Naar en in Zuid-Afrika
DONDERDAG 1 NOVEMBER 1934
DERDE BLAD PAG. 9
Kerknieuws.
NED. HERV. KERK
Beroepen: Indische kerk, J. Tjebbes te Vrou
wepolder,
Aangenomen: Naar Krimpen a. d. Lek, G.
Enkelaar te Oud-Beijerland. Naar Midsland
(Terschelling), J. Visser, cand. te Buiksloot
Naar Wagemngen, H. S. van Rijs te Viarien
Be dankt: Voor Oosterlittcns, A. Carsjens te
Oudega (Small).
GEREF. KERKEN
Aangenomen: Naar Elburg, cand. H.
Brinkman te Harmclen.
Bedankt: Voor 's-Gravenmoer, cand. H.
Brinkman te Harmclen.
GHR. GEREF. KERK
Beroepen: Tc Alphen a. d. Rijn, W. F.
Laman te Middelharnis.
Bedankt: Voor Sneek, N. Brandsma te Bun
schoten.
TOEGELATEN TOT DEN H. DIENST
Door de Classis Apeldoorn der Gereformeerde
Kerken is geëxamineerd en met algemeene
stemmen toegelaten tot den Dienst des Woords en
der Sacramenten de heer L. Th. A. v. d. M a r e 1
De heer v. d. Marei verzoekt wegens het voort
zetten zijner studie voorloopig geen beroep op hem
uit te brengen. Wel is hij bereid de kerken des
Zondags te dienen. Adres: Jan Luikenstr. 54 boven,
Telefoon 24334, Amsterdam-Z.
AFSCHEID, BEVESTIGING. INTREDE
Ds. E. F. Herbschleb, van Doetinchem. heeft
Da. J. A. H a u m c r s e n, gekomen van Woer-
den-Bodcgravcn. bevestigd als pred. der
Ev. Luth. Gem. te Kampen met een predicatie
over Ps. 42 2. De nieuwe predikante deed haar
intrede, sprekende over Rom. 9 33.
Ds. J. R. Sybrandy te Zw artebroek
hoopt 18 Nov. a.s. afscheid van de Geref. Kerk al
daar te nemen en op 2 December intrede te doen
bij de Geref. Kerk te D o k k u m. Bevestiger is Ds.
J, H. Kroeze van Dokkum.
Ds. A. J. Westra Hoekzema hoopt
Zondag 20 Januari afscheid te nemen van zijn
tegenwoordige Gemeente Mijnsheerenland
en Zondag 27 Jan. des namiddags intrede te doen
bij de Ned. Herv. Gemeente van Scherpen-
2eel (Gld.)na des voormiddags te zijn bevestigd
door Ds. W. L. Mulder van Hoevelaken.
Ds. C FERGUSON f
In verband met het overlijden van ds. C. Fer
guson zal Zaterdagochtend in de Groote Kerk te
*s-Gravenhage een rouwdienst worden gehouden,
Welke om half elf v.m. zal aanvangen.
De teraardebestelling van het stoffeijk overschot
van ds. Ferguson zai Z.'teruag om ongeveer half
een op Oud Eikcnenduinen plaats hebben.
GRAFTEEKEN Ds. K. HUMMELEN
Gistermiddag heeft te Zutphen de overdracht
plaats gehad van het grafteeken, gewijd aan de
nagedachtenis van Ds. H. Hummelen, in leven
predikant der Geref. Kerk aldaar. Door den con-
sul'-'t Ds. C. A. van Nood van Vorden, den
heer vandcr Veen namens den kerkeraad, Ds.
D. van D ij k te Groningen als zwager en den
heer Eclhart als gemeentelid werd daarbij gespro
ken: de oudste zoon van Ds. Hummelen dankte
namens de familie. Het grafteeken is een witmar
meren, opengeslagen bijbel met de woorden van
Ps. 27:4.
Kerk en Staat in Duitschland
Pogingen tot verzoening
Nu er in den Duitschen Kerkstrijd ingrijpende
gebeurtenissen gaande of op til zijn, vermenigvul
digen zich de berichten, zooals dat meer gaat, in
overbodige mate. Slechts weinig is er, waarvan we
volkomen zekerheid hebben .Hiertoe behoort al
thans, dat Jagers werk voorloopig is overgeno
men door een bisschopsraad van vier: zij declen
met Dr. Müller „de opperste kerkpolitieke leiding"
der Duitsch-Evangelische Kerk. Het zijn dr.
Paulsen, landsbisschop van Sleeswijk-Holstein,
Links: Dr Jaeger, de afgetreden Rechtsanwalt der Duitsch-Evangelische Kerk. Rechts:
Dr Wurm, Dr Mahrarens en Dr Meiser, resp. landsbisschoppen van Wiirttcmberg, Han
nover en Beieren, die door Hitler zijn ontvangen.
dr. C o c h. landsbisschop van Saksen, dr. D i e-
t r i c h. landsbisschop van Hessen en dr. K h 1 e-
wein, landsbisschop van Baden. Deze vier bis
schoppen staan, volgens het N.C.P., geen van vie
ren aan de zijde der Belijdenisbeweging. (De Sak-
bische bisschop dr. Coch niet te verwarren met de
Oeynhauser pracses der Belijdenisbeweging
Koch).
