onderzoek in
DINSDAG 24 OCTOBER 1933
Kerknieuws.
NED. HERV. KERK.
Beroepen: Te Watergraafsmeer (Amster
dam-Oost), G. J. Streeder te Leiderdorp.
Te Huisduïnen-Julianadorp, J. M. S. Baljon,
rust pred. te Voox-burg. Te Hoorn, J.
Bconstra te Gieten.
GEREF. KERKEN.
Beroepen: Te Groningen (vac.-H. van
de Elskamp), Mr. W. S. de Vries te Voor
burg. Te Rhenen, M. M. Horjus te Rijssen.
Aangenomen: Naar Noordwijk aan Zee,
I». Bouma te Dirkshorn.
Bedankt: Voor Naaldwijk, J. C. Hout
zagers te Voorschoten.
OUD-GEREF. GEMEENTEN
Beroepen: Te Utrecht, J. van 't Hoog,
thans oefenaar aldaar.
AFSCHEID, BEVESTIGING, INTREDE.
Men bericht ons:
Cand. J. G. Aalders, Hiïversum, doet
Zondag 19 Nov. a.s. intrede als pred. der
Geref. Kerk te Leimuiden. Bevestiger: zijn
vader, Prof. Dr. G. Ch. Aalders te Hilversum.
Ds. J. Bakker preekte voor de Ned.
Herv. Gem. te Blciswijk (stampvolle Kerk)
afscheid met Ex. 14 15b en wel het bevel
Gods 1. gezien in menschel ijk licht, en 2. vol
bracht in Goddelijke kracht. Hij richtte zica
tot den Burgemeester, beide Schoolhoofden,
Kerkvoogden enz. en werd toegesproken door
Ds. J. Bus, vap Bergschenhoek, consulent, die
Ps. 119 17 liet zingen, en oud. K. Verheul,
namens den Kerkeraad, die Ps. 121 4 liet
zingen. Zeer velen namen met een handdruK
afscheid.
Dr. P. Blaauw preekte Zondag voor
de Ned. Herv. Gem. te Eerbeek afscheid. De
Commissaris der Koningin, B. en W. en ande
ren woonden den dienst bij. Ds... W. C. Mense
(Loenen) sprak hem toe en dankte hem vooi
zijn ijver tot stichting der nieuwe kerk. Ook
anderen voerden het woord.
Ds. Chr. Eerhard preekt, om te ver
trekken naar Hillegom, Zondag 12 Nov. a.s.
afscheid van de Ned. Herv. Gem. te Workum.
Ds. S. vanderWal, emeritaat bekomen
na 41 dienstjaren, nam van de Geref. Kerk
van Minnertsga afscheid met 1 Thess. 5 23,
24. Toespraken volgden van: oud. S. O. de
Groot, Dr. J. Schelhaas (Tzummarum), Ds. D.
Hoornstra (St. Jac. Parochie), Ds. J. Offers
(Berlikuvn) en Ds. F. Wiersma (Oosterbie-
rum). Toegezongen Ps. 121 4.
Ds. A. BIKKER.
Naar wij vernemen, hoopt Ds. A. Bikker,
van Mamasa (Celebes), miss. pred. der Chr.
Geref. Kerk, die met de „Marnix van St. Alde-
gonde" voor verlof uit Indië kwam, Woensdag
morgen half 9 te Utrecht (C.S.) te arriveeren.
Hy zal daar door Zendingsdeputaten, leden der
Gemeente te Utrecht en familie verwelkomd
worden. Denkelijk gaan Ds. en mevr. Bikker
zich te Noordeloos vestigen.
JUBILEA
Ds K. K. Traoat, prediilkant der
Geref onm. Kerk
te Naaldwijk
herinnerde Zon-
dagvm aan zij"
40-jariig ambts
werk, waarbij God
hem de volle maat
schonk om te mo-
g?n arbeiden. Oud
Valstar wenschtc
lvem naimens Ker
keraad en Gem
geluk en deed
hem Ps. 121 4 toe
zingen Hij krijgl
1 Nov." a.6. emeri
taat en d-iend»
Naaldwijk 37 jaar
Ds. F. DüRRLEMAN.
Ds. F. Dürrlcman, directeur van „La Cause"
te Parijs, die pas ons land bezocht, houdt a.s.
Donderdag van 12-12.80 uur voor de Radio
Paris een toespraak over: Nederland en Wil
lem den Zwijger.
VOOR EMERITI.
