Vereeniging Kerkopbouw
ZATERDAG 26 ME! 1934
TWEEDE BLAD PAG. 5
In de Doopsgezinde Kerk aan de Oude
Gracht te Utrecht heeft gister de alge-
meene voorjaarsvergadering plaats gehad
van de Vereeniging „Kerkopbouw".
De vergadering werd om twee uur ge
opend door den voorzitter, Prof. Dr. A. M.
Brouwer, dio
het openingswoord
uitsprak. Spr. heette de aanwezigen wel
kom, waarna hij zeide, dat belangrijke vra
gen aan de orde zijn gesteld.
Is de kerk een eigensoortig lichaam waar
over niemand "heerschen mag dan Christus
alleen, of is het een van de vele corporaties
waarover de overheid haar bestuursmacht
heeft uit te strekken? Is opwekking door
den geest niet het allereerste dat noodig is?
In welk opzicht houdt dat verband met
kerkelijk leven en met de organisatie der
kerk? Of valt de kerk buiten de mogelijk
heid van een geestelijke opwekking? Zoo
niet, wat is dan de beteekenis van reorga
nisatie-pogingen en van al den arbeid die
Kerkopbouw verricht, in het licht daarvan
gezien?
Voor deze vragen aan de orde gesteld
worden, deelt spr. een en ander mee over
het kleine bureau, dat nu voor Kerkopbouw
werkzaam is. Hij wijst op de belangstelling
die het reorgaüisatie-voorstel heeft gewekt.
De kritiek was wat den toon betreft, waar-
deerend. Doch al te weinig is men bereid,
iets van eigen inzichten op te offeren. Waar
het onzerzijds werd gedaan, wordt het in
den regel voorgesteld als een triumf van
anderer actie. Dat wijst erop, hoe weinig
men bereid is, tot samenwerking te komen.
Want bij deze mentaliteit zal men elk toe
geven ook voor zich zelf beschouwen als 'n
nederlaag. Spr. waarschuwt ook tegen som-
miger streven, de kritiek van buiten de
Herv. kerk staande bladen als bondgenoote
binnen te halen. Zouden deze stuurlui aan
den wal het juiste oog kunnen hebben op
de behoeften en mogelijkheden in de Herv.
kerk? Het reorganisatie-voorstel wordt nu
aan de Synode voorgelegd. Instemming van
de classicale vergaderingen zal niet worden
gevraagd, omdat de Synode allereerst moei
beslissen.
Ook de publicaties buiten het reorganisa
tie-voorstel trokken de gewenschte aan
dacht. Het blad zal gereorganiseerd worden
om het nog beter aan het doel te doen be
antwoorden: spreekbuis te zijn van de ver
eeniging.
Niet alles wat Kerkopbouw deed, kwam
in het licht der publieke beoordeeling. Vele
besprekingen zijn daarvoor niet geschikt.
De invloed die van Kerkopbouw uitgaat is
ook niet onder cijfers te brengen. Wat spr.
vooral van belang acht, is het feit dat ver
schillende kerkelijke groepen en richtingen
in Kerkopbouw een terrein hebben gevon
den, waarop zij elkander ontmoeten en in
eerlijke bespreking de moeilijkheden samen
onder de oogen kunnen zien. Verbluffende
resultaten zijn hiervan niet mede te deelen.
Het is een nieuwe geestesrichting, die be
zig is te groeien en het wederzijdsch wan
trouwen langzaam aan tracht te overwin
nen. Wantrouwen is overal moeilijk te over
winnen. Kerkelijk wantrouwen is als
kweekgras: trekt men het uit, dan schiet
het toch overal weer uit den bodem op. Men
moet den grond omspitten en den wortel
stok verwijderen. Dat lijkt in den geestelij
ken tuin vaak een hopeloos pogen. Hier ge
voelen wij, dat alleen God het kan uitroeien
en wij slechts als gehoorzame dienaren
moeten doen wat wij kunnen. Men leeft
veel te veel uit eigen partij overwegingen.
