DINSDAG 6 NOVEMBER 1934
TWEEDE BLAD PAG. 7
Laatste Nieuws.
Tweede Kamer
De centrale afdeeling heeft besloten, het
wetsontwerp tot wijziging van de clearing-
wet dadelijk in de afdeelingen te onderzoen
ken.
De vergadering wordt hierna geschorst
tot twee uur.
DE KONINGIN BESCHERMROUWE DER
PADVINDERS
Naar wij vernemen heeft H.M. de Konin
gin het Beschermvrouwschap aanvaard van
de Vereen. „De Ned. padvinders", van welke
vereeniging wijlen Z.K.H. de Prins gedu
rende langen tijd Beschermheer is geweest.
H.M. heeft voorts het Beschermvrouw
schap aanvaard van het Amsterdamsch con
servatorium daarbij in de plaats tredend
van wijlen H.M. de Koningin-Moeder, onder
wier hooge bescherming het Amsterdamsche
conservatorium sinds 1891 heeft gestaan.
HET HANDELS- EN CLEARINGVERDRAG
MET DUITSCHLAND
Besprekingen te Den Haag
Naar ons ter oore komt, zal in den loop
der volgende week te 's Gravenhage een bij
eenkomst worden gehouden van de gemeng
de commissie voor de uitvoering van het
Nederlandsch- Duitsche handelsverdrag en
van het Clearingverdrag.
PETROLEUM-ONTPLOFFING.
Drie dooden.
PARIJS, 6 Nov. J3ij Cetses waren vier ar
beiders bozig met schoonmaken en reparee-
ren van een leege petroleumtank, toen
plotseling een ontploffing plaats vond. De
arbeiders werden in de lucht geslingerd en
drie hunner vonden den dood in de vlam
men. De vierde werd zóó ernstig gewond,
dat men eraan twijfelt of hij in leven zal
blijven.
Het vuur kon spoedig worden gebluscht.
Men gelooft dat de ontploffing is ont
staan toen een der arbeiders een sigaret
opstak, waai'door het uitstroomende gas
ontbrandde.
BERLIJN, 6 Nov. De centrale tot bestrij
ding van autodiefstallen te Berlijn is er
Wederom in geslaagd een uit drie personen
dievenbende te arresteeren, waarvan vast
staat, dat zij gedeeltelijk te Berlijn gedeelte
lijk in Hamburg en elders in totaal 80 auto'»
heeft ontvreemd.
Tevens is een groot aantal helers gear
resteerd.
Het staat vast, dat de meeste autodiefstal
len van den laatsten tijd door hen zijn ge
pleegd.
DE STODDARTS KLAGEN
MELBOURNE, 16 Nov. Gemeld wordt, dat
de Stoddarts die in de handicaprace slechts
'n kwartier achter Melrose waren geclassifi
ceerd, een klacht hebben ingediend, dat som
mige van de tijden ingeschreven in hun
logboek onjuist zijn.
ROTTERDAM
Nachtelijk ritje in een
gestolen auto
Vier jongelui loopen tegen de lamp
Zondagavond heeft de 41-jarige handelaar
M. T. A. S. S., wonend aan de Schiedamsche-
singel, zijn auto onbeheerd op den Coolsin-
gel laten staan. Vier jongelui, die voorbij
kwamen vonden de gelegenheid een ritje te
maken, al te mooi om te laten passeeren.
Enkele oogenblikken later reden zij er al
vandoor en een tocht door het achterland
van Rotterdap ving aan. Zij hadden er
echter niet op gerekend, dat er zich slechts
vijf liter benzine in de tank bevond, zoodat,
toen zij Zevenhuizen binnenreden, de motor
weigerde en de wagen met geen mogelijk
heid meer vooruit te krijgen was.
Het was inmiddels al twaalf uur gewor
den en men moest toch voort. Besloten werd
een garagehouder te wekken. Nog waren
de jongelui hiermede bezig of er kwamen
twee veldwachters aan. Deze vroegen aan
den 18-jarigen monteur O. de G., die in
wagen was achtergebleven, wat er aan de
hand was. Deze vertelde, dat zijn kamera
den bezig waren benzine te halen en ging,
nauwelijks uitgesproken, aan den haal. Dat
vonden de veldwachters wel wat verdacht
en één van hen sprong op de fiets en ging
den vluchteling achterna. Het gelukte hem
het jongmensch in te halen. Ook de andere
drie werden opgespoord en zoo eindigde de
in al te vroolijke stemming aangevangen
tocht in het politiebureau van Zevenhuizen.
Er ging een telefoontje naar Rotterdam, en
toen was alles spoedig opgehelderd. Van-
norgen is het viertal op transport naar Rot
terdam gesteld en op het politiebureau
Groote Pauwensteeg in bewaring gesteld.
Voetganger door auto
aangereden
Zondagavond om halftien is op de IJssel-
mondschelaan een ernstig ongeluk gebeurd.
