N AT IO N A L E
kiciEOü
Persoonlijke gedachtenwisseling
met rijksbisschop Muller
DINSDAG 25 SEPTEMBER 1934
DERDE BLAD PAG. 9
Zijn opvoeding te Gütersloh
Een goede raad van hofprediker
D. Dryander
Persoonlijke kennismaking mei
Hitler
De taak van den Rijksbisschop
(Van onzen Duitschen correspondent)
Van een merkwaardig gesprek met den
Duitschen Rijksbisschop gaan wij heden
verhalen. Wij mogen aannemen, dat de
lezers van dit blad voldoende onderschei
dingsvermogen hebben, om dit alles te zien
in het raam van den huidigen Duitschen
kerkstrijd, welke helaas, nog niet ten einde
is, en waarbij onze sympathieën méér staan
aan de zijde der tegenbeweging, dan aan
die der rijUskenkregeering.
Mijn kennissen in het knusse westfaalsche
provinciestadje Gütersloh vertelden me
reeds jaren geleden allerlei merkwaardige
dingen over zekeren Ludwig Müller. Vlak
tegenover het huis, waar ik logeerde, werd
mij de kruidenierswinkel aangewezen, waar
de jonge Müller bij zijn grootouders is op
gevoed. Hij was leergierig van aard en werd
door Superintendent Siebold opgeleid tot
jvicaris. Als jonge theoloog begaf hij zich
naar Berlijn, om den toenmaligen keizerlij
ken hofprediker D. Dryander, om raad te
.vaeen. Hij wilde graag naar het buitenland,
de" wereld in. maar Dryander, een paeda-
goog van gevestigde reputatie, gaf hem va
derlijk ten antwoord: Voordat je naar het
buitenland gaat, moet je eerst in den dienst
.van Christus in je eigen land arbeiden
Zoodoende begon hij zijn loopbaan als pre
dikant in een dorpje, waar hij het boeren
leven meemaakte, waar hij op eenvoudige
menschen was aangewezen, die, als het ei
op aankomt, geen blad voor hun mond
nemen, en deze harde leerschool was van
invloed op zijn later leven als geestelijke.
Zijn iiefde voor de groote massa, voor het
yolk, dat van de kerk niet veel wilde weten,
werd hier geboren en zijn oprechte bewon
dering voor Adolf Hitler wordt bcgijpelijk.
wanneer men hem hoort vertellen van de
moeilijke leertijd, die hij zelf heeft dewrge-
ïnaakt.
Van Kiel, waar hij als „Divisionspfarrer
werkzaam was. kwam hij naar Koningsber
gen en hier nam Hitier meerdere malen in
trek in zijn gastvrije pastorie.
„Mijn vrouw is een geboren eerhof I.en
baar moeder vertelde ons. dat zij van Hol
landsche afkomst is. In Oost-Pruisen was m
die dagen de Staalhelm-organisatie druk
aan het werk en ik ondersteunde in mijn
werk alles, wat tot een herleving van he.
nationale bewustzijn de stoot zou kunnen
geven. Men moet de toenmalige verdeeld
heid van ons volk hebben meegemaakt, om
het streven naar nationale eenheid te be
grijpen. Hitier schonk ons zijn vertrouwen
en wij zagen in hem den man die door God
geroepen was, om aan de verdeeldheid van
ons volk een eind te maken. De historische
gang van zaken heeft ons gelijk gegeven en
thans, nu cr tussclien de verschillende Duit-
sche landen geen grenzen meer bestaan,
spreekt het voor mi> vanzelf, dat wij m deze
eenheidsstaat ook naar een eenheidskerk
moeten streven."
Ik vertelde den rijksbisschop van mijn per
soonlijke indrukken, bij de kerkelijke opposi
tie opgedaan en vestigde zijn aandacht op t
effect, dat dit verweer van positief-chnste-
lijke zijde in het buitenland heeft gewekt.
Onder de predikanten van den „Pfarrer-
Notbund" heb ik voortreffelijke theologen
ontmoet, overtuigde nationaal-socialisten, die
echter dwang van overheidswege in kerke
lijke aangelegenheden als onrecht beschou
wen. Ook in de geschiedenis van het Neder-
landsche volk kont men iets soortgelijks niet
en daarom valt het ons vaak moeilijk, de
gang van zaken in het tegenwoordige
Duitschland met. sympathie te volgen.
„Ik begrijp u volkomen. Ik ben overtuigd,
dat deze moeilijkheden door wederzijdsche
tegemoetkoming overwonnen kunnen wor
den. Wij staan op hetzelfde standpunt als de
meesten onzer tegenstanders: Jezus Christus
is en blijft voor ons het middelpunt, alpha
en omega van het kerkelijk leven. Wanneer
ik in mijn redevoering te Hannover de aan
vallen der oppositie met een tegenaanval
heb beantwoord, dan heb ik aan hen ge
dacht, die hardnekkig vasthouden aan hun
persoonlijke zienswijze en voor een broeder
lijke gedachtenwisseling niet meer gewon
nen kunnen worden."
„Toen ik gisteren uit Hannover terugkeer
de en nog niet kon inslapen, heb ik me weer
met Luther bezig gehouden. Ook hij heeft
een voortdurende strijd moeten voeren, om
een uiterlijke vorm voor het kerkelijk le
ven te vinden. Ik werd zoodoende gewaar,
dat ook een kerkelijke grondwet onder de
invloed der tijdsomstandigheden gewijzigd
kan worden. Ik dacht daarbij aan mijn kin
dertijd in Gütersloh. Er stond toen nog een
kerkje, dat we broederlijk met de katholie
ken deelden. Na de ochtenddienst der katho
lieken kwamen wij aan de beurt; de wierook
hing nog in de kerk, maar het altaar was
reeds omgedraaid en onze geestelijke ging
voor. Zou men zich zulk een broederlijke
verdraagzaamheid thans nog kunnen voor
stellen?"