Dit kan slechts langzaam veranderen. Hier
toe mede te werken, wekte spr. de aanwe
zigen met aandrang op.
,i Jaarverslag
Uit het jaarverslag van Mr. Stevens
bleek, dat op velerlei gebied door de ver
eeniging groote activiteit aan den dag werd
gelegd. Verschillende publicaties zagen het
licht en in vele plaatsen werd in vergade
ringen het streven van de vereeniging toe
gelicht
altijd over nesterijen vecht wakker zal
worden.
Ir. van Hasselt had graag gezien
dat. een N. S. B.'er het onderwerp had in
geleid.
Prof. Kohnstamm wide de schuld der
kerk niet kleiner zien dan zij is, maar er de
aandacht op vestigen, dat de gevaren die
haar bedreigen, niet alleen hun oorzaak
vinden, omdat zij niet voldoende kerk is,
maar ook omdat ze kerk van Christus wil
zijn. Er is een gevaar, dat we de dingen
waar het in de kerk om gaat onbelangrijk
gaan vinden. Het gaat er niet om dat de
staat belijdt, maar om wat hij belijdt gaat
het. Het gaat om het hakenkruis of het
Ghristuskruis.
DE AVONDVERGADERING
In de avondvergadering sprak Prof. Dr.
M. van R h ij n over:
De Groep-beweging en de Kerk
Prof. van Rhijn ving aan met een reeks
van eigen levenservaringen. Van het begin
af had* 'hij met groot verlangen naar een
levende kerk uitgezien. In zijn jongensjaren
liet het kerkelijk leven te Groningen veel
te wenschen over. Het Jeugdwerk bood
geestelijk prachtige kansen, maar door
periodiek terugkeerende eenzijdigheid, en
andere factoren, schijnt het voorloopig on
mogelijk het moderne Jeugdwerk en de
Kerk met elkander te verbinden. In de
kerk zelf beseft de groote meerderheid
helaas niet waar het om gaat. Het kan
niet anders of men gaat met groote be
geerte uitzien naar iets anders, een leven
de Kerk, waarin Christus naar den eisch
van het moderne leven verkondigd wordt.
De dialectische theologie heeft ons veel
goeds gebracht, maar haar invloed reikt
thans nauwelijks verder dan wat theologen,
en deze gaat ook niet diep genoeg, getuige
de opmerkingen van Brunner nadat hij
met de Groep in aanraking was gekomen.
„Kerkherstel" toont oude liefde voor de
kerk en de historie, maar hier worden het
Cnfssioneele standpunt, Kant en Kierke
gaard op oncritische wijze met elkander ver
bonden. In „Kerkopbouw" is er een moderne
inzet, besef voor de groote traditie, maar de
liefde voor de Kerk is er bij menig aan
hanger jong en nog nauwelijks op de proef
gesteld. Wanneer men op de algemecne
situatie let, bestaat er in het geheel geen
behoefte aan meer groepen en schakeerin
gen, maar alleen aan een doorbraak van
den Heiligen Geest. Er is thans geen an
dere verlossing uit de impasse dan die van
God komt.
In de Groep-beweging is er ten aanzien
van de doorbraak van den Heiligen Geest
in Bijbeltaal gesproken: „een wolkje als
eens mans hand". Hier is het uit met ein
deloos confereeren, redeneeren, critiseeren,
maar wordt er regelrecht over de groote
dingen van het Evangelie gespken. De re
acties in ons vaderland op een beweging
als deze, zijn typeerend. Wij loopen overal
vast. De afval van de Kerk in de groote
steden is oneindig veel grooter dan de
meesten wel vermoeden. Onze methoden
van werken schijnen versleten. De geest
in vele kerkelijke vergaderingen is beneden
pari. Theologen zetten elkander wederkee-
rig aan den dijk of rijzen zacht hostiel op
als kippen van hun eieren, zoodra er maar
aan hun schooltje geraakt wordt. Men zou
verwachten, dat ieder gespannen uitzag naar
een nieuwe doorbraak. Het tegendeel is het
geval. Wij redeneeren, of kijken in de beste
gevallen „de kat uit den boom".
