TUXIP©
VRIJDAG 26 OCTOBER 1934 DERDE BLAD PAG. 9
De Afscheiding van 1834 in haar
nationale beteekenis
Rede van Prof. C. Gerretson
Gisterenavond heeft Prof. Dr. C. G err et-
bon in het Klein Auditorium der Rijks
universiteit te Utrecht voor de Societas
Studiosorum Reformatorum een rede gehou
den over het onderwerp: „De fonte liber-
itatis".
De acte van Afscheiding en Wederkeering
van 1834 is, zegt Spr., een der belangrijkste
oorkonden niet slechts van onze kerkelijke
maar ook van onze nationale geschiedenis:
op de Grondwet der notabelen van 1815
vormt zij het eerste amendement van de
historische natie. Jammer genoeg is men
hij de beschouwing van dit belangrijk feit
nog niet ver uitgekomen hoven een senti-
menteele verlustiging in de tegenstelling
tusschen de arme vervolgde Afgescheidenen
en den vervolgzieken Koning.
In die beschouwing past dan een voorstel
ling van de houding der Regeering, als nog
onlangs door Rullman in „Anti-Revolutio
naire Staatkunde" is gegeven: „het toepas
sen van met geheel andere bedoelingen ge
maakte artikelen der Code Pènal, op aan
stoken van het Kerkbestuur, op de Conven
tikels der vromen was in lijnrechten strijd
met de Grondwet". Deze voorstelling is in
haar geheel en in elk harer dcelen vol
strekt onjuist. Het wordt tijd voor een juis
ter. historischer, beschouwing. Naast het
[recht der Afgescheidenen, staat het recht
der Regeering; men moet beide grondig
kennen en nauwlettend afwegen, om tot
een zuiver oordeel te komen.
Spr. geeft bij zijn beschouwing den voor-
tang aan het miskende recht van de Rp-
Igeering.
Tot juist begrip van haar houding houde
ftien in het oog, dat de Afscheiding niet tot
de Volkskerk beperkt bleef; men heeft Ka
tholieke, Luthersche, Mystieke en Gerefor
meerde Afgescheidenen; tegenover de drie
eerste groepen had het Gouvernement reeds
in 1816 en volgende jaren zijn houding
[vastgesteld: zijn standpunt was in 1834
door- deze antecedenten vooraf bepaald.
Aan de hand van nieuwe bronnen be-
loogt spr. uitvoerig, dat dit standpunt vol
maakt grondwettig en wettig was. De maat
regelen zelf worden gerechtvaardigd door
het gevaar van een nationale beroering in
den rug van een leger, dat aan de grens
paraat stond voor een nieuwen inval in
België. Staats- en Kerkrechtelijk waren de
Cock en zijn vrienden er naast.
Deze erkentenis doet echter niets af maar
Versterkt juist het recht der Afgescheide
nen, dat van een hooger orde is, dan het
recht, dat in grondwet en wet is neerge
legd. De Afscheiding was een typische
.^conservatieve revolution" in Burke's zin;
daarin ligt haar kracht. Het is goed dat de
Afscheiding gekomen is: meer voorzichtig
heid zou haar uitgesteld, niet verhinderd
hebben; hier botsten twee onverzoenlijke
beginselen. Misverstand over wederzijdsche
bedoelingen heeft een vlot, glad verloop
'der Afscheiding verhinderd. Tot wegneming
daarvan heeft, wat tot dusver onbekend
Svas, Thorbecke binnenskamers een stap
Prof. Dr C. Gerretson
gedaan, die spr. vertelt, niet Groen maar
Thorbecke heeft de Regeering de later juist
gebleken weg gewezen.
De Afscheidingen zijn het eerste princi-
pieele verzet der historische democratie te
gen de bonapartistische totalitaire staat;
wat in de kerk geschiedt wordt later m
den staat herhaald. Ook sociaal is de Af
scheiding een evenement: de eerste door
braak van de census-maatschappij. Op
de conventikels zit de edelman naast
.Maaike, een h .r, die bij ons nog onder
censuur staat", zooals een booze dominee
Van Maanen meldt. In de plaats van 'n ge
meenschap, waarin het geld scheidt, treedt
een gemeenschap, waarin een beginsel rijk
en arm vereenigt.
