rddlOii
VRIJHEID VAN DRUKPERS?
FIFTY-FIFTY
FIFTY-
FIFTY
Gemengd Nieuws.
TWINTIG JAAR GELEDEN
DINSDAG 31 JULI 1934
Het optreden
van Dr. Joseph Goebbels
.De bieravonden
van Dr. Alfred Rosenberg
.(Van onzen Duitschen correspondent).
Mijn gedachten gaan terug naar de eerste
maanden van het jaar 1933.
Op aandringen van jhr von Papen was
'Adolf Hitler tot rijkskanselier benoemd en
Wij waren allen benieuwd, welke positie
zou worden toegekend aan een dier meest
Vooraanstaande propagandisten voor liet
thans begonnen Derde Rijk: Joseph Goeb-
Wij kenden hem als volksredenaar van
formaat en "beschouwden hem als hoofd
redacteur van den „Angriff" min of meer
als collega. Zijn pen deed aan scherpte voor
zijn tong nieti onder en juist door de vlotheid
zijner formuleering legde hij de basis voor
zijn toenemende populariteit. Meesterlijk ver
stond hij de kunst zijn politieke tegenstan
ders belachelijk en verachtelijk te maken.
Hij deinsde er niet voor terug, eiken an
dersdenkenden collega met een afwijzend
gebaar tot het door hem uitgedachte begrip
„journaille" te degradeeren.
Wij keken niet verbaasd, toen deze agita-
Br J. GOEBBELS
tor van den bloede door den volkskanselier
werd benoemd tot chef van een speciaal
Voor hem in het leven geroepen ministerie
Voor volksontwikkeling en propaganda. Wij
begrepen, dat hij in deze verantwoordelijke
positie zijn werkzaamheid als hoofdredac
teur van den „Angriff' moest prijsgeven en
zagen met spanning een voor beide partijen
bevredigende regeling tegemoet van de ver
houding tusschen rijksregeering en dagblad-
Weldra werden wij gewaar, dat ook hier
het systeem der gelijkschakeling met niets
en niemand ontziende strengheid werd door
gezet Hoofdredacteuren van gevestigde re
putatie en benijdenswaardige ervaring wer
den ontslagen, zoodra zij het waagden, over
de feiten van den dag een oordeel uit te
spreken, dat niet in kern en wezen overeen
stemde met de zienswijze van die Wilhelm-
strasse. In alle deelen van bet Duitscherijk
verdwenen voortreffelijk geredigeerde dag
bladen en met een gevoel van ontzetting
zag men den dag tegemoet, waarop alleen
nog maar de „Völkische Beobachter" en de
„Angriff" tot voorlichting van het volk aou-
den verschijnen.
Wij, vertegenwoordigers van buiterrland-
sche organen, werden vooralsnog aan ons
lot overgelaten. Lag de oorzaak van deze
terughoudendheid in het feit, dat sommige
buitenlandsche correspondenten en redac
teuren niet van arisohen bloede bevonden
waren of wilde men eerst even afwachten,
hoe het buitenland op het gewijzigde staats
bewind zou reageeren? Het valt geenszins
gemakkelijk, deze vraag te beantwoorden,
maar één ding staat vast: de aanhoudende
en toenemende wrijving tusschen het pro-
paganda-ministerie en de buitenlandsche
pei-s moet voor een belangrijk doel worden
toegeschreven aan het betreurenswaardig
feit, dat ons tot op den huidigen dag zelden
of nooit de ians geboden werd, door per
soonlijk contact een betrouwbaar beeld van
de werkelijkheid te verkrijgen.
Een der eeisten, die het onoverzienbaar
nadeel van dezen wantoestand meevoelde,
was Alfred Rosenberg, hoofdredacteur van
den „Völkischen Beobachter". Als voorzit
ter van een „Aussenpolitisohes Amt der
N.S.D.A.P" arrangeerde hij in Hotel Adlon
vrij geregeld buitengewoon druk bezochte
en uitnemend geslaagde bieravonden, waar
bij steeds een vooraanstaande persoonlijk
heid een niet al te lange causerie 'hdeld over
een actueel onderwerp. Politieke, juridische
en economische vraagstukken werden op
deze persavonden behandeld en uitvoerig
besproken en ik geloof niet, dat er gegronde
redenen bestaan, om dit initiatief van
Alfred Rosenberg te betreuren. Het aanzien
van het Derde Rijk is er ongetwijfeld meer
door gebaat dan geschaad.