Op tal van punten kan onze Kerk van
de Groep-beweging leeren. Spr. stond in dit
verband stil bij de behoefte aan een los
verband, bij 'het elementaire en de behoefte
aan het eenvoudige. Wij theologen praten in
zeer vele gevallen glad aan de menschcn
voorbij. In de Groep leeren de menschen als
in een school spreken. In de meeste gods
dienstige vergaderingen zegt niemand wat,
behalve de referent. Na afloop worden er
dan wat vragen opgevischt In de Groep
ontkomt men niet aan den eisch der be
keering. Men kan er van zijn „christelijk
heid" verlost worden. Van groote beteekenis
Is het stil zijn en luisteren, het eerlijk en
sober spreken over eigen tekort, de eisch
van. het doorgeven, ihet rondtrekken in groe
pen. In al deze punten kan de Kerk heel
veel van de Groep leerern. Het spreekt na
tuurlijk vanzelf, dat het hier slechts enkele
centrale punten betreft, en dat de Kerk over
DOOVENTELEFOON5
CENTRAAL
TELEFOONBUREAU
VOOR KERKEN
NOORDVLIET 77
MAASSLUIS.
INTERN. THEOLOGISCH SEMINARIUM
TE GENEVE
Van 30 Juli tot 18 Augustus zal in Ge-
nève een Internationaal Theologisch Semi
narium worden georvaniseerd onder de aus
picien van de Theologische faculteit aan de
Universiteit van: Genève. Dit Seminarium
zal worden gehouden in samenwerking met
de vertegenwoordigers van verschillende
Christelijke wereldbewegingen, welke te
Genève gevestigd zijn.
Deze cursus stelt zich ten doel de huidige
stroomingen op bet gebied der theologie in
de kerken van verschillende naties te bestu-
deeren en daarbij de beginselen en proble
men van de oecumenische bewegingen na te
gaan. (Internationale Christelijke werk
zaamheid op het gebied van het sociale en
politieke leven: Vereeniging voor de een
heid dei- kerken, zending, jeugdvereenigin-
gen enz.)
Theologen uit verschillende landen zullen
gedurende het seminarium lezingen houden.
Verdere inlichtingen en bijzonderheden
zijn te verkrijgen bij professor Keiler, 2e
rue de Montchoisy, Genève.
DE AFSCHEIDING EN DE N.C.R.V.
In zijn „brief aan een vriend te Jemzar
lean" wijst Ds. J. Gispen te Groningen op
het (z.i. ongewenschte) samenvallen in Oc
tober a s. van de collecte in verband met de
herdenking der Afscheiding en die bij hr.t
10-jarig jubileum der N. C. R. V. voor een
eigen sutdio. „Wel ben ik die vereeniging
zeer genegen en denk er niet aan haar nut
tig werk ook maar in 't minst te ontkennen,
maar het was die vereeniging toch zeker
beleend, dat in die maand in al de Geref.
Kerken op verzoek der Synode een extra
collecte voor de hulpbehoevende kerken zal
worden gehouden op den gedenkdag dei- Af
scheiding voor honderd jaar. Wel telt die
vereeniging haar leden ook buiten onze
Geref. kringen, maar toch zou ze, naar mijn
gedachten, wijs gedaan hebben haar inzame
ling waarvoor ze door de microfoon gewel
dige reclame maakt, op een anderen datum
te houden. Wij Gereformeerden zullen na
tuurlijk meer aandacht schenken aan de Af-
scheidings-collectc voor onze Hulpbehoeven
de kerken dan aan een inzameling voor eeri
vereeniging die niet op één lijn kan gesteld
met onze Geref. Kerken.