De Part. Synode der Geref. Kerken van
F r i e s 1 a n d-N oord zal a.s. Woensdag te
Leeuwarden in buitengewone vergadering
bijeenkomen ter behandeling van de zaken in
betrekicing tot Art. 13 K.O.
HERDENKING.
Te Aljcraaar herdenkt de Doopsgezinde
Gemeente a.s. Zondag haar 400-jarig bestaan.
Het kerkgebouw is van 1617. Een zangkoor
zal een lied van Hans de Ries, een der aller
eerste predikanten, zingen.
Te Eindhoven hoopt de Geref. Kerk
Woensdag 1 Nov. as., 's middags te 3 uur
(sprekers Dr. K. Sietsma en Ds. A. J. Fanoy)
en te 7% uur (spr. Prof. Dr. T. Hoekstra,
Ds. H. L. Both, Ds. J. W. Esselink en enkele
oudere broeders) te herdenken, dat zij 25 jaar
geleden werd geïnstitueerd. Klein begonnen,
vergaderend in een woonkamer, ontstond na
normalen groei de „trek naar Eindhoven" en
kwamen er honderdtallen leden bij. In '24 werd
gesticht de kerk in het Villapark en in '29 de
tweede kerk. In '30 kwam de tweede predi
kant. Thans telt de Kerk 2500 zielen. Een
gedenkboekje (f 0.60), geschreven door ver
schillende predikanten en Prof. Hoekstra, can
bij den scriba P. Dekker (Marconilaan 48)
besteld worden.
Te O m ra e n herdenkt de Ned. Herv.
Gemeente in 1934 haar 100-jarig bestaan. Een
Commissie bracht f 1000 byeen voor een ge
schenk aan de Kerkvoogdij. Er komt ook een
jubileumboekje.
VERKIEZINGEN.
Naar aanleiding van het bericht omtrent de
Herv. kerkelijke toestanden in het Zuider
zeegebied, kunnen wij thans mededeelen,
ciat het class, bestuur van Hoorn besloten
heeft de Kerkeraadsverkiezingen enz. te doen
houden op 8 November a.s.
ACHTERUITGANG
Te Amsterdam heeft de Kerkeraad
der Ned. Hen'. Gemeente een voorstel tot in
stelling van een onderzoek-commissie naar
den achteruitgang der Gemeente afgewezen
en zich uitgesproken voor een lezing over
deze zaak in een buitengewone vergadering.
Schoolnieuws.
GEM. UNIVERSITEIT TE AMSTERDAM
Dr A. A. V e r d e n i u s, benoemd ha->g-
Jeeraar in de Ncd. Taal en Letterkunde
hoopt Maandagmiddag 30 October a.e. zijn
ambt met een rede te aanvaarden.
RIJKSUNIVERSITEIT TE UTRECHT
Er is een stichting gevormd en bevoegd
verklaard tot vestiging van een bijzondere
leerstoel in de Italiaansche taal en letter
kunde.,
ONDERWIJZERSBENOEMINGEN
Zandvoort (Wliirh.eah.ool voor U.L.O..
OPENBAAR EN BIJZONDER
De Raad van State epralc, n. a. v. een be
paald geval van opheffing eener Openb
School, de vrees uit van „een minder bil
lijke tegenstelling met de scholen van het
bijzonder onderwijs, welke onder gelijke
omstandigheden niet aan gevaar van op
heffing zijn blootgesteld". De Miniver van
Onderwijs heeft er op gewezen, dat de fi-
nanoieele gelijkstelling niet inhoudt even
wicht tussohen de aantallen Op. en Bijz.
Scholen Vorig jaar waren er met mindir
dan 24 leeml. 110 Op. Scholen en geen Bij
zondere. De omstandigheden zijn du6 niet
geil ijk.
DE ONDERWIJZERS
EN DE SALARISKORTINGEN
Men schrijft ons:
De Afdeeling Rotterdam van de Vereen,
van Chr. onderwijzers en onderwijzeressen
in Nederland en Overzeesche gewesten be
sprak in haar vergadering van 21 Oct. j.l.
na een inleiding door een harer leden de
voorgestelde nieuwe kortingen op de sala-
Het gevoelen der afdeeling wordt door 't
bestuur als volgt kort weergegeven:
1. Bij nauwkeurige berekening blijkt dat
deze, met 1 Jan. a.s. in te voeren maatrege
len, de kortingen op de onderwijzerssalaris-
sen opvoeren tot gemiddeld 40 pet. (véértig
procent).
