Spoorwegen gaan met hun tijd mee
IDE-AL
Onderwijs in 1933
ZATERDAG 13 JANUARI 1934
DERDE BLAD PAG. 9
EN
IETS GEWELDIGS OP KOMST
De Diesel electrische treinen in aanbouw
HONDERDVEERTIG KILOMETER PER UUR
Veiligheid, comfort en snelheid
bieden de Ned. Spoorwegen den
reiziger. Zij streven ernaar om in
steeds grootere mate het publiek
van dienst te zijn.
Het personeel is welwillend, de
verbindingen zijn schitterend, de
treinenloop is geregeld, en de ta
rieven werden verlaagd.
Vanaf 15 Mei zullen de Diesel-
electrische treinen loopen, welke
kunnen worden genoemd een won
der van vernuft en techniek.
De Ned. Spoorwegen staan daar
mee aan de spits van alle spoorweg
ondernemingen in geheel Europa.
Waarlijk er behoort moed toe, en onder
nemingsgeest om in dezen tijd iets derge
lijks, zooiets grootsch en geweldigs te gaan
ondernemen als wat de Ned. Spoorwegen
nu voorbereiden.
Wat nu plaats vindt en wordt voorbereid
in de werkplaatsen van Werkspoor te
Utrecht, Beynes te Haarlem en Allan te
Rotterdam beteekent een totale ommekeer
op spoorweggebied, welke van zoo vérstrek
kende. beteekenis zal kunnen zijn, als we
ons thans nog nauwelijks kunnen inden
ken.
We zijn de gast geweest van de Ned.
Spoorwegen, een ganschen dag en werden
in staat gesteld om te zien den bouw vaji
de nieuwe Diesel electrische treinen, welke
de reizigers zooveel comfort zullen bieden,
die zoodanige accomodatie zullen hebben
als nergens in treinen gevonden zal worden,
in de derde en tweede klasse als in ons
land.
Reeds vroeger gaven we omtrent deze
treinen inlichtingen aan onze lezers, toen
de plannen in ver-gevorderd stadium geko
men waren en de aanbesteding kon plaats
vinden. Thans is men zoover, dat een trein
stel nagenoeg afgewerkt kon gezien worden
en over enkele maanden zal men met den
eersten Deisel electrischen trein kunnen
proefrijden.
Voorop gesteld zij, dat nagenoeg alles wat
aan deze treinen geschiedt, door de Neder-
landsche industrie vervaardigd wordt. Men
kan begrijpen wat deze geweldige order
van millioenen guldens beteekent voor de
vaderlandsche industrie in deze tijden.
De Ned. Spoorwegen wagen het er toch
maar op, om zoodanig kapitaal in deze
nieuwe treinen te steken, om daardoor het
publiek te trekken. En daarmee bewijst dit
reuzenbedrijf dat het met zijn tijd wil mee
gaan, dat de spoor nog niet oud en af-
tandsch is en dat er nog nieuwe mogelijk
heden en een goede toekomst zijn voor de
spoor.
Snelheid is in dezen tijd een eerste
vereischte, maar dit mocht niet wor
den bereikt ten koste van de vei
ligheid. Men is er in geslaagd om
de snelheid met deze treinen ontzag
lijk op te voeren, terwijl toch tenvolle
wordt voldaan aan de voorwaarde
safety first". De Diesel electrische
treinen zullen honderd veertig kilo
meter per uur kunnen rijden.
Deze snelheid werd mogelijk door het
lichte treingewicht, namelijk 1,2 ton per
meter treinlengte (gewicht van een nor
malen stoomtrein is 2.7 ton per meter trein
lengte en van een electischen vijf wagen
trein 2.4 ton per meter lengte). Uit deze
cijfers ziet men hoezeer het gewicht per
meter verminderd is. Dit werd verkregen
door de gewijzigde constuctie, door elec-
trisch lasschen van alle stalen deelen en
het zoo groot moglijke gebruik van alumi
nium voor die deelen welke geen verband
met de constructie houden (deuren, lucht
kokers, bagagenetten, enz.).
Het electrisch lasschen verkeert thans in
zoodanig stadium dat er zeer veel mee be
reikt kan worden. Maar men is nog lang
niet uitgestudeerd in die richting, zoo ver
telden ons de ingenieurs op de excursie,
in de toekomst zal er nog veel meer daar
door kunnen worden verkregen.
De treinstellen worden zoo soliede
gebouwd, dat verbrijzeling bij ontspo
ringen e.d. uitgesloten is.
Wat men dus voor de Kerstdagen in
Frankrijk te aanschouwen kreeg, toen een
trein, bestaande uit houten wagons, vernield
werd, is met de nieuwe treinen uitgesloten,
evenals trouwens met alle stalen rijtuigen
van de Ned. Spoorwegen. Maar hier wist
men deze groote veiligheid te bereiken, ter
wijl toch door sterk verminderd gewicht de
treinsnelheid zeer kan worden opgevoerd.
De snelheid van de nieuwe treinen kan
direct tot het maximum worden opgevoerd.
Bij een normalen stoomtrein die van
Utrecht vertrekt wordt de maximum snel
heid eerst bij Ede bereikt. Men kan nagaan
dat daardoor bij het verkeer op korten af
stand en bij treinen die vaak moeten stop
pen, de topsnelheid zoo goed als nooit ge
haald wordt. De nieuwe treinen zullen ech
ter in tijd van twee minuten de maxi
mum snelheid hebben bereikt Door deze
snelle aanzetting wordt enorme tijdsbespa
ring verkregen.