Ruim een half jaar later werden door dr
Goebbels de tijdens het vroeger bewind tot
traditie geworden thee-recepties in de Wil-
helmstrasse in eere hersteld. Men kon di
rect merken, dat 't hierbij om een officieele
ontvangst van de rijksregeering ging, want
het corps diplomatique was onder leiding
van den pauselijken nuntius Orsenigo nage
noeg voltallig aanwezig. Onder de leuze
„beter laat dan nooit!" hebben wij dit offi
cieel herstel van het contact t.ussdhen de
Wilhelmstrasse en ons, met waardeering
begroet, want wij hoopten, dat er nu een
betere verhouding op het levensgevaarlijk
geworden terrein der publiciteit zou ont
staan. Bij de eerste recepties begroette dr
Goebbels 'ederen journalist persoonlijk en
de vlotheid van zijn optreden deed onze
verwachtingen stijgen.
De gang van zaken heeft sedertdien helaas
bewezen, dat wij ons deerlijk vergist heb
ben. Het is hij een officieele toenadering
gebleven en de buitenlandsche pers blijkt
in haar geheel als een dreigend gevaar voor
het aanzien van het Derde Rijk beschouwd
te worden.
De lijst van buitenlandsche organen, welke
voor korteren of meestal langeren tijd voor
heel Duitschland verboden zijn, neemt met
den dag aan lengte toe en merkwaardig
genoeg groeit juist hierdoor de belangstel
ling van 't Duitsche publiek voor alles, wat
buiten de grenzen over liet Derde Rijk ge
schreven wordt. Vooral de Zwitsersche kran
ten vonden aftrek, maar de „Neue Züricher
Zeitung", de „Beroer Bund" en da „Baseier
Nationalzeitung" mogen tot nader order niet
meer verkocht worden.
Men is geneigd te vragen: wordt hierdoor
de belangstelling van het krantenlezend
publiek niet juist bevorderd voor alles, wat
men in het buitenland schrijft en heeft het
aanzien van de Duitsche pers door deze
eenzijdige voorlichting niet sterk te lijden?
Groote opschudding en algemeene ver
ontwaardiging wekte dezer dagen het inge
zonden stuk van een ..Duitschen arbeider'
in den „Angriff'. die een adressenlij^je van
de buitenlandsche correspondenten verlang
de, om ze op een gegeven moment met de
vereischte hardtiandigheid over de grens te
jagen'! Was dit voor een eenvoudigen arbei
der merkwaardig pakkend geformuleerde
artikel wellicht een inleiding van de actie,
welke tegen de vertegenwoordigers van bui
tenlandsche bladen is begonnen? Het rijks-
ministere ,voor propaganda heeft de alleen
heerschappij gekregen in alle aangelegen
heden van geestelijke propaganda voor de
binnen- en buitenlandsche pers, voor het
corps diplomatique en alle verdere instan
ties, welke met het openbare leven in rela
tie staan. Bij openbare aangelegenheden, in
het bijzonder bij zulke, waar het corps diplo
matique en de buitenlandsche pers worden
uitgenoodigd, behoudt rijksminister Goeb
bels zich liet recht van al of niet uitnoo-
digen voor.
Wij vragen ons af, tegen wien deze nieu
we regeling is gemunt? Vermoedelijk in de
eerste plaats tegen Alfred Rosenberg, wiens
Dokter adviseert
SIGARETTEN
Aan Goodwin S Co.
25 Juni 1934
Hoewel ongevraagd, wil ik U toch
even berichten, dat ik met genoegen
heb kunnen constateerendat het
door 11 gefabriceerde merk Fifty-
Fifty sigaretten, eigenschappen bezit,
die ik lang tevergeefs in andere
sigaretten heb verlangd. De zuiver
heid en het aroma laten niets te
wenschen over en ik kan ze inhalee-
ren zonder eenigen nadeeligen in
vloed te ondervinden. In mijn dokters-
practijk komen vele patiënten met
keelklachten bij mij, die zich het
rookgenot niet laten ontzeggen en
het doet mij daarom genoegen hun
tegenwoordig op Uw Fifty-Fifty
sigaretten te kunnen wijzen. Mij
houdende aan de waarheid, dat
voorkomen beter is dan genezen,
raad ik mijn keelpatiënten voortaan
aan Fifty-Fifty sigaretten te rooken
om prikkeling van de keel te voor
komen en zij blijken mij allen dank
baar te zijn voor dit advies.
