LEIDSCHE WINKELWEEK-LICHTWEEK 1934
Etalage-verlichting
VAN 10 TOT 20 OCTOBER
[EIDSCHE WINKELWEEK -
LICHTWEEK 1934
Uit de geschiedenis der reclame
NIEUWE LEIDSCHE COURANT BUREAU BREESTRAAT 1 23 LEIDEN
WOENSDAG lO OCTOBER 1934
lets over den datum.
De factoren tot welslagen.
De Leidsche Winkehyeek-Lichtweek 1931
heeft vandaag, zonder officialiteiten een
aanvang genomen en in onze stad heerscht
weer die eigenaardige winkelweeksfeer,
waarin de aandacht van de gehecle burgerij
wordt geconcentreerd op den middenstand,
die in deze week zijn beste beentje voorzet
en zich uitslooft om aan te toonen dat zij
er in alle opzichten wezen mag en dat zij
voor geen enkel ander winkelcentrum in
ons goede vaderland behoeft onder te doen.
Het winterseizoen staat weer voor de
deur. liet. seizoen van leven en activiteit,
van intens werken voor 't grootste gedeelt;
van de winkeliers en liet is te begrijpen, dat
de. middenstand deze tijd heeft uitgekozen
om de groote trom voor het publiek te
ren. De collecties zijn nu nog volledig. De
nieuwste snufjes kunnen nu worden geëta
leerd. I-Iet publiek is nu het meest "ontvan
kelijk om zioli over allerlei arlikelen, die
het noodig heeft of die het graag wil heb
ben te laten inlichten
Er zijn verschillende zaken die op een
ander tijdstip voor hc-i houden van een
.winkelweek meer prijs zouden stellen. De
consumptie-zaken b.v. zouden wel eens graag
tegen den Sint-Nicolaastijd de bloemetjes
huiten zetten en er zullen wel zaken zijn,
die weer andere perioden van het jaar het
mees; geschikt achten om een collectieve
reclame te voeren, maar het zal wel onmo
gelijk blijven om het allen naar den zin te
maken. De solidariteit van den midden
stand moet hier de oplossing geven en deze
oplossing is tot nog tce' altijd geweest: de
tijd dat het winterseizoen een aanvang
Toch is het tijdstip van de winkelweek dit
jaar in zeker opzicht een experiment. In
vorige jaren werd altijd gekozen de week
vlak voor het 3-Oc.toberfeest om het midden-
standsfeest op touw te zetten en het wordt
door velen betreurd dat -men dat tij ctsfip.
thans eenige weken verschoven heeft.
- Ver-schillende omstandigheden hebben
daartoe medegeAverkt. ITc't heeft geen zin
daarover thans na te gaan praten. In elk
geval: toen. de winkelweek-commissie haar
werk Aveer ter hand nam, was het reeds on
mogelijk het oude tijdstip te handhaven. Er
5s toen over gesproken om de Avinkelweek
ditmaal eens eenige maanden te verzetten
en op die manier in het schuitje der con
sumptiezaken td komen, maar men heeft
het oude principe, dat de Aveek diende be-,
paald te Avorden op een tijdstip in het begin
Aan het winterseizoen, toch niet los durven
laten en ten slotte heeft de groote meerder
lieid Aan de Avinkeliers zich daarmee ver
ecnigd.
01 het experiment zal slagen hangt var
een groot aantal onberekenbare factoren af,
maar toca ook zeker niet in de laatste
plaats van de Avijze Avaarop de Avinkelieri;
zelf aan deze actie deelnemen. Als zij er
zich met hart en ziel op toeleggen om op
de allerbeste manier voor den dag te ko
men is het succes reeds voor een groot ge
deelte verzekerd. In dit opzicht gelooven wij
echter avcI gerust te kunnen zijn. De Leid
sche Avinkeliers maken, een kommervollen
tijd door, maar het ontbreekt hen niet aan
energie en deze energie zullen zij ook thans
weer aamvonden om deze winkelweek te
doen slagen.