GEREF. EVANG. COMMISSIES
TWEEDE ZOMERCONFERENTIE
VAN HET VERBAND
De derde dag op Woudschoien
Door ongesteldheid van dte. De Gier, van
Zutdwolde, werd de dag geopten'd door ds.
Prins, van Deventer.
De ochtendvergadering was gesplitst, in
twee secties. In de eerste sectie sprak ds.
D. v. Dijk, uit Groningen, over: „Het werk
onder de Schippers".
Spr. stelt zich voor hierbij twee punten
nader uit te werken, n.l.: 1. Hoe de arbeid
ond'er de schippers z. i. moet zijn; en 2e.
Wat er op het oogenblik gedaan wordt
I. De objecten van dit werk zijn zeer ver
schillend. Er zijn er allereerst, die zich
trouw houden aan God en Christus, en
aan de Kerk des Heeren. Daarnaast zijn er,
die wel lid van de Kerk zijn, doch zich bij
hun rondzwerven in het geheel niet vast
houden aan hun domicilie en dan praetisch
vergeten, dat ze tot de Kerk behooren. Dan
is er een groep, die niet tot een Kerk be
hoort en vrij onverschillig is, doch niet
vijandig. Tenslotte krijgt men dan de echt
vijandigen, onder wie het Communisme
zijn funeste invloed heeft doen gelden.
De objecten van deze arbeid! verschillen
dus essentieel van die der Evangelisatie.
Kerknieuws.
NED. HERV. KERK
Beroepen: Te Langerak a. d. Lek. caod. W-
Bonsema te Hoogkerk (Gr.). Te De Kaag
niet Den Haag, zooals gisteren foutief gedrukt)A.
Verwaal te Etten. Te Huizum (Evang.). C. J.
Laarman te 2e Exloermond.
Aangenomen*. Naar Renswoude, B.
Ginkcl. cand. te Zeist
Bedankt: Voor Nieuwerjccrk a. d. IJssel,
van Ginkel, cand. te Zeist
KORTE BERICHTEN
De classis Brielle der Geref. Kerken heeft
naar de Partnc. Synode van Zuid-Holland (Zv'.d)
afgevaardigd Ds. A. Ph. S. Schaafsma te Den
Bommel en Ds. G. E. Westerhuis te Hellevoet-
sluis: de ouderlingen J. van der Lugt te Zwarte-
waal en W. C. van Kempen te Ooltgensplaat.
De Kerkeraad der Ned. Herv. Gem. van
Amsterdam zal uitgebreid worden met
40 ouderlingen en 40 diakenen zoodat dit
college dan na 4 jaren 270 leden zal
tellen.
De Kerkeraad der Ned. Herv. Gem. te
Deventer zal een proef nemen met de
instelling van een Alledagkerk.
1816, 1834 EN 1934
„Hervormden en afgescheidenen moeten tot
elkaar komen."
In ,De Gereformeerde Kerk" maakt „Ju
nior" in verband met de Ministerieele be
langstelling bij de herdenking der Afschei
ding te Kampen de opmerking, dat z i- de
overheid nu ook wat heeft goed te maken
aan de Ned. Herv. Kerk. Herstel van „de
grondfout waaruit de ellende van 1834 en
18S6 en onze tegenwoordige kerkelijke nood
mede is voortgekomen", zou „weer wijde
uitzichten openen betreffende een nieuwe
verhoudfng, ja zelfs een hereeniging met de
nu helaas van'ons gescheiden broeders. We
hebben goeden moed voor dit alles."
Verder op deze gedachte ingaand, zegt de
schrijver in het orgaan der Confess. Ver
eeniging:
„Is dat werkelijk het voornemen der re
geering, dan mogen wij niet achterblijven.