„Wat later, in de dagen der unie van Lu
therschen en Calvinisten, begon de dienst
met een liturgie. Vele conservatieve lidma
ten onzer kerk bleven bij het begin van de
dienst buiten staan, zoolang dat duurde en
gingen pas naar binnen, zoodra de predi
kant op de kansel was. U kunt hieruit zien,
hoe ook het kerkelijk leven aan verande
ring is onderworpen."
„Luther wilde ongetwijfeld een kerk, die
geheel vrij zou zijn van Rome. Ten onrech
te heeft men hieruit afgeleid, dat ik in
Hannover iets tegen de katholieke kerk
wilde zeggen. Wij willen in Duitschland
geen conflict met de katholieke kerk, ook
al zouden wij wat meer broederlijke samen
werking met ons, protestanten, op prijs we
ten te stellen. Beide groote kerkelijke orga
nisaties hebben immers een gemeenschap
pelijke taak: de herleving van het christe
lijk bewustzijn, de opvoeding van jong en
oud voor de ethische waarde onzer nauw
venvan te confessies! Ik wil het u nog dui
delijker zeggen: als Christus thans op deze
wereld was, dan zou hij verbaasd zijn over
zooveel kerkelijke verdeeldheid".
Wij raakten bij onze zeer vlotte en open
hartige gedachtenwisseling ook het Joden
vraagstuk aan en ik wees de rijksbisschop
op de bcteekenis van het Oude Testament.
Hij erkende, dat het Oude Testament niet
gescheiden mag worden van het Nieuwe
Testament, ook al is er in het eerste veel,
dat door de jeugd niet begrepen kan wor
den. Dc kwestie van bloed en ras is voor
de Duitsche jeugd nu eenmaal actueel en
er is geen volk, dat meer hangt aan zijn na
tionale afkomst als juist het volk van Is
raël. Het woont in alle landen der wereld,
maar verstaat niettemin meesterlijk de
kunst, zijn eigen karakter te handhaven.
Waarom zouden ook anderen zulks niet mo
gen doen? Wie uit ervaring de invloed kent,
die de Joden op het Duitsche volksleven se
dert de oorlog hebben uitgeoefend, wie de
vele processen met neutrale belangstelling
volgde, waar de rampzalige gevolgen van
deze invloed duidelijk uit bleken, die zal
begrijpen, dat het Duitsche volk in eigen
land weer de leiding in eigen aangelegen
heden wil hebben.
„Uw vaderland is bekend om zijn liefde
voor onafhankelijkheid en ik geloof niet,
flat men daar in het interne leven zooveel
invloed van andere volken ooit verdragen
zou hebben."
Rijksbisschop Müller verzekerde mij, dat
het recht der gereformeerden in de rijks
kerk gehandhaafd zal blijven. Zijn mede
werkers in het kerkelijk ministerie zijn dr.
Engelke voor de Lutherschen, dr. Forsthoff
voor de zoogenaamde Unie en prof. dr. We
ber voor de Gereformeerden, terwijl dr.
JSger de juridische adviseur in kerkelijke
aangelegenheden is. Juist dr. Weber, die zoo
nu en dan te Berlijn in de Fransche Dom
voor de Berlijnsche gereformeerden de ker
kelijke dienst leidt, heeft er veel toe bijge
dragen, dat met de wenschen zijner geloofs
genooten rekening is gehouden.
Aan het eind van onze levendige gedach
tenwisseling raakte ik nog de Noordsche be
weging aan, een weliswaar niet officieel er
kende, maar toch tot in de hoogste instan
ties der regeering verspreide religieuse gcr-
maansche organisatie. Rijksbisschop Mül
ler is de meening toegedaan, dat zulk een
beweging niet zoo in omvang zou zijn toe
genomen, wanneer niet in de laatste vijf
tien jaar zooveel duizenden van de kerk
waren vervreemd. De antithese tot de kerk
was zoo groot, dat men zich met andere
vraagstukken is gaan occupeeren. Onder
deze dwalende menschen zijn velen, die het
beste nastreven en het zou pharizeeisch zijn
wanneer wij hen derhalve wilden veroor-
deelen. Het is onze plicht, ook hen voor dc
kerk terug te winnen, ook al weten wij de
vereischte distantie tot deze moderne rich
ting in het geestelijk leven te handhaven:
„Das Wort sie sollen lassen steh'n!" Wij
zeggen: Gods Woord houdt stand in eeuwig
heid en wanneer dit werkelijk wordt nage
streefd, dan kunnen wij de naaste toekomst
in het kerkelijk leven van het Derde Rijk
zonder al te groote bezorgdheid onzerzijds
tegemoet zien.
Kerknieuws.
CHR. GEREF. KERK
eet al: Te IJmulden: L. Kleisen te Vlissin-
S. v. d. Molen te Rotterdam.
oepen: Te Kornhorn W. Meynhout te
Nieuwendam.
GEREF. KERKEN
roepen: Te Hazerswoude, M.
NED. HERV. KERK
Beroepen. Te Westbroek, D. Th. Keek
te Staphorst.
Bedankt. Voor Pijnarker, G. van Veld
huizen Azn. te Hantum c.a. bij Dockum
(It.) Voor Hoornsterzwaag c.a. (Fr.), P
ten Haue te Noordlaren.
HULPPREDIKERS
De heer P. Lugtigheid te Delft is
van morgen af hulpprediker geworden bij
de Ned. Herv. Gem. te Rotterdam, bij Ds.
