cdiOü
Bij Ruwe Handen Purol
Anti-Rev. Gemeentebesturen
Naar en in Zuid-Afrika
WOENSDAG 14 NOVEMBER 1934
Een organisatie voor
Zuid-Holland opgericht
Opening en constitutioneering
Opening en constitueering
Een voorloopig comité, bestaande uit der
tien personen, had per circulaire on per
krant de anti-rev. leden van gemeentebe
sturen in Zuid Holland bijeengeroepen tot
een vergadering in de Eendracht te Rotter
dam.
Deze bijeenkomst werd gistermiddag ge
houden en was bezocht door 62 personen. In
totaal waren 105 bewijzen van instemming
ingekomen.
De leiding der vergadering berustte *n
handen van den heer J. A. J a n s e
Maneschijn, burgemeester van Zwijn-
drocht. Deze opende met Schriftlezing en
gobed en sprqk daarna een openingswoord.
Hij wees op verschillende blijken van sym
pathie, o.a. van de Kuyperstichting en do
Vereeniging Groen van Prinsterer. Hij ves
tigde er ook de nadruk op, dat in bijna elke
provincie een organisatie als de voorgestelde
bestaat en dat derhalve Zuid Holland waar
ruim (300 anti-rev. leden van gemeentebe
sturen zijn, niet achter mag blijven.
Waar algemeen instemming bleek met de
oprichting van een organisatie, constateerde
de Voorzitter, dat deze gesticht was.
Het Reglement
Thans werd overgegaan tot de vaststelling
I van een reglement. Vooraf echter maakte de
heer B. M. v.d. Bos van Maasland bezwaar
tegen het toetreden van burgemeesters als
lid. Een organisatie van enkel raadsleden
leek hem beter: de ambten verschillen im
mers ook veel van elkaar; de vorige ver
eeniging was waarschijnlijk te niet gegaan
wegens animositeit tusschen burgemeesters
en raadsleden.
De Voorzitter antwoordde,
j vorige vereeniging sedert 1923 geen teeken
I van leven meer heeft gegeven en dus vol-
I gens de „Hendrika-wet" is overleden: doods
oorzaak onbekend. Waarschijnlijk is als ge
volg daarvan „Groen van Prinsterer", de ver-
ceniging van burgemeesters enz. opgericht;
maar het kan ook omgekeerd zijn.
Hoe het zii. verdeeldheid leidde niet tot
ontbinding.
De heer H. D i e m c r, Rotterdam, verde
digde het opnemen van burgemeesters in de
organisatie. Onderlinge voorlichting is hard
noodig en wellicht kan dit juist leiden tot
een federatie van provinciale organisaties
entot nauw verband, wie weet tqt samen
smelting met „Groen van Prinsterer".
De heer R. Tjalma, Goudswaard, vroeg
Informaties over het bureau voor adviezen,
waar men in de Kuyperstichting reeds
zoo'n bureau heeft; terwijl Mr. S. deVries
Czn., Den Haag, voorstelde om niet te spre
ken van een bureau, maar van het geven
van adviezen. Men kan dan nog altijd zien
wat het wordt
De Voorzitter antwoordde, dat. men
niet een bureau beoogt naast maar in sa
menwerking met de Kuyperstichting.
Mr. Noteboom, directeur der Kuyper
stichting, wees er op, dat ook de andere
organisaties spreken van een bureau, hoewel
het niet mogelijk en ook overbodig is, dat
iedere provincie zoo'n bureau heeft. Er moet
verband komen en contact met de Kuyper
stichting, dan is er iets te bereiken.
Na eenige discussie werd het voorstel van
Mr. De Vries overgenomen; terwijl op aan
drang van den heer Z. van Schelt, Dor
drecht, werd bepaald, dat er jaarlijks min
stens twee algemeene vergaderingen gehou- j
den zullen worden.
Nog werd een poging gedaan door den
heer v. d. Bos e.a. om geen burgemees
ters als bestuurslid toe te laten; maar het
werd uit de vergadering dermate bestreden,
dat geen stemming werd gevraagd.
Tenslotte werd het reglement z.h.s. vast
gesteld.
De voornaamste artikelen luiden aldus:
De Vereeniging van Anti-Revolutionaire
leden van Gemeentebesturen in Zuid Hol
land, opgericht 13 November 1934, is geves
tigd te 's Gravenhage.
De grondslag der vereeniging is het pro
gram der A.R. partij van 1 Januari 1878, met
de eventueel hierin door de Deputatenvcr-
gadering dier Partij aangebrachte en aan te
brengen wijzigingen.
Het doel is het bevorderen van een prin
cipieel en zaakkundig juist optreden van de
A.R. leden van Gemeentebesturen in de pro
vincie Zuid Holland.
