster van
den zeeman nog even te voorschijn. Maai
als ge het hem -'.elf hoort vertellen op zijn
eigen manier, zooals hij het alleen kan,
beschikkend over zijn eigen vocabularium,
onwillekeurig schiet ge in de lach
Wij zouden zoo nog verder kunnen door
gaan. Wij moeten evenwel besluifcn. Wat
de personen op de kiek betreft: de stoere
manspersoon die staat, is de zoon van deu
jubilaris: Iwe de Vries, 76 jaar, de beide
vrouwen zijn de kleindochter en achter
kleindochter, resp. van 51 en 30 jaar, het
kereltje, dat hij bij zich heeft, is zijn
achter-achter-kleinzoontje van 2 Jaar. Al
zijn nazaten met behulp vaD zijn dochter
optellende, kwamen wij zeker tot een 150-
tal; een kleine dorpskerk vol.
Het zal den honderd-jarige aan belang
stelling Zaterdag a.s. niet ontbreken. Ve'e
wenschen zullen hem geworden. Moge zich
daaraan ook de onze paren!
Het woord voor Uw eeuwgetij zij het pro
fetisch getuigenis: Hij geeft den moeden
kracht, en Hij vermenigvuldigt de sterkte
dien, die geene krachten heeft, de jongen
zullen moede en mat worden, en de jonge
lingen zullen gewisselijk vallen; maar die
den Heere verwachten, zullen de kracht
vernieuwen; zij zullen opvaren met vleuge
len gelijk dc arenden; zij zullen loopen en
niet moede worden Zij zullen wandelen en
niet mat worden. (Jesaja 4029—31).
ROFFELRIJMEN
REDEN TOT BLIJDSCHAP
Als er iets is dat me blij stemt
Blij, bij al de narigheid,
Is het dit: dat bij de soobre
Steun van onze Overheid
Weder hulp verleend mag worden
Waar het dringend noodig wordt
Zonder dat die vrije toeslag
Op het steungeld wordt gekort.
Ik vertrouw dat de Regeering
Duidelijk haar plicht verstaat
Dat ze met de steunverleening
Tot het mogelijke gaat;
Dat, zoover de middlen reiken
Alles, alles wordt gedaan
Om de duizenden verarmden
In hun nooden bij te staan.
Nochtans blijft er nood, ellende,
Die gelenigd worden moet
Eer de koude, eer de winter
Zijn gevreesde intree doet.
Daarom is de hulp onmisbaar
Die vrijwillig en spontaan
Zooveel jaren, in de stilte
IJverend, is rondgegaan
Hulp door de diaconieën,
Stille hulp in eigen kring,
Die, helaas, aan zeekre zijde
Slechts verachting onderging.
De gelegenheid blijft open,
Broeders, zusters! in Gods kracht
Aan de wereld te bewijzen
Liefde, en der liefde macht!
Toonen wij in deze dagen
Dat in ons de liefde lééft,
Dat bij ons de arme broeder
Ruimer deel van leven heeft.
(Nadruk verboden.)
LEO LENS,
Verschenen is de tweede druk van
REVELJE, een bundel van 25 Roffelrijmeal
van LEO LENS, geknipt om voor te dragen
Het boek is verkrijgbaar in de boekhandel
en bij Neerbosch' Boekhandel en Uitgeverij
te Neerbosch. In fraai omslag 80 cents en
in linnen band 1,20.
werpen rekening te houden. Doen ze het niet,]
dan moe'ten ze het zelf weten. In het belan»
der gemeentebesturen heeft de minister van
zijn voornemens kennis gegeven.
Het is gevaariyk met allerlei detallcrltlekj
stemming te maken. Die kleinigheden züm
steeds deel van een groot geheel en hebbent
een achtergrond in de büzondere verhouding]
van bepaalde gemeenten mot liet Riik.
De klacht van den heer Steinmetz miste all®
feiteiyke grond. De Amstcrdamsche salaris*
kwestie heeft met autonomie niets te maken,:
maar met zelfbestuur.
.In Amsterdam hadden B. en W. zelf een sa-
larisvoorstel ontworpen op gTond van den fiJ
nancieelen toestand. Door de Regeering was
niets opgelegd. De Raad verwerpt de lVi mil-]
lioen bezuiniging bij een niet sluitende be-l
grooting. Toen Is de aanmaning gekomen, waaij
in genoegen genomen werd met de verworpen!
regeling, die de minister pergooniyk niet vol-)
doende leek. De Raad bleef weigerachtig en;
toen is aan B. en W. verzocht zelf de salaris-^
regeling te ■'.aken in den geest van de ver-]
worpen voordracht. Dc minister heeft niet wild
ien ingrUpen: ook niet. toen de Raad den kin-]
dertoeslag had verworpen. Als de minister naarl
dp meening van den heer Steinmetz daarin had!
moeten optreden, dan bet.eeken't dat, dat hü den
minister verwyt. dat te weinig is ingegrepen.
Worden onder deze omstandigheden de teu
gels losgelaten, dan gaan we naar den afgrond.
Daarom zal dc minister die teugels vasthouden.!
Alle aandrang on: to vieren zal bü hem als op
een muur afstuiten.
De algemeene beraadslagingen worden geslo
ten; by afd. I dient de heer TEULINGS (r.lc.)1
een amendement In om den post verwarming
etc. voor woningen van commissarissen der Ko
ningin te schrappen. Daarover zal heden wor
den gestemd.
De eindstemming over de begTooting werd
eveneens aangehouden.
Aangenomen worden z.h.st. de volgende weta-.
ontwerpen
wijziging van de begrooting van het Staats*1
bedruf der Alg. Landsdiukkerü voor 1933;
begrooting \an het Staatsbedrüf der Alg.
Landsdrukkerij voor 1925;
begrooting van het Alg. Burgeriyk Pensioen*:
fonds voor 1935.
De vergadering wordt te 1.20 verdaagd tot
hedenmiddag 1 r
OOK IN KLEINS FLACONS a fl.115
AFVLOEIING VAN BESTUURS.
AMBTENAREN
BATAVIA, 15 Nov. (Aneta). In verband
met de bezuiniging zal een twaalftal
assistent-residenten afvloeien. Hiertoe be
hooren niet alleen ambtenaren die zelf van
de mogelijkheid tot afvloeien gebruik ma
ken, doch ook bestuursambtenaren voor
wie verdere promotiekansen zijn uitgeslo-M
ten. De betrokkenen zijn reeds op de hoog-
te gesteld.
BADEN POWELL OP JAVA
BATAVIA, 15 Nov. (Aneta). Sir Baden
Powell en zijn echtgenoote zullen op 4 Dec.
bij den Gouverneur-Generaal de lunch ge
bruiken. Hierbij zal tevens aanzitten
kolonel Dormaar en de leiders der padvin
ders de heer Ranneft en mej. Siegenburg.
EEN CRISIS-COLLEGE
BATAVIA, 15 Nov. (Aneta). Het lid van
den volksraad I-I. H. Kan heeft een schril
telijke vraag tot de regeering gericht of zij
bereid is de instelling van een Crisis-col
lege in overweging tc nemen, dat tot taak
zou hebben het ontwerpen van urgente
voorzieningen ten einde een efficient wer
kend verlioudingspeil der economische fac
toren te waarborgen, hetwelk noodig is
voor het voortbestaan der gemeenschap.
ACCOUNTANT VEROORDEELD
BATAVIA, 11 Nov. (Aneta). De raad van
justitie heeft den accountant Ch. M. tc
Bandoeng wegens oplichting tot gevange
nisstraf van 1 jaar met aftrek van preven
tief veroordeeld.