De inrichting der treinen is subliem.
In de treinen zijn slechts tweede en derde
klasse compartimenten. In de derde klasse
zijn de banken ingericht met een gummi
V,': -
.\7-
Hoe de Diesel electrische trein er uit zal zien.
kussen, bekleed met leerdoek, de armleu
ningen en de rugleuningen zijn gepolsterd,
bekleed met leerdoek. De raambreedte is 120
centimeter (20 centimeter meer dan de
breedte der ramen in de bestaande rijtui
gen). In de tweede klasse hebben de zittin
gen behalve het gummikussen nog een
springveeren onderlaag. Hier is de beklee
ding van gevlamd trijp, dat een warmen
en fleurigen indruk maakt. De raambreed
te is 140 centimeter (in de bestaande twee
de klas compartimenten 120 centimeter). De
vorm der ramen is ingenieus gevonden,
door ronde hoeken te maken, waardoormen,
leunende tegen de rugleuning kan uitzien,
dus volkomen op zijn gemak.
De verwarming der rijtuigen geschiedt
door tot voeren van verwarmde buitenlucht,
de toevoer van frissche lucht in de rijtuigen
vindt in alle jaargetijden plaats, 's winters
verwarmd, s zomers niet verwarmd, zoo
dat steeds een goede ventilatie verzekerd
is zonder dat men de ramen behoeft te
openen. Deze wijze van ventileeren is zoo
af, dat men in een rookcoupé, waar druk
gerookt wordt, totaal niets zal bemerken
van den rook.
De Diesel electrische treinstellen kunnen
niet in stoomtreinen worden vervoerd, wel
kunnen twee treinstellen gecombineerd rij
den. Om bij combineeren zoo min mogelijk
tijd te verliezen is de koppeling geheel
automatisch gemaakt; alleen door tegen
elkaar rijden van 2 treinstellen zijn deze
geheel bedrijfsklaar gekoppeld, zoowel me
chanisch alsook de luchtleidingen en de
electrische kabels; alles in één koppeling
vereenigd. Ontkoppeling geschiedt van uit
den bestuurdersstand door neerdrukken van
een voetpedaal en achteruitrijden. Lucht- en
electrische leidingen worden bij dit koppe
len en ontkoppelen automatisch geopend en
gesloten en in- en uitgeschakeld.
Voor vandaag vermelden we niet meer
van deze treinen; hetgeen we meedeelden
geeft den lezer reeds een denkbeeld van wat
hij kan genieten op eon reis met deze trei
nen. Ze worden in gebruik genomen aller
eerst op het traject AmsterdamUtrecht
Arnhem.
In een volgend artikel zullen we een uit
eenzetting geven van de geweldige voorbe
reidingen die noodig waren, van de werk
zaamheden in de fabrieken, en van het sta
dium waarin de bouw der treinen verkeert,
a'simede omtrent de technische bijzonder
heden.
Ir. W. Hupkes, hoofdingenieur, chef van
Dienst van materieel en werkplaatsen, be
toonde zich namens de Ned. Spoorwegen 'n
voortreffelijk gastheer, en gaf met Ir. E. Bol-
leman Kijlstra, hoofdingenieur, chef van
rijtuig en wagenboirw, Ir. J. E. v. d. Burg,
afdeelingschef le klasse van de electro tech
nische afdeeling, alle gewenschte inlichtin
gen.
In hotel Brinkman vond een noenmaal
plaats, waaraan Ir. Hypkes vriendelijke
woorden sprak tot de pers, welke door
collega Kouwenaar beantwoord werden. De
heer A. Pitters. directeur der Ned. Reisver-
eeniging, hield mede een toespraak, waarin
hij d Ned. Spoorwegen gelukwensohte met
de prestatie welke getoond werd.
Schoolnieuws.
TECHNISCHE HOOGESCHOOL TE DELFT
Dr. Ir. N. K o o m a n s, benoemd tot tijdelijk
buitengewoon hoogleeraar In de Electrotechniek
aan de Technische Hoogeschool, zal Woensdag 24
Januari a.s. zijn intree-rede houden.
RIJKSUNIVERSITEIT TE LEIDEN
Tot conservator is benoemd de heer Dr. J. W.
G. ter Braak, arts.
Prof. Dr. H. H. KUYPER
Naar de „Stand." verneemt. Is Prof. Dr. H. H.
Kuyper uit het Diaconessenhuis te Haarlem
zijn woning te Blöemendaal teruggekeerd en is zijn
toestand bevredigend.
LEERAREN IN HET SCHOONSCHRIJVEN
Te Utrecht heeft de Vereeniging van
Leeraren in het Schoonschrijven M.O., onder lei
ding van haar voorzitter. P. H. van Gestel, van
Apeldoorn, haar jaarvergadering gehouden. De heer
G. G. Kramer, 1ste secretaris, die om gezondheids
redenen zich niet herkiesbaar stelde, werd tot eere
lid benoemd. Overwogen zal worden de statuten
zóó te wijzigen, dat ook met-bezitters der M.O.-
akte lid der Vereeniging kunnen zijn, nJ. zij, die
zich op het gebied van het schriftwezen bewegen
of er zich voor interesseeren. De exameneischen
voor diploma B (reclameschrift) zullen eenigszins
gewijzigd worden.