I)e middelen, waarmee zij dat doel tracht
te bereiken, zijn: het houden van vergade
ringen, nan de gemeentebelangen gewijd, het
geven van adviezen, en al wat meer tot het
door haar beoogde doel lean leiden.
De Vereeniging bestaat uit gewone en
buitengewone leden. Gewone leden kunnen
zijn: raadsleden en burgemeesters van Zuid
Hollandsche Gemeenten, die bchooren tot
de georganiseerde A.R. partij.
Buitengewone leden kunnen zijn: oud-
raadsleden, oud-burgemeesters, secretarissen
en ontvangers van Zuid-Hollandsche Ge
meenten en leden der Provinciale Staten
van Zuid Holland. Ook de buitengewone le
den moeten bchooren tot de georganiseerde
A.R. partij.
Bestuursverkiezing
Rekening houdend met verschillende be
langen en gevoeligheden, groote stad, plat
teland, kerkelijke richting, had het voorloo
pig comité voor negen bestuursplaatsen een
aanbeveling van 18 candidaten gemaakt.
Na stemming, herstemming en loting wer
den gekozen verklaard de heeren J. A. Jan
sen Maneschijn, Zwijndrecht; R. Tjalma
Goudswaard; M. A. Verkerk, Gouda; P. Mak,
Schiedam; J. H. Donner, Rotterdam; R.
Meyer, Haastrecht; Alb. Pierhagen, Streef
kerk; P. v. d. Bas, Moordrecht en A. D. Bik
ker, Noordeloos.
Tot voorzitter werd, rechtstreeks door de
vergadering, gekozen de heer J. A. Jansen
Maneschijn.
Lezing Mr. J. Noteboom
Over de Autonomie der gemeenten'
het woord gevoerd door Mr. J. Noteboom
van Den Haag. Deze herinnerde aan de ver
gadering van anti-rev. raadsleden in 1908,
waar Dr. Kuyper sprak en aan andere bij
eenkomsten; maar geen daarvan werd ge
houden in een crisistijd, ook voor de autono
mie der gemeenten, als deze. Ook toen wa
ren er klachten; doch deze hadden meer be
trekking op de invloed der anti-rev. in de
raden en over de vraagstukken, welke
Buys en Oppenheim aan de orde stelden.
In 1923 kwam er reeds kentering; eerst
door de royaliteit der oorlogsjaren en de
soc. dem. dwang; voorts ook de toenemende
staatsbemoeiing. Toen echter traden cr ook
sterke pleitbezorgers voor de gemeenten op;
de krachtige Vereeniging van Ned. gemeen
ten en mannen als v d Grinten en Struycken
Daarbij waren de anti-rev. fracties in kracht
toegenomen door ervaring en voorlichting
terwijl ook de invloed van anti-rev. burge
meesters gaandeweg duidelijker werd.
Deze laatste factoren winnen nog steeds
in kracht en toch komt de zelfstandigheid
dor gemeenten steeds meer in 't gedrang;
ja het schijnt wel, dat minister Levy gelijk
krijgt, die zei: de autonomie is een mooi
ding, maar als men ze grijpen wil verdwijnt
ze. De opvattingen van de totale staat, wel
ke aan Duitschland alleen mooie raadszalen,
maar geen raadsleden liet, werkte ook on
dermijnend en daarom is het thans zaak
van de autonomie te redden, wat er nog te
redden is.
Om dit te kunnen doen is het noodig die
autonomie te kennen in haar staatsrechte
lijke en politieke beteekenis. De gemeente
lijke autonomie rust niet op de wet, maar
deze geeft er een omschrijving van, veron
derstelt ze dus: ze noemt het de regeling en
het bestuur van de huishouding der ge
meente. De Grondwet schept geen bevoegd
heid, maar constateert ze. De Engelsche wet
daarentegen doet dat wel, maar ze beperkt
deze bevoegdheid tevens.
Ten onzent ging de autonomie aan de wet
vooraf, omdat ze een oorspronkelijk karak
ter heeft. Die jrspronkehjke bevQegdbeid
rust op historische en wijsgeerige grond
slag. Er waren en groeiden steden en deze
hadden rechten en privileges. En zij hand
haafden deze tot 1789.
Gansch anders was het in Engeland. Wil
lem de Veroveraar vernietigde de zelfstan
digheid der gemeente; vervolgens werd de
centralisatie doorgevoerd en toen kregen de
gemeenten autonomie en zelfbestuur.
In Frankrijk .overheerschtc ook het cen
traal gezag; daar ging het in de richting
van de bureaucratische eenheidsstaat. In
Frankrijk werd het monarchaal gezag ver
broken; maar toen namen de wijsgeerige
theoricn het op voor de gemeentebesturen:
o.a. Mirabeau. De gemeentelijke macht werd
naast de andere erkend en kreeg ook hier
tweeërlei functie: autonomie en uitvoering
van 't algemeen staatsbestuur (d.w.z. zelfbe
stuur). Ju Frankrijk kwam van de pouvoir
municipal niets terecht: er waren geen his-
torische wortels, waaruit het gemeenteleven
opschoot, De centralisatie overwon en de
gemeenten verloren hun zelfstandigheid.