(Het origineel van dezen brief
ligt te onzen kantore ter inzage.)
Indien U bemerkt dat andere
sigaretten Uw keel prikkelen en
dien „rookershoest" veroorzaken,
probeer dan eens één week
SIGARETTEN
cent
groote verdienste het juist was, het contact
met de buitenlandsche pers hersteld te heb
ben. Wellicht ook tegen dr Hanfstaengl,
chef van den zoogenaamden „Verbindungs-
stab", die speciaal met de Amerikaansche
pers in persoonlijke relatie staat Hoe dit
zij. zulk een uitbreiding van volmachten
verleent aan dr Joseph Goebbels ongetwij
feld absoluten invloed op alle manifestaties
R0FFELR1JMEN.
AMELAND
Wanneer de boot van Holwerd
Gezellig driemaal strandt
En je dan dankbaar afzet
Op 't lokkend Ameland
Dan blikker je van vreugde
En blijde vrijheidszin
Want juichend halen lo^ze
Friezinnetjes je in;
En trotsch op zulk een stralend
En ongemeen succes
Doorwandel je naar Duinoord
Het grijs verweerde Nes.
De Kneude Vinkhet Sijsje,
De strandhuisjes zijn best,
Maar nergens slaap je beter.
Dan in ons Lijster-nest.
Hier spring je, mèt het Noorden,
Bescheiden uit de band
Als gast van de gastvrijheid
Der Noordelingen, want
Der Friezen speciale
Natuurluilekkerland
Met bosch en strand en duinen
En zee, is Ameland.
De zee blijft er zoo heerlijk,
Zoo helder en zoo rein
Of wij niet alle dagen
Er in gewasschen zijn.
De duinen zijn er
Maar duinen inderdaad:
Niet vol met koddebeiers
Verbod en prikkeldraad.
Het strand biedt aan de baders
Een milde overvloed
Van vrijheid, vree en ruimte,
Bij ebbe en bij vloed.
Het bosch, waarin de zee-den
Zoo weeldrig domineert,
Geeft luwe luierplekjes
Als 't warme iveer verkeert.
Het is een heerlijk rustoord,
Zoo feestelijk en fijn
Als er op heel de wereld
Maar weinig zullen zijn.
(Nadruk verboden.) LEO LE
vein het openbare leven in Duitschland.
Wat zulks beteekent valt uit het verbod
van tallooze voortreffelijk geredigececde bui
tenlandsche bladen af te leiden. Dr Goeb
bels gaat hierbij ogenschijnlijk van het
standpunt uit: wie niet v«V-r ons is, die is
tegen ons. Hij overziet hierbij liet rampzalig
en voor Duitschland weK aast noodlottig ef
fect, dat de gebeurtenissen der laatste weken
over de gansche wereld heeft gehad. Het
isolement van het Derde Rijk neemt ziender
oogen toe en zou het onder zulke omstan
digheden niet raadzaam zijn, wanneer men
van overheidszijde alles deed, om het uiter
aard toch al moeilijke werk der buitenland
sche journalisten zooveel mogelijk te verge
makkelijken door een volledige en betrouw
bare informatie?
Berlijn, eind Juli 1934.
Toen 'het vierjarig zoontje van den heer E.
Tubbergen (Ov.) met enkele andere kinderen
het spelen was en over een muurtje wilde klaute
ren, geraakte de kleine over een schuivenden mo
lensteen, waardoor het kind werd doodgedrukt.
Ijlings ingeroepen geneeskundige hulp kon niet
meer baten.
WOENSDAG 1 AUGUSTUS
HUIZEN 301.5 M.
NED. CHR. RADIO VEREENIGING
8.00—8.15 Schrifdezing en meditatie.
8.159.30 Morgenconcert (gr.muziek).
10.3011.00 Morgendienst door Ds. P. N.
Kruyswijk.
11.00—12.00 „Onze Zang -en Muziekver-
eenigingen". Het Chr. Kinderkoor „Zang-
lust", te Haarlem, directeur: Jac. Zwaan.