ONDERWIJZERSBENOEMINGEN
Ten Boer (Geref. School, hoofd W. Brons)
T. van der Leest, aldaar. Als kw. met akte.
CHR. SCHOOL EN FASCISME
In het tweede artikel ven ons jaaroverzicht
„Onderwijs in 1933" g^ven we een mededeeling,
die in het weekblad „De £chool met den Bijbel"
had gestaan, n.l. dat aan het hoofd eener flinke
dorpsschool bij het Chr. Onderwijs iemand
„die stiekum fascist speelt, omdat hij de intrekking
van Art. 40 niet kan vergeten".
Een welwillend lezer vestigt er onze aandacht
op, dat gemeld blad van die mededeeling een
ficatie heeft gegeven. Tot ons leedwezen was deze
ons onbekend gebleven, anders hadden we
eerste „Sch. m. d. B."-bericht natuurlijk nie
herinnering gebracht. He-t verheugt ons thans
te kunnen mededeelen, dat de berichtgever later het
volgende gemeld heeft: „Eenige weken geleden
schreef ik over een hoofd van een flinke dorps
school, die stiekum fascist speelde. Het doet mij
goed te kunnen verklaren, dat hier een ernstig mis-
verstand in het spel is en dat deze voorbarige be
wering mijnerzijds na een samen spreking met dezen
heer gebleken is volkomen onjuist te zijn."
Wij zijn onzen lezer voor zijn attentie dankbaar.
TELEURSTELLING
OVERTOLLIG HAAR "W
>li)k3 kom
door onkundige behandel
slechte""
,akt.
mt dus vol vertrou werJ'bU
>1IIKit. jtedlpl. specialiste. I
•estljrd' vérwüdcrlnie >«ri overtollig haar met
ege methode Vele aanbev. van H.H. Dok-
•eds 30 j
ïh. Dai
iagd tarief. Cataloi
kkels
wUdei
j 6 gratis
BEWAAR SCHOOLTOEZICHT
Bij minis t eri eel e beschikking is het toezicht op de
bewaarscholen en inrichtingen in Noord- en Zuid-
Holland. behalve in de inspecties Amserdam en
"s-Gravenhage. waar het berust bij de inspecteurs
dier inspecties, aan de schoolopziener mej. C. M.
de Boer te Amsterdam, opgedragen; in Zeeland
aan de schoolopziener mej. C. J. J- L. Op de Coul.
te 's-Hertogenbosch en in Utrecht aan mej. J. H.
van Omme. te Utrecht. Beide laaisten. benevens
mej. A. Ketming. te Groningen, behouden daarbij
haar vorig ambtsgebied.
PROMOTIES.
REÏKSUNTVERSITEIT TE L.EIDEN. Gepro-
mo\eerd is tot Doctor in de Geneeskunde, op
afschrift getitel
ACADEMISCHE EXAMENS.
RIJKSUNIVERSITEIT TE UTRECHT. Gesl.S
Apothekersexamen: 2de ged.. mej. J. Hinrlchs.
Kunst en Letteren.
PORTRET VAN DANTE ONTDEKT.
Op een fresco van Michel Angelo in dé
Sixtijnsche kapel te Rome is een portret
van Dante ontdekt.
OVER ProL MAURITS SABBE'S WERK
deed Dr. Rob. Roemans een grondige een vol
ledige Analytische Bibliographic verschijnen
bij Vanderpoorten en Lo. te Gent.
UIT HET SOCIALE LEVEN
DE TOESTAND VAN
HET NEDERLANDSCHE BEDRIJFSLEVEN
Het Ned. Verbood van vak vereeni gingen heeft
a:io het Verbond van Nederlaodsehe Werk
gevers. Centraal Ovc-rleg in Arbeidszaken voor
Werkgevers, het R.K. Verbood van Werkgevers
vakvereenigiogen, de Vexeenlging van Chr.
Werkgevers en Groothandelaren, het R.K.
Werkliedenverbond in Nederland en het Chris
telijk Nationaal Vakverbond een uitnoodiging
gezonden, om op Dinsdag 2: Jan. a-s. 's mor
gens half 11, op het bureau van hert N.V.V..
AmsteJ 224226, Amsterdam-C,
den L
rln
bedirijfsle'
r de maatregelei
de industrie
rv«). (Slot)
„GOED EN GOEDKOOP"
Goed, dat staat ieder aan. Al loopen
^'j de mceningen over wat „goed" is, vaak mij
len ver uiteen.
Göedkoop. daar is bijna ieder voor
stander van, uitgezonderd de enkelingen,
die niets kunnen waardeeren. dat. niet
duur is.
Maar een combinatie van die twee: „goed
èn goedkoop", daar staan de meesten
wantrouwend tegenover. Goedkoop, vooral
wanneer iets aangeprezen wordt als ..een
koopje", is in de practijk dikwijls gebleken
„rouwkoop" te zijn. En dan beteekent goed
koop „duurkoop''.
En toch, om „der tijden nood" zal het ook
op het gebied van het Onderwijs den kant
van „goed èn goedkoop" uit moeten.