Hier rn in België ging het echter beter;
juist door de historie. In België kwam reeds
in 1831, direct na de afscheiding, een ge
meentewet tot stand, en Thorbccke volgde
voor ons land in 1851.
Maar Thorbccke nivelleerde overeenkom
stig de wijsgeerige beschouwing der Fran-
sche revolutie: alle gemeenten gelijke rcch
ten en gelijke inrichting. Dr. Kuyper noem
de dat de vloek der eenvormigheid. Wij
kenden in ons land de autonomie, niet het
zelfbestuur. Deze exotische plant werd
gevoerd. En zij paste hier heel slecht.
Thorbccke dacht zich drie gesloten krin
gen: rijk, provincie en gemeente; maar deze
gedachte werd niet in de wet vastgelegd. De
autonomie werd beperkt; er kwam controle
van hooger bestuur op de gemeentelijke be
slissingen en het rijk nam de verzorging
van verschillende belangen van de gemeen
te over.
Daarmee ging echter de autonomie niet
te loor. De staatsrechtelijke waarborg blijft
o.a. in het controlerecht, dat de Staten Ge
neraal bezitten over regeeringsdaden en dat
de regeering heeft over de provincie (Ged.
Staten). En een algemeene vernietiging
wordt voorts tegengehouden door de geest
van de Grondwet.
Controle op de gemeentebesturen is wettig
en plichtmatig; doch slechts bij uitzonde
ring mogen raadsbesluiten vernietigd wor
den: hooger gezag moet voorzichtig zijn.
Controle wordt echter voogdij als de ge
meente financieel afhankelijk is geworden.
Voorzichtigheid dient ook de overheid te
bctrachlen wanneer zij langs zijwegen de
gemeenten wil dwingen bv. tot gebruik ma
ken van provinciale electriciteitslcvering of
andere voorzieningen.
Naast de staatsrechterlijke beteekenis staat
de politieke. Het ligt in de aard van het
anti-rev. volk om steeds op decentralisatie
aan te dringen. Immers, het Calvinisme be
lijdt, dat ieder individu en iedere gemeen
schap een bijzondere roeping van God ont
ving: souvereiniteit in eigen kring. Boven
dien loopt de zondige mensch, ook als hij
in het overheidsambt staat, gevaar misbruik
van zijn macht te maken. Daarom is machts
ophooping ongewenscht en onderlinge con
trole door decentralisatie noodig. De histo
rische instellingen kunnen daarbij dienst
doen.
Hierin schuilt ook een practisch belang,
gelijk Engeland leert; waar in alle rangen
cn standen groot verantwoordelijkheidsge
voel gevonden wordt: het volk leeft en
en steunt zoo het centraal gezag
Dit leert men vooral op gemeentelijk ge
bied; maar dan moeten er naast plichten
ook rechten verleend worden.
De gemeentelijke zelfstandigheid kan ver-1
sterkt worden op de wijze als Dr. Kuyper
-eeds in 1908 aangaf in zijn intuïtieve be-
deze die taak voor eigen rekening uitvoert
Daarnaast moet echter de erkenning
staan, dat de uitvoering van al te veel be
langrijke wetten op de gemeente is ge
terwijl de financieele verhoudingswet geen
financicele oplossing en dus draagkracht
gaf. Er moet zooveel uitgevoerd worden,
dat de burgemeester regelmatig van buiten
„ingevoerd" moest worden; aan do raadsle
den in do kleine gemeenten vooral ont
breekt meestal tijd en kennis om de
ten op velerlei gebied uit te voeren. Het
zelfbestuur gaf oen veelheid van bevoegd
heid, maar ondermijnde tevens de autono
mie. liet gevolg daarvan is een te sterke
cumulatie van functies, waartegen het ge
meenïobestnur niet is opgewassen. Daarom
is decentralisatie, zoowel territoriaal
naar de functies, noodzakelijk. Wellicht
gaat het met werkloozcnzorg en wegenfonds
reeds ongemerkt in die richting. Want al
deze dingen vergen een eigen uitvoerend
lichaam en eigen financiering. Juist de tec'n
nische en financieele overbelasting hebben
de zclfstanrigheid aangetast en alleen de
centralisatie kan hier uitkomst brengen.
Als dat geschiedt en de raadsleden zich
hoofdzakelijk met, beginselen, geestelijke
zedelijke belangen hebben in te laten, zal er
ook meer animo voor het lidmaatschap ko
men van personen, clie zich thans niet geven
kunnen.