Terwijl de 22-jarige H. v. Wijngaarden van
de Nesserdijk en de 19-jarige mej. J. Ladee
uit de IJsselmondschelaan daar liepen te
wandelen zijn zij aangereden door een per
sonenauto, bestuurd door den 24-jarigen P
v. Z. aan den Schaardijk. Beiden werden
tegen de straat gesmakt en werden, nadat
hulp was komen opdagen, vrij ernstig ge
wond een nabijzijnde woning binnengedra
gen. Na per auto van den Geneesk. Dienst
naar het ziekenhuis aan den Ccolsingel te
zijn vervoerd, bleek daar de toestand van
v. W. niet zoo ernstig te zijn. Na verbonden
te zijn kon hij naar huis worden gebracht.
Zijn meisje was er ernstiger aan toe. Zij
heeft een hersenschudding opgeloopen en is
ter verpleging opgenomen.
De bestuurder van de auto, die. zonder
zich om iets te bekommeren, doorgereden
was, kon later in de binnenstad worden op
gespoord. Omtrent de schuldvraag is het po-
lititoneele onderzoek nog gaande. De weg Is,
waar het ongeluk gebeurde, vrij schaars
verlicht. De auto is in beslag genomen.
DEN HAAG
De roofoverval op koopman
Blancke
Straffen blijven voor beide daders 10 Jaar
De Haagsche Rechtbank heeft den 30-ja-
rigen monteur G. H. en den 27-jarigen elec
trician J. A. C.. die op 12 Mei j.l. den koop
man E. J. H. Blancke in diens woning aan
den Rijswijkscheweg hebben aangevallen en
beroofd, waarbij zij hun slachtoffer zwaar
lichamelijk letsel toebrachten, veroordeeld
ieder tot tien jaar gevangenisstraf. De Offi
cier van Justitie, die ter zake 12 jaar had
geeischt, is van dit vonnis in hooger beroep
gekomen, evenals de verdachte H.
Het Hof kwalificeerde het misdrijf als
diefstal, voorafgegaan en vergezeld van ge
weldpleging tegen personen, met het oog
merk om dezen diefstal gemakkelijk to
maken en veroordeelde de verdachten tot
dezelfde straf.
Moordenaar ingesloten
De tandarts S., die in verband met het
drama aan de Laan van Meerdervoort ge
arresteerd is, is in den loop van den dag
naar het Huis van Bewaring overgebracht
Naar wij vernomen zal mr S. van Oven
als verdediger optreden van den tandarts
S., die gearresteerd is in verband niet het
drama op de Laan van Meerdervoort
LICHAMELIJKE OEFENING
Voetbal
Nagekomen uitslagen
Zwolle: Be Quick II—D.O.S. II 2—3
uns-pee-tVolharding IIIGo Ahe-ad II 03
-diiing I—Quick I 2—3
Korfbal
Nagekomen altslagen
Dlemen: S.V.O. I—Wartburgla I
Zaandam: Z.K.C. I—Z.K.C II
Den Haag: Tonego INeerland!a I
Handelsberichten
Amerikaansche Markten
NEW-YORK, 6 NOVEMBER
Heden Vor. nol
TARWE. No. 1 Mailirta 87% S7—
No. 2 Harde winter 113% 113%
No. 2 Roede winttr lüó% 106*4
MAIS. No. 2 Mlxed West 85% 84%
IfN< 2 Wcc Cl'.H
MEEL Sprlngcl
-- termflnn
Ie zich
door het buitenland en door den handei, hei
stelde zich later op aankoopen door Brazilië e
sloot vast. Loco prijshoudend.
Ulo No. 7 loco 9% 9%
Santos no. 4 loro II— 11—
Ulo contract:
December 719 7.05
Maart
December
Ma,
4 contract
10.58
10.4
10.44
10 34
KATOEN. De termUnmarkt opendi
lUk'j prijshoudend en 5 p. lager cn was daarbij
stil wegens dfi verkiezingen van morgen, daal
de op depechcs uit Liverpool en likwidatles,
tenslotte vonden bultenlnndscho verkoopen
plaats en het slot was prijshoudend.
Middling Upland 12.30 12.35
November 11.99 12.05
December 12.03 13.10
SUIKER. Slot lusteloos
Jam
RUBBER. Slot traag
1.74
CHICAGO, 5 NOVEMBER
TARWE. De tarwemarkt opende prijshoudend
n c. lager tot c hooger. steeg daarna op
a«to stemming voor locotarwe en flinke ver-
nindering van den zichtbaren voorraad, her
telde zich verder in sympathie met maïs en
fschoon Dc. verkoopen tegen Mei-aankoopen
e bemerken vielen en sloot onregelmatig..
MMS. De termUnmarkt onene* nrllshoud-pd
cn c. hooger verliep aanvankelijk in sym
pathie met tarwe, reageerde vervolgens op lo
cale verkoopen. doch herstelde zich op groote
aankoopen door locohuizon en sloot vast.