Niemand wil tot den tijd der analphabe-
ten terugkeeren. Het onderwijs moet deug
delijk en doelmatig zijn. We zullen wel
nooit den tijd heieven. dat het éllen bevre
digt Ook in 1933 is weer aan vele kanten
over tekortkomingen van het onderwijs ge
klaagd. Een „Interacademiale Commissie"
zond een adres aan den betrokken Minister
„ter zake van onvoldoende voor-opleiding".
Naar het zeggen van Prof. D r. J. G. Rut-
gers in zijn Diesrede te Delft, bracht dit
v."j weer „ruimor in casa". Al oritiseerde het
inlI4 Middelbaar Onderwijs het adres sterk, toch
voo» wenj jjqJj jn zijn kringen geklaagd, vooral
e1 over daling van het onderwijspeil op de
V1» Hoogore Burgerschool. Een Commissie, in
i gesteld door den Minister, rapporteorde om-
Scei trent de inrichting van het Midd. Tech
nisch Onderwijs en stelde verbeteringen
voor. Op hot terrein van het Lager Onder
wijs vormden zich „comité's van ouders"
:M die onbevredigd zijn, terwijl de Vereen, van
Hoofden van Scholen via een Commissie
-i een Rapport publiceerde, waarin op verbete
ring van de geheele onderwijs-organisatie
aangedrongen werd.
ihet Wat de vorige Minister van Onderwijs,
Mr. J. Terpstra, van alle kanten ge
3 g4 waardeerd om zijn „buitengewone deskun-
11 hj digheid en groote werkkracht" en om zijn
>n"fl speciale gaven „voor het werken met de
tco'r uiterst ingewikkelde wettelijke machinerie'
iM door een ingediend wetsontwerp voor de
«J reorganisatie had willen tot stand brengen
'nJfl werd verijdeld door de gebeurtenissen, dio
'in«s met het geheele Kabinet ook hem van zijn
o zetel drongen. Aan het hoofd van zijn De-
*",*j partement kwam daarop M r. H. P. Mar
1 o„ chant, als Tweede-Kamerlid en Wethou-
u v der van Den Haag op onderwijsgebied lang
geen onbekende. Ook hij is in de pers „met
MIJ waardeering en met vertrouwen tevens''
li (ij tegemoet getreden.
1 Goed onderwijs werd en wordt verlangd
n Dp nieuwe Minister was en is er voor te
I vinden.
Goedkoop onderwijs !s noodig geworden.
Gelukkig wil nog een meerderheid, nnar
het orgaan van „Chr. Midd. Onderwijs" het
Uitdrukte, „de wacht betrekken aan de pom-
r<i3 P*11» welke het zinkende schip van staai
moeten opheffen". „Nationaal reddingswerk
zal er moeten geschieden" Dat is wel de
groote taak van het opgetreden Ministerie-
Co 1 ii n. En Ministei Mar chant wil op
os het terrein van het Onderwijs daaraan
idjo krachtig medewerken.
Jokt Hus: ..goed en goedkoop"!
,indi Eerst willen we nog een en ander in her
in nering brengen in verhand met het feit.
dat voor de eerste maal sinds de instelling
„3 van een Departement van Onderwijs een
uv« voorstander van Openhaar Onderwijs als
1 Minister is opgetreden. Het Tweede-Ka mer-
'"I lid D s. C A. L i n g b e e k, bekend om zijn
(J wonderlijke houding en opvattingen ten
mij aanzien van het Onderwijsvraagstuk, (zelfs
«cl» na herhaald verzoek van den Minister dezer
III stond in ons blad van 12 Januari.
dagen, weigerde hij die uiteen te zetten,
blijkbaar zélf niet wetend wat hij wil!) zei
in de Kamer, dat de rechterzijde vrees
dat de Minister „zou blijken te zijn een vos
in het hoenderhok. Maar hoe viel dat mee'
Het was geen vos. Het was veeleer een zeer
fraaie haan, die al de bijzondere kippen
deed kakelen van vreugde''. Deze zoet-zur
bejegening was vrucht van onzuivere „poli
tiek".
Minister Marchan t, vrijzinnig-demo
craat, allerminst een ij veraar voor Bijzon
der Onderwijs, heeft in zijn verleden als
Wethouder van Den Haag getoond, een man
van recht en orde te willen zijn. Op 14 Dec.
1931 sprak hij: „Mijn taak is, te zorgen, dat
de Wet wordt nageleefd: het Bijz. Onderwijs
zal krijgen, waarop het aanspraak heeft".