Tengevolge daarvan zal bijv. een 20-jarig
onderwijzer in een gemeente le klas ont
vangen f 18.87 per week, ten plattelande
f 17.39. Een 21-jarige hoofdakte-bezitter per
weelc respect, f 22.01 en f 20.85.
Een 32-jarig ongehuwd onderwijzer met
hoofdakte ontvangt in een le klasse ge
meente dan f 34.92 per week, ten platte
lande f 32.17. Is hij gehuwd dan worden
dezbedragen resp f 39.71 en f 36.62 per
Een ongehuwde met hoofdakte, 43 jaar,
ontvangt in de stad f 42.85, ten plattelande
f 39.47 per week, een 43-jarige gehuwde met
hoofdakte resp. f 48.86 en f 44.84; heeft hij
twpp kinderen dan wordt het in de stad
f 52.55, daarbuiten f 48.24.
Hoe groot de kortingen zijn blijkt bijv.
uit deze vergelijking: op 31 Dec. 1921 ont
ving een 21-jarige, ongehuwd, met hoofd
akte f 1900 per jaar, thans f 1176,16, verschil
f 723.84 3S.09 pet. Een 36-jarige, ongeli.,
met hoofdakte in 1921 f 3100, thans f 1952.80,
verschil f 1147.20 37 pet. Een ongehuwd
onderwijzer, die in 1921 de hoofdakte bezat,
kreeg f 1900 in handen, maar nu, na 13
jaren lang het onderwijs te hebben gediend,
krijgt hij in 1934, na steeds maar periodie
ke verhoogingen te hebben geïncasseerd,
slechts f 1884.45.
Een schoolhoofd dat in 1920 44 jaren oud
was en toen f 4300 verdiende, zal nu na 13
jaren slechts ontvangen f 2956.
2. De korting voor ongehuwden bedroeg
reeds 3 pet., maar zal vanaf 1 Jan. a.s. bo
vendien vanaf de 25-jarige leeftijd tot
de 32-jarige elk jaar 1 pet. stijgen, dus tot
een maximum van 10 pet
Door deze maatregel zal de ongehuwde
boven 32 jaar op 1 Jan. plotseling door een
korting van 5 pet. 7 pet 12 pet. boven
de reeds bestaande kortingen getroffen
worden.
Hoewel het principe aanvaardende dat
de salarissen van de ongehuwden minder
zijn dan die der gehuwden, oordeelt de
Afdeeling toch deze wijze om een korting
in te voeren zeer ontactisch en onbillijk.
Bovendien wijst de afdeeling verschillen
de technische bezwaren bij de toepassing
dezer korting aan.
Overwogen zou kunnen worden of een
algemeen toe te passen vrijgezellen-belas
ting geen billijker verhoudingen zou schep
pen.
3. Zijn deze kortingen nog redelijk te
noemen? De afdeeling acht de grens in
vele gevallen reeds nu bereikt en acht de
komende kortingen te ver gaan. Dat wij
een vaste positie hebben, en dat wij een
tijdlang wachtgeld kunnen genieten, is
maar zeer betrekkelijk juist en neemt niet
weg, dat wij in het huidig maatschappelijk
systeem toch een behoorlijk loon moeten
hebben om van te leven.
Ook de onderwijzers moeten mee betalen
in de crisismaatregelen door de verhoogde
prijzen der levensbehoeften tengevolge der
regeeringsmaatregelen door de onrustba
rend stijgende belastingen, terwijl huishu
ren en pension-prijzen weinig of niet zijn.
verminderd en dc studieboeken en cursus
gelden voor verdere studie duur zijn ge
bleven
In verband met de levensstandaard kan
ernstig worden betwijfeld of een korting
tot pl.m. 40 pet nog gerechtvaardigd mag
heeten.
De onderwijzer wil zijn aandeel in de
crisis bereidwillig dragen, als hij maar
goed overtuigd is dat het niet anders kan,
dat het moet
Zijn alle andere maatregelen reeds toe
gepast? Is bijv. op het Hooger Onderwijs',
dat schreeuwend duur is, reeds in een der
gelijke mate bezuinigd? Hebben de hooge
regeeringspersonen het voorbeeld gegeven
door een korting van 40 pet. op zichzelf toe
te passen? Passen de leden der Tweede
Kamer deze en de ongehuwdenkorting ook
toe? Wordt er ernst gemaakt met de ophef
fing der cumulatie? Enz.