Een tAveecle groote factor om een actie als
deze succes te doen hebben, is een goede
voorbereiding en ook Avat dat betreft, k^in
men "volmaakt ge'rust zijn. De Winkehveek-
commissie heeft haar sporen op dit gebied
reeds lang verdiend en heeft ook ditmaal in
de afgelcopen weken koortsachtig geAverkt.
en zicli ingespannen om de Winkelweek
voor het. publiek zoo attractief mogelijk te
maken. Zij heeft er ook thans Aveer in s,a-
menwerking met de Stedelijke Lichtfabrie
ken en met het lichtbureau van de fa.
Philips een LichtAveek van gemaakt. Overal
in de stad zijn lichtreclames verrezen, ter-
a\'ijl de Stedelijke Lichtfabrieken enkele
daarvoor geschikte objecten hebben uitge
kozen 0111 des avonds in het zonnetje te zit
ten, terwijl bij den ingang der stad aan den
Stationsweg een monumentale lichtpoont de
bezoekers van buiten reeds dadelijk de over
tuiging geeft dat. er in Leiden iets bijzon
ders aan de band is.
Voor het winkelend publiek zijn weer
enkele geschenkén-reclanies op touw gazet,:
die ongetwijfeld avcI zullen inslaan. Om
trent al deze attracties vindt men in
apart artikeltje! nadc-re bijzonderheden.
In elk geval staat vast dat inzooverrc dat
mogelijk is, allés in liet werk is gesteld om
ook ditmaal Aveer de Leidsche Winkelweek-
Lichtweék 1934 tot een uitgesproken succes
te maken, dat voor de Avinkeliers hierin
moge bestaan, dat de balans na afloop van
de week een behoorlijke extra-Avinst aan-
ijst.
Het omroepersvak en het
uithangbord.
Zoolang de scheiding tusselïen producent
en consument heeft bestaan, zoolang bestaat,
ook de reclame. De primitiefste handels
periode was die van het ruilsysteem en
reeds in die periode moet aan het ruilen
Vooraf zijn gegaan: het vertooncn A'an de
waren en het aanprijzen daarvan. De evolu-
ïie in de reclame heeft in tussehen met de
evolutie in den handel gelijken tred gehou
den, maar het primitieve middel van het
Vertoonen is altijd gebleven en daarnaast
heeft het openlijk hekend maken, het „om
roepen" een groote plaats gekregen als
reclame-middel.
In een boekje van P. Beishuizen Gzn. ge
titeld „Reclame", eenige jaren geleden uit
gegeven hij de Mij. voor goede en goedkoope
lectuur te Amsterdam, lezen Ave omtrent
deze materie o. a. het volgende:
De oude Egyptenaren hadden reeds hun
„loopers en verkondigers". Kenden ook de
Grieken deze nuttige menschen niet? Toen
op zekeren dag Psyche verdAvenen Avas, liet
Aphrodite door Hermes (Mercurius) „be
kend maken": „Verkondigd zij een iegelijk,
hoe zekere koningsdochter met den naam
Psyche zAvaar aan Aphrodite heeft gezon
digd en nu is ontvlucht om zich aan de ver
diende straf te onttrekken. Mocht er iemand
zijn, die deze vluchtelinge heeft gevangen
of kan aanwijzen, waai* ze zich verscholen
heeft, die begeve zich naar de Pyramide en
zegge het aan mij (Hermes). Hij zal voor
zijn moeite van Aphrodite in persoon zeA'en
kussen tot belooning hebben en nog één in'
1 't bijzonder, die met alle zoetigheden ge
kruid is, Avelke de koningsmond van de
Godin der liefde vermag te geven."
Ook de Romeinen kenden de omroepers,
de „praecones", door den staat aangestelde
of particulieren. In één van z'n epigrammen
waarin Martialis een vriend de raad geeft
inzake de keuze van een beroep voor diens
zoon, verwerpt hij 't „beroep" van dichter
of schrijver (ofschoon hij er zelf niet slecht
bij voer)
„Maar Avil hij kennen, Avat hem geld en
[voordeel veel zal geven:
„Laat hij muziek en cithcrspcl, fluit en
[gezang gaan leeren!