December 77% 7fi%
Mei 78% 77%
HAVER. Slot prijshoudend.
KOGGE. Slot prijshoudend.
RROV1STEN De termUnmarkt opor.de pr.jsa
i sloot «til.
euzel: Prima W Steam locol-3.05 10 02%
10.12% 9.95
WINNIPEG. 5 NOVEMBER
oor roestschade In Argentinië. reageerde op
TARWE. Da tirmijrmarUt steeg op vrees
wegens trage exportrraag
sloot stil.
December
Mei
ROGGE per December
Mei
HAVER Per December
Mei
Heden Vor. slot.
77% 77%
82% 82%
•35% 65%
59% 59%
138%
ROSARIO, 5 NOVEMBER
Heden Vor. slot
TARWE per November
December
MAIS per November
BUENOS-AYRES, 5 NOVEMBER
Heden Vor. slot
TARWE per December 6.6-11
WEGENS ..ELECTION DAY" BLIJVEN DINS-
N.V. Utrechtsche Hypotheekbank
UTRECHT
Pandbrieven f 64.000.000.—
Reserves 1.823^68.44
De Bank stelt beschikbaar:
4 PANDBRIEVEN a ÏOO1/*
in stukken van 1000.—, 500.— en
100.—. De Directie,
Mr. A. J. S. v. Lier. Mr. P. R. Hoorwe»
Marktberichten.
AMSTERDAM, 6 Nov. Aar da ppelcu. De
prüzen waren heden onveranderd. Aanvoer:
358.400 kg.
ALPULN n. d. RIJN. 5 Nov. (Tuinbouwvell.)
Prijzen:snUboonen f26—3; kroten f2.70—3.10,
uien f 2.413 alles per 100 kg; peen f 1.50
3 60; kroten f 1.701.80; andijvie f 0.501.40
alles per 100 bos; kropsla f 0.601.20; bloem
kool f2—1; savoyekool f3.50—5.10; roodekool
f 3.20—3.60; witte kool f4.30 alles per 103 st.
UODEGKAVEN, 6 Nov. K aas. Aangevoerd:
274 partijen, w o. 274 met rUksmerk. totaal
10812 stuks, wegende 97.308 kg. Prijs met rllks
merkle srt f 2224; 2e art met rijksmerk
f 19— 21; zwaardere f26 alle* pr 50 kg. Handel
f2 3—2.80; kroten per kist 2535 ct; roode kool
f 5.40—6.30; gele kool f 1.40—5.30
LEIDEN, 6 Nov. Vette Va rk ens. Aanvoe
ren en prüzen: 215 zware 3233 ct per kg lev.
P CRM EREND, 6 Nov. Gem. Kaasbeurs.
Verhandeldlfl partijen, wegende 37000 kg. Han
del stug. Hoogste prijs f 23 pr 50 kg
Kaas. 14 partijenk line boerenkaas; volvette
20plus f22; volvette f21 per 50 kg met rijksin
Boter. Aanvoer 1059 kg. Prijzen f 1.50
1.55- weiboter f 1.351.45 beide per kg
Vee. Aanvoer 525 runderen, w.v; 310 vette
koeien 5260 ct p kg; 155 geldekoeicn f 90—
140; 30 melkkoeien f113190 per stuk; 30 stie
ren 32—46 ct per kg; 13 paarden f 60—130 per
«tuk 139 vettek alveren 30—50 ct per kg: 203
nuch't. kalveren voor de slacht f3—8; Idem
voor de fok f 1020 beide per stuk. handel
matig; 229 vtte varkens voor de slacht 2833
ct per kg; 45 magere varkens f 1218. 163
biggen f 810 beide per stuk, stug; 748 scha
pen f7—21. vlug; 54 bokken f38 per stuk.
handel matig
Eieren Prüzen: klpeierenf 55.50; eend
eleren f 2.50 beide pr 100 stuks
Pluirav e. Prüzen: piepkuikens 40—50 ct:
cuce kippon en hanen 25—40 ct goed; konijnen
f 0.30—165; eend 23—65 ct; 216 ganzen f 1.75—
2.60 per «tuk. matig; duiven 40
.rjjzei
A f 2.70, 61
m B f 3.30—3.50 ulls per
Centrale Elerveiling I
214
eend-
-5.20;
i G.A.)
kipleren: 70/80 kg f 5 70—6; 65-66 kg f5.50—
5.60; 63-64 kg f 5.40—5.50; 6062 kg f 5.26—5 40;
58-59 kg f 5—5.20: 56/57 kg f5.70—4.90; 53/55
kg f4.10—4.60; -50/52 kg f3.804.10; 45/49 kg
527 graslcalve-
80—85
2e srt 60—70 c. ~3e srt 5055 c„ graskalvern
343022 c. schapen 393531 c. lammere
240—190—135. kalfkoelei
190130, melkkoeien f 280190130
f 130100—70.
hnndel flauw, prijzen
er kort, aanvankelijk
handel lui
Paadcn: aanvoer tamelUk, handel kalm, pre
ien stationnatr.