Al wea.t de afdeeling, dat ook, wanneer
op dit alles bevestigend geantwoord Kon
worden, daarmee nog de 16 millioen niet
gehaald is, die onze kortingen moeten op
brengen, tóch zou eerst dan het rechtsge
voel der ambtenaren bevredigd zijn,
OPHEFFING VAN OPENBARE SCHOLEN
Te Du ss en besloot de Raad met 7—i
stemmen tegen het bevel van Ged. Staten
tot. opheffing van de Op. School Wijk A bij
de Kroon in beroep te gaan.
Te Zwyndrecht stellen B. en W. den
Raad voor een der drie openbare lagere
scholen op te heffen.
De Vereeniging tot bevordering van het Chr.
onderwijs aan achterlijke en zenuwzwakke
kinderen kwam te Utrecht in algemeene ver
gadering bijeen onder leiding van den voor
zitter, de heer J. de Graaff van Rotterdam.
By de behandeling der ingekomen stukken
werd het bestuursvoorstel om de Stichting
voor Buitengewoon Onderwys ook dit jaar met
f 15 te steunen, aangenomen.
De heer de Graaff hield daarna een
lezing over „De theorie van het kinderspel"
aan de hand van de volgende stellingen:
1. Daar de Schrift ons niets aangaande de
theorie van het spel openbaart, moeten wy
trachten, deze op te bouwen door waarneming
en nadenken.
2. Van de zijde van het kind bezien, schijnt
ons de krachtoverschottheorie van Spencer
de meest aannemelijke. We moeten echter dit
krachtoverschot op geestelijk als op lichame
lijk gebitd aannemen.
3. Van de zijde van den Schepper bezien,
kunnen we de oefeningstheorie van Groos
aanvaarden.
4. Als er, wat moeilijk te bewijzen is,
eenige waarheid ligt in de atavistische
theorie van Stanley Hall, betreft dit alleen
de volgorde van de spelen en het katharsis-
moment.
5. De ontspanningstheorie is in strijd met
de ervaring. De afwisselingstheorie grondt
zich op wat iets bijkomstigs kan zyn, niet
alleen in 't spel, maar ook in iederen arbeid.
6. Door het aanvaarden van de theoriën
van Spencer en Groos blijven we in overeen
stemming met waarheden, ons in de Schrift
geopenbaard cn met de ervaring en kunnen
de meeste verschijnselen bevredigend worden
verklaard. Vragen we waarom, dan komen we
op Spencer's theorie. De vraag waartoe, leidt
ons via den Schepper tot Groos' theorie.
De bespreking op dit referaat zal plaats
hebben op de a.s. voorjaarsvergadering.
Des middags werd een bezoek gebracht aan
de Werkplaatsgemeenscliap te Bilthoven.
EXAMENS
PROMOTIES
RIJKSUNIVERSITEIT TE UTRECHT. Ge
promoveerd Is tot Doctor ln de Wis- en Nat
kunde de heer P. J. D-enekamp, sohelk. in?.,
sreb. to Delft, op proefschrift: „Dielectrlsohe
metingen aan ol en Gel".
ACADEMISCHE EXAMENS
GEM. UNIVERSITEIT TE AMSTERDAM.
Ges!.: Godgeleerdheid: prcp.ex. de heer P E
Apothekersassistent, de dames J B Druljff to
Amsterdam, T C Dijksman te Rotterdam en
HM Roozekrans te Haarlem.
RIJKSUNIVERSITEIT TE UTRECHT. Ge^.
Wis- en Natuurkunde F: cand.ex., de heeren
de Bruljn en D Vermaas (met lof): ld. L.
cand.ex., de heïien M J Mauesen en R P E E M
Beljaars.
Apothekersassistent, de heer J F Rutgers t<
Utrecht en de dames W R M Hanssen te MMlfn-
gen. G A Buys Ballot te Vleuten en J Th Bol«
EXAMENS-WISKUNDE
DEN HAAG, 23 Oct. M.O. Akte KI. Ge5x. 2.
Eesl. belde cand., nl. de heeren A Kramer te
en Haag en mej. L, A Kuiper te Heerlen.
D H Sohuitmal
Rilland-Bath. K Ree
EXAMENS-LICHAAMSOEFENING
HILVERSUM. 23 Oct. Sportleidster. GetJx.
esl. 3 cand., nl de dames M C de Jong en M
an Zoest. belden te Amsterdam: en I J Kr
Kunst en Letteren.
DR HEIN BOEKEN f
Vorige week overleed de dichter Dr. Hen
drik Jan Bceken op 71-jarige leeftijd.