Müller en Meiser
Voorts is als vertrouwbaar bericht op te nemen
het Reuter-telegram. dat Hitier in overleg met
Frick, den Rijksminister van binnenlandsche zaken,
den Min. direklor Bultman opdracht gegeven heeft
om pogingen aan te wenden, toenadering tot stand
te brengen tusschen Rijksbisschop Müller en den
Beierschen bisschop Meiser.
Wurm en Meiser
Dan is er een telegram van de Un. Press, dat,
wat de feiten betreft, geen fantasie kan zijn, doch
de vraag overlaat, wat de beteekenis kan zijn var.
..het ambt weer opnemen" van Wurm en Meiser.
Het luidt aldus:
„Voor meer dan vijf duizend toehoorders heeft
gisteravond rijksbisschop dr. Müller in de Fest-
halle van den Berlijnschen Dierentuin een rede
gehouden, waarin hij mededeelde, dat hij zoo juist
een onderhoud had gehad met de beide landsbis
schoppen van Wuertemberg en Beieren. Wurm en
Meiser. Beiden zullen, zoo verklaarde Müller, hun
ambten als landsbisschoppen in Beieren en Wuer
temberg weder opnemen. Onder uitbundig gejuich
begroetten de duizenden toehoorders deze mede-
deeling."
Müller in ongenade?
Ij de afdeeling geruchten of onzekerheden kan
vinden een Hbld.-correspondentie, waarin
Hitier tot de ontdekking gekomen heet, dat zoo
wel de rijksbisschop als zijn medewerkers dr.
Jager en Pfeffer von Salomon als volkomen on
geschikt voor hun taak beschouwd moeten worden.
Beide laatstgenoemden hadden onlangs een rede
inzake het kerkelijk conflict ontworpen, die Hitier
tijdig onder de oogen gekomen is. en die den rijks-
kanseher door haar volkomen onbruikbaren inhoud
ontzet moet hebben. Hij liet onmiddellijk den rijks
bisschop ter verantwoording roepen, die verklaarde
den inhoud van deze rede niet gekend te hebben
Voor Hitier schijnt een en ander echter voldoende
geiweest te zijn om alle drie functionarissen voor
goed te laten vallen.
Deze laatste zinsnede komt in botsing met de
mededeeling van de Un. Press, waarin sprake
Dr. Müller's ambtelijk optreden in een
schijnbaar nog ongeschokte positie.
De berichtgeving
De in het regeersysteem van Duitschland opge
sloten liggende, sterke invloed op de dagbladpers,
maakt de berichtgeving uit Duitschland tot een
allesbehalve volledige bron van inlichtingen.
Het is daarom niet zoo heel vreemd, dat wij tel
kens ook berichten hebben ontleend aan de
geheel van Duitschland vrij staande, Amerikaan-
sche United Press. Maar het is wél merkwaardig,
dat. blijkens een brief uit Berlijn van den corres
pondent der N.R.Crt., het juist de kerkelijke o p-
positie is, die over dit invloedrijk pubheiteits-
orgaari de volle beschikking had en heeft
(Hetgeen uit de kleur der berichten vermoed kon
Dezelfde correspondent wijst er ook up, dat de
nieuwe instructies voor de Duitsche pers, t
Kerkstrijd diepgaande wendingen neemt, strenger
dan tevoren zijn. Hij verklaart dit uit de vree:
de handhaving der Kerkelijke opppositie als
een precedent zou kunnen werken voor volhouden
op ander gebied.
Stijgende spanning
Van onzen Duitschen correspondent ontvangen
wij een brief, waarvan de inhoud grootendeels
reeds achterhaald is door de gister vermelde fei
ten. Niet zonder belang is het er nog eens op tc
wijzen, gelijk hij doet, dat de kerkelijke oppositie
nog nauwelijks over middelen beschikt, tot het
groote publiek door te dringen, daar zij geen pro
testvergaderingen meer houden mag en de
aangevende pers den ganschen kerkdijken strijd
onder druk van het propaganda-ministerie eenr
dig doodzwijgt. Maar juist deze merkwaardige
thode heeft het effect, dat men wilde voorkomen:
meer dan vroeger houdt men zich in alle chri:
lijke kringen bezig met het kerkelijk vraagstuk
de rljksregeering schijnt bet gevaar in te zien,
in deze verlevendiging van het godsdienstig leven
voor den nationaal-socialistischen staat schuilt.