De gemeenten moeten thans veel afwach
ten; doch volkomen lijdelijk behoeven ze niet
te zijn; beknotting der zelfstandigheid kan
vaak voorkomen worden. Roekeloos beleid
veroorzaakt vaak ingrijpen van boven. Daar
om moet in de eerste plaats verantwoorde
lijkheidsgevoel worden aangekweekt en dit
kan op uitnemende wijze geschieden ij.
door de thans gestichte organisatie. (Appl.)
Wegens het vergevorderd uur werd de
discussie over dit belangrijke onderwerp uit
gesteld tot de volgende vergadering. Mr No
teboom zal voor een schriftelijk excerpt
zorgen.
De heer Diemer eindigde daarna de geani
meerde vergadering met dankgebed.
Ten besluite
Het spreekt wel vanzelf, dat we de stich
ting dezer organisatie van harte toejuichen
en gaarne alle anti-rev. leden van gemeente
besturen, die zich nog niet als lid gemeld
hebben, dringend uitnoodigen zulks zonder
eenig uitstel te doen.
Het adres der vereeniging is de heer R.
Meijer, Stolwijkersluis D 56, Gouda.
Kunst en Letteren.
SCHILLER-HERDENKING
In verschillende Duitsche steden zijn Zater-
ig groote feestelijkheden gehouden ter her
denking van den 175sten geboortedag van
Schiller. Te Weimar werden de feestelijkheden
door Rijkskanselier Hitier bijgewoond. De
regeering van Thueringen heeft besloten, dat
de Universiteit van Jena in het vervolg den
naam zal dragen „Friedrich Schiller Universi
teit te Jena".
Ook te Marbach werd het feit met groote
plechtigheid herdacht.
Marian Anderson
DONDERDAG 15 NOVEMBER 1934
HUIZEN 1S75 M. 8.00-9.15 KRO. 10.00 NCRV.
11.00 KRO. 2.00-11.30 NCRV. 8.00-9.15 en
1000 Gramofoonpl. 10.15 Morgendienst olv.
Ds. G. W. v. Deth. 10.45 Gramofoonpl. 11.30—
12.00 Godsd. halfuur. 12.15 Orkestconcert erj
gramofoonpl. 2.00 Handwerkcursus. 300 Voor
de vrouw. 3.303 45 Gramofoonpl. 4.00 Bijbel
lezing Ds. F. Kijftenbek, mmv. bariton en or
gel. 5.00 Handenarbeid v. d. jeugd 5.30 Chr.
hederenuurtje Joh. de Heer. mmv. W. Verver
(viool). 6.30 Gramofoonpl. 6.45 Causerie A.
Stapelkamp. 7.00 Ned. Chr. Persbureau. 7.15
Journalistiek weekoverzicht C. A. Cray<5. 7.45
Jubileumwedstrijd. 8 15 Gramofoonpl. 8 30 J. B.
Roelofsen: Brandgevaar cn brand. 9.00 Chr,
Radiokoor olv. J. Couvée mmv. L. Blaauw (or
gel). 10 00-10.10 Vaz Dias. 10.30-11.30 Gra-
mofoonplaten.
HILVERSUM 301 M. AVRO-uitzending. 8.00 Gra
mofoonpl. 10.00 Morgenwijding. 10.15 Gramo
foonpl. 10.30 Accordeonmuziek door „The Gu-
bo's", en declamatie, door M. Meunier—Nagte-
gaal. 11.30 Omroeporkest o.l.v. Nico Treep.
12.30 Gramofoonplaterr. 1.30 Omroeporkest o.l.
v. Nico Treep. 2.30 Pianorecital. 3003.45
dagen. 4.30 Gramofoonpl. 4.45 Radiotoonecl
voor de jeugd. 5.30 Omroeporkest o.l.v. Nico
Treep. 6.30 Sportpraatje H. Hollander. 7.00
Pianorecital Cor de Groot Jr. 7.30 Engelsche les
Fred Fry. 8.00 Vaz Dias. 8.05 Gramofoonpl.
8 15 Weeosche muziek door het Concertgebouw
orkest olv. Bruno Walter. 10.30 Kovacs Lajos
en zijn orkest. 11.00 Vaz Dias. 11.10—12.00
Kovacs Lajos en zijn orkest.
DROITWICH 1500 M. 10 35—10.50 Morgenwij
ding. 11.05 Lezing. 11.25 Gramofoonpl. 11.50
Voor de scholen. 12.10 Het Rutland Square en
New Victoria Orkest o.l.v. N. Austin. 1.20
Gramofoonpl. 2.25 Voor de scholen. 3.20 Ves
per. 4.10 Gramofoonpl. 5.05 Orgelconcert J.
Dvkes Bowen. 5.35 Sydney Kite en zijn band.