Boeken werd geboren 2 December 1861 te
Amsterdam. Toen hij 16 was, werd hij stu
dent. In 1884 maakte hij op de Universiteit
van Amsterdam kennis met Willem Kloos en
behoorde ook tot de „club", waarvan Kloos,
Verwey, Van Looy, Veth, Witsen enz. lid
waren.
In de -derde jaargang van De Nieuwe
Gids publiceerde Boeken voor het eerst. In
die tijd bezocht hij Parijs, Italië, Egypte en
Londen.
Eerst in 1899 promoveerde Boeken tot doc
tor in de klassieke letteren op een disser
tatie over Apulejus.
Na zijn promotie tróuwde de dichter, ver
bleef nog drie jaar in de hoofdstad en woon
de sindsdien steeds in Hilversum, waar hij
klassieke lPtteren doceerde.
Dr. Boeken's eerste bundel Gnden en Men-
schen zap; het licht in 1896. Twee jaar later
volgde de geschiedenis van Floris en Blanche
floer in Spenceriaansche verzen, een oor
spronkelijk gedicht naar het oude volksver-
haal.
In 1902 kwam Aan mijn Vrouw, een bun
del sonnetten, en het dramatisch werk
Helena in rijmlooze zesvoeters in twee dee-
len: Helena in Sparta en Helena in Troyen.
Het was Boeken's bedoeling er nog een derde
afdeeling aan toe te voegen: De Krijgsge
vangenen, maar het is hem niet gelukt, deze
opzet uit te .oeren.
Van Boeken liggen vele verzen verspreid
in allerlei tijdschriften. De opsomming van
zijn productie zou al te onvolledig zijn in
dien geen vermelding vonden zijn verta
ling van Dante's Divina Comedia en zijn
levensschetsen in de reeks Mannen en Vrou
wen van Beteekenis.
Hein Boeken behoort niet tot de meest
populaire dichters uit de generatie van
Tachtig. Het kan niet liggen aan zijn klas
sieke scholing en voorliefde tot de Griek-
sohe mythologie en cultuur. Bij Boutens is
deze ook ruimschoots aanwezig en hij wordt
tooh in breede kringen, althans ten deele,
gewaardeerd en gelezen.
Boeken publiceerde vrij onregelmatig, zijn
Radio Nieuws.
WOENSDAG 25 OCTOBER
Hulz-n 1875 M.) N C.R V S 00 grhrlftlezlr
Morg«nconcert 10.30 Morgendienst do<
BA mI. 11.00 Piar
:ert 2.00 ÜI
3.00 Spr. Mej. A. C. M. Schill, i
Ds. J. L. v. d. Wolf. I
Chr. Persbur. 7.30 Spr. dhr. Fedde Schui
te Amsterdam 8.— Concert Chr. Orat. Ver.
te Amsterdam plm 3.15 Vaz Dias 10.15
Gramofoon
lllversum (296 M.) VARA 8.01 Gramo
foon 10 15 Concert 12.01 Orkest 2.00
Orkest 3.00 Voor de kinderen 5.45 Or
kest 6.17 Zang 6.30 Orkest 7.20 Or
kest 8.05 Vaz Dlas 8.15 Orkest 8.35
Zing 8.50 Orkest 9.30 Concert 9.45
Orgel 10.— Concert 10.15 Orkest 10.45
Orgel 11.— Grjimofoon
V.P.R.Q, 10.00 Morgenwdding.
och) (337.8 M.) 12.20 Concert
iramofoon 8.20 Orkest
ia ven try (1564.4 M.) 12 20 Orgel 1.05
Orkest 1.50 Gramofoon 8.20 Piano
3.35 Orkest 6.50 Coueert 8.35 Concert 4
Koor 9.06 Koor 9.40 Com
r g (472.4
- S.20 Orkei
Orkest 0.20 Concert
mofoon 9.05 Concert
beste jaren waren 1907 en 1910. Een auteur,
die jaren achtereen niets op de markt
brengt wordt vergeten.
En dan het karakter van zijn poëzie.
Zelf zei hij er eens van gnede als verkla
ring voor de impopulariteit van zijn work:
„Voor mij is een sonnet veeleer een groot
en wijd gebouw of ook wel een symphonic
van welke alleen -Ie groote lijnen worden
aangegeven. Wil de lezer zulk een gebouw
of symphonic voor zichzelf reconstrueeren,
dan wordt er van hom zelf heel wat ge-
eischt.
Hier een enkel sonnet, door Prof. Prinsen,
waardig gekeurd opgenomen te worden ia
Dichters van dezen Tijd; maar dat tevens
doet zien hoe ver Boeken als dichter achter
bleef bij de groote Tachtigers.