De gebeurtenissen in Wurtenberg en Beieren
hebben bewezen, dat de methode van rijksbisschop
Müller en zijn juridischen adviseur Jager ni'
juiste was. Zelfs Dr. Kinder, de tegenwoordige lei
der der Duitsche Christenen, wiens bureau in het
gebouw der „Reichskirchenregierung" in de Je-
benstrasse is ondergebracht, protesteerde tegen hel
optreden van Dr. Jager en verzekerde mij persoon
lijk, dat thans of nooit een verzoening tusschen de
kerkelijke oppositie en de Duitsche Christenen moet
worden bereikt. Tesamen met Dr. Christiansen,
een der leden van het kerkelijk ministerie, prote
steerde hij tegeo de dwangmaatregelen van Dr
Jager en deze wilde op zijn beurt de Duitsch»
Christenen als rebellen behandelen. Zijn ontslag,
heeft bewezeni dat rijksbisschop Müller een ande
ren weg is ingeslagen, om tot het gezochte verge
lijk te komen. Hij benoemde een viertal gematigde
bisschoppen. Paulsen. Dietrich. Coch en Külewein-
om hem bij het beslechten van den strijd
dienst te zijn en hoopt hierdoor zijn positie te
ken. Totdusver is het effect juist omgekeerd. De
oppositie voelt zich sterker dan ooit tevoren e
ziet er niet naar uit, dat wij den kerkelijken vrede
beleven, zoolang Müller als rijksbisschop gehand
haafd blijft".
KERKBOUW
De Kerkeraad der Chr. Geref. Gem. te Aals
meer heeft besloten tot aankoop van een terrein
aan de Lijnbaan, vlak nabij het dorp. teneinde daar
op een nieuwe kerk met kosterswoning te doen
KORTE BERICHTEN
In de plaats van den heer C. de Jager te
Muntendam, die benoemd was tot Evangelist
bij de Ned. Herv. Evangelisatie te Donker
broek en bedankt bad. is benoemd de heer J.
Faasse te Hazerswoude, die de benoeming
heeft aangenomen.
ZENDING EN PHILANTROPIE
RUSTHUIS TE WINTERSWIJK
Gisteren is te Winterswijk het Rusthuis voor
ouden van dagen aan den Kottenschen weg door
den kerkeraad der Ned. Herv. Gem. aldaar ge
sticht, geopend. Het gebouw, ontworpen door den
architect v. d. Schaaf, bestaat uit een hoofd
gebouw waarin keuken, hal, directie- en conver
satiezaal benevens 2 vleugels, waarin de vertrek
ken der bewoners zijn gelegen.
Bij de plechtigheid hebben het woord gevoerd
Ds. Kloots, de burgemeester van Winterswijk. D;
Pikaar uit Steenderen namens bet classicaal be
stuur; ds. Wartena uit Zevenaar; de heer Boeken-
stein. directeur van het Rusthuis te Varseveld eD
Te Winkel namens de Ned. Herv. Evangelisatie te
Winterswijk, ds. De Maar namens de Doopsgez.
Gem. te Winterswijk: ds. Drost namens de Herv.
Gem. te Aalten. Tenslotte sprak ds. Roobol, als
voorzitter van het dagelijksch bestuur vao hc
Rusthuis, woorden van dank. Directrice is Mevr.
Wed. Koster-Nijb.
PLATENBIJBEL
In begin December a.s. zal de Vereeniging tot
verspreiding der Heilige Schrift, Keizersgracht 328
te Amsterdam, een platenbijbel voor Zondagsschöo'
en Evangelisatie-vereenigingen beschikbaar stellen,
beneden den kostprijs. Ongeveer 600 platen (in 2
Jeurendruk) zijn in dien bijbel opgenomen, terwiji
een Bijbelsche concordantie is toegevoegd. De pla
tenbijbel is met periocopenindeeling voorzien, lin
nenband gebonden (zwart en bruin), marmersnee,
formaat 25/19 cM.
Zij, die dezen Bijbel voor uitdeeling op Zon
dagsschool of anderzins wenschen, kunnen zich nu
reeds wenden tot bovengenoemde Vereeniging.
Schoolnieuws.
Prof. Dr. K. H. BOUMAN
Prof. dr. K. H. Bouman, hoogleeraar in psychia
trie en neurologie aan de universiteit vao Am
sterdam wordt 5 November 60 jaar.
Prof. Dr. G. JELGERSMA
Vandaag is prof. dr. G. Jelgersma, oud-hoog
leeraar in de psychiatrie en neurologie te Leiden
75 jaar geworden.
PROF. VAN RIJNBERK
Vandaag is het 25 jaar geleden dat Prof. Dr. G.
van Rijnberk zijn hoogleeraarsambt in de
physiologie aan de Universiteit van Amster
dam aanvaardde.
VRIJE UNIVERSITEIT
De Senaat van het Studentencorps aan de Vrije
Universiteit heeft zich voor het jaar 1934—'35 als
volgt samengesteld: E. Diemer, rector; J. D. Koers,
ab-actis; H. J. Both, fiscus; F. L. Rutgers, asses
sor I; B. Jongeling, assessor II.