W. S. van Leeuwen. De heer Lugtigheid.
wonende Delfgauw 1 te Delft, blijft evenwel
nog altijd gaarne een beroep in overweging
nemen.
CANDIDATEN TOT DEN H. DIENST
Het adres van cand. Nic. Ridderbos is
van nu af Jan Luykenstraat 50. Amsterdara-Z.
Zijn vacantie-adres blijft echter Vloeddijk 61,
Kampen.
AFSCHEID, BEVESTIGING, INTREDE.
Ds. H. W. Cazemier, gekomen van Gie
terveen, werd Zondag j.l. bevestigd bij de Ned.
Herv. Gem. te Marrum en Wester-Nijkerk (Fr.)
door Ds. O. S. Cazemier. van Dalfsen. met een
predikatie over Jesaja 49 vs. 4. Toegezongen werd
Gez. 77 vs. 1.
In een overvolle kerk deed de nieuwe leeraar
zijn intrede met een predikatie over Jesaja 55 vs.
10 en 11: Het woord van God is onmisbaar, on
afwendbaar, vruchtbaar.
Ds. Cazemier werd toegesproken door ouder
ling Dijkstra en den consulent Ds. Mooi uit
Hallum. die liet toezingen gezang 91 3. Mede
waren aanwezig ds. de Jong, van L. Vrouwen
Parochie, dr. A. Steenbeek, van Surhuizum, ar.
L. J. Cazemier, van Neuzen, ds. Huistra. van
Midwolda en een dertigtal gemeenteleden uit
Gieterveen.
Cand. W. van Griethuizen, van Stap
horst, werd Zondagmorgen tot zijn dienstwerk bij
de Ned. Herv. Gem. te Lopikerkapel ingeleid door
zijn oom, Ds. A. van Griethuysen, van Mijdrecht,
met een leerrede over 2 Tim. 4 5b. 's Namiddags
verbond de nieuwe leeraar zich aan zijn eerste
gemeente met een predikatie van Ezech. 3411
t.e.m. 14.
te Amsterdam wegens emeritaat. Dr. Kromsigt ves
tigt zich te Den Haag.
Ds. J. Laarman, gekomen van Tweede
Exloërmood. werd Zondag jJ. bij de Ned. Herv.
Evang. Vereen. „Pniël" te Leeuwarden bevestigd
door Ds. C. G. H. Blok, van Westmaas. met een
predikatie over Joh. 1 vs. 7. Ds. Laarman hield
zijn intrede met een predikatie over Joh. 12 vs.
21b: Jezus willen zien is begrijpelijk, is noodzake
lijk, is mogelijk.
Ds. Laarman werd na de gebruikelijke toespra
ken toegesproken door den heer S. de Vries op
wiens verzoek Gez. 91 vs. 3 gezongen werd. Ook
sprak nog de heer Brouwer, van Tw. Exloërmond.
Aanwezig waren o.a. burgemeester Jansonius, Ds.
G. Gerbrandy en Ds. M. J. C. Visser, van
Leeuwarden.
Ds. W. C. Posthumus M e y j e s. ge
komen van Rotterdam, deed Zondagmiddag
zijn intrede bij de Ned. Herv. Gem. te Hoog
land, na 's morgens bevestigd te zijn door
Ds. W. S. van Leeuwen, van Rotterdam,
met een predikatie over Joh. 1 vs*. 14. Ds.
Posthumus Meyjes verbond zich aan zijn
nieuwe gemeente met den tekst 1 Cor. 1 vs.
23a: „Wij prediken Christus, den Gekrui
sigde". Na de predikatie volgden de gewo
ne toespraken en werd hij zelf toegesproken
door den consulent Ds. H. den Hollander
en als vertegenwoordiger van den Ring door
Ds. Pannebakker, beiden uit Amersfoort.
Den nieuwen predikant werd door de ge
meente toegezongen Ps. 134 3,
JUBILEUM Ds. S. W. BOS
Ds. S. W. Bos, predikant der Geref. Kerk van
Leeuwarden, hoopt 24 Oct. a.s. zijn 25-jarige
ambtsbediening te herdenken.
Ds. Sicco W. Bos. jongste zoon van Ds. Th.
Bos. werd 3 Mei 1885 geboren. Hij werd 24 Oct.
1909 te Westergeest (Fr.) bevestigd, vertrok in
1914 naar Koudum, in 1917 naar Oude Pekela, in
1920 naar Dockum en in 1927 naar Leeuwarden.
Ds. Bos is voorzitter van de Friesche afdeeling
van J.V. op Geref. grondslag en voorzitter van de
Geref. Jeugdcentrale te Leeuwarden.
Kerk en Staat in Duitschland
Inhuldiging van Rijksbisschop Müller
Zondag is in het Prinsenhuis te Berlijn Dr. L.
Müller op plechtige wijze gehuld-.gd tot Rijksbis
schop der Duitsche Evangelische Kerk.
Aan deze plechtigheid ging Vrijdag en Zaterdag
een bijeenkomst der Duitsche Christenen vooraf.
Uit het Saargebied alleen waren duizend personen
opgekomen en in de massale bijeenkomst hield Dr.
Kinder een rede over doel en taak van de be
weging der Duitsche Christenen, waarin betoogd
werd, dat de Duitsche Christenen een Evangeli
sche Kerk wenschen, waarin iedere Duitsche
protestant in werkelijkheid zijn geboortegrond terug
vindt. Daarbij, zoo vervolgde hij, keeren wij ons
tegen elke vervolging en elk gewelddadig ingrijpen.
Wij verklaren ens voor de vrijheid van het theo
logisch onderzoek. Wij zien een wereld, waarin
geloof strijdende overgave beteekent, waarin bloed
en ras en geboortegrond geschenken van God, den
Eeuwigen Schepper, vormen.