WOORDJES MIJN....
O woordjes mijn, wat moet 'k u dankibaafl
zijn!
Waar zijt gij toch, waar komt gij toch van-
daan?
Gij kunt altijd mijn heerlijkheid verstaan,
Veel beter dan ik denken kan in mijn
Klein geest jen: kom, laat ik u bidden aan,
Want telkens als ik bidden durf: verschijn,
Komt gij rondom me als vlinderkens zoo
rein,
En licht en wit. zóó komt gij rond mij aan.
En zóó cok nu, nu ik murmlend roep. j
Komt .gij rondom mij fladderend zoo zoet,
Mijn lippe' en wangen streelend, lichte troep,
Als werdt gij altijd uit mijn hand gevoed,
XLIII
Iets over het cultuurleven (1)
!(H.D.) De bescheiden titel van dit hoofdstuk zegt. reeds, d-at
hier slechts een enkele greep kan worden gedaan uit wat men
noemt het cultuurleven, waarbij wij dan speciaal denken aan de
naar buiten gekeerde zijde. Nu, nadat het bewind der nationaal-
socialisten zich negen maanden heeft gehandhaafd, en de wereld
zich went aan de gedachte, dat de groote meerderheid van het
Duitsche volk de voortzetting ervan wenscht, kan het geheel
wat beter worden overzien.
Ongetwijfeld ontwikkelt zich in Duitschland op cultureel ge
bied een toestand, welke ver afwijkt van wat men aantreft in dc
zoogenaamde democratische landen, ofschoon deze onder elkaar
toch ook nog weer groote nuanceering vertoonen. Het gaat niet
op, Frankrijk, waar de godsdienst geen diepte meer vertoont cn
in het volksleven weinig spoor nal&at, te vergelijken met Enge
land, waar dit wel het geval is. Zonder het ingrijpen van een
sterk centraal gezag, schudt het Engelsche volk tot op dit
oogenblik vrij gemakkelijk cultureele uitwassen van zich af, al
gelijkt het er soms wel eens wat op, alsof dit volk zoo nu en
dan reeds wat vrijmoedig begint te spelen met gedux-fde dingen,
om even later zich toch weer stevig vast te grijpen aan de
beproefde zeden van eeuwen her.
En hier heoft men, dunkt mij, juist het groote verschil met
Duitschland. Het Duitsche volk had wellicht wel de innerlijke
sterkte om het min oirbare ver weg te slingeren, maar het
ontbrak aan de wekstem, welke dit ingesluimerde leven tot den
voortdurenden kamp opriep tegen de steeds dieper invretende
verwordingsverschijnselen. Allerlei geestelijke parasieten, die
den klassenstrijd predikten en verscheuring der bestaande ban
den, of wel anderen, die dc reinheid des levens bedreigden,
hadden zich vast gehecht aan het volk, en den gezonden bloeds
omloop verstoord. De reactie, hierop uitgcloopen, dat naast vele
in ons oog goede wijzigingen, de persvrijheid in haar volkomen
tegendeel is omgeslagen, valt zóó uitnemend te begrijpen. Het
nationaal-socialisme heeft aangevoeld, wat sluimerde in dc beste
kringen van het volksleven, en heeft aan veel onkruid het leven
benomen, maar ook, naar het ons voorkomt, goede planten in
een verkeerde richting geleid en van de zon afgewend.
Het was vooral het zoogenaamde cultuur-bolsjewisme, waar
tegen de strijd van het nieuwe, ontwaakte Duitschland ging.
Zelfs dc oppervlakkige kenner van Duitsche toestanden weet,
■wat er met dit cultuur-bolsjewisme bedoeld wordt. Het betee-
kent, dat een groot deel van het Duitsche volk op geestelijk en
zedelijk gebied van zijn ankers was losgeslagen, en steeds verder
wegdreef van goddelijke wet en menschelijke moraal.
Dit is zeer merkwaardig, waar overigens op staatkundig
gebied de Duitscher weinig vrijheid gewend was. De vorsten
hebben altijd voor hem gedacht, en hij vond het goed. Het
parlementarisme, hetwelk Bismarck toestond, had weinig meer
dan den naam gemeen met wat het volk zich aan rechten toc-
l.edeeld zag in de westersche landen. Maar op cultureel
en maatschappelijk gebied was het anders.