Kalf- cn melkkoeien aanvoer korter, handel
Vaarzen en pinken: aanvoer korter, handel
5 November. Aan;
ROTTERDAM, 6 November Eieren
terdamsche Veiling). Aangevoerd 90 000
Prijzen: Kipeieren f 3.20—5.75 eendeiere
—3.35 alles per 100 stuks.
ROTTERDAM, 6 November. Melk. D<
me lkfederatie is de prUs van overmel
10 N 4 vastgesteld op f
100 liter, af boerden) (v
■ing f
Pr
3.804.20:
ZOETERWOUDE.
:lpeleren f 5.105.50; kulki
endeieren f 4 20 alles per 100 «tuks; kaas 15
2 ct pr pond; klpnen 3255 ct: hanen 60 ct:
lulven 16 ct; konUncn f 0.30—1.15; eenden 30
Visscherij.
2 gr 50 min en 3gr 30 min OL: SCH 66 160 ktj
SCH 78 30 ktj; SCH 312 200 ktj; KW 34 50 Ktj
KW 127 30 ktj; VL 3, 300 ktj; VL 27 ktj:
VL 39 120 ktj; VL 40 400 ktj; VL 50 12 last:
VL 80 300 ktj; VL 85 10 last; VL 89 340 ktj:
VL 93 7 ktj- VL 156 460 ktj: VI. 172 40 ktj
VL 190 80 ktj VL 195 440 ktj: VL 203 350 ktj
VL 217 10 ktj; GDY 32 28 ktj GDY 99 90 ktj;
GDY 132 100 ktj.
AANVARING.
sche houtbool
hebben binnengesleept, hebben de
onderbroken en kwamen heden hier
irkt
eldei
459
Prijzen: middel tong f 2432. klein f 1016;
middel tarbot f 1218kleine f6—10: middel
f8—15; kleine f3—6; middel sclielvisch f 10—
18; kleine f3—5: han f6—9: groot gullen f5—
8; kleine f 3—4wijting f4—6; bot f 8—24 alles
,nd; «piering f 2—3; versch paling f 2—4
beide
ring. De
oopen week kalm. maar
n. De volgende week w
Schotsche haring ver
irkt
handel zal uitoefenen, moet
IJMI'IDEN, 6 November. B
rlngvlssnherii SCH 42 b Tul
IJMiriDEN. 6 November. De besommingen
der Stoomtrawlers aan den afslag waren: IJM
85 Prnfnus (285 manden) f 1840; IJM 14 Isn-
bel
2105. IJM
iden) f 3071. TJM 147 Oostzee (70
manden) f 1848; JJM 135 Ancor (60 mand- n)
f 1310- HO 53 Dirk 1e (640 manren) f 2430:
T.TM 23 Alemnrin (70 manden) f 1590- IJM
117 Eendracht (300 manden) f 2121. T.TM 422
Raaf (75 mand 1 f 1647: TJM 29 Zeeleeuw
(120 mandeni f 1916 IJM 112 Rotterdam (130
De Hnrlner'oe-'
en Victor f 1321.
De Deensche kotter E 541 bi
Trnwlvisch Prijzen- tarbot 76
f 1.250.
,den: SCH 42 f 93
f 619
f 5.10—2.40; gr schelv. f22—19: gr midd
'1 v f 19—16: kl m ld f 16—11; kl ld f 10—5.40
reel f 11—8; kim f 4442; kl ld f 35 p 50 kg
Beursoverzicht.
Zwakke markt. Koersen alge
meen aanzienlijk lager. Amerik.
fondsen weinig veranderd. Duit
sche obligaties flauw. Neder-
landsche en Ned. Indische Staats
fondsen ongeveer prijshoudend.
AMSTERDAM. In de situatie ter beurze
was vandaag in zooverre eenige verandering
gekomen, dat het aanbod was toegenomen
onder invloed van de ongunstige ontwikke
ling van de interne politieke situatie en de
politieke toestand in Europa. De Parijsche
beurs wae flauw, waardoor de arbitrage
hier als verkooper optrad. Ook van de zijde
van het publiek was wat materiaal aan de
markt met het gevolg, dat de koers scherp
terug liep.
Korinklijke Olie het „niternationaal par
excellence" openden 3 pet. lager en liepen
ver\olgens nogmaals 2 pet. terug.
De Amerikaansch» soorten daarentegen
ondergingen maar weinig verandering.
Var !e Industrieel.e fondsen hadden Phi
lips het zwaar te verantwoorden. Zij zetten
ruim 3 pet .beneden het vorig slot in en
daalden vervolgens nog eens 4 pet. Daarna
trad een matig herstel in. Aku waren ge
drukt. Uni Lever verloren ruim 1 pet
Cultuuraandcelen lagen flauw.