6 20 Berichten. 6.50 Koorconcert. 7.10 Duitsche
lezing. 7.40 Gramofoonpl. 7.50 Lezing. 8.20
dito 8.35 „Invitation to the waltz" spel van
Marv eil met muziek van Posford. 9.50 Berich
ten. 10.20 Korte dienst. 10.35 Het Parkingion-
Kwintet mmv. B. Kaufman (mezzo-sopraan).
11.30 Voordracht. 113512.20 BBC-dansorkest
olv. H. Hall.
PARIJS „RADIO PARIS" 1648 M 7.20 «n 8.20
Gramofoonpl. 12.50 Pascal-orkest. 5.20 „Le
Cid". spel van Comeille. 9.05 Orkestconcert
olv. Toscanini. 10.50 Dansmuziek.
KALUNDBORG 1261 M. 11.20 en 1.20 Concert
uit Rest. „Wivex". 2.05 Pianorecital. 2.454.05
Concert uit Rest. ..Ritz". 7.30 Symphonieconcert
o.l.v. Fritz Busch, mmv. Eiditha Fleischer
(zang). 9.50—12 20 Feestuitzending.
De' beroemde negerzangeres Marian An
derson, die dozer dagen in ons land een
reeks concerten geeft cn daarin vooral
boeit door de onnavolgbare wijze waarop
zij dc negro-spirituals zingt, geeft Donder
dagavond een door den Rotterdamschen
Kunstkring georganiseerd conceit.
HINDEMITH IN DEN DUITSCHEN BAN.
Paul Hindemith, de bekende componist, is
in Duitschland in den ban gedaan omdat hij
z.g. niet-arisch vermaagschapt is en hij nog
na de nat.-soc. revolutie nog in het buiten
land te zamen met jodci. concerteert. Hier
door is het duidelijk bewijs geleverd dat hij
een „banierdrager van het verval" was. Zijn
muziek wordt voortaan in Duitschland ge
boycot.
LICHAMELIJKE OEFENING
Paardensport
FEDERATIE-RIJSCHOOL TE HOOFDDORP
Nadat verschillende moeilijkheden, die de voort
gang der rijschoolplannen der Ned. federatie var
landelijke rijvereenigingen eenigen tijd gestuit had
den, uit den weg waren geruimd, is vorige week
overgegaan tot de gunning van den bouw der stal
len, koetshuis en verdere ruimten, die de steeds be
staande rijbaan te Hoofddorp tot een waardige
alleszins doelmatige „Federatie-Rijschool" zullen
n bruikbaar maken.
t aanvankelijke plan de rijschool reeds in
November in gebruik te nemen heeft men wel moe
ten laten varen, doch men heeft toch alle hoop,
dat vóór 1 Januari 1935 de eerste paarden hun vak
ken zullen kunnen betrekken.
De eerste cursus (met internaat) van zes weken
- die men per 1 December had willen laten be
ginnen zal nu vermoedeli,!; 1 Januari ingaan,
indien de belangstelling voldoende blijkt.
strijding van de nivelleeringsgedachte ter
wijl hij ook bezwaren opperde tegen het op
gelegde zelfbestuur, het onder eigen verant
woordelijkheid uitvoeren van de voorschrif
ten en wetten der centrale overheid. Want
juist hierdoor wordt de autonomie vernietigd
Men kan feitelijk tegenwoordig het cen
traal gezag niet verwijten, dat zij de lasten
afschuift op de schouders der gemeenten; het
is volkomen in de lijn van Thorbecke, dat
Mrs. Laura C. Boulton,
Chicago-universiteit is me
foon-cpnamen van inlandsche muziek
nenlanden van Afrika teruggekeerd. Ook nam hij
eenige films op. welke met de muziek gesychroni-
seerd kunnen worden. „De muziek is zeer gecom
pliceerd." verklaarde mrs. Boulton, „en bevat vaak
verscheidende rhythmen. Soms doet de muziek mo
derner aan dan de modernste jazz-muziek.
Een inlandse "ie slagwerker kan gemakkeldjk drie
trommels tegelijk bedienen, ieder met een verschil
lend rhythme; menige orkestdrummer kan hieraan
nog een lesje nemen", besloot ze.
Land- en Tuinbouw.
DE SIERTEELTCENTRALE
Bij beschikking van den Minister van Eco
nomische zaken zijn de vereenigingen Ned.
Bloembollenkweekerscentrale en Ned. Bloem-
bollenexporteurscentrale alsmede de stichting
Ned. Boom- en Bloemkweekerijcentrale
liquidatie getreden en zullen nadat de liqui-
datie zal zijn geëindigd, worden ontbonden.
Als liquidateur van deze lichamen is be
noemd het dagelijksch bestuur van de stich
ting Ned. Sierteeltcentrale.