't Ab-actiaat is gevestigd: Frans van Mieris
straat 99 bov. vac. adres v. Panhuysstraat 48,
Noordwljk binnen.
ONDERWIJSBENOEMINGEN
Tot leeraren aan het Gymnasium te Amersfoor"
zijn benoemd dr. Z. R e g e 1 i n g (gesch. en aardr.)
te Amersfoort en J. Holtzappel (lich
oef.) te Amsterdam.
De heer J. Hoogteillng té Bodegra-
v e o is benoemd tot onderwijzer aan de U.L.O.-
School aan de Beukenlaan te Ede. Deze benoe
ming was noodig door toename van het aantal
leerlingen.
Benoemd tot Hoofd aan de Geref. School aan
de Ged. Korte Zoutsloot te H a r 1 i o g e n, de
heer K. Gerber te Boksum (Fr.).
Benoemd tot onderwijzeres aan de Chr. School te
Dubbeldam (Schoolstraat) Mcj. J. Kreukniet
te Gorinchem.
SCHOOLJUBILEUM
De Chr. School te Honselersdijk (gem.
Naaldwijk) heeft 25 jaren bestaan. De herdenking
daarvan heeft plaats gehad io een samenkomst,
waar Ds. J. G. Dekking, Ned. Herv. predikant
te Houten, voorging. Hij heeft, toen hij te Monster
stond, den eersten steen voor deze school gelegd.
Hedenavond zou een herdenkingssamenkomst
plaats hebben, morgenavond het feit met de ouders
der leerlingen herdacht worden.
DUBBEL SCHOOLJUBILEUM
28 November a.s. zal het 25 jaar geleden zijn
dat de Bijzondere School aan het Weverseinde te
Puttershoek werd geopend en zal tevens de
heer J. A. v. d. Brugge gedurende 25 jaar als
Hoofd aan deze school verbonden zijn geweest
Beide feiten zullen op bescheiden wijze worden
herdacht. Het schooljubileum in een openbare bij
eenkomst in de Geref. Kerk op Woensdag 28 No
vember a.Sj. aanvangende des avonds 7 uur, onder
leiding van den eere-voorzitter der schoolvereni
ging Ds. J. Snoek; en het jubileum van deu heer
van der Brugge in een bijeenkomst met oud-leer
lingen en andere belangstellenden op Donderdag
avond 29 November a.s. io het Schoolgebouw We
verseinde 97.
Als sprekers zullen den eersten avond optreden
de heeren W. van Jolingen, hoofd eener Chr.
School te Lopik, en H. V o o g e 1, Chr. onderwij
zer te 's-Gravenhage. resp. schoonzoon en zoon
van wijlen Ds. A. Voogel, de eigenlijke oprichter
van de School.
CHR. ONDERWIJS OP JAVA
De collecte, door de Ver. „Het Chr. Onderwijs"
op Java gehouden, heeft op Oost-Java alleen
f 3000 opgebracht
CHR. ONDERWIJS IN BRITSCH-INDIE
Belangstelling bij de jonge Indiërs
Reuter meldt uit Bombay, dat Het aantal jonge
Indiërs, die het onderwijs volgen van de Christe
lijke leergangen in Britsch-Indië, thans meer dan
26.000 bedraagt.
Gedurende het schooljaar, dat in Mei j.l. eindig
de, bedroeg het aantal studenten, die de R.K leer
gangen bezochten. 13.491. terwijl dit cijfer voor de
Protestantsche colleges 13.057 bedroeg.
De meerderheid dezer studenten, ongeveer 7/8,
behoort niet tot de Christeneo, en het komt prac-
tisch nooit voor dat studenten tot den Christelijken
Godsdienst overgaan.
Het aantal leergangen bedraagt 60; hiervan zijn
er 3S Protestant en 22 Roomsch-Katholiek. Alle
staan zij onder leiding van geestelijken.
CONCENTRATIE VAN BIJZ. SCHOLEN
Bij het R.K. OncLrwijs
Door Minister Marcbant is uiteraard ook e
de leiders van het R.K. Onderwijs verzocht, de
concentratie ter hand te nemen. In een desbetref
fend schrijven heeft het R.K. Centraal Bureau
voor Onderwijs en Opvoeding den Minister mede
gedeeld. dat „dwang van boven af tamelijk wel uit
gesloten zijnde", vrijwillige opheffing door de
schoolbesturen zelf ..niet onmogelijk zou zijn". Aan
de bestureo van 175 scholen is nu gevraagd, of
zij tot vrijwillige opheffing genegen zijn. Het Bu
reau heeft weinig hoop dat veel besturen beves
tigend zullen antwoorden. En het motiveert dit
vermoeden aldus:
„Wat betreft stichting en opheffing van schcv
len, is het er nog ver van af. dat het bijzonder on
derwijs. zooals de Grondwet nochtans voorschrijft,
„naar denzelfden maatstaf" wordt bekostigd als
het openbaar.