Op 15 Dec. '31: „Wanneer men, op welke
wijze dan ook, de school gaat gebruiken als
propaganda-middel voor een actie, gericht
op het ondermijnen van het gezag van de
Wet en van de Overheid, in wier dienst
men is, dan wordt dit verhinderd. Zij, die
aldus optreden, zijn veel gevaarlijker vijan
den van de Openbare School dan wie ook
Zoolang ik zal staan op deze plaats, zullen
de onderwijzers aan de O.S. er op hebben
te rekenen, dat ik geen middel, dat de Wet
mij geeft, ongebruikt zal laten om zulke
handelingen te onderdrukken. Op rigou
reuze wijze. Baat een waarschuwing niet,
dan zullen andere maatregelen volgen". En
op 19 Jan. '33 tot het soc.-dem. Raadslid
Stokvis: „De oudervvetsche vrienden van
de O S. zijn tot het besef gekomen, dat ook
de kinderen van de Bijz. School deel uit
maken van het Nederlandsche volk, en dat
de stelling, als zou de O. S. te aanvaarden
zijn voor ouders van elke gezindte, een fic
tie is en een illusie is gebleken''. Tenslotte
bij de opening van een Roomsch-Kath
School te Den Haag: „De waarde van den
mensch is afhankejijk. niet van hetgeen hij
weet, doch van hetgeen hij doet, en van de
erkenning en de naleving van Gods gebod"
Niemand kan zeggen, dat het Kabinet
Co 1 ij n in Minister Marchant een groot
vraagteeken op het Onderwijs-Departement
heeft gebracht. Rechts en Links hebben ter
stond kunnen weten, dat de Kabinetsforma
teur in dezen tijd van wanorde en malaise
ook voor bestuur en wetgeving op Onder
wijsgebied een man van beslistheid in wil-
'en en handelen verkreeg.
Als de Minister van Onderwijs bij zijn
optreden een devies gekozen heeft, dan zou
dit zeker geweest kunnen zijn: „goed én
goedkoop"!
Gekozen als Wethouder van Den Haag.
zei hij: „Het is geen genoegen, dat deze
taak moet worden vervuld onder omstan
digheden, waarin men gedwongen is met
minder goed toe te komen, zich van uitbrei
ding te onthouden, te maken, dat het on
derwijs zoo min mogelijk schade zal lijden
Deze taak hoop ik op mijn ouden dag te
vervullen". Opgetreden als Minister ver
klaarde hij in een interview te zullen stre
ven naar „beperking van uitgaven, zonder
aantasting van het eigenlijke onderwijs" en
rtie te zoeken door „verandering van bouw
en constructie van liet onderwijssysteem en
al hetgeen daar organisatorisch en admini
stratief toe behoort'". Bij de opening van de
Ambachtsschool te Jubbega op 30 Septem
ber, over den economischen toestand sprp
kend, concludeerde hij. dat alle krachten
moeten worden ingespannen „om althans
elke bepaling, welke mogelijk is zonder be
paald onheil te brengen, te verwezenlijken
wie draalt, schaadt het landsbelang; wh
in ede werking weigert, vergeet zijn plicht",
en hij oordeelde, „dat het Openbaar Onder
wijs na de invoering van de bezuiniging in
zijn geheel er beter op zal worden". En bij
de jongste Begrootingsdebatten in de Twee
de Kamer kwamen „goed en goedkoop" we
derom raar voren in zijn betoog: „Er moet
bezuinigd worden en eerste eisch is: mmk
liét onderwijs doelmatiger en practischer.
De reorganisatie van het onderwijs is niet
opgezet om te bezuinigen, maar zij wil hei
onderwijs doelmatiger maken, waardoor
Spr. een 15 millioen hoopt te bezuinigen".
Het aller-allermeest viel en valt bij het
Openbaar Onderwijs te bezuinigen. Reeds 17
Maart 1932 bevatte het „Schoolblad", orgaan
van het Ned. Onderwijzers-Genootschap, van
een voorstander van Openbaar Onderwiis
de uitspraak: „De hoofdoorzaak der kosten
stijging kort vóór en na 1920 moet gezocht
worden bij het Openbaar Onderwijs der ste
den. Onweersprekelijk staat vast, dat niet
„de luxe der gewetensvrijheid" (Bijz. Scho
len), maar wel de luxe der Bondsficties de
hoofdoorzaak is der ondragelijke kostenver
meerdering zonder onderwijsverbetering"
In zijn prae-advies over de bezuiniging bij
het Lager Onderwijs schreef de Inspecteur
A Fcberwee: „Voor het Openbaar On
derwijs heeft men maar raak gebouwd in
onze groote steden. Overal waar nieuwe
wijken groeiden, werden scholen neergezet:
drie, vier tegelijk soms, om de kinderen
toch maar te lokken. Die opzet is mislukt
De kinderen zijn niet gekomen. Zij hebben
het Openbaar Onderwijs den rug toege
draaid".
Ten bewijze van deze conclusie, deden
de officeele gegevens zien, dat in Amster
dam het aantal O. S. in 15 jaar tijds (1914
—1929) van 189 klom tot 381, terwijl het
aantal leerlingen gelijk bleef. In Rotterdam
steeg in dien tijd het aantal O. S. van 158
tot 319, terwijl het aantal leerlingen met
6000 dóólde. In Den Haag kwamen voor
1000 leerlingen minder 73 O. S. meer, en in
Utrecht voor 500 leerlingen minder 14 O.S.
meer.
(Spotte het soc.-dem. dagblad „Voor
waarts" vorig jaar niet met de Bijz. Scho
len: „hecht als een kaartenhuis", en praal
de het blad niet met de Openbare School
als „sterk en stevig"?!).
In 1931 latere georevens, die officieel
en secuur zijn, bezitten we nog niet, had
het Bijz. Onderwijs gemiddeld per School
159 leerlingen. Het tofaai aantal leerlingen
bij het Openbaar Onderwijs in heel ons
land bedroeg toen 441.150. Naar den maat
staf van 159 leerlingen per School gere
kend, zouden er (441150 gedeeld door 159)
dus 2775 Op. Scholen kunnen zijn. Doch
er waren er 3284. Dat is ruim 500 meer dan
de rekening. Natuurlijk vanwege de talrij
ke „dwergschooltjes" bij het Openbaar On
derwijs.