BRUSSEL 322 cn 484 M. 322 M.: 12.20 Gramo
foonpl. 1.00 Orgelconcert. 1.50—2.20 Salon
orkest olv. Douliez. 5.20 Symphonieconcert.
8.20 Gramofoonpl. 8.35 Hoorspel. 9.20 Om
roeporkest o.l.v. André. 10.30—11.20 Gramo
foonpl. 484 M.: 12.20 Omroeporkest olv. Gason
I.30—2.20 en 5.20 GramofoonpL 6.35 Salon-
orkest olv. Walpot. 8.20 Omroeporkest olv,
André. 9.35 Salonorkest olv. Walpot. 10.30-^
II.20 Gramofoonpl.
DEUTSCHLANDSENDER 1571 M. 7.35 Piano
recital door W. Wolf. 8.10 „Schwarzmann und
cfie Magd", spel van Schafer. 9.20 Berichten,
sportpraatje, weerbericht. 10.2011.15 Con
cert uit Kopenhagen olv. Egisto Tango, mmv,
solisten (gramofoonopnamen).
DE WERELDREIS VAN DE ONDERZEE
BOOT K 18
De N.CR.V. zal hedenavond van 9.10 uur tot
9.20 uur een gramofocnplatenweergave uitzenden
het vertrek van H. M.'s onderzeeboot K 18
de wereldreis. Aan boord bevindt zich Prof.
Dr. Veningh Meinesz.
Reisbrieven van Prof. Dr. V. Hepp
Waarom „Valsbaai"?
Valsbaai is het Afrikaansche woord voor het Nederlandsche
Valsche baai.
Men heelt zich er het hoofd over gebroken, hoe de baal aan
die minder gunstige benaming is gekomen.
De minst aannemelijke onderstelling is wel die, dat ze zoo
geheeten wordt omdat nog al veel haaien haar bezoeken. Menig
zwemmer, die zich verheugde op een frisch bad, moest het met
den dood bekoopen.
Een andere uitleg is deze: de baai bevat vele ondiepe plaatsen,
zij is voor schepen niet te vertrouwen.
Een derde verklaring ziet er niet zoo schuldig uit. Valsch
zou hier de beteekenis hebben van verkeerd. Menig schip zou
haar zijn binnengeloopen in de meening met Tafelbaai te doen
to hebben en rechtstreeks naar Kaapstad te zeilen. Maar het
kwam bedrogen uit. De zeevaarders zouden haar daarom ter
waarschuwing van anderen met dezen naam hebben geteekend.
Maar hoe dan ook, de Valsbaai gedraagt zich werkelijk niet
valsch. Met de haaien valt het mee, als men maar niet te dicht
bij de Kaap komt en zich niet te ver in zee waagt. Langs het
strand zijn tal van badplaatsen verrezen, waaronder Muizenberg
uitblinkt. Dit kan niet verwonderen als men bedenkt, dat Vals
baai door den Indischen Oceaan werd gevormd. Het water is er
gemiddeld tien tot twaalf graden warmer dan in Tafelbaai.
Evenals in Californië kan er het heele jaar door gebaad worden.
Als het zomer is en het in het binnenland soms ondraaglijk
heet wordt, verhuizen zij die het doen kunnen, bij honderden
naar Valsbaai, waar het nooit koud, maar ook nooit bovenmatig
v/arm wordt. Vandaar dat de kust over een groote uitgestrekt
heid is bezaaid met landhuizén. De badtenten verdwijnen er
nooit.
Dit tot eerherstel van Valsbaai.
Van Muizenberg naar Simonsstad.
Het luxueuse Muizenberg, waar Rhodes stierf en dat bij rijke
Joden zeer gewild is, ligt weer achter ons.
Het eerst komen we dan aan Kalkbaai (wat de Engelschen
hiervan maken zou ik niet kunnen zeggen). Nog altijd visschers-
derp is het ook een geliefkoosde plaats voor allerlei watersport.
Maar op 't oogenblik is het daarvoor het seizoen nog niet. Dat
opent zoo tegen December. De weg, die ook hier menige vcr-
lassing brengt voor het oog, loopt thans heel dicht langs de zee.
Alleen spoorrails voor het treinbedrijf naar Simonsstad scheiden
hem er nog van.
In een ommezien voert de auto ons door Fishhoek. Natuurlijk
is de oorspronkelijke naam van de plaats Vischhoek of op zijn
Ainenkaaiisch Vishoek. Maar de Engelschen, die ook dit mooie
plekje als rust- en ontspanningsoord hebben ontdokt, waren
hiermee niet tevreden. Om dien naam moet een heele strijd
'i Nil stond in ons blad .van 12 Noy,
Stadhuis en omgeving de Kaapstad
zijn gestreden. Vischhoek lustten de Engelschen niet. Fishhook
ging ook niet, want „hook" beteekent in het Engelsch „haak".