„Wij, hervormden en de afgescheidenen,
moeten den gebaanden weg bewandelen en
tot elkaar komen.
„Er zijn van beide kanten fouten begaan:
die houden ons van elkaar gescheiden.
„Nu is het beste middel om elkaar tg be
naderen, dat ieder z'n eigen fouten voor den
ander erkent
.Laat er daarom van de Hervormde Kerk
een poging in dezen geest gedaan worden.
Laat de Hervormde Kerk eveneens het on
recht. aan de afgescheiwenen gedaan, her
stellen. Misschien ligt hier een taak voor
de Conf. Vereeniging. Ze zou b.v. aan de a-s.
Classicale vergaderingen kunnen voorstel
len, bij de Synode aan te dringen op een
daad in dezen geest.
„Ze zou de kerkeraden aller gemeenten
kunnen verzoeken, een dergelijk voorstel te
steunen. Bovendien zou ze pogingen in het
werk kunnen stellen om tot een algemeen
kerkelijk petitionnement te komen; tenein
de bij de Synode sterken aandrang uit te
oefenen".
VEREEN. „AANPAKKEN"
De Ver. „Aanpakken" houdt haar algera. ver-
I gadering op Donderdag 28 Juni a-s. te 2 uur in het
gebouw der Synode van de Ned. Herv. kerk, Java-
straat 100, te 's-Gravenhage.
EMERITAAT Dr. H. D. HELLEMA
Door Dr. H. D. Hellema. Ned. Herv. predikant
te Oude Pekela, is eervol emeritaat aangevraagd.
Dr. Hellema was predikant te Simonshaven
(1S93). Dokkum (1897) en sinds 25 Jan. 1902 te
Oude Pekela.
KERKSTRIJD D UIT SCHLAND
Verzet tc Berlijn
Volgens een Reuterbericht uit Berlijn heeft een
aantal Berlijnsche geestelijken geweigerd om voor
het Berlijnsche cccsistorie te verschijnen om de
II beslissing te vernemen, van rijksbisschop Müller
I inzake hun overplaatsing.
J De predikanten weigeren de wettigheid te er-
kennen van de bevoegdheden van den rijkshis-
■1 schop en gronden hun houding op de Evangelische
l®'f kerkelijke constitutie.
Deze, aldus verklaren' zij, kan niet door een
enkele pennestreek ter zijde worden gesteld. In
deze opvatting worden zij gesteund door „een
J overweldigende meerderheid" der Evangelische ge-
■I? loovigen, die op hun beurt een petitie hebben ge-
zooden aan rijksbisschop iMüller, waarin zij ver-
I zoeken, de geestelijken op hun plaats te laten.
16 l Het verzet vindt mede voedsel in de ontevreden-
beid over den' juridischen deskundige van den
inEj Rijksbisschop Dr. Jager, dien men onbevoegd
noemt daar hij „openlijk steun verleent aan het
■■■■i neo-paganisme". De betrokken predikanten ontvan-
i gen nog wèl hup tractementi
schatten beschikt, waarmede de slingersteen
van de Groep niet kan worden vergeleken.
Maar te midden van alle doode christelijk
heid en traditie hebben wij juist datgene
noodig, waarbij 't meest elementaire wordt
aangeraakt, opdat wij al te van onze vanzelf
sprekende religie zohden worden bevrijd.
De menschen zoeken stilletjes overal ver
lossing. Bij Künkel, te Möttlingen, in de
Groep, en op tal van andere wijzen. Blijkt
de Groep onvoldoende, dan moet Möttlin
gen ons helpen. Komt hi?t ook vandaar niet,
dan moeten wij naar elders gaan uitzien ora
Gods Geest te ontvangen. Er moet iets
nieuws komen. Dit zaJ echter alleen gebeu
ren als God het wil en wij aan het einde
zijn van onze redeneeringen. Het stil wor
den voor God is de groote conditie.
Ook na dit referaat, is discussie gevolgd.