„Dat brengt hem buiten in de tasch en zal
[zijn geld verweei'en.
„Maaris de jongen hard van hoofd en
[zijn verstand niet sterk
„Maak dan van hem een architect,
[omroeper of een klerk.
In de MiddeleeuAven bloeide het omroe
persvak. Reeds in de 12e eeuw werd in
Frankrijk een apart gilde daarvoor ge
vormd. De leden waren uitgerust met ba
zuinen, trompetten, trommels en bekkens,
't Instituut is in stand gebleven tot nu toe.
Nog klinkt in sommige gemeenten de hek
kenslag, gevolgd door 't altijd gehoor vin
dend stemgeluid van den omroeper. En.dat
in de 18e eeuw o. a. de theehuizen graag
negers hun lokstem lieten verheffen, vindt
zijn voortzetting in den bioscoopneger yan
thans; in den clown op de balustrade van
de kermistent.
Natuurlijk liad de verkooper aan het
Avoord, direct gesproken tot Avien het aan
ging, niet genoeg. Ook kon hij niet altijd
zijn Avaar vertoonen, vooral niet, Avanneer
't artikel, dat hij Avilde verkoopen, uit een
dienstverrichting bestond. Zoo is 't begrijpe
lijk, dat sommige verkoophuizen kenbaar
Avaren aan symbolische teekens. De Romein-
sche Avijnhuishouder liet b.v. een relief aan
zijn huis aanbrengen, dat een wijnschen
kend man vertoonde, de Avijnhandelaar
bond aan een uitstekende staaf een bosje
altijd groen loof; de landmeter schilderde
meetinstrumenten op de post van zijn deur.
Wij kennen nu nog den gaper van den dro
gist, den vijzel van de apotheek, den kope
ren bal met groote kAvast van barbiers e. d.
Toen naast deze symbolen de geschilderde
borden in gebruik kwamen, die in 't oog
vallend den aaril va'n flèn Winkel'aanduid!-
den/ ontstond uit beide wat~we ïïu nog als
het uithangbord kennen. De studie daarvan
is een onderwerp op zichzelf. In dit Opzicht
is 't Aveer merkwaardig, dat bij de.' opgra
vingen van ITerculonum en Pompeji ook
uithangborden of afbeeldingen daarvan zijn
te voorschijn gekomen. In de middeleeuwen
Avaren ze heslist noodig, aangezien de n
gen toen naar dc soort bij elkaar zetelden
en men de afzonderlijke firma's nog niet
naar de namen der firmanten kon onder
scheiden, aa-ijl de leeskunst zich tot enkele
bevoorrechten beperkte. Men 'was dus
noodzaakt zijn Avinkel van dien der vele
„concurrenten" in dezelfde straat te onder
scheiden door aangenomen teekens,vaak aan
de heraldiek ontleend, door nabootsing der
toen meer bekende adellijke Avapens. Hier
door kreeg men een groote verscheidenheid,
vooral aan de diercmvereld herinnerend,
zooals 't Gouden Paard, de gouden leeuAV,
de roode hond e. d.
Daarnaast leverde ook de werkelijke-die-
remvereld met het plantenrijk heel wat tee
kens, Avelke later door verduidelijkende
onder- of opschriften gecommenteerd of ge
heel vervangen werden.
Dat dit reclame-middel op dei} duur lastig
en voor 't stedenschoon minder bevorderlijk
zou werken, kan men nu nog nagaan op
straatkieken van b.v. Chineesche steden. In
dezen schaadde overdrijving soms zoo zeer,
dat in 1718 een reusachtig bord in Fleet-
street, Londen, den ganschen gevel van 't
huis meescheurde, Avaaronder yier men
schen bedolven Averden.