Suikerwaarden kregen over de geheele li
nie verliezen tc ineasseeren. H.V.A., die Za
terdag reeds belangrijk lager waren, daalden
heden opnieuw 3 pet.
Tabakken oiienden aanvankelijk vrij goed
prijshoudend, doch volgden later eveneens
een dalende lijn.
Rubbraandeelen waren zwak gestemd..
Amsterdam Rubber zagen zich 1 pet. ont
gaan, terwijl de minder courante soorten
grooter verliezen hadden te registreeren.
Goudaandeelen verkeeren reactie.
Amerik. fondsen waren onveranderd on
danks de vastere houding van Wallstreet.
Duitsche obligaties hadden van verkoopen
te lijden. Youngleening daalde lpct.
De Nederlandsche Saatsfondsen ondergin
gen maar weinig verandering, doch Indi
sche leeningen werden iets lager afgedaan,
in verband met de aankondiging van de
nieuwe leening, waarvan wij Vrijdag reeds
een en ander mededeelden.
Particulier disconto Vz pet
Daggeld V\ pet.
Prolongatie 1 pet.
W isselkoersen.
AMSTERDAM 5 NOV.
Heden Vori" Heden Vorig
Londen 7.39 7.3f% Weenen
Berlijn 59.46* '9.47* Kopenh. 32.— 32.90
Parijs 9.74 9.74 Stockh. 3-4.10 38
Brussel 34.55 34.47% Oslo 37.1?% 37.02%
Zwltserl. 48.12% 48.12% N.York 1.47% 1.47%
N iet-officieel
Praag fi.17 fi.18 Milaan 12.65 12.65
Madrid 20.17% 20.17 B.Ayr.
Tevi
i clearingkoers
OTTERDAM 6 NOV
Heden Vori» Heden Vorig
Londen 7.36% 7.38% Weenen
Rerlijn 59.45 59.45 Kopenh. 32.90 32.96
Parijs 9.74 9.74 Stockh. 38.96% 38.04
Brussel 34.54% 34.54 Oslo 37.— 37.( 9
Zwltserl 48.12 48.12 Madrid 20.1720.17%
N-York 1.47% 1.47% Milaan 12.66 12.06.%
AMSTERDAM 5 NOV.
Niet o'ficieel
DII.B.gr. 1.46% ..46% Italië 100 12.62% 12.72%
inOM.Bp. 52.- 52.- 100Peng -.-
1 O&chn 27.50 27.50 Japan Yen 42.?* 43.%
1 lUB.frs. 6.87% 6.95 Wars. Z, i7.% 28.—
100 F. M- :L22-» 3.30 B.-A.pes 37.% 59
Eng. Bp. 7.37 7.41% BatCable 1.UU% l.rt)%
Fr. Bkp. y.72% 9.77% Bat.zicht
Pr. 100 Kr. 6.12% 6.iO Boek. 100 1.40 1,50
Jiadr. 16020.10 20.25 Zw. Bkp. 48.12% 48,25
AMSTERDAM 5 NOV.
Londen 7.36% <.59% Kopeuu. 52.75 33.25
N-Y.cubL 1.4 1.40% Oslo 37.05 5b.2ó
Berlijn .9.3i>, u9.u7% öiock.
Parijs 'J.i 2% 9.io% Praag 6.14 6.24
Brussel 34.50 34.60 luil. Lab.
zuricu 40.u7% 48.11% Voorn. p». 100% 100%'
Madrid 20.12% 20.1/2% klein. pi. lUU%
Jinaaü ixoo l2.<o Pr. uise. pCC
KOERSEN DER EDELE METALEN
Goud ongeflneerd in baren per kg f 1652.—
Verkoop ftjn goud t 1657.—
\..oi de industrie 1645
Gouden Dollars f 2 48. Gouden Ponden f 12.IS
Zilver ongeflneerd in baren per kg f 24.55
Verkoop ffln zUjLgr f 25.65
Veertig jaren electrisch havenbedrijf
1894 s November - 1934
Het was gister 40 jaar geleden, dat de Ge
meente Rotterdam een aantal electrischc
havenkranen en daarmee tevens het eerste
volledige electrische havenbedrijf in Europa
in gebruik nam. Aan dit heuglijke feit, het
welk een belangrijk punt vormt in de ont
wikkeling van de Rotterdamsche haven,
was een diepgaand onderzoek voorafge
gaan naar de mogelijkheid van het gebruik
van electriciteit voor krachtsoverbrenging en
het loont de moeite een en ander uit deze
voorgeschiedenis op te halen.