Hier heerschte vrijwel een ongebonden vrijheid. De Duitsche
wetenschap, zwaarwichtig in alles, daalde af tot in alle bereik
bare diepten, maar verloor juist daardoor de eigenlijke levens
diepte uit het oog. Op wijsgeerig, litterair, kunstzinnig,
hygiënisch Of welk ander gebied, overal groeiden de wilde loten
op, welke eigenlijk los stonden van den volks
geest. Steeds gewaagder stellingen werden uitgesproken,
steeds verder raakte men af van wat vroeger als moraliteit
gold. De botsingen tusschcn dit cultuur-bolsjewisme en de
völkische gedachte der nationalistische groepen waren onver
mijdelijk geworden.
Maar tegelijk hiermede heeft het Duitsche liberalisme, hetwelk
evenmin als het marxisme deze ongebonden vrijheid bestreden
heeft, eigen positie ondergraven. Er was waarschijnlijk van een
zoo snel gegroeide beweging der nationaal-socialisten geen
sprake geweest, wanneer de innerlijke kracht van het Duitsche
volk nog groot genoeg was geweest, om uit zichzelf deze uit
wassen over boord te werpen.
De uitstallingen van de boekwinkels en van de kiosken waren
door menschen, die op hun fatsoen gesteld waren, bijna niet
meer te beschouwen. Het is verblijdend, dat niet alleen van
onze zijde, welke men dan puriteinsch kan noemen, deze uit
spraak komt. In het Nieuwsblad van den Boek
handel schrijft de heer J. Terstceg, dat er inderdaad reden is
om de Duitsche zuiveringsplannen niet onvoorwaardelijk te ver-
oordeelen, waarop hij volgen laat:
„Als ook in Nederland schrijvers, uitgevers en boekverkoopers
in een beschouwelijke bui terugzien op wat er door hun toedoen
aan boeken is verschenen, die ons volk even goed had kunnen
missen of waaruit het maar stoutigheden heeft geleerd, dan
mogen zij best nog even schrikken bij de herinnering, dat onder
een pootig bewind zoo maar mir nichts dir nichts, een kunste
naar als Jakob Wassermann met al zijn levenswerk uit de
oirbare literatuur kan geschakeld worden, maar dan zullen zij
zich toch niet op de borst kunnen slaan met den uitroep, dat
het maken en verspreiden van al die boeken louter heeft bij
gedragen tot het verhoogen van de kracht en de zedelijkheid der
Nedcrlandscho natie."
De geestelijke ongebondenheid kwam vooral uit in de Schmutz-
und Schundlitteratuur. Vroeger kwam veel vieze lectuur uit
Parijs, de laatste jaren had Duitschland deze „taak"
overgenomen, en natuurlijk tegelijk gezocht naar een „weten-
schappelijken" ondergrond. Dit behoorde zoo bij de Aufklarung
(verlichting).
Mij werd overhandigd een lijst met vragen, in totaal 137,
rondgezonden door Dr. Magnus Hirschfeld, leider van het Insti
tuut voor Sexualvvissenschaft te Berlijn. Iets zoo gruwelijks is
mij, en een dagbladman ontmoet veel, nog nooit onder de oogen
gekomen. De vragenlijst demonstreert het toppunt van de zoo
genaamde onderzoekingslust om door te dringen tot alle schuil
hoeken des levens met het doel op deze wijze verklaring te
vinden voor allerlei ziekelijke afwijkingen op moreel gebied.
De Berïijnsche studenten hebben een eind gemaakt aan de ver
spreiding ran deze viezigh id en ik zal de laatste zijn om hun
dat kwalijk te nemen. In een pas verschenen tijdschrift,
waaraan verschillende gevluchte Duitschers medewerken, do
Nieuwe Pers genaamd, staat te lezen, dat deze
Dr. Hirschfeld thans te Parijs lezingen houdt.
De psycho-analitische kunst werd gebruikt om alle gezonde
opvattingen te vernielen. Niet alleen de pornografie werd
beoefend, doch evenzeer werden allerlei anarchistische, com
munistische, anti-godsdienstige denkbeelden verspreid onder het
volk. Wéér geven wij een niet-geest-
verwant blad het woord. In dit geval
'is dat waarlijk het beste. De Tele
graaf doet het aldus:
„Men kan over de auto-da-fe's '(met
welken naam hier de boekenverbran
dingen worden aangeduid) en derge
lijke verschijnselen denken zooals men
wil, maar om ze grondig te beoor-
deelen moet men zich toch ook een
begrip maken een begrip, dat in
het buitenland veelal mankeert
van de wijze, waarop de omzet van
reusachtige hoeveelheden literatuur
in de wereld der werkloozen ingang
begon to vinden. Men kan zelfs een
groote libertijn zijn, maar toch dc
meening huldigen, dat er sexueele
prikkellectuur bestaat, d i e
de uiterlijke grenzen van
het maar eenigszins toelaat
bare verre overschrijdt. Van
deze soort boeken waren er ongehoorde
hoeveelheden aan do markt.