Het winkelraam een klein tooneel
Het leven gaat in razend tempo. Willen
Ave contact met het leven behouden, dan
moeten Avij mee in ditzelfde tempo gaan. En
willen Avij richtinggevend in dit leven zijn,
dan moeten wij van tijd of tijd óf intuitief
óf denkend bewust ons boven dit tempo uit
heffen. Dóen Avij dit niet, dan Avorden Avij
meegestuAvd in den stroom. Deze overwe
ging geldt op elk terrein. Voor den etalage-
kunstenaar echter gekit zij in dubbelen zin.
Immers, jjiij' moet met de oplossing van
hém gestelde problemen het algemeene
tempo bewaren; zoo niet" vóór zijn. Doclï
bovendien komt. voor hem een nog veel
ZAvaardeii-e eisch, gelegen juist in den aard
van zijn onderwerphij moet zijn oplossing
zoodanig uitbeelden, dat deze als 't ware
het levenstempo van anderen breekt, deze
andereu tot een oogenbiik van rustige be
schouwing dAvingt. Zelf moet hij meegaan,
den toeschouAVer moet hij tot stilstaan bren
gen.
Moesten Ave nog slechts enkele j'aren ge
leden de beantwoording van de vraag: heeft
een etalage zin? in 't midden laten, thaqs
kunnen wij zonder bezwaar van een beves
tigend antAvoord uitgaan. Dc algemeene er
kenning van de gunstige Averking eener
winkelreclame is in niet geringe mate be-
invloed door de toepassing van het kunst
licht.
De reclame immers beoogt eerst, de aan
dacht van den voorbijganger dermate te
trekken, dat hij zijn snellen gang inhoudt
(Avat loopen alle menschen tegemvoordi;
vlug!) stilstaat en kijkt; dan, dat de aan
dacht van den toeschouAVer automatisch
zonder onderbreking overgaat van dat Avat
hem tot stilstaan noopte tot dat Avat de ver
lcooper hem wil doen zien en eindelijk dat
deze aandacht geboeid blijft, zoodanig, dat
bij den toeschouwer belangstelling gaat
groeien voor het geëtaleerde, belangstelling
die tot koopen leiden zal.
Allereerst moet dus de aandacht Avorden
getrokken, of wel er moet iets aanwezig zijn
dat uit het algemeene aanzicht uitspringt,
het oog valt, iets dat contrasteert Het
daglicht wordt ons gegeven, ons al
len gelijkelijk, het daglicht is voor ons allen
uniform, hoe wisselend ook van schijnsel.
Het daglicht overschijnt alles tezamen, zet
straten en gevels en pleinen in een zelfde
sfeer; het grijze Avaas van een neveldag
omsluiert de daklijst evenzeer als het eta-
lageraam; en de stralende lente-zonneschijn
overgiet de gesloten muurvlakken met een
zelfde vroolijkheid als de groote spiegel
ruiten.
Hoe geheel anders zijn de avond verhou
dingen; zonder licht heel de ruimte; en wij
menschen plaatsen daar in ons'licht. In den
avond is de mogelijkheid gegeven, dat een
klein verschil een groot contrast te voor
schijn roept.
De vergelijking van het Avinkelraam 'met
een klein tooneel gaat in menig opzicht ge
heel op. ZooAvel wat de decoratie, als de ver
lichting aangaat volgt de etalagekunst den
Aveg, die door het moderne tooneel is ge-
Vroeger kende men niets anders dan de
in alle details geschilderde décors, en Avan-
neer dan op het tooneel zelf nog allerlei
oorwerpen Averden neergezet, die „geheel
echt" aandeden, dan Avas het toppunt van
een geheel natuurgetrouw tooneel bereikt.
Maar het oog kreeg dan ook zooveel te zien,
dat de aandacht eerder van het spel afge
leid Averd, dan daarop geconcentreerd!