Wij willen geen middeleeuwsche dingen in onzen
tijd hernieuwen, maar evenmin willen wij toe
geven aan hedendaagsche dwaalbegrippen. In te
genstelling tot de bedoelingen van kleine en onbe
duidende groepen, die de oude goden uit den Ger-
maanschen tijd in plaats van den Christus willen
stellen, willen wij het evangelie voor ons volk
handhaven.
Dr. jager, juridisch lid van het kerkbestuur,
merkte op, dat de onzichtbare kerk en de uitwen
dige organisatie beide innerlijk samenhangen.
Nadat Dr. Müller in het Pruisenhuis was gehul
digd als Rijksbisschop begaf hij zich naar
Dom, omgeven door tal van kerkelijke en burger
lijke autoriteiten, als Minister FrLck, verschillende
bisschoppen, hoogleeraren en rijksvertegenwoordi
gers. Dr. Engelke, de kerkelijke vicaris, leidde een
wijdingsstonde, waarna verschillende toespraken
werden gehouden, waarvoor Dr. Müller dankte
verder o.m. zeide er innig van overtuigd te zijn
in een grooten tijd van het Duitsche volk te leven.
Groote tijden in de volksgeschiedenis zijn steeds
tijden van geloof geweest. Het is vandaag inder
daad een historisch uur der Duitsche Evang. Kerk.
Door mijn installatie tot Rijksbisschop, aldus Dr.
Müller, is duidelijk tot uiting gekomen, dat wij
geloof hechten aan deze Kerk. Na eeuwenlange
versnippering en ontbinding io de landskerken is
thans eenheid bevochten van alle afzonderlijke
Kerken tot één Evang. Kerk.
In den Dom stonden mannen in de uniform der
SA. en Duitsche Christenen in burger met vla
om het altaar geschaard. De vlaggen toonden het
hakenkruis in het midden. Na de liturgische inlei
ding stond de gemeente op, toen de rijksbisschop
de belijdenis uitsprak en zijn gelofte aflegde. Na
de installatie-plechtigheid begroetten hem de bis
schoppen der „regionale" (vroegere lands-) kerken.
De bisschoppen der oppositie, dr. Mahrarens
van Hannover, dr. Meiser van Beieren, Vn dr.
Wurm uit Wurtemberg ontbraken echter.
In een feestelijke vergadering van de Inwendige
Zending der Duitsche Evang. Kerk was Dr. Mul
ler ook tegenwoordig met vertegenwoordigers van
kerkelijke instanties, het Duitsche Roode Kruis,
Charitas-vereenigingen, enz. De voorzitter van de
Centrale Commissie voor Inwendige Zending, ds.
Themel, noemde inwendige zending den bodem,
waarop de meest onderscheiden menschen en krach
ten zich broederlijk vereenigen tot samenwerk:
Den rijksbisschop verzocht hij, nog eenmaal te
trachten, de door den kerkelijken strijd veroorzaak
te diepe kloof te overbruggen. Hij bood hiervoor
de hulp der Inwendige Zending aan.
De Rijksbisschop verklaarde in een toespraak,
met alle kracht er naar te streven tot een vergelijk
te komen met degenen, die nog afzijdig zijn. I
even levendig koesterde Dr. Müller den wil
vrede en tot ingrijpen als in het eerste uur.
Over de belijdenis zeide de Rijksbisschop het
volgende: Wanneer wij theologen daarover spre
ken. stellen wij ons daarmede iets bepaalds voor
De eenvoudige man echter, die hoort beweren, dat
„de belijdenis in gevaar is," meent dat het g
in Christus op het spel staat. Dit moet 'k met alle
ernst uitspreken: wij willen niets anders dan
Christus, weer in Duitschland doen prediken. Ik
heb het gevoel, dat vaak op sentimenteele wijze
over de verstoring van den vrede in de Kerk wordt
gesproken, maar vrede en vrede is twee. Wanneer
onze Heiland van vrede sprak, bedoelde hij de
vrede in het hart. Met dezen vrede zijn wij het
allen eens, doch met alle kracht moet er
gestreefd, dat in onze Kerk zich niet een
van „kerkhofvrede" verbreidt, maar dat wij juist
moeten worstelen om den levenden Christus
het volk te brengen. Dit uur heeft opnieuw het
bewijs gebracht, dat wij innerlijk verbonden zijn,
ook met hen die nog meenen dat zij ons niet
kunnen begrijpen en die stellig ook eenmaal in
zien. dat wij hen met ccze geheele groote liefde
nog zullen omvatten.
De Gereformeerden in Duitschland
Het presidium van de Geref. landskerk van
Hannover schrijft aan het Ned. Christ. Persbureau,
dat het Osoabrücker Convent waarbij Gerefor
meerden en Lutherschen elkander steun in den
kerkstrijd om de vrijheid der belijdenis beloofden,
niet inhield, dat Gereformeerden of Lutherschen
geen afzonderlijken vrede ter verkrijging dezer
vrijheid zouden mogen sluiten en dat te minder,
daar de vrijheid voor elk dezer confessies toch
afzonderlijk geregeld moet worden, dat voorts de
vredeswet, welke de Gereformeerden den 9en Aug.
j.l. verwierven, een zeer groote verbetering brengt
in de positie der Gereformeerden in Duitschland
en dat de uitvoeringsbepalingen van deze wet,
welke dato 20 Sept. jJ. reeds gedeeltelijk ver
schenen. toooen, dat een groot deel der nog han
gende bezwaren denkbeeldig zijn en thans wel als
weggenomen kunoen worden geacht, en ten slotte,
dat „de Gereformeerde zaak in Duitschland geens
zins voor verloren moet worden gehouden en
zelfs niet voor in gevaar verkeerend, maar inte
gendeel als io veiligheid gebracht' en dit den
Nederlandschen Gereformeerden broeders ter ge
ruststelling moge worden medegedeeld.