De vergadering werd op de gewone wijze
beëindigd.
ROFFELRIJMEN
Moed
Dat de füm de jonge menschen
Met fluweelen handen grijpt,
Dat de film zelfs menschen aanpakt
Die tot mannen zijn gerijpt,
Dat de filmsche sprookjeswereld
In haar wonderlijke pracht
Ons% de mensch van onze dagen,
In bekoring heeft gebracht,
Dat is op zichzelf geen wonder,
En het zou geen schande zijn
Als de meeste films niet waren
Puur bedriegelijke schijn.
Het eischt moed om néén te zeggen
Tegen zulk een kunstproduct
Dat de harten en de zinnen
Door zijn schittering verrukt.
Het eischt moed om néén te zeggen
Als de film een aanbod da et
Dat een rijke loopbaan in houdt,
Rijk aan iveelde, geld en goed
Zooiets komt in onze kringen
Toch niet voor, zeg je misschien;
Uit een brief, hier op mijn tafel,
Is het tegendeel te zien:
Iemand kreeg een prachtig aanbod
Van een Duitsche maatschappij,
Van de Ufa, voor een hoofdrol,
Met een vast contract erbij.
Dc verleiding was geweldig,
En hij reisde naar Berlijn
Waar de filmstars en -paleizen
Sprekende getuigen zijn
Dat hij néén heeft durven zeggen
Eischte moed en sterker trouw
Dan een mensch in onze dagen
Van een mensch verwachten zou.
(Nadruk verboden.) LEO LENS.
Het doel van de arbeid onder de schippers
is daarom tweeërleibehouden van wat
tot de Kerk des Heeren behoort, en terug
winnen van wat is afgedwaald.
Vooral om de eerste factor mag de Kerk
als instituut deze arbeid dan ook nooit uit
handen geven.
De schippers-dominee
Npodie is dus een schippers-dominee. die
verbondon is aan een plaatselijke Kerk
Deze moet allereerst zorg dragen voor de
organisatie van het werk. In elke aan het
water gelegen plaats behoort nu een com
missie te worden opgericht, bestaande uit
enkele ambtsdragers en uit enkele Evange
lisatie-arbeiders. Deze commissie moet be
halve hen, die langer blijven liggen, ook de
doortrekkers bearbeiden, 'hun route opvra
gen en al do verkregen inlichtingen opge
ven aan de commissie, die ze het eerst zul
len ontmoeten.
Bij al him zwerven en zweven moeten
onze Schippers posten vinden waar zij weer
geestelijk proviand voor de verdere reis
kunnen inslaan.
Een speciaal blad voor de schippers, ge
redigeerd door den schippers-dominee, moet
worden uitgegeven. Behalve preeken over
vrije stof moeten zij daar Catechismus-
preeken in kunnen vinden, waaruit ook hun
kinderen onderwijzing in de leer der waar
heid ontvangen.
II. Het oudste genootschap, dat onder de
schippers werkt, is „Het Anker". Men heeft
één boot met één Evangelist aan boord.
In een periode van inzinking heeft ds.
Kaptevn zich aan deze arbeid gegeven. Deze
heeft de zaak in meer Geref. hanen geleid.
Daarnaast vinden we Geos. Deze gaat uit
van de Kerken van Rotterdam en heeft één
boot, n.l. „De Adelaar", in de vaart. Hierop
werkt ds. Versteegh. Bovendien heeft men
een eigen blad.
„Het Anker" bearbeidt de noordelijke,
Geos de zuidelijke helft van ons land.
Voor ons is het dus in de eerste plaats
noodig, dat de nood van de schippers ons in
liet bant grijpt. Onder bon is immers niet
alleen 'bittere armoede, maar ook do funes
te propaganda van het Communisme, dat
vier booten in de vaart heeft!