„De openbare school neemt leerlingen op van
alle gezindten en kan derhalve veel gemakkelij
ker een zeker aantal leerlingen bijeen brengen dan
de bijzondere, die in den regel slechts op leerlingen
van één gezindte aangewezen is. Het ware dus
niet onredelijk geweest, als de L.O.-wet voor de
stichting van een openbare school meer leerlingen
had geëischt dan voor de stichting eener bijzon
dere; althans, dat, zooals ook mr. Troelstra in de
Bevredigingscommissie voorstond, voor openbaar
en bijzonder onderwijs in gelijke omstan
digheden gelijke minima waren ge
steld. WelDu, vóór Juli 1933 was daar geen
sprake van. En zelfs nu nog beveelt art. 19 der
L.O.-wet 1920, als voorheen, in bepaalde omstan
digheden de stichting van een openbare school,
zoodra zich tenminste 12 leerlingen aanmelden, ter
wijl dezelfde Wet voor de stichting eener bijzon
dere school in precies gelijke omstandigheden van
ouds veel hoogere minima eischt, welke o o-
langs tot 60, 90, 120 en 150 zijn opge
voerd".
Ondanks de hier genoemde verhouding, aldus
de brief van het Bureau, welken wij in de Maasb.
aantroffen, heeft het Episcopaat de onnoodige
stichting van kleine RiC. Bijz. scholen nimmer aan
gemoedigd, ja trad het daartegen openlijk op (bij
besluit van 12 April 1932)
Wat de aantallen leerlingen betreft, het gemid
delde per school was op 31 Dec. 1932 bij het open
baar onderwijs 134, bij het RK. bijzonder 192.
Op dienzelfden datum telde het openbaar en
derwijs 23093 leerlingen minder, dan het R.K bij-
Er waren 677 openbare tegen 84 gesubsidieerde
R.K. bijzondere scholen met minder dan 60 leer-
Voorts wordt in den brief aan Minister Marchant
opgemerkt dat nu ook weer de Wet van 4 Augus
tus 1933, die de stichting van nieuwe scholen prac-
tisch stopzet, het nog altijd groeiende bijzonder
onderwijs veel sterker tot concentratie dwingt dan
het stilstaand of achteruitgaand openbaar onder-
Bij opheffing van bijzondere scholen gaat boven
dien de gebruiksvergoeding, ex art. 205 genoten,
c.q. de waarborgsom, ex art. 79 gestort, verloren.
.Dit beteekent voor de belanghebbende school
besturen een gevoelige schade, welke door een be
perkten kring van particulieren geleden moet wor
den. En wat de waarborgsommen betreft, zou de
wettelijke voorziening tegen schade door opheffing
toch eerst tot stand moeten komen, alvorens van
opheffing sprake zou kunnen zijn. Een besluit van
den Ministerraad immers is nog geen wet".
Intusschen is gebleken, dat van de 175 school
besturen er twaalf tegen concentratie geen over
wegend bezwaar hebben. Twee hebben dit reeds
uitgevoerd en acht waren bereid het nog te doen.
Examens
PROMOTIES
AMSTERDAM. Bevordert! tot doctor in do wia
a natuurkunde op proefschrift. Aërobe spore-
ormende bacteriën in verontreinigd water, do
ucer W. Kauffmann, geb. te Amsterdam.
ACADEMISCHE EXAMENS
LEIDEN. Cand.ex. rechten de heer J. H. Bur
ger; cand.-ex. Indische rechten de heer C. M
Douleben; cand.-ex. geneeskunde mej. J. A. v
der Harst: cand.-ex. rechten H N F M Bosoh
van Rosenthal en L A Brouwer: cand.ex. wis-
letter K: F M M Smolders.
AMSTERDAM. Ca
E. Le Coultre
dames C. W. de Eoei
heeren D Winter en J M 1
.tuurkundo hoofdvak phar-
Bevorderd tot art3 de heeren D J de Vllliera
Jr. Kofficfontiin IJZrA.y. P J L Hopmans. KI ui»
ia, cn geel,
heer J. H.
Bekker. Amsterdam.
GRONINGEN. Cand.ex. Godgeleerdheid P. A.
DELFT. TECHN. HOOGESCHOOL. GesL voor
cand.-ex. Werktuigkundig ingenieur: H J van
den Berge, Delft: H J v der Wal. Soenggoe-
minasa. Gesl. voor het ingenieursexamen voor
Mijningenieur: T T Bartel?. Taloek: J R v der
Laan. Batavia; M W Okker. Dordrecht; J M
Weehulzen, Heeren veen.
te Doe'tinchcm.
en F Veruzer te Vlissingen; M W Wal-
•n. Rotterdam: J P J ran der Ven en H C
an der Lem, beiden Den Haag.
Reisbrieven van Prof. Dr. V. Hepp
V
Onder het schot van den Tafelberg
„Zoudt U mij ook willen meedeelen, wat uw indrukken zijn
jomtrent Zuid-Afrika?"