In de middagvergadering der Centr. Diac.
Conferentie welke op 26 Sept. a.s. te Hil
versum wordt gehouden, zal de heer W.
S t r ij b i s van Den Haag, spreken over:
„Diaconale zorg en het loonvraagstuk". Hij
zal daarbij de volgende tien stellingen ver
dedigen:
1. Het vraagstuk van de betrekking der
diaconale zorg tot het loonvraagstuk is een
nieuw probleem, urgent geworden ten ge
volge van den dalenden loonstandaard.
2. De taak der Kerk ten opzichte van het
maatschappelijk leven is door de prediking
des Woords de algemcene zedelijke begin
selen op de gevoelens der leden te binden,
alsmede om-echt, onderdrukking en andere
zondige toestanden te veroordeelen. Dit
dient ook te geschieden in alle ambtelijk
werk dat van de Kerk uitgaat.
3. Hoewel de Kerk geen voogdij heeft uit
te oefenen op het terrein der maatschappij,
mag zij niet onverschillig staan tegenover
de ontwikkeling van het sociaal-economisch
LEVENSVERZEKERING-BANK
IVoor 217.20 per Jaar verzekert een 30-jarige:
bij overlijden vóór zijn 65ste jaar12.000.-»
bij leven op 65-jarigen leeftijd keuze tusschen:
een uitkeering ineensvan 8.000.—
öf een premievrije uitkeering bij later
overlijdenvan 12.000.—
„Nationaal-Tarief"
leven en is het wel gewenscht, dat zij zich,
meer dan tot dusver geschiedde, over con
crete punten uitspreke.
4. Inzake het loonvraagstuk bevat de H.
Schrift belangrijke gegevens en poneert zij
het recht van den arbeider op een recht
vaardig loop.
5. De diaconale zorg heeft zich uit te
strekken tot alle leden der Kerk, die in
nood verkeeren en dus ook tot die werken
de arbeiders, die zich wegens onvoldoende
inkomsten tot de diaconie om hulp wenden.
6. In het algemeen mag de diaconie zich
niet inlaten met het loonvraagstuk als zoo
danig, wijl dit principieel ontoelaatbaar en
practisch onmogelijk is. Dit moet worden
overgelaten aan de maatschappelijke orga
nen, wijl het loonvraagstuk er een is van
recht en niet van barmhartigheid.
7. Evenmin is het gewenscht, om op de.
looncn bijslagen uit te keeren, omdat dit
ernstige practische bezwaren oplevert, zoo
wel voor werkgever als voor werknemer.
S. De diaconale zorg moet steeds indivi
dueel blijven en rekening houden met de
gezinsbehoeften.
Het geven van geldelijken steun in den
vorm van kindertoeslag verdient aanbeve
ling, omdat di4 zich aansluit bij wat hier
en daar practisch bestaat en het streven
steunt naar het instel ten van een Rijks
fonds voor kindertoeslag, waardoor de groote
gezinnen WQrden gesteund.
9. Het steunen in natura (kleeding,
schoeisel, levensmiddelen) is niet aanbeve
lenswaardig, hoewel het. hij extra nood niet
geheel kan worden gemist.
10. Voor kleine „zelfstandige" werkers,
die in deze crisis dikwijls met groote moei
lijkheden hebben te worstelen, zijn 't geven
van een gift ineens alsmede het verleenen
van voorschotten noodzakelijke middelen,
om hen voor ondergang te behoeden.
Eerste Oecumenisch Theologen-
congres
Het Eerste Oecumenisch Theologencon-
gres, uitgaande van den Raad van Nederl.
kerken voor practisch Christendom en van
de Nederlandsche Afdeeling van den We
reldhond der kerken, werd hedenmiddag op
het N.C.S.V.-tehuis Woudschoten te Zeist dooi
den voorzitter van de Afdeeling-Nederland
van den Wereldbond der kerken prof. dr.
F. M. Th. Böhl, geopend.
Het eerste referaat werd gehouden door
prof. A. Rinkel, hoogleeraar aan het Oud-
Katholiek seminarie te Amersfoort en han
delt over: „Het koninkrijk Gods en d«\r.)
koning". Spr. zegt, dat de verschijning en
de prediking van Jezus Christus welbewust
aansluiten bij het Joodsche verleden en he
den. Hot Joodsche volk kan men zien on
der drie aspecten: a. als ras, waarbij reli
gie en ras samenvallen; b. als staat, waarbij
natie en volk Gods samenvallen; c. als kerk.
waarbij tot Gods volk slechts de vromen be-
hooren, het ware Israël. Jezus' prediking
doorbreekt al deze beperkingen. Hij predikt
niet slechts het koninkrijk Gods, Hij is niet
slechts de stichter van dit koninkrijk, Hij
is het koninkrijk zelf. Niet het Messiasschap
op zich zelf wekt den .Toodschen tegenstand
op, maar deze absoluutheid, die zich
gens aanpast aan de theologische, politieke
en nationale aspiraties. Het koninkrijk Gods
is daardoor een dynamische grootheid, die
in Christus openhaar en reëel wordt, maar
dan voortwerkt tot volkomen vervulling.
Het vormt een gemeenschap, het is kerk
vormend; maar deze kerk is niet identiek
met het koninkrijk Gods, doch moet het
worden. Het waarachtig licht schijnt nu,
maar dit bezit is geen einddoel, doch een
beginsel.