Begeleiding; Gosse Kroeze.
12.00—12.15 n.m. Politieberichten.
12.15—12.30 n.m. Leger des Heils;kwar-
tiertje.
12.30—1.45 n.m. Bespeling van het Studio
orgel door L. Blaauw.
1.45—2.30 n.m. „Onze Chr. Zang- en Mu
ziekverenigingen". Chr. Muziekgezelschap
„Oranje", te Groningen, o.l.v. G. J. ten
2.30—2.45 n.m. Enkrateia-kwartiertje.
Spreekster namens de Ned. Chr. Vrouwen-
Geheelonthouders Unie: mej. H. Hattink:
„Het „Uniehuis" te Beekbergen".
2.45—3.45 n.m. Liederen-recital door Marie
C. Verhagen, alt. A. d. vleugel: Gerard
Hengeveld.
4.00—5.00 njn. Concert door het „Hendriks
Trio": W. Tump, viool, René Hendriks,
cello, Jet, Troostwijk, piano.
5.006.00 n.m. Kinderuurtje.
6.00—6.30 n.m. Gramofoonmuziek.
6.30—6.58 n.m. Onderwijsfonds voor de
Scheepvaart.
7.00±7.15 n.m. Politieberichten en Ned.
Chr. Persbureau.
±7.15—7.30 n.m. Gramofoonmuziek, of
„Een greep uit h^t dagelijksch gebeuren".
7.30—8.00 n.m. Declamatie door J Nobbejr.
8.00—8.20 n.m. Gramafoonmuziek.
8.20—8.30 n.m. Spreker: G. Westra Mzn.:
„Hoe het gaat in Drenthe".
8.30—9.00 n.m. Everard E. Gewin: „De
godsdienstige opwekking in Nederland in
de 19e eeuw en het reveil-archief".
9.00—10.15 nm. Orgelconcert uit de Groote
Kerk te Sneek, door Willem Zonderland,
m.m.v. Marix Loevensohn. violoncel
10.15—10.25 n.m. Vaz Dias.
10.25—11.30 n.m. Gramofoonmuziek. (Beet
hoven-Mendelssohn)
HILVERSUM 1875 M-
VA .RA.
10.15 Uitzending voor de arbeiders in de
continubedrijven. Klein-VARA-Ensemble o.
Lv. Paul Duchant.
R.V.IL
11.00 Mevr. M. Nljland—Van der Meer d«
Walcheren: .Andersen's werk en leven". 1L
VARA.
11.30 Klein-VARlA-ensemhle o.l.v. Paul
Duchant.
12.00 Eddy Walls en zijn ensemble.
12.45 n.m. Gramofoonmuziek.
1.00 n.m. Eddy Walis en zijn ensemble.
1.45 n.m. Verzorging zender.
2.00 n.m. Gramofoonmuziek.
3.00 n.m. Voor de kinderen.
(3.45—4.00 n.m. Overschakelen naar den
zender Kootwijk).
5.00 n.m. Klein-Vara-ensemble o.l.v. Paul
Duchant.
5.45 n.m. Alb. de Booy zingt PianobegeleW
ding van D. Pijpers.
6.00 n.m. Klein-Vara-ensemble oJ.v. Paul
Duchant.
R.V.IL
6.30 n.m. Carl Denig: „Trekken en Kampen
den". (U).
7.00 n.m. Sportuitzending.
7.20 n.m. Gramofoonmuziek.
7.40 n.m. Groote foto's met kleine camera*^
II, door Frans Dupont: .Brandpuntafstand)
opname en ontwikkelen van de film".
8.00 n.m. Herhaling S.O.S.-berichten.
8.03 n.m. Een reis langs de kust van Schier
monnikoog tot Vlissingen. Amusement en
arbeid in de Nederlandsche badplaats.
9.30 n.m .Orgelspelfdoor Joh. Jong.
10.00 n.m. Vaz Dias en Varia.
10.00 n.m. Strauss-programma door het
Vara-orkest o.l.v. Hugo de Groot
11.00 n.m. Populaire gramofoonmuziek,
12.00 Sluiting.
BUITENLAND
Daventry 1500 M.: 3.35 n.m. Concert uit
Bournemouth. 9.45 n.m. „Clyde built",
luisterspel van George Blake".