Aldus een verslaggever .van „Die Burger", toen ik te midden
fran een vriendenschaar zat in de rooksalon van het schip,
dat mij naar Europa zou terugbrengen.
Nu zijn journalisten niet spoedig verwonderd. Maar 'k geloof
ïoch, dat deze een beetje verbaasd op keek toen ik hem ant
woordde: „Mijn indrukken? Die hoop ik op de boot te krijgen!"
Natuurlijk heb ik om een pleister op zijn journalistieke wonde
te leggen ook een paar algemeenheden toevertrouwd als: dat
ik de Afrikaansche zon zoo lekker vond, dat ik overal met een
gastvrijheid was ontvangen, welke boven mijn lof verheven
was, dat ik in Zuid-Afrika zag een land van groote kuituur-
mogelijkheden. Zelfs vertrouwde ik hem mijn wensch toe om
een paar bergen en een paar uur zonneschijn per dag naar
mijn vaderland mee te nemen om daarvoor in ruil de helft
[van het nog niet drooggelegde deel der voormalige Zuiderzee,
welke immers aardig aan het verzoeten is, te zenden. Voorts
[verzocht ik hem plaats te nemen in den kring van hen,
Hie zoo vriendelijk waren rnij uitgeleide te doen, opdat hij uit
het gesprek nog een graantje kon oppikken, want voor pers-
menschen heb ik nu eemnaal een zeker zwak. Wat hij uit dit
Onderhoud gebrouwd heeft is mij niet bekend, want het num
mer, waarin dit zou .verschijnen, kon ik niet meer in handen
krijgen.
Maar was mij volle ernst: mijn eigenlijke indrukken van
Zuid-Afrika kon ik toen nog niet weergeven. De Zuid-Afrikaan-
ders hadden mij geen gelegenheid gelaten om tot bezinning te
komen. Zij werden niet moede mij te verwennen, maar onder
stelden ook, dat ik niet moede zou worden om hen te be„lezen".
In 32 dagen heb ik 34 maal gesproken. Rekent men daar nu
af de dagen en nachten, welk© ik in den trein moest door
brengen, dan kan men op zijn vingers uittellen, dat ik dikwijls
twee en een enkele maal di'ie lezingen per dag moest houden.
Eenmaal zelfs om 8 uur in den morgen vóór ik nog had ont
beten. En dan zijn de speeches op begroetingssamenkomsten en
andere daaronder nog niet begrepen. Ook de tréindagen boden
weinig rust. Het filmapparaat van mijn geest was gedurig in
actie om opnamen te doen en de schoonheden van het land
alsook de merkwaardigheden van het reizend publiek te be
spieden. Met dankbaarheid vermeld ik hier de keurige attentie
.van het Comité, dat mij had uitgenoodigd, om te zorgen, dat ik
overal een gereserveerde coupé voor mij alleen vond. 'k Behoef
de slechts aan onverschillig welk station naar een wit stukje
papier op een binnenstoomende trein te zoeken, waarop mijn
naam stond getypt cn ik kon mijn bivak betrekken, waar soms
reeds mijn bed was gespreid. Bovendien had de secretaris mij
geschreven, dat ik, wanneer ik e enigerlei moeilijkheid onder
vond, mij slechts aan den hoofdconducteur behoefde voor te
stellen en alles zou in orde komen. Dit bfeek echter niet
noodig. De regeling met de directie der spoorwegen getroffen,
werkte perfect. Dank zij die voortreffelijke voorzorgen, behield
ik een rust- en lustgevoel te midden van alle gejaagdheid.
Want dat het leven gejaagd was zal men te beter verstaan, als
iv stond in ons blad van 1 October.
ik vertel, dat het gebeurde, dat ik soms alleen het ontbijt ge
bruikte in het huis waar ik logeerde. Tegen 10 of 11 uur was
ik door een ander genoodigd om daar koffie of thee met de
noodige lekkernijen te genieten, 's Middags het middageten, dc
hoofdmaaltijd, weer bij een ander. Om 4 uur werd ik voor de
thee weer elders verwacht. En voor het avondeten, zoo om
streeks 7 uur, bracht de auto mij weer naar een nieuw milieu,
'k Voldeed aan alle uitnoodigingen, zooveel maar mogelijk
was. Want 'k wist, dat ze waren ingegeven door het verlangen
om onder eigen dak met mij kennis te maken. Zulk een harte
lijkheid mocht ik niet weigeren. Ook was ik daardoor in de
gelegenheid om veelzijdig te worden ingelicht. De tijd om mij
voor de lezingen voor te bereiden dit gold de laatste voor
bereiding werd mij heel krap toegemeten. De tijd om breede
aanteekeningen te maken ontbrak geheel, 'k Moest mij verge
noegen met vluchtige krabbels, welke mij als haakjjes voor mijn
geheugen moesten dienen, 'k Deed mijn best een menschelijke
spons te zijn, die een maximum gewaarwordingen in zich
opzuigt, 'k Beloofde mij op mijn terugreis uit te knijpen en mijn
indrukken in de schalen van deze artikelen te laten vloeien.