Strenge eschatologie zou alle expansie moe
ten loochenen. Het koninkrijk Gods open
baart zich ook hier en nu in het heden, maar
identificatie van het koninkrijk Gods met
welken aardsclien en tijdelijken vorm ook,
vervlakt, verarmt en verwereldlijkt de ab
soluutheid van het koninkrijk Gods en van
het evangelie. Wat in Christus, in den Ko
ning, geopenbaard is, is in vervulling ge
gaan, maar deze vervulling in beginsel
streeft naar expansie en uiteindelijke ver
vulling. Christus is de Koning; wie zijn ko
ninkrijk tot een aardsche structuur maakt,
degradeert den Koning, maakt hem tot een
propagandist; wie het koninkrijk Gods naar
de toekomst verschuift, maakt hem tot een
anocalvpticus. Zoo is Christus de Middelaar,
die het in den tijd volbrachte Middelaars-
werk tot algeheele voltooiing in de toekomst
brengt.
DE NED. HERV. KERK TE VAASSEN
Ds. G. van der Zee. Ned. Herv. Pred. te Vaas-
sen, is een echte historicus. Wie het vroeger door
hem geschreven en in drie deelen uitgegeven boek
„De ballingschap" kent, weet wel, hoe hij dien
zin voor de historie benut heeft, om den tijd van
Israels ballingschap helder te belichten.
En dat niet, om de waarheid des Bijbels te ver
donkeren, maar omgekeerd om bij haar licht de
geschiedenis der groote wereldmachten Assyrië
en Babylonië te bezien.
Thans verscheen bij de N.V. Drukkerij „Hooi
berg" te Epe opnieuw een historisch boek van
Ds. van der Zee, waarin beschreven wordt de
geschiedenis van de Ned. Herv. Kerk te Vaassen.
Heel wat oude archieven zijn nagesnuffeld en
grondig bestudeerd voor dit stukje kerkgeschie-
Vaassens kerk dateert ongeveer van het jaar
891 onzer jaartelling. Ds. v. d. Zee vermeldt tref
fende en interessante bijzonderheden, die zeker
meer dan plaatselijke beteekeois hebben. Hij ver
telt ons van de Reformatie, die in de 16e eeuw ook
doorwerkte in Vaassen. Maar hij laat ons tegelijk
zien. hoe het vele jaren duurde, eer de Roomsche
Zuurdeesem geheel uitgezuiverd was. De pastoors
uit verschillende plaatsen werden toegelaten tot
een examen, dat na bevredigenden aflogp hun den
weg opende tot het predikambt. Op de Classicale
vergadering van 4 Juli 1592 bleek echter, dat geen
der tot het examen toegelaten pastoors genoeg
zaam gefundeerd waren in de Gereformeerde leer
om als Gereformeerde Kerkedienaren te worden
aangenomen, waarom het nader onderzoek tot ver
deren tijd werd opgeschort.
Met beslistheid werd opgetreden, om te waken
voor de zuiverheid der religie in de Kerken der
Reformatie. Maar deze beslistheid sloot allerminst
uit geduld en zachtmoedigheid.
Dat blijkt wel zeer duidelijk uit het feit, dat de
pastoor van Vaassen, Peregrinus van Hecrde,
ruim een kwarteeuw kerkelijk behandeld is. om
hem te bewegen volledig met de Reformatie mee
WOENSDAG 26 SEPTEMBER
HUIZEN 301.5 M.
NED. CHR. RADIO-VEREENIGING
8.00—8.15 Schriftlezing en meditatie.
8.15—9.30 Morgenconcert (gr.muz.).
10 30—11.GO Morgendienst door Ds. I. Groe
nenberg.
11.00—12.00 Harmoniumbespeling door M.
F. Jurjaanz. Zang: mevr. L. J. A. v. Neer-
den—Óngers, sopraan.
12.00—12.15 nun. Politieberichten.
12.15—12.30 n.m. Gramofoonmuz:ek.
12.30—2.00 n.m. Amsterdamsch Salon-or
kest ol.v. D. H. Ph. Kiekens.
2.00—3.00 n.m Gramofoonmuziek
3.003.45 n.m. Populaire bespeling van het
studio-orgel door Daaf Lincy.
3 454.00 n.m. Verzorging zender.
4.00—5.00 n.m. Concert door het „Hartvelt-
Trio".
5.006.00 n.m. Kinderuurtje door mevr. G.
Kraanv. d. Berg. Zang: mej. A. Ver
schoor. Begeleiding: mej. C. A. Verschoor.
6.00—6.rD n.m. Landbouwhalfuurtje. Spre
ker: Chr. v. d. Heuvel.
6.30—6.58 n.m. Onderwijsfonds voor de
Binnenvaart.
7.00— ±7.15 n.m. Politieberichten en Ned.
Chr. Persbureau.
±7.15—7.30 n.m. Gramofoonmuziek, of
„Een greep uit het dagelijksch gebeuren".
7.30—8.00 n.m. Technische lezingen (ID).
M. M. Schipper: „De tempel".
8.00—9.00 n.m. Concert door de Gem. Zang
vereeniging „Spangens Koor" o.l.v. Jos.
Vrank en Jr.
9.00—9.30 n.m. Z. Exc. Dr. A. A. L. Rut
gers: „Iodië. het land der tegenstellingen".
9.30—10.30 n.m. Concert: Piet v. d. Hurk,
fluit. Toon van Dongen, hobo. Ferdinand
Kloek, studio-orgel.
10.30—11.30 n.m. Gramofoonmuziek.
HTM^RSUM 1875
VJLRJV.
8.00 Gramofoonmuziek
9.30 Onze keuken door P. J. Kers Jr.
V.P.R.G.