Wij hopen Maandag het slot der Conferen
tie te geven en dan de referaten van den
■heer P. Storm, van Rotterdam, over:
„Evangelisatie buiten onze grenzen" en van
dr. W. G. Harrenstein, van Amsterdam over:
„Evangelisatie in de groote stad", te ver
melden. A
Dc deelnemers aan de Conferentie voor Geref. Evangelisatie op Woudschoten.
„De overwinning van
Namen". Schilder
achtige Britsche en
F ransche uniformen
bij het groote mili
taire spel dat te Al-
dershot wordt opge
voerd. De bestor
ming van de vesting
Namen.
Filiaal in ROTTERDAM:
le PIJNACKERSTRAAT 144, Teleioon 43123
BELANGSTELLING VOOR Dl
AFSCHEIDING
blijkt zoo groot, dat de eerste druk van het
mooie, prettig leesbare boek van Dr. J. C.
v. d. Does: „De Afscheiding in haar wor
ding en beginperiode" uitverkocht is. De 2e
druk is heden aan den boekhandel verzon
den. Bij de bewerking van deze druk heeft
de schrijver nog een 10 tal platen er bij
opgepomen en verschillende hoofdstukken
uitgebreid. De 2e druk telt 81 platen, 361
blz. en kost ing. 3.90; geb. 4.90. Koop
.voor uw gezin dit prachtboek bij Uw boek
handelaar of bestelt het bij de uitgeefster,
N.V. W. D. MEINEMA, Delft.
De gekraakte en gekantelde wagens bij het spoorwegongeluk hij Barcelona, waarbij
fiwaalf. menschen-het- leven- verlorem-
Algemeene Voorjaarsvergadering te Utrecht Belang
rijke vraagstukken aan de orde Kerk en Nationalisme
De aftredende leden van het moderamen
werden daarna bij acclamatie herkozen.
Daarna sprak Dr. J. A. deKoning over:
Kerk en Nationalisme.
Dooj- de nieuwe staatsleer, die het heden-
daagsche nationalisme aan de orde stelt,
wordt weer urgent de verhouding tusschen
Kerk en Staat.
Het gaat er om door te dringen tot de be
ginselen van fascisme en nationaal-socialis-
me, zonder zich door antipathie of sympa
thie wat betreft de uiterlijke verschijnings
vormen te laten misleiden. Als bronnen
voor het kennen dier grondbeginselen van
levens- en wereldbeschouwing wordt ons
gewezen op een aantal wijsgeeren uit de
laatste 25 j;aar. Dezen middag worden uit
de voornaamste gekozen Mussolini (in zijn
philosophie van het fascisme), Ottmar
Spann (de wijsgeer van het universalisme)
en Rudolf Smend (de theoreticus van de
integratie-theorieën).
Bij alles blijkt de samenwerking met de
levensphilosoplne, b.v. ook met Saul.
De natie wordt gezien als de gestalte, de
vorm van een methaphysische kracht, die
in den Staat tot Persoon wordt, generaties
en individuen omvattend. Spann spreekt
van den wereldgeest in Hegelschen zin, de
leider b.v. is degeen, waardoor deze geest
de voortgang der geschiedenis leidt. Hij is
„Geschüftsführer des Weltgeistes". In den
Staat komt ook de zedelijke norm tot uiting
en gelding. De integratie-theorieën verdui
delijken de actieve samenbinding der indi
viduen in het geheel. Middelen van integra
tie zijn de politieke mythe, de symbolische
representatie van de waarde-volheid van
den Staat Deze politieke existentie is tege
lijk bron van normbesef.
In dit alles spreekt „de stroom van den
tijd", een opheffing van het rationalisme en
normatieve en een wending tot het irratio-
neele, de onmiddellijke daadkrachtige acti
viteit Voorbeelden van een religieus mysti
cisme, dat de vitale energie als hoogste
goed vereert, liggen voor het grijpen.