De beweegkracht voor de kranen en de
kolentip aan de havens op Feijenoord,
welke sinds hun ingebruikneming in 1897
het meest moderne gedeelte der Rotterdam
sche haven uitmaakten, was van den aan
vang af aan de Entrepöthaven en de Bin
nenhaven O.z. waterdruk geweest, tot op
wekking waarvan op het Handelsterrein aan
de Roeestraat de z.g. hydraulische inrich
ting was gebouwd met een buizennet voor
de distributie van het perswater, terwijl
langs de Binnenhaven Wz. en de Spoorweg
haven stoomkranen waren opgesteld. Deze
stoomkranen. waarvan de gemeente tot in
1933 er nog één in dienst had, waren elk van
een eigen vuurketel en stoommachines voor-
eien.
Toen nu de haventerreinen uitbreiding in
westelijke richting ondergingen en met name
in 1890 aan de Rotterdamsche Lloyd een
terrein zou worden verhuurd aan de Wil-
heltninakade (toen nog Prinseesekade ge-
heeten), deed ?ich de vraag voor op welke
wijze in de outillage van deze kade en de
later in deze omgeving te maken kaden
moest worden voorzien. De directeur der
Gemeentewerken gaf aanvankelijk in over
weging ter plaatse een ti'eede hydraulische
inrichting te maken en het buizennet daar
van op dat van de inrichting aan de Bin
nenhaven aan te sluiten, opdat de beide in
richtingen elkaar konden helpen en vervan
gen. Hiertegen rees echter de waarschuwen
de stem van de Commissie voor de Handels-
inrichtingen, die het gewaagd achtte tot een
zoo groote uitbreiding "an dit stelsel over
te gaan zonder onderzoek, hoe het in andere
havensteden in het Pijzonder bij vorst werk
te. vooral xik omdat kort tevoren in een
der grootste Lcnrd-Duitsche havens een an
der systeem was gekozen. Hoewel de Com
missie hier waarschijnlijk nog niet de elec
triciteit op het oog had, doch de z.g. cen
trale stoomleiding, welkP te Hamburg in
voorbereiding as, is zij het toch geweest,
die er het eerst toe aanspoorde nieuwe we
gen te zoeken, en de veronderstelling is niet
gewaagd, dat het 'nit-atief in deze in hoofd
zaak is uitgegaan van den eminenten direc
teur der Handelsinrichtingen, L. J. Hudie
die ook door het invoeren van de kolentip
getoond had een gelukkige hand te hebben.
Het slot was, dat aan den gerioemden direc
teur en den directeur der Gemeentewerken,
G. J. de Jongh, werd opgedragen te Antwer
pen, Bremen en Hamburg een onderzoek in
te stellen.
Eind October 1890 had de reis der beide
directeuren plaats. Verschillende systemen
werden door hen ter plaatse in werking ge
zien: de verplaatsbare stoomkraan, de cen
trale stoomleiding, de hydraulische inrich
ting en de electrische krachtsoverbrenging.
Omtrent de verplaatsbare stoomkraan, rap-
teerden zij, dat deze nog maar weinig werd
werd gebouwd. De voornaamste nadeelen
waren, dat het een uur duurde eer de kraan
voldoenden stoom had om te kunnen wer
ken en dat ze een bron van brandgevaar
werd geacht. Te Hamburg zagen de direc
teuren de nog slechts eenige weken in wer
king zijnde centrale stoomleiding aan de
„Asia-quai". De stoomkranen ontvingen hier
de stoom door buislcidingen uit een centraal
station. De leidingen waren duur, in aanleg
cn onderhoud. De buizen moesten t.a.t. be
reikbaar zijn, dus door loodsen of speciale
tunnels onder, dan wel op bruggen over de
straten gevoerd worden. Het voornaamste
bezwaar was onvoldoende isolatie met als
gevolg warmteverlies, ten gevolge waarvan
elk centraal station slechts een betrekkelijk
klein ravon kon bedienen. Dat men niet tot
uitbreiding van de hydraulische inrichting
was overgegaan, werd toegeschreven aan
conservatisme van de „Quaiverwaltung", die
afgeschrikt was door eenige daarbij voorge
komen ongevallen. Het oordeel der directeu
ren over het hydraulische systeem viel on
veranderd gunstig uit Hef zeer snel en ge
makkelijk aanzetten en besturen van de hy
draulische kranen hadden zij ook op hun
reis weder kunnen constateeren. Een be
zwaar bleef het onderhoud van het buizen
stelsel in onzen slappen bodem, dooh boven
al de vorst, waardoor een ongestoord door
werken met de kranen niet verzekerd was.
En de electx-iciteit? He» merkwaardige is,
dat de heeren nergens electrische havenkra
nen aantroffen. Wel vernamen zij te Ham
burg, dat geheel door electriciteit bewogen
handelsinrichtingen te Boston voorkwamen.