Zelfs op hel platteland leert men dat
„maar raak bouwen" van Openbare Scholen.
Het Gemeentebestuur van Maartensdijk (U.)
liet vorig jaar een tweede Openbare School
bouwen, ditmaal voor het Tuindorp. In een
brief aan zijn gemeentenaren schreef de
Burgemeester: „Het was zeer teleurstellend
dat bij de inschrijving van leerlingen slechts
een vijftal (niet 50, maar 5) zich heeft ge
meld", en d-at nog wel terwijl het gebouw
„naar ik durf zeggen, voldoet aan de hoog
ste eischen, die men aan een moderne
school stellen mag"! „Die mooie O. School"!
Burgemeester C. van der Voort van
Zijp belegde een propaganda-vergadering
waar hij-zelf als spreker zou optreden. Hel
soc.-dem. dagblad „Het Volk" beval bezoek
aan de vergadering aan. En dan te weten,
dat voor de stichting van een School i.iet
den Bijbel en van een Roomsch-Kath.
School, waan oor de bij de Wet geêischte
handteekeningen van de ouders aanwezig
waren, het Gemeentebestuur van Maartens
dijk zijn medewerking weigerde!
Zóó wordt er, met handenvol, geld wegge
gooid voor de Openbare School, die kwijnt
of op sterven na dood is. Bij de vanwege
de Regeering gedwongen opheffing van over
bodige Openbare Scholen noteerden we die
van Noorden (een School die door gezamen
lijk drie gemeenten in het leven we-d ge
houden?) met 11 leerlineen; Oldebroek en
Ooster-Nijkerk elk met. 8, en Nieuw-Vos
meer met 7 leerlingen! En wat zal er nog
meer aan den dag gokomen zijn, dat ons
onbekend is gebleven!
In Amsterdam namen tal van Openbare
Scholen geen nieuwe leerlingen meer op en
bestond de heele School uit één klas. lu
Rotterdam, zoo deelde de „Klasse-onderwij
zer" zelf aldaar in October mee. bestonden
toen 62 „defecte" Openb. Scholen (met een
incompleet aantal klassen). Het blad voeg
de er aan toe: „Deze 62 vormen een stevig
getuigenis voor het feit, dat in onze stad
er met ons Openbaar Onderwijs een en an
der niet in den haak is." Al bedoelt het
blad zeker er iets anders mee dan
opvatting is, we zeggen: Dat zal wel wdar
zijn!
In Augustus bleek uit de laatste officieels
Regeerings-gegevens, dat volgenp haar in
ons land waren 102 Openbare' eenmans-
scholen, d.w.z. 102 O.S., heelemaal door één
man „gedreven". (Bij het Bijz. Onderwijs
waren er zoo 3 Christelijke schooltjes en 2
Roomsch-Kath. schooltjes. Nog al eenig ver
schil!). Behalve die 102 Openbare eenmans-
schooltjes zijn er nog een onnoemelijk aan
tal O.S. zonder reden van bestaan en du?
overbodig. Volgens een mededeeling in „He'
Volk" zouden de Inspecteurs den Minister
bijna 600 O.S. als overbodig hebben aange-
Blijkens dezelfde gegevens kost een leer
ling van een O.S. aan de publieke kassen
gemiddeld f 128.60 en een van de Bijz. School
gemiddeld f 100.40. Burgemeester K. ter
Laan (soc.-dem.) erkende, dat in ons land
de leerlingenschaal (d.i. het aantal leerlin
gen per klas) nergens lager is dan in zijn
gemeente Zaandam. De onderwijskosten
stonden er dus op het hoogtepunt, en dat
terwijl de begrootingspositie tot op het
dieptepunt was gedaald. En wat de ge
meentekassen betreft, wordt in ons land per
leerling eener O.S. gemiddeld f 16.50 en per
leerling eener B.S. gemiddeld f 5.10 uitg
geven. Ten opzichte van de Bewaarscholen
zijn de cijfers resp. gemiddeld f 117.80 en
f 20.70.
Tg Voorburg werd door een tweetal Chr.
Scholen resp. f 2261 en f 2030, waarop z
rechtens aanspraak konden maken, door di.
Scholen niet verbruikt Elders stortte een
Schoolbestuur f 25.000 in de gemeentekas
terug voor te veel ontvangen exploitatie
kosten en een ander Schoolbestuur (met 12
Scholen) zelfs f 41.000. En van Amsterdam
hebben wij indertijd evenzeer groote cijfers,
die ons thans ontschoten zijn, gepubliceerd
Als de rollen eens werden omgekeerd en bij
de vaststelling der exploitatie-kosten als
maatstaf werd genomen, wat de Bijz. Scho
len gebruiken, dan zou voor de groote ste
den door-elkaar-gerekend een millioen be
zuinigd worden.
Ja, de Bijzondere School blijft de goed
koopste en de beste in 't gebruik!