Ik had dus voor den verslaggever van „Die Burger" eerlijk
gebiecht. Mijn indrukken moest ik aan boord door rustige
bezinning verzamelen. Toch ging dat niet zoo eenvoudig. Op
mijn kruistocht door de Unie van Zuid-Afrika ving ik van
verschillende kanten de opmerking op, dat velen van hen, die
het land bezochten, in hun reisverslagen niet altijd juiste
inzichten publiceerden. Dat lijkt mij een euvel, waaraan moei
lijk te ontkomen valt. Evenwel meende ik het uiterste in het
werk te moeten stellen om dat in mijzelf te bestrijden. Daarom
nam ik om mijzelf te controleeren zooveel boeken, tijdschriften
en bladen mee als mijn koffers maar konden bergen. Met het
doorwerken van die lectuur had ik op mijn reis huis-toe de
handen vol. En nog vlei ik mij niet, geen enkele vergissing te
zullen begaan. Alleen hoop ik, dat mijn Zuid-Afrikaansche
vrienden mij daarop opmerkzaam zullen maken. Ik zal dan in
dit blad de noodzakelijke rectificaties aanbrengen.
Gelukkig had ik de rediictie van dit blad er voor ik in
Kaapstad landde al op voorbereid, dat er van het schrijven
van artikelen in Zuid-Afrika zelf wel niets zou komen. De ver
traging heeft zelfs eenige weken langer geduurd. Doch men
weet nu de reden en zal die, naar ik vertrouw, billijken.
Stipt om zes uur wekte mij mijn trouwe steward.
Het schip lag stil. Een ietwat onprettig gevoel, als men aan
het varen gewend is geraakt. Maar spoedig gaat dat over.
Ik haastte mij naar de patrijspoort. Het was nog donker. Maar
Kaapstad en de Duivelsberg
guirlandes van electrische gloeilampen teekeuden het beeld van
Kaapstad. Ze verrieden heuvelachtig terrein. Een inderdaad
betooverend gezicht. Geen lichtweek van Philips kan hiermee
concurreeren. Maar de zon heeft in Zuid-Afrika meer haast dan
hier, zoowel in het op- als in het ondergaan. Toen ik aan dek
kwam werd ik niet door den dageraad, maar door den dag
begroet. Daar rees de Tafelberg voor mij op. Ik herkende hem
bijna niet van de foto's, welke ik vroeger gezien had. Is (lat een
berg of een citadel, vroeg ik mij af. Van onder glooiend op
loopend en met groen bekleed, stijgt hij plotseling steil omhoog,
van grijze granietblokken opgebouwd, naar boven afgesloten
door karteligen rand, waarachter men affuiten van kanonnen
zou wanen. Zijn horizontale kruin, die zich vele mijlen schijnt
uit te strekken, doet to imposanter aan, waar de hem flankee-
rende Duivelspiek en Leeuwenkop meer spits toeloopen. Nergens,
noch in Europa, noch in Amerika zag ik zulk een bergformatie.
Er was waarlijk niet veel verbeelding voor noodig hem den
naam van Tafelberg te geven. Het tafelkleed, zooals men de
wolken heet, waarin hij zich niet zelden hult, bedekte hem
thans niet. Onder een open blauwen hemel lag hij zich als een
voorwereldlijk dier te koesteren in de zon.
Onmiddellijk verstond ik het, dat een Zuid-Afrikaander zijn
Tafelberg moest liefhebben. Later verteld© mij een dame, die
graag verre reizen maakt: zoodra ik echter den Tafel
berg weer in het oog krijg, is het mij, of ik vrijer dan ergens
ter wereld ademhaal. Hooger beteekenis dan het kolossale
Vrijheidsbeeld bij den ingang van de havens van New-York voor
den Amerikaan heeft, heeft de Tafelberg voor den Afrikaan
Hij is een symbool, niet door menschenhand gemaakt, dat uit
den smaak van het nageslacht kan vallen, maar in oeroude
tijden onder Gods voorzienigheid door de natuur gevormd, dat
altijd blijft boeien. Of de oude Hollandsche kolonisten er ooit
over hebben gedacht op dezen berg vestingwerken aan te leggen,
kon ik ook uit boeken niet te weten komen. Het schot, daaruit
gelost, zou zeker ver dragen en de omgeving beveiligen. Doch
zonder versterking biedt hij wel geen werkelijke veiligheid
maar wel zeker veiligheidsgevoel. Hoe vertrouwelijk leunen
vele stratenrijen tegen hem aan! Ja, heel Kaapstad wordt door
hem beheerscht.
Voor lange overpeinzingen was or echter dien morgen geen tijd.