Hoeveel meer Aveet de moderne regisseur
met minder hulpmiddelen te bereiken. Een
effen achtergrond, een Avijze beperking van
de meubileering van het tooneel, brengen
de spelers reeds veel beter naar voren. Dan
is het Avoord aan de belichting, en deze
dwingt onze aandacht fe vestigen op een
bepaalde figuur, een bepaalda scèhel I
Volgen wij aldus bij het tooneel den
Avil van den regisseur, bij het winkelraam
is het de decorateur, die onze aandacht
dAvingen kan, indien hij, behalve de etalage
zelf, ook het licht laat spreken.
Wanneer het alleen maar daarom ging
een winkelraam gelijkmatig met licht le
vullen, dan zou de decorateur overdag het
zelfde effect kunnen verkrijgen als des
avonds. Het is echter anders, des avonds
kan hij veel meer bereiken. Wij mogen zelfs
beweren, dat het moderne Avinkelraam al
léén dés "avonds geheel tot zijn recht kan
komen. Dit heeft het uitsluitend te danken
aan de kunstmatige verlichting, aan haar
soepelheid van toepassing, aan de verschei
denheid van lichteffecten, die men uit
sluitend met kunstlicht kan verkrijgen.
Daarom moet de installateur op de hoog
te zijn van de techniek der moderne AAin-
kelraamveiiichting. De hoofdlijnen dezer
techniek zijn:
le. Al het licht in het winkelraam con-
centreeren. Geen licht naar buiten laten
vallen! Voor de straatverlichting heeft de
gemeente te zorgen. Licht, dat op de straat
valt, beteekent lichtverlies voor het Avinkel
raam en tevens, licht, dat de oogen der
voorbijgangers verblindt.
2e. Verscheidenheid van het etaleeren
een erkende noodzakelijkheid eischt te
vens verscheidenheid in de etalageverlich
ting.
Die verscheidenheid ligt, in haar aller-
eenvoudigsten vorm, in het afwisselend ge
bruik afzonderlijk of gecombineerd
van bovenlicht, zijlicht en voetlicht.
Die verscheidenheid ligt verder in het ge
bruik, naar gelang van omstandigheden,
van de drie soorten lampen: heldere lam
pen, „Bi-Arlita"-lampen en zinlichtlampen,
want elk dezer lampen geeft, in dezelfde
reflectors gebruikt, weer een ander licht
effect!.
Onder de vele spiegelarmaturen zij'n Phi-
liray-reflectors avcI de meest aangeAvezen
armaturen voor Avinkclraamverlichting
de verscheidenheid der modellen maakt het
mogelijk voor eiken vorm van Avinkelraam
de juiste verlichtingsinstallatie te maken.
In ieder geval moet een rij van Philiray-
reflectors zoo ver mogelijk vóór in het Avin
kelraam gemonteerd worden. Ook kieze
men den afstand yan reflector tot reflector
niet te klein.
Geen installatie met Philiray-reflectors is
af, Avanneer men zich niet ervan vergeAvist
heeft, dat de reflectors onzichtbaar
blijven voor het publiek, en dus, indien noo
dig, afgeschermd Avorden.
Vooral bij Avinkel ramen, Avaar men ook
van terzijde kan inkijken (zooals hoekwin-
kelramen) is dit volledig afsehermen van
het grootste belang,
Dezelfde Philiray-reflectors, mét name de
kleinere modellen, zijn ook hèt middel om
verscheidenheid te brengen in de winkel
raamverlichting, om ze nog meer aan te
passen aan de speciale eischen, die verschil,
lende artikelen stellen.
Zijlicht en voetlicht kunnen op deze wijze
aa'orden uitgevoerd, indien voldoende ruim
te ter beschikking staat. Bij Aveinig ruimte
gebruikt men verzilverde etalagelampen.
Pas Avanneer aan de eenvoudigste tech
nische eischen is voldaan: voldoende sterk
te der verlichting, afAvezigheid van verblin
ding en storende schaduAA'en, dan kan men
trachten verscheidenheid te bereiken door
speciale lichteffecten.
Door de kleurfilters, die gemakkelijk op
de Philiray-reflectors gemonteerd kunnen
Avorden, is het practisch mogelijk geAvorden,
op grooter schaal gekleurd licht in de eta
lage toe te passen.