Radio Suisse Romande 443.1 M.t 8.20 n.m.
Uitzending ter gelegenheid van het 1 Augus-
tus-feest.
Parijs (Poste Parisien) 328.2 M.: 8.20 tun.
„Rigoletto", opera van Verdi. (Gr.-platen),
Boedapest 549.5 M.: 8.35 nun. Peer Gynt-
Parijs^(Ratfo)9' 1648.4 M.: 9.05 n.m. Sym.
phonie-concert o.l.v. M. Inghelbrecht, mjn.v,
den pianist Léon Kartun en mevr. Holne^
zang.
Rome 420.8 M.: 9.05 n.m. I. „Merlino,
maestro d'organi" van Maliepiero. IL
„Oedipus Rex", opera-oratorium van Stra
vinsky. Alfredo Sernicoli, tenor. III. „El
amor brujo" van de Falla.
Hamburg 331.9 M-: 9.20 n.m. „Eroica" van
Beethoven o.l.v. Hermann Abendroth.
Koningsbergen 291 M.: 9.20 n.m. Opera-frag
menten, m.m.v. Adelheid Armhold, sopraan
en Georg Hölger, bariton.
North Reg. 449.1 M. 9.45 n.m. Gevarieerd
programma.
Milaan 368.8 M.: 9.50 nun. Symphonle-con-
cert
In den nacht van Zaterdag op Zondag zyn
onbekend gebleven personen de woning bin
nengedrongen van den 80-jarigen landbouwer
Timmermans, in de buurtschap Ussen te Oss.
Een kleinzoon, die bij zijn grootvader slaapt,
werd omstreeks 1 uur door gestommel gewekt
Hy bemerkte, dat twee hem onbekende per
sonen zich in de slaapkamer bevonden en het
vertrek doorzochten. Toen de jongen Zijn
grootvader wilde waarschuwen, namen de in
dringers jjlings de vlucht door een openstaand
raam en verdwenen in de duisternis.
De ongewenschte gasten hebben zich toe
gang tot de woning verschaft door een kel
derraam. De geheele kelder was doorsnuffeld
en men had zelfs de vloer opengebroken om
te zien of er wellicht geld verborgen was. Van
den kelder uit hebben de dieven de kamer
bereikt- waar zij eveneens alles overhoop
hebben gehaald, zonder iets van hun gading
gevonden te hebben. Toen hun pogingen, om
de gegrendelde slaapkamerdeur te forceeren.
vruchteloos bleven, hebben zy het huis weer
verlaten en zyn vervolgens door een raam d4
slaapkamer binnengedrongen, en hebben een
tabaksdoos, waarin de oude T. zyn spaar
duitjes pleegt te bewaren, ontvreemd.
Dit moet een vry aanzienlyk bedrag zyn,
daar de oude man korten tijd geleden een aan
hem toebehoorend huisje had verkocht. T. had
juist eenige dagen geleden zyn geld elders in
bewaring gegeven. De buit der inbrekers
bestond thans uit eentabakspruim.
Dit is reeds de tweede maal in korten tyd,
dat bij T. werd ingebroken. De vorige maal
zijn de dieven fortuinlijker geweest, doordat
zy 1 400 hebben buitgemaakt,
ERGERLIJKE DIERENMISHANDELING
Te Wijhe (Ov.) hebben een of meer personen
een aanital schapen van den landbouwer Van def
Horst afschuwelijk mishandeld, door het eene di«
de oogen uit te steken en het andere de ooren a)
te snijden. Een en ander geschiedde op twee ach
tereenvolgende nachten, terwijl in den derden
nacht weer een schaap werd vastgebonden, zondef
echter te worden mishandeld. Vermoed wordt,
i dat wraak de oorzaak van deze daad is.
lil (Slot)
NEDERLAND EN DE
OORLOG
Toen de dreigende gebeurtenissen eind
'Juli 1914 al nader kwamen, voelde men ook
in ons land dat het ging spannen. De Staats
courant van 28 Juli bracht opeens het Kon-
Besluit, waarbij het ontslag der dienstplich
tigen uit den dienst bij de militie en bij de
landweer en de overgang van militieplioh-
tigen tot de landweer werd geschorst. Een
zelfde versahijnsel als toen de mannen van
de lichting 1869 naar huis zouden gaan,
maar daarin verhinderd werden door de
Fransch-Duitsohe oorlog van 1870'71.