10.00 Morgenwijding.
V.A.R.A.
10.15 Uitzending voor de arbeiders in de con
tinubedrijven.
Horst m.m.v. Alb. de Booy, zang.
12.00 De Flierefluiters oJ.v. Jan van der
12.45 o.m. Veilig Verkeer.
12.46 n.m. Orgelspel door Joh. Jong.
I.15 tun. De Flierefluiters oJ.v. Jan van der
Horst m.m.v. Alb. de Booy, zang.
1.45 n.m. Voor dc vrouwen in samenwer
king met den bond van Soc.-Dem. Vrouweo
duts. Mevr. S. Hegt—van Gelder: „Het
goed recht der socialistische vrouwenbewe
ging"-
2.00 n.m. Zenderverzorging.
2.15 o m. VARA-knipcursus (voor begin
ners) door mevr. A. van Blankenvaa
Kuyk. Herhaling eerste les.
3 00 n.m. Voor de kinderen. Medewerking
van: VARA-toooeel o.l.v. Willem van Cap-
pellen. De Notenkrakers o.l.v. Daaf Wios.
Liesje Sluiters en Jan Vogel, piano. Oom
Henk, vraaguurtje.
5.30 n.m. De Notenkrakers o.l.v, Daaï
Wins.
6.00 tun. Klein-VARA-ensemble o.I.v, Fnti
Bakels.
7.00 n.m. Sportuitzending.
7.20 njn. Orgelspel door Cor Steyn.
7.40 n.m. Strijders van voorheen H. Ger
hard. Nederland. (11 Juni 1829—5 Juli
1S86). Lezing door W. H. Vliegen.
8.00 n.m. Herhaling S.O.S.-berichten.
8.03 n.m. Gevraagde gramofoonmuziek.
8.15 n.m. „De winnaar, die het spel ver
loor". Spel in één bedrijf door M. C. v. d.
Hut, op te voeren door het VARA-tooneeJ
o.l.v Willem van Cappellen
9.00 n.m. „De Czardasvorstio". Verkorte
operette in 3 bedrijven van Kalman. Uitge
voerd door solisten met koor en orkestleden
van de Staatsopera te Berlijn, o.l.v, Her
mann Weigert. (Gr.muzlek).
9.45 o.m. Veilig Verkeer.
9.46 n.m. Vaz Dias en Varia.
10.00 n.m. Orkest oJ.v. Hugo de Groot.
II.00 n.m. De ouwe heer Smit leent ons
plaatjes.
12.00 Sluiting.
BUITENLAND
Daventry 1500 M.: 3.10 n.m. Reportage van
het te water laten van de nieuwe Cunard-
boot ..534". De Koning en de Kcoingin
van Engeland spreken. 3.50 n.m. Concert
tiit Bournemouth. 8.20 n.m. Brahms-con
cert. m.m.v. Myra. Hess, piano.
Weenen 506.8 M.: 8.25 n.m. Symphonie-
concert o.l.v. Oswald Kabasta.
Monte Cenerf 257.1 M.: 8.35 n.m. Concert
Straatsburg 349.2 M.: 8.50 n.m. „Die Dol-
larprinzessin" van Leo Fall.
Parijs (Poste Parisien) 1648.4 Ma 8.50 n.m.
,,Le cyclone", luisterspel van Somerset
Maugham".
Praag 470.2 M. 9.20 n.m. Schönberg-concert
Milaan 368.8 M.: 9.20 n.m. Symphoniecoa-
«.T
Koningsbergen 291 M.t 9.30 n.m. Mia Neu-
sitzer Thoeoissen zingt.
London Reg. 342.1 M.: 9.35 n.m. „Squaring
the circle". Luisterspel.
Brussel (VI.) M.:9.58 nm. „De huwelijks
reis van Neel en Net", luisterspel.
Warschau 1411 M.: 10.00 n.m. Deensch
te gaan. Met veel geduld en zachtmoedigheid
trachtte men hem te overtuigen van de waarheid
der Geref. religie. In 15% kwamen op last va
Hof te Arnhem de metselaars om overal op de
Veluwe in de kerken de wijwatervaten af te
bereken en de kruisen en sacramentshuisjes langs
de wegen te verwijderen. Toen begreep Peregrinus
dat zijn halfslachtige positie gevaarlijk werd vooi
hem. Voortdurend wist hij echter Classis en Sy
node aan het lijntje te houden. Eerst in 1609 volg
de zijn definitieve afzetting.
Ook na dien tijd bleken de Roomsche gebruiken
nog een taai leven te hebben in de kerk der Her
vorming. In 1617 beklaagt Ds. Goddaeus er zich
over, dat hij de doop vaders niet naar de kerk kan
krijgen om „over den doop haerder kinderen
staen" en te antwoorden op de doopvragen.
Trouwens, er viel in dien tijd nog meer te v
beteren. Zoo liet b.v. de Schout des Zondags de
belastingpenningeo ophalen bij de kerk, wat zeker
geen goede voorbereiding voor of nabetrachting op
de bediening des Woords kan genoemd worden.
En teekenend voor dien tijd was zeker wel de be
paling. dat geen predikant mocht gaan zitten drin
ken in de herbergen, tenzy dat de nood zulks
eyscht ende zonder ergenisse geschieden kan.
Niet minder trenrig was de toestand der kerk
omstreeks het midden der vorige eeuw. De Regee
ring bemoeide zich met het interne leven der kerk.