Minister Marchant is na zijn optreden
met verschillende bezuinigingsmaatregelen
deels door zijn ambtsvoorganger M r
Terpstra voorbereid, voor Parlement en
Nederlandsche Volk verschenen. We noe
men: handhaving van den bepaalden mini
mum-leeftijd voor toelating van leerlingen
tot de scholen; geen vorming van parallel
klassen aan M.O. en V.H.O.-inrichlingen
zonder 's Ministers verlof; stopzetting van
scholenbouw gedurende 2y2 jaar; begrenzing
der exploitatiekosten; vervroegde invoering
van de verhoogde leerlingenschaal; concen
tratie van scholen; korting der salarissen
van onderwijzers en leeraren met 10 net.;
opheffing van vervolgonderwijs in noodlij
dende gemeenten.
Daar zijn pijnlijke, zeer pijnlijke maat
regelen bij. Mr. Marchant sprak van
„biltere noodzaak". En na zijn verdediging
heeft de Staten-Generaal, voorzoover
hij deze noodig had, den Minister de noodige
goedkeuring en machtiging verleend.
Wat de invoering van de verhoogde leer
lmgenschaal met 1 Jan. 1934 aangaat, daar
door komen over het volle jaar 2396 onder-
wijzere bij het L.O. en 129 bij het U.L.O.
minder voor rekening van het Rijk, .i
naar begrooting een besparing van f5.17.")0
oplevert. In Amsterdam wordt, als bij het
L.O. het aantal leerlingen per klas van 30
op 32 en bij het U.L.O. van 20 op 22 komt,
bijna 5 ton bezuinigd!
In den loop van het vorige jaar konden,
ee door verhooging van de leerlingen
schaal, in tal van Gemeenten Openbare
Scholen worden opgeheven. Indien onze
aanteekeninen juist zijn. werden er te Am
sterdam 36, te Rotterdam 18 en te Den Haag
10 gesloten. En er volgen nog meer dien
weg. Op 20 Juli zond Minister Marcha n
aan 200 burgemeesters een circulaire inzake
opheffing in hun gemeenten van bestaande
kleine Openbare Scholen. Hij verzocht „te
bevorderen dat zoodanige opheffing van
gemeentewege geschiedt, omdat anders de
noodzaak daarvan door Ged. Staten of de
Kroon zal worden overwogen''. De aan
schrijving netrof niet het getal van 600 O.S..
door de Inspecteurs als „overbodig" aan
gewezen, doch 235 O.S., waarvan alleen ip
de provincies Groningen 41, Noord-Holland
50 en Friesland 58.
De sluiting van de „dwergschooltjes" be
teekent niet alleen besparing van groote
kapitalen, maar houdt voorts verbetering
van het onderwijs in. Vroeger jaren, toen
de „frontmakers" van de O.S. enkele zeei
kleine Bi;z. Scholen ontdekten, spraken zc
van „snertschooltjes" en „paedagogische
jammergestalten". Thans worden door de
Vereen. „Volksonderwijs" in een circulaire
de op te heffen kleine Openbare schooltjes
betiteld als „cultureel middelpunt" of „be
schavingscentrum"! 't Lijken wel blanke
nederzettingen in de donkere rimboe! Minis
ter Marchant verdedigde reeds in Maart
als Haagsch Wethouder de opheffing van
7 kleine Scholen „om economische redenen"
niet alleen, maar ook om „daardoor de
noodzakelijke rust en stabiliteit in het on
derwijs het snelst te kunnen bereiken". En
in September te Jubbega verklaarde hij als
Minister: „Voor mij is die School de beste,
waar leven is en dooretrooming, wanr vol
bezette klassen zijn en voor elke klasse een
leerkracht, die er zich geheel aan geven
kan. Vroeger werd dit algemeen als he:
ideaal beschouwd". Alzoo: „goed èn goed
koop!"
Het is zeker te betreuren, dat door deze
maatregelen zooveel onderwijzers op wacht
geld kwamen en komen. De organisaties bij
het Chr. Onderwijs trachtten allerlei mid
delen en wegen te zoeken, om vooral de
jonge werklooze onderwijzers op een of
andere wijze (weer) voor de klas te bren
gen. Bij het Openbaar Onderwijs verneemt
daar weinig of niets van. In de onder
wijzersorganisaties aldaar schijnen meer de
egoïstische belangen gewicht in de schaal
te leggen. Denk aan de gehuwde onder
wijzeressen. In Rotterdam pleitte daarvoor
de Op. Onderwi'zer B. Valk (soc.-dem.)
en schreef als zijn meening, „dat het beter
is, waar ontslagen onafwendbaar zijn, hen
te ontslaan die dubbel hebben, en hen aan
broodje te helpen, die niets hebben oi
met niets op de keien komen". Zeer juist.
Maar collega P. C. den Ouden (comm.)
antwoordde in de „Klasse-onderwijzer" dal
de gehuwde onderwijzeres gewoonlijk in d'
school bleef „om mede door haar salaris te
komen tot cog maar een eenigerraate be
hoorlijk gezinsinkomen". Dat „eeniger-
mate" werd door Valk toegelicht met een
geval van f 6000! De affl. Rotterdam van
den B.N.O. stemde evenwel een voorstei-
V a 1 k met 175 tegen 22 stemmen af! En
het 60ste Congres van den B.N.O. verklaar
de „onder daverend enthousiasme" zich te
gen ontslag van de gehuwde onderwijzeres.