Het gebeuren rond Nederland w»rd met
hfuivering waargenomen, maar toch men
hoopte
Overal werden groote militaire manoeu
vres gehouden. Dit. was een gewoon ver
schijnsel, maar toch, men zocht er wat
achter.
Door de dreigende conflioten in het bui
tenland, waar de beurzen één voor één wer
den gesloten, werden in ons land de moei
lijkheden grooter en op 29 Juli werd ook
de beurs van Amsterdam gesloten tengevol
ge van de onrust die heit oredieit plotseling
had doen wankelen.
Door de oorlogsberichten was er ongerust
heid gewekt over de spaargelden, waarom
OPENBARE KENNIS0EVIN0.
NATIONALE MILITIE.
Roept dientenge»olg<
GANGERS van de
ILICIEN3-VERLOF-
n van de LANDMACHT
tmeente verbllfl houdende.
'Openbare kennisgeving betreffende de mobi
lisatie. ?ooals ze overat werd aangeplakt
de directeur der Rijkspostspaarbank in een
officieel bericht liet weten dat er geen en
kele grond bestond om ongerust te zijn en
de inleggers kapitaal en rente zouiden terug
ontvangen.
't Is in dagen van crisis altijd een gewoon
verschijnsel dat voor hun geld beangstigde
menschen de spaarbanken bestormen, om
hun bespaarde penningen in handen te
krijgen en nog voor dat in ons land de mo
bilisatie was afgekondigd deed zicfh, in
Amsterdam, Rotterdam, Haarlem en vele
andere plaatsen dit verschijnsel reeds voor.
In Rotterdam; waar men zich de
nog herinnerde van 1907, werd dit in 1914
herhaald. De beangstigde spaardere moes
ten qeue maken om op ordelijke wijze in
het gebouw te komen. De politie moest er
aan te pas komen om de orde te bewaren.
De Koninklijke familie was in allerijl naar
de residentie teruggekeerd en het bestuur
des lands werd in die dagen gehouden in één
ononderbroken Ministerraad. Met de Amster-
damsche financiers werd op 30 Juli onder
handeld hoe de storm in de financieele we
reld kon bezworen worden. Deze samenspre-
kingen hebben tot gunstige resultaten geleid.
Onder de badgasten te Scheveningen, Kat
wijk en Noord wijk deed zich de oorlogsstem
ming leelijk gevoelen. Een ware exodus ont
stond in die plaatsen toen vele vertrokken.
Meestal waren het Oostenrijkers en Duit-
schers. Uit Domburg vertrokken verschil
lende Duitsche officieren, die daar hun zo-
mervacantie doorbrachten, op telegrafisch
oproepingsbevel naar hun garnizoenen terug.
In de stations-vestibule van het Centraal
station te Amserdam heerschte een enorme
drukte; een groote menigte, meest jonge
mannen en in hoofdzaak Duitschers, ver
drong zich voor de loketten en spoedde zich
naar de lange D-trein die gereed stond voor
de reis naar Berlijn.
Als andere gevolgen van den oorlog wer
den door Duitsche, Fransche en Spaansche
paardenkoopers vele voor krijgsdoeleinden
geschikte paarden opgekocht. Nog nooit wer
den er volgens ervaren paardenhandelaren
zooveel gekocht.
Toen schrijver dezes een enkele dag voor
de mobilisatie en snoepreisje maakte door
het Westland en aan de Hoek van Holland
belandde, dat in 1914 juist Rotterdam gewor
den was, was er alles zoo rustig, een bad
plaats was het toen nog niet en op het fort
scheen men nog van niets te weten. Het ge
moedelijke stoomtrammetje, dat zich door
het mooie Westland slingerde, waar alles
volop van den heerlijken zomer van 1914
genoot, bracht ons naar Den Haag.
In de Residentie kon men wel merken,
dat er een zenuwachtige stemming heersch
te. Voor de Dagblad-bureaux schoolden de
menschen samen om de laatste berichten
't zij met eenige opluchting of angst te ver
nemen.
Op den terugtocht 's avonds naar Rotter
dam waren de treinen stampvol en ieder
had het druk over de brandende vragen van
den dag.