Intusschen zagen zij toch eenige voorbeelden
van electrische krachtsoverbrenging. Wij la
ten hen zelf aan het woord. „Te Bremen
was ter gelegenheid van de Nordwest-deut-
sche Gewerbe- und Industrie Ausstellung een
eloctrische tram gemaakt, die van één cen-
traal-station uit gedreven werd. Daar wekte
een dynamo, bewogen door een stoomma
chine, dc electriciteit op, die gevoerd werd
door een luchtkabel lan>~s de baan, welke in
voortdurend contact staat met de secun
daire dynamo's in den wagen, die de wielen
bewegen.
Heeft dit stelsel voor een tramweg zeer
eigenaardige bezwaren, daar de luchtkabel
de straten ontsiert, toch gaf deze toepassing
ons een hoog denkbeeld van de krachtsover
brenging door middel van electriciteit
De secundaire dynamo's, die op de wielen
der wagens werkten, waren zeer klein, maar
toch krachtig genoeg, dat zij die volgeladen
personenwagens met groote snelheid konden
bewegen. De bestuurder had het rijtuig vol
komen in zijn macht en kon het naar belie
ven laten stilstaan en met groote of kleine
snelheid laten loopen."
Nog meer werden zij getroffen door het
geen zij bij hun bezoek aan de werf van
Blohm Voss te Hamburg zagen. Daar wa
ren verschillende door electriciteit bewogen
loopkranen, waaronder met een hefvermo
gen van 30 ton. Geconstateerd kon worden,
dat de last met groote snelheid werd opge
heven en tegelijkertijd voortbewogen.
Hoewel electriciteit voor havenkranen in
Europa dus blijkbaar nog niet was toege
past, gaven de Directeuren daaraan toch do
voorkeur boven het hydraulische systeem.
Electriciteit, zeiden zij, heeft de goede eigen
schappen van het waterdruksysteem, n 1.
de mogelijkheid tot snel en gemakkelijk
aanzetten en besturen. De electrische kabels
zijn daarenboven in oen slappen bodem ge
makkelijker aan te leggen dan het nauw
luisterende buizenstelsel der hydraulische
inrichting. Bovendien kan de verlichting
van het Handelsterrein met de electrische
krachtvoorziening gecombineerd worden.
Het grootste voordeel achtten de rappor
teurs echter, dat bij electriciteit geen stoor
nis door vorst kan worden veroorzaakt.
Hier kwam nog bij, dat, wanneer overge
gaan werd tot de oprichting van een elec
trisch kracht station dit voor de kranen in
den regel slechts overdag zou hebben te
werken en dus tevens dienstbaar gemaakt
zou worden aan de verlichting, zoodat het
gedurende het geheele etmaal productief
zou zijn.
Hiermede kwam men op het gebied der
electrische verlichting, dat te Rotterdam
reeds eenigen tijd de aandacht had. Sinds
het voorjaar van 18S9 had men op het ter
rein der Gasfabrieken aan den Oostzeedijk
met een kleine installatie een proef geno
men. Twee ambtenaren dier fabrieken had
den vervolgens een bezoek gebracht aan de
wereldtentoonstelling te Parijs, om te zien,
wat daar op het gebied van gas- en electri
sche verlichting „bij elkander gebracht"
was en reeds had de Gemeenteraad machti
ging verleend tot het maken van een plan
voor het oprichten van een installatie voor
het voortbrengen van electrisch licht in een
school op den hoek Leeuwenlaan-Coolvest,
van waaruit de omgeving kon worden be
diend.
Het onderzoek inzake lieht en kracht
werd nu gecombineerd en de beide Direc
teuren bezochten nog verschillende Euro-
peesche steden, ditmaal vergezeld vun den
Directeur der Gasfabrieken, Dr. Th. van
Doesburgh. Te Parijs werd nog een bezoek
gebracht aan „de op zeer groote schaal aan
gelegde inrichtingen van den Ingenieur Vic
tor Popp", waarmede samengeperste lucht,
voor krachtsoverbrenging ter beschikking
werd gesteld. Men kreeg echter den indruk,
dat dit stelsel alleen voor de kleine indus
trie bruikbaar was. Bij eiken eenigszins
grooten motor moest een vuurhaard aau-
wezig zijn om de lucht vóór het uitstroomen
voldoende te verwarmen, wat weer een bron
van gevaar en oponthoud vormde. Het ad
vies luidde ook ditmaal weder gunstig voor
electriciteit.
In April 1S91 werd besloten een proef-
kraan aan de Wilhelminakade te plaatsen,
niet zoozeer om met de electriciteit alsnog
een proef te nemen de Directeuren had
den daarin voldoende vertrouwen doch
om ondervinding op te doen met betrekking
tot de doelmatigste kraanconstructie. De
proefkraan zou gevoed worden door eenige
op het station Feijenoord staande dynamo s.
In Juni 1S92 konden de Directeuren berich
ten, dat de proefneming geheel aan de ge
koesterde verwachting beantwoord had.