Maar welk beginsel verstout dan toch die
armen en onderworpenen tot weerstand te
gen den Staat? Het is het absolute tn groot-
sche beginsel van geloof in de „uitverkie
zing door genade": de volstrekte afhanke
lijkheid van God, die onafhankelijk maakt
van den Staat. Krachtens die afhankelijk
heid durft De Cock zijn geliefden Oranje
koning de waarheid te zeggen: „Je vader
heeft het verknold; maar jij maakt het nog
erger. God betere het!"
ïs, vraagt spr.. dit beginsel nog levend?
Spr. aarzelt soms. Spelen wij, onbewust, er
wellicht blindekoe mee? Laat ons oppassen.
Eer we 't gisten, zou 't ons kunnen gebeu
ren, dat wij, misleid door den blinddoek
der macht, instede van onze bruid, de Vrij
heid. het „altoos vileinige vel" zouden om
helzen van een reactionaire dictatuur a la
Van Maanen. In .nieuw gewaad verheft zich
de oude vijand: de absolute staat. Voorden
weerstand van wat democratisch heet in
partijen en instellingen geeft spr. geen
rooien duit. Weerkracht ligt slechts in het
beginsel der Afscheiding, dat nu ook in
Duitschland het vaandel van het verzet op
steekt. Zoolang er een kleine harde kern
blijft, die gelooft in een hooger gehoorzaam
heid dan die aan Caesar, is spr. niet be
ducht, dat het geestelijk erfgoed van Euro
pa en Nederland zal verloren gaan.
De lezing was druk bezocht. Onder ande-
m waren aanwezig de eere-praeses van S.
S. R., Prof. Dr. A. Noordtzij, en de secre
taris van het college van Curatoren der
Utrechtsche Universiteit Dr. B. J. L. Baron
de Geer van Jutphaas, alsmede afgevaar
digden van studentencorpora.
De praeses van S. S. R. Utrecht, de heer
P. PI at te el. heeft na opening door
Schriftlezing en gebed, een openingswoord
gesproken, waarin hij erop wees, dat Socie
tas Studiosorum Reformatorum interkerke
lijk is, en toch de Afscheiding heeft willen
gedenken, omdat deze nationale beteekenis
heeft en het verzet was tegen de Bonapar
tistische staatsinrichting in ons land.
Kosten levensonderhoud
Aan het driemaandelijksch overzicht van
den stand der kosten van het levensonder
houd bij arbeidersgezinnen en gezinnen van
meergegoeden te Amsterdam, uitgegeven
door het Bureau van Statistiek der ge
meente ontleenen wij:
De indexcijfers der kosten van het levens
onderhoud, berekend op de basis van het
peil der prijzen gedurende de periode
1923"24 100 en volgens de levenswijze
in ditzelfde tijdperk, waren over September
1934:
voor arbeidersgezinnen 79.3 tegen 79.2 in
Juni jl. en 79.0 in September 1933, en
voor gezinnen van meergegoeden 76.2 tegen
76.3 in Juni jl. en 77.4 in September 1933.
Op de basis van het peil der prijzen vóór
den oorlog 100 waren zij:
voor arbeidersgezinnen 140.1 tegen 139.9 in
Juni jl. en 139.5 in September 1933 en
voor gezinnen van meergegoeden 134.5 te
gen 134.7 in Juni jl. en 136.6 in September
1933.