Al vroeg klom Dr. A. B. du Preez, die onder mijn leiding is
gepromoveerd, die mij tot Johannesburg heeft begeleid en
ondanks zijn drukke bezigheden als mijn secretaris heeft gefun
geerd, waardoor Het mij mogelijk was mij geheel op mijn werk
te concentreeren en daarenboven veel van het land te zien, aan
boord. Weldra voegden zich prof. A. Moorrees en Ds. P. G. J.
Meiring, resp. voorzitter en secretaris van het comité cn nog
andere vrienden uit Kaapstad en omgeving bij hem. Ook ver
schillende persfotografen stevenden op ons af. Aan het kieken
scheen geen eind tc komen. Gewillig liet ik mij „nemen". Tegen
werpingen baten toch niet. Men zou daardoor slechts een indruk
van onhoffelijkheid jegens het land, dat zijn deuren zoo wijd
voor u openzet, vestigen. Slechts één foto kwam mij onder de
oogen en wel die in „Die Huisgenoot", het voornaamste Afri
kaansche geïllustreerde weekblad, waarop prof. Moorrees en ik
als „geselsend" tegenover elkaar zitten. Natuurlijk moest ik
later op den dag nog een interview van „Die Burger" onder
gaan. De persman wilde graag mijn oordeel vernemen over den
politieken toestand in Europa. Daaruit bleek mij, dat men,
althans in zekere Zuid-Afrikaansche kringen, in de vrees leeft,
dat er wel spoedig in ons werelddeel een nieuwe oorlog zal
uitbreken. Waarom men daarover in spanning 'verkeert? Het
verwekte indertijd bij niet zoo weinigen tegenzin, dat Zuid-
Afrika aan den grooten wereldoorlog monst deelnemen. Op
onderscheiden plaatsen kwr.m het zelfs 'tot rebellie, welk»
Kaapstad cn de Tafelberg
gewelddadig werd onderdrukt. Men achtte het In strijd met zijn
zelfstandigheid, dat Zuid-Afrika zich ter wille van Engeland in
Europeesche aangelegenheden moest mengen. En op mijn
verdere reis vatte de idee bij mij post, dat, mocht het eens tot
een da capo van dien grooten oorlog komen, het verzet tegen
het deelnemen daaraan nog veel sterker zou zijn. Men begeert
evenwel zulk een conflict, dat weer nieuwe slachtoffers zou
eisehen, niet. Er schuilt zekere angst in de vraag: zal do
Europeesche vulkaan opnieuw gaan werken?
Dank zij de hulp van mijn gezelschap werden de landings-
formaliteiteu tot een minimum herleid. Op het kantoor van
Ds. Meiring, wiens eigenlijke levenstaak ligt in het redigeeren
van „Die Kerkbode" hij is daartoe tweede predikant geworden
naast zijn zoon als eerste, een uit vele staaltjes van speciali
seering in den arbeid van Zuid-Afrikaansche predikanten werd
een soort krijgsraad gehouden. Het plan de campagne voor mijn
reis moest thans definitief worden vastgesteld. Vete telegrammen
en brieven van verwelkoming waren binnen gekomen. Maar ook
uitnoodigingen van plaatsen, die niet op het voorloopig program
stonden. De grenzen van het mogelijke werden overwogen.
Helaas bleek daarmee niet to strooken mijn wensch om ook
Natal te bezoeken. Zelfs per vliegmachine zou ik dat niet Kunnen
bereiken, wilde ik de gewekte verwachtingen niet teleurstellen.
Een half uur daarna ongeveer een uur na mijn landing
stond ilc reeds te improviseeren voor de afdeeling van den
Calvinistenbond in Kaapstad in het gebouw van de IJ. M C. A.
(Christelijke Jongemannen Vereeniging). nadat de dames eerst
thee en gebakjes hadden geserveerd. Maar ik moest zoo had
de voorzitter mij verzocht ook nog ruimte openlaten voor
vragen. Op vragen stellen zijn de Afrikaanders nu eenmaal dol.
Dat ondervond ik later ook. De tongen raakten los. Aan deze
eerste kennismaking met de Afrikaanders, waaronder ook vele
Noderlanders, behoud ik een herinnering van knusse gezelligheid.
Ook voor den avond was reeds over mij beschikt. Men had n.L
al afgekondigd, dat ik in de historische Groote Kerk waar-
over in een volgend artikel nadere bijzonderheden een lezing
zou houden. Do verontschuldiging, dat ik er mij nog niet op
had voorbereid, hield ik maar voor mijzelf. Men had eenvoudig
mijn schepen verbrand. Met de beste bedoelingen. Dat spreekt
vanzelf. En in de stellige overtuiging, dat een professor lezingen,
die niet gelezen mogen worden daaraan heeft een Afrikaander
het land uit zijn mouw kan schudden. Nu was ik daaraan
in Amerika reeds gewend geraakt. Aan hen, die zich in de
toekomst naar Zuid-Afrika zullen begeven om er spreekbeurten
tc vervullen, zou ik daarom den raad willen geven: reken vooral
met bet nnverwa hle. HEPP