Of de socialistische onderwijzers ook vee'
meegevoel voor hun werklooze collega's heb
bent De Rand van Rotterdam heeft nu geluk
kig in tegenovergestelden zin een besluit geno
men. B. en W. van Amsterdam stellen even
eens ontslag voor. En na een voorstel van
het Tweede-Kamerlid A. Zij ls tra (anti
verzekerde Minister Marchant zelf
met een wetsvoorstel in dien geest te zul
len komen.
Reeds eerder genomen en aangekondigde
bezumigincsmaatregelen van den Mirvstei
en van sommige Gemeentebesturen ontmoet
ten allerlei verzet van agressieve ouder
enderwijzersorganisnties propagandisten ven
«.Volksonderwijs", Kamerleden en de roode
pers.
Toen in het begin des jaare twee Openb.
onderwijzers in Indië om de bezuiniging in
een nachtelijke redevoering dreigden te
„saboteeren zóó dat alleen de Regeering et
onder lijdt" en opruiende taal spraken,
werden zij gevangen genomen. Op een pro
testvergadering te Rotterdam dreigde toea
de B.N.O.-woord voerder S. N. Posthumus:
„De organisatie van die opstandige school
meesters zou men zoo graag aan bande-i
leggen. Laat de Regeering voorzichtig zijn.
Met al haar maatregelen bereikt ze slechts,
dat het aantal dergenen, wier hart ei>:i
hooger aantal toeren maakt bij het zingen
van de Internationale dan bij het aanhoo-
ren van het Wilhelmus, steeds grnotec
wordt". De „Klasse-onderwijzer" (B.N.O. te
Rotterdam) schreef een paar weken later
al van „de vuisten gebald, de tanden gewa
pend". De stemming is er later nog slechter
op geworden. Maar gelukkig kan de koorts-
temperatuur soms ook spoedig dalen. Hetzelf
de blad kondigt thans voor de collega's „ecu
Dracht van een kaharet-avond" aan: „van,
8 tot 2 uur genieten van een puik program-
na, dansen, tal van aardige attractLs enz."
Vooral de opheffing van de Openbare
.dwergschooltjes" heeft veel verzet ontmoet.
De Vereeniging „Volksonderwijs", ont
stemd dat men midden in de vacantie >n
„afweer" moest organiseeren om te „zorgen
voor terugkeer der bezinning", verzond niet
minder dan 66 adressen „tot behouj van de
O.S." en op haar algemeene vergadering
sprak de vice-voorzitter N. Kropveld:
Ons verzet mag en moet zoo krachtig mo
gelijk zijn. De Voorzitter, R. van Gaas
beek, Inspecteur bij het L.O., die eerst do
erzet-actie in het openbaar in woord en
geschrift leidde denk aan zijn: „Wij zijn
paraaf'-circulaire! kreeg van den Minis
ter te verstaan, dat hij moest ophouden
met stoken: „Een ambtenaar is niet vrij".
Toen is hij uit het Hoofdbestuur van „Volks
onderwijs" getreden. Na mededeeling hiei*
van door den bekenden Klaas de Vries,
is de alg.-vergadering op verzoek 30 secon
den stil geweest. Onze Min ster van Onder
wijs, die een Franschen naam draagt, hoeft
in de Tweede Kamer in zuiver Hollandsch
daarvan gezegd: „Apenkooi, onwaarachtig
aanstellerig gedoe, de man is toch niet
dood!" .Jatuurlijk werd een protest-motie
aangenomen. ,,een zakelijke, maar makke",
hoewel in de vergadering ook gesproken
werd over „de beulen van "ns onderwi's".
Het blad „Vooruit" (soc.-dem.) te Den
Haag schreef zelfs: „De moordenaar is
rechter" en vroeg: „Laten burgemeesters
zich als kruier gebruiken?'"
In de Kamer sprak David W ij n k o o p
(comm.) van een „schrikbewind" en Ds. C.
A. Lingbeek (Herv. Geref. Staatspartij)
noemde het „niet ridderlijk om een ster-
venden leeuw (de O. S.) nog een schop te
geven".
En Ds. G. W e s t m ij s e, de voorganger
van de Vrijzinnig Hervormden te Rotterdam,
heeft in een volksvergadering aldaar ten
aanzien van den Minister van Onderwijs
de vraag durven stellen: „Zou 't dan toch
waar zijn, dat de politiek de karakters ver
laagt? Er bestaat een Genootschap voor
Zedelijke VolkspoliLek. Misschien is er voor
dat Genootschap een taak"!
We besluiten met een tegenovergestelde
uitspraak van den liberalen „Prov. Groninger
Courant"-redacteur, zich „warme vooretan-
der der Op. School'" noemend, die schreef:
„Wij weten, dat Minister Marchant
steeds een kampioen van het O. O. is ge
weest en nochtans zullen wij hem niet het
verwijl maken van verloochening van zijn
politiek verleden. Waar ijzeren noodzaak
hecrecht. is iedere poging tot verzet uit den
booze. Hier houdt alle argumentatie, ieder
zich-laten-gaan op overwegingen van tra
ditie, sentiment of verstandelijk betoog op".
?n wie anders denken „hebben nog niets
van de teekenen des tijds verstaan".
Moeren deze beschouwingen van den libe
ralen collega uit Groningen meer ingang
"inden.
De leuze op Onderwijsgebied blijve, vooi>
al ook in onzen tijd: degelijk en doelmatig,
zonder geldvermoreing. of. zakelijk in de
taal van heden: „goed èn goedkoop!''