In 1847 werd een Regeeringsstuk voorgelezen van
uitkoop in de kerkelijke bediening. Een ambsdra-
ger legde zijn ambt neer en werd daarvoor beboet
met f 25. In 1848 bedankte Willem Smit voc
ambt van ouderling, omdatde Kerkeraadsbank
Deze studie van Ds. v. d. Zee is interessant
uiterst leerzaam. Zij doet ons een blik slaan in
stukje kerkgeschiedenis, dat ons ervan overtuigt,
dat de lofredenaars op den goeden ouden tijd wel
wat voorzichtig mogen zijn in hun roemen op het
verleden.
Maar anderzijds mag met vreugde en dankbaar
heid erkend, dat zeer vele predikanten door woord
en wandel tot grooten zegen voor Vaassens kerk
zijn geweest. Als groote bijzonderheid vermelden
we nog. dat te Vaassen in 1921 (dus nó de gelijk
stelling) uit eigen middelen een School met den
Bijbel is gebouwd met onderwijzerswoning, waar
door met eere de traditie der vaderen werd hoog
gehouden.
Wij hopen met de mededeeling van enkele tref-
fende bijzonderheden uit Vaassens Kerkgeschiede
nis bij velen de lust opgewekt te hebben, om ken
nis te maken met de degelijke studie van Ds. v. d.
Zee, die meer dan locale beteekenis heeft.
ZENDING EN PHILANTHROPIE
HET HOSPITAAL-KERKSCHIP „DE HOOP"
Het hospitaal-kerkschip „De Hoop" is Maandag
middag van IJmuiden vertrokken voor zijn laatste
kruistocht onder de haringvisschers op de Noord
zee. Wanneer het schip weer binnenkomt in
October zal het te Amsterdam worden opgelegd.
ZENDELING NORTON
Uit Gent in België meldt men ons het sterven
van mr. R. Norton, den bekenden leider van de
dusgenaamde Norton-zending.
BARONESSE VAN BOETZELAER
In het Engelsche groote zendingstijdschrift „Thej
International Review of Missions" komt in hea
Octcbernummer een artikel voor van mevr. E1
baronesse Van Boetzelaer van Dubbeldam-Van del
Hoop van Slochteren over „Christienity. old an]
young" waarin mevr. Van Boetzelaer de jongere
kerken van het Verre Oosten met de oudere kerken
van het westen vergelijkt
GEREF. ZIEKENVERZORGING
AlgenLene vergadering op 19 October.
Belanghebbenden wijzen wij op de advertentie
in dit blad, waarin wordt meegedeeld, dat de alge-
meene vergadering van de Vereen, tot bevordering
van Geref. Ziekenverzorging wordt uitgesteld tot j
Vrijdag 19 October a.s.
GIFTEN EN LEGATEN
Wijlen Mevr. de Wed. Lothen v. Doelen Grothe
te Soest, heeft gelegateerd aan de Ned. Herv.
Gem. aldaar, haar villa met grond aan de Vrede
hofstraat, als pastorie voor den predikant te
Soestdijk. Voorts legateerde zij een aanzienlijk
bedrag in effecten, voor de helft voor de diaconie.
J4 voor de Kerkvoogdij en Y\ voor de Wijkver-
pleging.
ACADEMISCHE EXAMENS
TECHNISCHE HOOGESCHOOL TE DELFT.
G&sl.: Natuurk. ing.cand.ex., A. H. v. Gorcura,
/ERSITE.
Godgeleerdheid: kerk. vo
ids.
sn: cand.ex., de heer H. Y. Ynzonidis
S. van Brakel.
RIJKSUNIVERSITEIT TE GRHNj N'GEN.
- - - letterk. .(Engelsdh):
POLITIE-DIPLOMA
AMSTERDAM. (Alg. Ned. Politiebond). Geëx.
147, afgew. 93 cand. Het diipl. met aant. ver
wierven: G de Jong, Rotterdam; Chr. Elfen?,
Eefde; H H v d Kloet. Papendrecht; Th J J H
de Kan. Kerkrade; P Jansts. Arnhem; W Jens,
Breda, A. Groenewoud. Almelo: P de Jong,
Oud-Alblos; P W Masseus, Zwolle: K Jongejan,
Den Haag: H Huyser Schiedam: W Th Hoog-
kamer. Lelden: J J Janssens, Eindhoven; het
ddpl. verwierven: A de Jong, Nieuweschans; J.
Hoogstrate, Philippine: D Jongkind. Hillegom:
J Jagt. Ter Ape!; J v d Horst. Beesd; A Z ln
't Ven. Haarlem; P Jobse. Den Haag; J A Jansie»
Amsterdam; A v Huissteden, Oploo: F. Ka-s.
Leerdam; J S Jansen, en C Joffer, Den He'.der;
J Hulsbergen, Zwolle: H J v Kempen, Nijme
gen: H de Jong Rotterdam: F G Hooit, Hen
gelo: J v d Hoogen, Baarm; J de Jong. Valthei-
ond; G Huvsman, "W'ormer; J H J v Karteren,
E Kas. Tiel; R v ingen. Den Haag:
wngh. Ramsdorp: K Klingeler.
oude: P G Houtekamer, Ooat- en West-Sou-
urg; Th Kamp, Utrecht; K E J Kist, Amster
dam; J W Jongkind, Haarlem; J J Jaaisen,
Schiedam; J R Kersten. Delft.
MACHINISTEN
AMSTERDAM. Gesl. voor het theor. ged.
De
EXAMENS SPREEKONDERWIJS
het
eekonderwös der ML.osJSR**:,
phonlatrie zullen worder. afgenomen; a. schrif-
tel uk te Den Bosch en tc Den Haag op 22 Oc
tober; b. mondeling te Den Haag op 5. C. 7 en
b November Voorzitters der commissie van
Prof- dr p- H- G. van GUse, dr A
Voorthuflse
Rcitsma.
i door belang-