Te Rotterdam aangekomen deden weer
nieuwe alarmberichten de menschen op
schrikken en wanneer men alles moest ge-
looven zou men voor geen geld ter wereld
den volgenden dag een klein reisje durven
ondernemen.
Spoedig zou men evenwel uit de droom ge
holpen worden. Nederland stond niet in het
achterste gelid bij de oproeping van zijn
landverdedigers, want op 31 Juli bevatte de
Staatscourant het bevel aan den niet in wer-
kelijken dienst zijnde dienstplichigen om
onverwijld onder de wapenen te komen, ter
wijl tevens de Minister van Oorlog gemach
tigd werd, het gebruik van alle spoorwegen
te vorderen voor zooveel hem dat gebruik
voor 's Rijks dienst in het belang van de
verdediging van het land noodig voorkwam.
Als datum van opkomst was bepaald
1 Augustas 1914
De dienstplichtingen, die thans onder de
wapenen zijn, zijn allen geboren in het
mobilisatiejaar 1914 en zullen wel eens ge
hoord hebben van de tooneelen, die zich toen
overal afspeelden.
Geen dorp, gehucht of vlek, of het moest
zijn aandeel leveren voor het leger.
Van Dollard tot Schelde klepte de nood
klok over ons land en werden de jonge en
oudere mannen opgeroepen om het Patri
monium te verdedigen.
Door de inzichten van Minister Colijn, die
in het kabinet-Heemskerk 1908—1913, Minis
ter van Oorlog was geweest, was zulk een
snelle mobilisatie mogelijk geworden.
Tot opperbevelhebber van de Nederland
sche land- en zeemacht werd benoemd, lui
tenant-generaal C. J. Snijders, chef van den
generalen staf.
Velen venbaasden er zich over dat alles
zoo vlug in zijn werk kon gaan. Voor de
Rotterdammers b.v. was de mobilisatie, ten
gevolge van de militaire beweging een bui
tengewoon schouwspel. Velen waren vrij wat
vroeger uit de veeren lan gewoonlijk. Aan
de stations was et zwart van de nieuwsgie
rigen en hen die hun familieleden uitgeleide
deden, waarbij menige traan werd gestort.
Het schuttersveld waar de landweer moest
aantreden, waarbij zelfs invaliden waren,
leverde de aanblik van een kamp. De solda
ten droegen toen alle nog de blauwe uni
formen.
Op de Veemarkt, op Woudestein en op den
Heuvel, moesten de houders van paarden
deze ter keuring inleveren. Op elk dier plei
nen waren er 900 bijeengebracht, zoodat ook
dit een heel vertoon gaf wat tal van toe
schouwers daarheen lokte.
Het was overal een agitatie van geweld-
Hoe was Nederlands positie tuschen de
oorlogvoerenden? Allerlei geruchten deden in
de eerste dagen de omloop dat een Engelsche
of Duitsche vloot en kruisers voor onze kust
zou zijn gezien en dergelijke berichten deden
Frfls 5 Cents.
21 September 1914.
OFFICIEELE BEPERKTE 0IENSTREGELING
Hollandsche IJzeren
Spoorweg-Maatschappij
In de eerste plaats worden met de
deze dienstregeling aangegeven trcir
n vervoerd; het publiek heeft slechts t
OORLOG H
rsi Niet wetend «vut de dag van morgen baren
zal. «s ieder thans verplicht de j*
2 zuinigheid te betrachten, 0
VOOR 20 CENT
Marline Wittop Koning 1
1 HOE VOEDEN WIJ ONS 7 G0E0-1
KOOPST EN TOCH GOED? j;
o Raadgevingen en Inlichtingen betreffende de
keus, de bereiding en de inmaak van deug- g
deiijk en smakelijk goedkoop voedsel.
UITGEVERS-MAATSCHAPPV „ELSEVIER"
anders niet dan de menschen de angst op
't lijf jagen.
Over verschillende gedeelten van ons land
werd de 6taat van beleg afgekondigd en op
de spoorwegen werd een beperkte dienst in
gevoerd.
Onzekerheid heerschte er aangaande de
vraag of Nederland in staat was zijn neu
traliteit te handhaven. Van betrouwbare
zijde werd bericht, dat Duitschland besloten
had onze neutraliteit te handhaven. Neder
land leefde tussche.. twee vuren en de ernst
van het oogenblik dreef de menschen naar
de kerkgebouwen waar de voorgangers Ne
derland en Oranje den Heere opdroegen.