Zelfs werd opgeworpen „Fishliawk", maar ook die idee liet men
varen. Zij was ook al te ongerijmd, als men weet dat „hawk"
havik of valk beduidt en figuurlijk ook wel een bedrieger aan
wijst. Zoo heeft een compromis dan het half Engelsche, half
Hollandsche „Fishhoek" geschapen. Doch de aardige dorpjes
in de nabijheid Noordhoek cn Kommetje zijn in het gelukkige
bezit van hun ouden naam gebleven.
Van hier naar Simonsstad is voor onzen wagen geen afstand.
Natuurlijk spreken de Engelschen van Simonstown. De Hollan
ders vonden reeds uit, dat men hier, vooral in den winter, vei
liger kon ankeren dan in Tafelbaai. Zij legden er havenwerken
en een fort aan. Van 1741 vielen hier dan ook vele handels- en
oorlogsschepen binnen. In 1795 echter zetten dc Engelschen hier
hun leger aan wal. Nadat Zuid-Afrika zelfstandig was verklaard,
behielden de Engelschen dit stadje voor zich. Het is de eenige
plek in de Unie, die nog Britsch is. Het dient als vlootbasis.
Op een politieke vergadering, waar Dr. Malan, de leider van de
oppositie tegen de fusie van Natten en Sappen, sprak, hoorde
ik door een Afrikaander de vraag stellen of ook Simonsstad niet
moest worden teruggeëischt. Maar zelfs Dr. Malan, hoezeer hij
er in zijn speeches ook voor pleit, dat de Unie nog onafhanke
lijker zal worden gemaakt van het Britsche rijk dan op het
oogenblik het geval is, dorst deze konsekwentie niet aan. Simons
stad, zoo antwoordde hij, vormt geen bedreiging voor Zuid-
Alrika. Zij heeft uitsluitend ten doel Britsche schepen gelegen
heid te bieden in te slaan wat zij voor een langere reis noodig
hebben. Of de Afrikaansche vrager daardoor bevredigd was?
Het valt op, dat in de heele streek van Kaapstad tot Simons
stad zooveel kleurlingen een huidskleur tegen het blanke aan
hebben. Er waren er ook, die ik voor blanken versleet, maar van
wie men mij vertcJde, dat zij nog het echte type van kleur
lingen vertoonden. Voor een deel schreef men dit toe aan bloed
menging van het gekleurde ras met matrozen van Simonsstad.
Natuurlijk geef ik dat gevoelen slechts door zonder het voor
mijn rekening te nemen. Maar wel staat vast, dat hier kruising
moet hebben plaatsgegrepen. Door de Afrikaanders wordt .1it
gevoeld als een bedreiging van de blanke beschaving. En ronr
de Afrikaansch sprekende kerken levert dit een moeilijk pro
bleem op. Want deze nemen in tegenstelling met de Engelsche
fcerken het ptandpunt in, dat blanke cn kleurling niet tot
een en dezelfde kerk kunnen bchooren. De beoordeeling van dit
standpunt blijve voor later bewaard. Ik konstateer alleen. Nu
kan het gebeuren, dat een Afrikaansche jongeman een huwelijk
aangaat met een meisje, da* oogenschijnlijk tot het blanke ras
behoort, maar wier kinderen verraden, dat zij kleurlingenbloed
in zich heeft Wat nu met zulk een paar en met hun kinderen
te doen? Want als regel geldt in deze kerken, dat bij een huwe
lijk tusschen blank en gekleurd beide'partijen als kleurlingen
worden beschouwd en naar een kleurlingengemeente worden
venvezen. Doch in het daareven genoemde geval loopt men
achter de feiten aan. Misschien lachen sommige lezers eens
zachtjes over deze kwestie en vinden zij de oplossing al bijster
eenvoudig. Wie de Zuid-Afrikaansche toestanden niet uit eigen
aanschouwing kent, is dit te vergeven. Maar wie er, zij het ook
vluchtig, begrijpend in is ingeleefd, zal het ernstige van dit
probleem niet durven ontkennen. Met eenige oppervlakkige
humanitaire phrases mag men er zich niet van afmaken.
Dan eenige beruchtheid heeft Simonsstad wel.
Op de Kaap.
Simonsstad is het eindstation van de spoor. Daar buigt zich
de autoweg van de zcn af. Vrij snel klimt hij tegen de bergen op.
In de verte achter ons ligt tegen een helling als een hoop arends
nesten een kafferlocatie, d.w.z. een terrein buiten stad of dorp,
dat dën kaffers als woonplaats is aangewezen en waarbuiten zij
's avonds na negenen zich niet mogen begeven of zij moeten een
schriftelijk verlof kunnen toonen. Maar ons mechanisch trekdier
gunt ons geen tijd om er lang naar te kijken. Het zigzagt over
een hoogvlakte en houdt aan den voet van een rots stil.