Gekleurd licht brengt in de etalage dezelf
de tooverachtige atmosfeer tot stand, die
wij van de subtiele decors op het tooneel
kennen. Maar Avat is het winkelraam dan
ook anders dan een klein tooneel, Avaar de
Avinkelier door zijn beste artikelen de aan
dacht van het publiek wil trekken.
J^e attracties van de
winkelweek
Over de attracties van de Avinkehveek
wordt men op een der ad\'ertentiepagina's
volledig ingelicht.
Ook op deze plaats willen we er echter
een kort overzicht van geven, opdat onze
lezers het niemand kunnen venvijten, Avan
neer ze niet in alle opzichten op de hoogte
zijn. In de eerste plaats dan is er
de groote bon-bon-reclame
Heden ontvangt ieder abonné van ons blad
en van de andere Leidsche dagbladen, bij het
winkelweeknummer, een biljet. Dit bil
jet en het winkel week nummer
moet men gped bewaren.
Het biljet is aan de kop a:oorzien van een
nummer, waarmede men kans heeft een
groote doos Kwatta-bonbons van drie kilo
gram te winnen. Vanaf morgen (Donderdag)
zullen in de etalages van alle deelnemende
winkeliers bulletins Avorden opgehangen
waarop 20 nummers bekend Avorden ge
maakt. Indien een der nummers gelijk is
aan het nummer van het biljet dat men ont
vangen heeft, beteekent dat dat men een
doos bonbons gratis en franco zal thuis ge
stuurd krijgen. Men behoeft alleen maar zijn
biljet en de winkehveekkrant bij het. secre
tariaat der Winkelweek, Nieuwe Rijn 50 of
bij de Nederlandsche Middenstandsbank,
Turfmarkt 8, in te leveren. Iedere middag
te 2 uur Avorden dus de nummers bekend
gemaakt, iedere dag natuurlijk twintig an
dere., Meu moet dus de krant tot het eindo
bewareru
Bescheidenheidswedstrijd
In de tweede plaats stellen de déelnemen-
de Avinkeliers ook ditmaal Aveer een groot
aantal (pl.m. 1500) geschenken beschikbaar,
die in de etalages worden tentoongesteld.
Bij de inkoopen, die men doet ontvangt men
waardebons, die men trouAv dient te verza
melen, Avant ze hebben inderdaad Avaarde.
Op het geschenk zijner keuze kan men dan
inschrijven met de bons die men verzameld
heeft en met hoe grooter bedrag aaii bonnen
men inschrijft hoe grooter kans men heeft
het geschenk ook inderdaad te bemachtigen.
Men moet b.v. niet met een bedrag van 10
aan bonnen inschrijven op een Jaarsma-
haard. Met bescheidenheid brengt men het
in deze het verst.
Er is keuze uit 1500 geschenken groote en
kleine, zoodat iedereen een kansje kan Ava-
gen en ook inderdaad een kansje heeft. De
regeling en voorwaarden dezer reclame wor
den in de zaken van de deelnemende Avin
keliers mét het inschrijfformulier gratis ver
strekt. Men kan zich dus uitvoerig van deze
attractie op de hoogte stellen, zoodat Avij er
niet verder over behoeven uit te Aveiden.
Muziek en licht
De verdere attracties van de Winkelweek
zal men vanzelf Avel gewaarworden. Er zijn
de 2000 etalages, waarmede de winkeliers
zich er op hebben toegelegd het allerbeste
en nieu\a'ste van onze Nederlandsche Indu
strie te toonen. Elke middag en avond zijn
er muziekomgangen. Op verschillende pun
ten zijn groote decoratieve lichtreclames op
gesteld. Enkele gebouwen worden verlicht.
Men zal kunnen genieten van een sprookjes
achtige licht- en Avaterval op het Galgewaier
en zoo zijn er allerlei dingen die de men
schen uit Lemen en omgeving zullen nopen
tot kijken en.,...., tot koopen.