Niet alleen dat het gevaar van een nade
rende vijand dreigde, maar de kruideniers-
en bakkerswinkel', werden letterlijk bestormd
om zich van leeftocht te voorzien, omdat
men meende dat de voorraad 'evensmiddelen
spoedig opgeteerd zou zijn. Het papiergeld
scheen opeens zijn waarde verloren te heb
ben, want het kwam voor dat men met een
briefje niet meer kon betalen en er werden
er bereid gevonden tot inwisseling maar te
gen lager waarde. Spoedig was echter het
gebrek aan zilver verholpen.
Na de ontsteltenis der eerste dagen ging
men beseffen dat de hand aan de ploeg
geslagen moest worden ter leniging van den
nood van velen, daarom werd opgericht het
Koninklijk Nationaal Steuncomité wat tot
doel had de door de tijdsomstandigheden ge
troffenen te steunen.
Overal waar onze militairen gelegerd wa
ren, werd alles voor hun gedaan, ter opfleu-
ring van hun positie.
Ons land :s niet in oorlog geweest, maar
het heeft de nadeelen er van wel degelijk
ondrvonden. We denken daarbij aan de
moeilijkheden op zee, de levensmiddelenvoor-
ziening enz. Toch is in die jaren Nederland
voor velen een toevluchtsoord geweest. Wat
werd in ons land niet gedaan toen de Bel
gische vluchtelingen in begin October 1914,
verschrikt door de opmarsch der Duitschers
en de val van Antwerpen, over onze gren
zen kwamen?
Dankbaar moeten we, zijn, dat ons land
voor de gruwelen van den oorlog gespaard
bleef. God bewaarde Nederland en daarom
past, het Nederlandsche volk ootmoed en
dankbaarheid.
1914—1934
We leven thans in eenzelfde onrustige
tijd als voor den Oorlog in 1914. De eene
Jobstijding na de andere volgt.
Na het sluiten van den vrede in 1919
volgde er een tijd van weelde maar allengs
ging alles weer in dalende lijn.
Vooral dit jaar is er weer veel afgespeeld
op het wereldtooneel. Alle mogendheden wa
penen zich en hetzelfde gevoel van onzeker
heid als in 1914 wordt waargenomen.
In elk land heeft men genoeg aan zijn bin
nenlandsehe oneenigheden en toch streeft
men maar naar verkeerde ex-pansie. Gene
raal Hamilton, die onlangs een bezoek aan
Duitschland bracht sprak het uit dat alleen
sympat> 'u^ben >--"2ere tegenstarders
de beschaving kan redden. In 't geheel lijkt
het niet op verbroedering eerder op verwij
dering. Weer komen donkere onweerswol
ken opzetten als in den zomer van 1914.
Weer is het Oostenrijk die er in betrokken
is, want na het gebeurde te Weenen, waar
Dollfuss werd vermoord, is er in Frankrijk
en vooral in Italië groote spanning ont
staan.
Politiek kreeg ons werelddeel een geheel
ander aanzien. Groote omwentelingen gre
pen er na den oorlog plaats zoowel in het
sociale als economische leven.
In de diverse landen willen alle regeer
ders de oorlog tegengaan en geschiedt da
bewapening uitsluitend uit defensief oog
punt.
De Fransche minister van oorlog, maar
schalk Petain, verklaarde, dat de volgende
oorlog als een bliksemstraal bij helderen
hemel zal komen en spoort daarom de re
serve-officieren aan om zich, zelfs met op-
offering van hun particuliere belangen, op
den strijd voor te bereiden.
Ook het gele ras roert zich duchtig, waar
van Japan tot de tanden toe gewapend is.
Terecht vroeg de „Manchester Guardian"
onlangs met het oog op de toenemende be
wapening: „wat is het anders, als angst, pa
niek en internationaal wantrouwen kweeken
een atmosfeer scheppen, waarin een Euro-
peescho oorlog als onvermijdelijk beschouwd
wordt!"
In deze dagen vol spanning ga daarom
is gebed op tot God of Hij Europa genadig
wil zijn. Hij ka alleen den raad der mo
gendheden tot zotheid maken.