Wij zijn nabij de Kaap.
Het spreekt vanzelf, dat wij de rots langs het trapsgewijze
uitgehakte voetpad beklimmen. En we rusten niet vóór we hij
den ouden vuurtoren zijn, S40 voet boven de zee. Onze klauier-
partij wordt ruimschoots beloond. Al is het uitzicht niet zoo
gevarieerd als dat van den Tafelberg, zoo heeft het toch een
eigen bekoorlijkheid. Vlak voor ons ontmoeten Indische en
Atlantische oceaan elkander. Men wijst ons op de waterlijn, die
de scheiding tusschen beide zou vorcnen. Men kan hierin gelijk
hebben, ofschoon ik zulke waterstrepen wel meer op zee heb
gezien. Beneden ons verheft zich een zuil, de pilaar van Vasco
da Gama geheeten, naar den Portugeeschen zeevaarder, die den
zeeweg naar Indië ontdekte. Vroeger leefde men in de onder
stelling, dat de Afrikaansche kust tot Indië doorliep. Men Kan
zich indenken hoe verrast het scheepsvolk moet zijn geweest,
toen het ontwaarde, dat hier de kust zich omboog. Nog op een
andere wijze dan door de zuil wordt aan Vasco da Ganta eer
bewezen. Ik geloof niet, dat er vele stadjes of dorpen langs dit
gedeelte van de Valsbaai liggen, welke niet een straat naar
hem hebben benoemd.
De pilaar van Vasco da Gama draagt den nieuwen vuurtoren.
Om den ouden hangen te dikwijls nevels, dan dat hij den schepen
ten allen tijde tot betrouwbare gids zou kunnen dienen.
Het Oude Testament spreekt dichterlijk van de „einden der
aarde".
De zuiverheid van deze beeldspraak wordt hier gevoeld.
Blijkbaar oefende dit einde der aarde zulk een sterke aantrek
king op iemand uit, dat hij er wilde wonen. Want een weinig
beneden lag een prachtige villa met groote witte vlakken te
glinsteren in de zon. Of de hypnose thans gebroken is, weet ik
niet. Maar het huis stond te koop.
in een primitief theehuisje aan don ïoei \&n, .dit rotsgeyaartg
of gelijk de Afrikaanders zouden zeggen: van deze klip
rustten we even uit. Een meisje, vermoedelijk een blank
bastaardjo maar ik geef me niet uit voor keurmeester op dit
gebied bezorgde ons een koelen dronk.
De andere kust van Valsbaai-
Bij een vroegere gelegenheid hadden andere vrienden mij een
tocht langs de tegenovergestelde kust van Valsbaai aangeboden.
Hier liggen moderne plaatsen als Somerset-West en Strand,
zeer in trek om haar mooie ligging en gerieflijkheden voor bad
en watersport
Maar daarna wordt ze dun bevolkt.
Over de bergen kronkelen verschillende autowegen. De natuur
is van een heerlijke ruwheid. Groote steenblokken bezaaien de
hellingen. Hoe zijn ze daar gekomen? Nadere bestudeering van
de geologie van Zuid-Afrika zou mij waarschijnlijk het antwoord
geven.
Een verrukkelijk stukje wereld!
De auto bekommert zich niet om hoogten of laagten. Bijna
geruischloos slokt hij de ecne mijl na de andere op. Rechts
rimpelt zich de zee ternauwernood.
Plotseling breekt de weg af. Er wordt een brug gebouwd over
de Steenbrasrivier. We kunnen er nog niet over. Dan maar ge
parkeerd op een terrein', waar een bord waarschuwt: „For Euro
peans only", „alleen voor Europeanen". Met Europeanen worden
hier en in geheel Zuid-Afrika blanken bedoeld, al waren hun
voorouders al sinds eeuwen Afrikaanders. Verderop zegt een
ander bord: „For non-Europeans", „voor niet-Europeanen" d. i.
voor gelen, bruinen, zwarten.
Onder het genot
van een kopje thpe
siaar ik naar 'u paar
lage rotspunten Do
golfjes kunnen het
niet dulden, da*, die
hen in den weg
staan. Ze zweren
saam. Ze beuken
eendrachtig tegen do
granieten blokken.
Hun vergeelscho
pogingen maken hen
razend. Ze bulderen
en schuimen. Sotns
stuwt er een irocp-
Je overheen, maar
dan laten ze zirh
aan den anderen
kant vermoeid naar
beneden glijden. Er
zit geen kracht
Zoo loopen thans
besluiten van confe
renties en plannen
tot wereldhervor-
ming aan tegen do
harde werkelijkheid,
die mcnschelijkQ
zonde en onwil heb*
hen gebouwd*
Het gedenkteeken voor Rhode
te Rozdebo.v h,