Men kon „de last met alle snelheden tus-
schen de als eisch gestelde grenzen laten
bewegen". Het verbruik van electriciteit
was niet grooter dan verwacht was. 1-Iun
voorstel hield nu in de stichting van een
electrische installatie op het terrein der Gas
fabrieken aan den Oostzeedijk, welke in
staat zou zijn 's nachts 3500 gloeilampen en
overdag S havenkranen van electriciteit te
voorzien.
De meerderheid van het College van Bur
gemeester en Wethouders stond echter blijk
baar nog huiverig tegenover de nieuwig
heid en aan den Gemeenteraad werd voor
gesteld alsnog een onderzoek door een com
missie van 3 deskundigen op te dragen. De
Raad toonde echter meer vertrouwen in de
Directeuren te hebben dan het College, en
verwierp dit voorstel. Wel kregen de Direc
teuren nog een lange vragenlijst te beant
woorden. Toen hun antwoord hierop in
kwam, was het April 1893 geworden en zij
vonden aanleiding met klem op het betracb
ten van spoed aan te dringen. Te Hamburg
had men n.l. Inmiddels 2 proefkranen in
werking gesteld en men had daar nu beslo
ten een geheele kade electrisch te outillon-
ren. Ook te Duinkerken had men besloten
de outillage te electrificeeren. Rotterdam
dreigde op die manier achteraan te komen.
De kwestie yan de rentabiliteit der kranen
mocht, meenden de Directeuren, geen be
zwaar zijn. Als de voordeelen, dnor de Ge
meente jaarlijks direct of indirect uit de
scheepvaart en het handelsverkeer genoten,
maar voldoende opwogen tegen de daarvoor
Tie elerfrtsrh'e proef kraan 'vn*t
gedane uitgaven. Nu het vaststond, dat dit
inderdaad het geval was, mocht Rotterdam
niet, om een geringe som, toelaten, dat zijn
kaden niet tot haar recht zouden komen, en
in de scherpe concurrentie met de naburige
havens verstoken blijven van de middelen,
die de techniek nu bood en die noodzakelijk
waren voor den bloei eener groote zeeha\en.
Het voorste! der directeuren werd ten
slotte in Juni 1893 aanvaard en in Januari
1891 kon de levering van electrische los
kranen van 2 ton hefvermogen gegund wor
den aan den laagsten inschrijver, het „Eiscn-
werk, vormals Nagel Kemp" te Hamburg,
voor f 66.300. Een accumulatorenstation
werd opgericht aan de Wilhelminakade,
pendant van Jut aan de Coolvest, dat meer
voor de verlichting was bestemd. In Oct.
1S94 stelde de Raad het tarief voor de elec
trische kranen gelijk met dat voor de hy
draulische en de stoomkranen, hoewel ver
wacht werd, dat de electrische in de exploi
tatie duurder zouden zijn.
Nadat de accumulatorenbatterij op 5 Nov.
met de levering van stroom begonnen was,
werden achtereenvolgens 3 Kranen aange
sloten. Vóór 1 Januari 1895 waren reeds 5
kranen in g'bruik. De proefkraan werd
nog volgens het type der hijgeleveide Kra
nen gewijzigd. Zij doet nog steeds dienst.
In haar jaarverslag over 1894 kon do Ka
mer van Kooimandei "ennelJen: „De elec
triciteit blijkt een uitstekende, economische
beweegkracht voor kranen te zijn. Ook hot
Blaauwhoedenveer.i gebruikt voor de hef
werktuigen van zijn pakhuispand aan de
Wilhelminakade thans de electriciteit der
gemeente; na zich gedurende eenigen tijd
met een tijdelijke electrische machine be
holpen te hpbhen".
Dat de drie directeuren, die zooal niet
een hardnekkigen tegenstand, dan toch een
moeilijk te overwinnen wantrouwendheid
tegen een geheel nieuw experiment op hun
weg vonden, goed gezien hebben, heeft de
toekomst wel bewezen. Geleidelijk aan
werden steeds meer electrische kranen aan
geschaft. De gemeente heeft er thans nog 77
in bedrijf. De laatste 12 door de gemoento
aangeschafte kranen zijn z.g. wip- of top-
kranen, waarvan de kraan een tijdens het
werk verstelbaren arm heeft, zoodat de
last haak ook ia radicale richting kan wor
den verplaatst
Ook de particuliere havenbedrijven gin
gen geleidelijk tot aanschaffing van electri
sche outillage over, waarbij in de eerste
plaats genoemd moeten worden de groote
laadbruggen of brugkranen voor de behan
deling van massagoederen. Vooral na den
oorlog is ook de outillage op het gebied van
de behandeling van stukgoed aanmerkelijk
uitgebreid. Tal van particuliere onderna
mingen hebben wipkranen laten bouwen,
waaronder enkele met een vlucht van 36 M.
Het aantal electrische brugkranen en kra
nen voor liet laden en lossen van zeesche
pen op den wal bedraagt thans in totaal
ongeveer 270.