De nieuwe staatsleer spreekt vaak van
haar metaphysisch karakter, haar hetero
noom zedelijk besef, van God als de drijf
kracht van het nationale leven.
Toch blijft het zeer de vraag of de bele
ving van het goddelijke op deze wijze voor
het christelijk geloof aannemelijk kan zijn.
Het gaat niet om eenigerlei politieke vraag,
men moet de diepte zoeken en het geloof
toetsen aan het christelijk geloof.
Doet men dit, dan zal men in de nieuwe
staatsleer een religie ontdekken, die uit een
gansch andere openbaringsbron leeft dan
het christelijk geloof. De kerk werd ge
sticht op Pinksteren, haar „grondwet" is
het Evangelie, zij vormt een volle Gods over
gansch de aarde, zij predikt het Koninkrijk
Gods en Christus als zin van leven en ge
schiedenis. Heel de reeks der godsdienstige
doorlevingen kan men vastknoopen aan den
geest, die in den Staat tot gestalte en Per
soon wordt (bevrijding, offer, gehoorzaam
heid, dienst), maar niets kan waarborg zijn
(want iedere toetsingsmogelijkheid ont
breekt), dat dit niet een pseudo-reJigie is of
wordt.
Een aanval dreigt dus door het feit, dat
de nieuwe staatsleer den Staat tot kerk
maakt. De Christelijke kerken dienen zich
meer dan ooit bewust te worden van haar
eigen opdracht en taak en te waJien voor
het behoud van haar zuiver karakter. Ts
het communisme de ontkenning van den
godsdienst, van de nieuwe staatsleer dreigt
usurpatie van den godsdienst. De kerken
dienen in oecumenisch verband haar posi
tie in de dreigende gevaren onder de oogen
te zien.
Discussie
Dr. Boissevain was van meening dat
men "het fascisme niet mag vereenzelvigen
met een stelsel, waaruit het is opgegroeid.
Wij moeten ons afvragen: Welke Staat
wordt door de kerk geëischt. Vaststaat voor
Spr., dat een zichtbare kerk nooit een neu
trale staat kan erkennen, wel een belijdende
staat. Nu is de groote vraag welke de ver
houding zal zijn tusschen kerk en staat als
de kerk wil belijden. Er wordt wel gezegd,
dat communisme en fascisme zusje en
broertje zijn, en dat is inderdaad zoo, omdat
zij beide een belijdende staat willen. Een
beweging die belijden wil valt echter kerke
lijk in het luchtledige, omdat er geen kerk
is, maai* wel kerkelijke groepen. Dat is ech
ter niet de schuld van het fascisme. De
groote vraag van de toekomst is: welke
staat hoort bij een belijdende kerk.
Dr. de Koning wees er op, dat de vele
systematische mogelijkheden van het fas
cisme juist maken dat men voorzichtig
moet zijn. Er schuilt in haar literatuur een
groot gevaar van een verwisseling van be
grippen. De schuld van de kerk heeft Spr.
niet te zeer op den voorgrond gezet, maar
daarover kan hij ook een groot boek ope
nen. Maar wel wilde hij er op wijzen, dat.
hot ook de schuld van de kerk is, dat het
socialisme en marxisme gekomen is. De
stukken cn 'het gebeuren in Italië en
Duitschland bewijzen echter, dat het fas
cisme alles voor zich opcischt.
Prof. Dr. T. Th, Obbink was teleurge
steld, dat de inleider eerst de ideëele kerk
en het ideëel fascisme schetste, om daarna
dezelfde woorden in empirischen zin te
gebruiken. Regelmatig wordt or in fascis
tische vergaderingen op gewezen dat
Duitschland leert 'hoe 'het in Holland niet
moet en niet kan. De N. S. B. vervult in
Nederland dezelfde rol als de S. D. A. P.
voor 25 jaar die van een voortreffelijk
correctief. Spr. hoopt dat de kerk, waar
toen nooit over principieel e punten, maar