Sedert het vorige kwartaal is er dus bij de
arbeidersgezinnen een geringe stijging met
0.1 pCt, bij de gezinnen van meergegoeden
een geringe daling met 0.1 pCt. Voor de voe
ding alleen is de stijging bij de arbeidersge
zinnen 0.2 pCt, de daling bij de gezinnen
van meergegoeden 0.5 pCL
Centr. inkoop en-of prijsregelend
optreden door gemeenten
In de leven vergadering van 28 Juni 1933
der afd. Zuid-Holland van de Vereen, van
Nederlandsche Gemeenten werd besloten
het bestuur te verzoeken een commissie te
belasten met het onderzoek van het vraag
stuk „Centrale inkoop en/of prijsregelend
optreden door gemeenten". Als gevolg van
deze beslissing benoemde het bestuur een
commissie, welke optrent deze aangelegen
heid zou rapporteeren. Tot leden dezer com
missie werden benoemd de heeren IT. Stule-
meyer, burgemeester van Schiedam, P. van
Rees J.Wzn., burgemeester van Papendrecht,
G. J. J. Pot, secretaris van Gouda, A. van
der Wal, referendaris ter secretarie van
Dordrecht en K de Boer, secretaris van
Hardinxveld. Deze commissie heeft een uit
voerig rapport uitgebracht en met de con
clusies, waartoe zij kwam, heeft de onlangs
te Scheveningen gehouden ledenvergadering
zich geheel vereenigd. De afdeeling zal nu
ten spoedigste maatregelen nemen, teneinde
te geraken tot een centralen inkoop, op de
wijze als door de commissie in het rappart
is uiteengezet, en tot prijsregelend optreden
door de gemeenten.
Het bestuur zal daartoe worden bijge
staan door een commissie waarin de boven
vermelde heeren tot leden zijn benoemd. Do
vraag of uitbreiding der commissie wen-
schehjk is, wordt nader onderzocht.
Het classificatie-stelsel
Het be^eekent: fouten v^grooten.
We kunnen het classificatie-stelsel in het
algemeen allerminst bewonderen; schrijft
de r.lt. „Gelderlander".
Uitbreiding geven aan dit systeem staat
gelijk met een verergering van de fouten,
welke het aankleven.
een stad b.v. meer of minder dan
100.000 inwoners telt, is allerminst een ge
zonde basis voor het trekken van een
grens voor standplaatsaftrek.
Sommige posten voor levensonderhoud
zijn in een groote stad duurder, andere zijn
eer goedkooper dan in kleinere gemeen-
Bovendien wordt tengevolge van de
groote ongelijkheid in belastingheffing in
verschillende gemeenten het toch al vrij
willekeurige verschil tusschen groote en
kleine plaatsen nog ongelijker gemaakt
Trouwens ook mei de kosten der nood
zakelijke gezinsuitgaven is het niet zoo een
voudig gesteld als het op het eerste gezicht
lijkt.
Daar is b.v. de belangrijke factor onder-
wijsgelegenheid.
Ook gaat het zonder meer niet op te re
deneeren, dat de ambtenaar in een kleine
of middelgroote gemeente goedkooper uit
is dan in do groote steden. Allerlei facto
ren van plaatselijke aard spelen hierbij
een rol. welke in een classificatie-stelsel
niet tot hun recht komen.
Al deze bezwaren worden bij een uit
breiding van het classificatie-stelsel nog
vergroot inplaats van verkleind.
Normalisatie van Limburgsche
beken
Gistermiddag werd op een terrein, gele
gen langs den Napoleonsweg onder de ge
meente Grathem (L.), door Z. Exc. Minister
Slotemaker de Bruine, de eerste
spade in den grond gestoken voor de werk
zaamheden ter normalisatie van de beken
in Midden-Limburg.
Het woord werd gevoerd door Minister
Slotemaker de Bruine, oud-minister Bon-
gaerts, den Commissaris der Koningin in
Limburg en enkele burgemeesters uit na
burige gemeenten, die allen wezen op het
groote belang van het werk waarmede hier
een begin wordt gemaakt.
De kist met het lichaam van Generaal Von Kluck, den bekenden leger-aanvoerder uit den wereldoorlog, wordt te
Berlijn waar hij stierf op een affuit gezet. De eerecompagnie presenteert het geweer
Luit. L. Oosting (links) en kap. De Pauw Gerling in actie tijdens de wedstrijden op den degen, een onderdeel
van het 28ste wapenfeest van den Kon. Officierenscherm bond te Breda.
De K.L.M. huldigt de Uiver-bemanning met 't hijschen van de vlaggen bij 't Holland-Indië-monument op Schiphol Het Irish Swoop toestel, dat niet werd goedgekeura voor de Melbourne-racewordt startklaar gemaakt.
Fitzmaurice wil het record van Scott en Campbell Black breken.