„En nu waren er in bijna alle
groote steden leesbibliotheckjes op
gericht, die er zich speciaal op toelegden aan deze soort
boeken een schamelen penning te verdienen. De zetbazen dezer
inrichtingen zagen kans allerlei werken, waaronder pracht
uitgaven op dit gebied, tegen enkele penningen per dag uit te
leenen.
„Het spreekt van zelf, dat allerlei ophitsende, allerlei com
munistische en alles ondermijnende literatuur op dezelfde wijze
en in ongehoorde hoeveelheden onder de werkloozc jeugd ver
spreid werd.
„Zag de zetbaas geen kans zijn kosten te dekken, dan deinsde
hij hoogst waarschijnlijk niet voor eon beetje afpersing terug.
Want toen kort vóór de revolutie de wel wat erg laksche politie
er eindelijk toe overging een der grootste inrichtingen van
sexueele literatuur in Berlijn te sluiten, vond zij in het archief
een lange lijst met de namen van andere klanten. En daarop
prijkten die van vele hooge ambtenaren, rechters enz. enz. Deze
lijst werd waarschijnlijk wel niet voor niets keurig bijgehouden.
„Nu kan men over zulke ontsporingen van den boekhandel
denken, zooals men wil, maar men kan de consequentie niet
ontkennen, en deze ligt in het misschien wat pedant klinkende
woord van volksverpesting en volksvcrgiftiging."
Theater en bioscoop vérvolicdigden het beeld, hetwelk boek,
tijdschrift en illustratie maar al te raak boden. Dnt vele joden
een voorname plaats innamen bij deze voorlichting, is één der
zeer groote oorzaken van het anti-semitisme. Hoe het hier hard
tegen hard ging, blijkt uit het volgende: de joodsche litterator
Kurt Tucholsky, die onder verschillende schuilnamen optrad,
sichrccf een boek „Deutschland, Deutschland iiber alles", waarin
op bladzlfde 63 een illustratie voorkwam met als onderschrift
„Tiere sehen dich an". Op de illustratie kwamen de portretten
voor van verschillende Duitsche legeraanvoerders uit den
laatsten oorlog. Als weeromstuit verscheen toen van uiterst
nationalistische zijde een geschrift met vele portretten onder
dnn titel „Juden sehen dich an". Doze felheid over en wocr
1lei jl. "hun onwelgevallige
heeft de kloof bijna onoverbrugbaar gemaakt Het joodsche ras,
hetwelk zoovele hoogstaande figuren heeft opgeleverd, en nog
zal opleveren, is nooit in staat geweest, door samenwerking der
boste elementen, dit te verhinderen. Ais ras hangt het joodsche
volk sterk aan elkaar, doch op geestelijk gebied blijven do
uitersten even ver van elkaar af staan. Indien het joodsche volk
eens in groote eendracht beproefde de beste eigen
schappen tot nog grooter ontwikkeling te brengen, en hieraan
ook méér toevoegde de ethiek, hoe zou dan het anti-semitisme
aan kracht verliezen. Mocht er eens een profeet opstaan, wiens
\foord in dezen wet was!
Hot simpele woord straperlo in ons eigen land herinnerf
insgelijks aan een aanval op de innerlijke sterkte van een volk,
waartegen het gezag zich wel te weer moet stellen. De samen
leving heeft toch den plicht zich te verdedigen tegen aanvallen
op haar geestelijke, moreelo en lichamelijke gezondheid?
Dc daad dor Berïijnsche studenten op 10 Mei moet in dit lichf
worden bezien. Met veel onreins zullen ook wel enkele goede
producten aan het vuur zijn overgegeven. Maar het symbolische
sloeg op wat men noemde „den onduitschen geest". Elkd
revolutie brengt zijn excessen mee. Die van 1789 evengóed als
die van den puritein Cromwell. De tijd zorgt meestal voor
herstel. Maar dat het vuile, anti-godsdienstige boek on geschrift
in Duitschland voor een doel is opgeruimd er blijft nog
genoeg kaf onder het koren stemt ons tot blijdschap.
Niet gaarne zouden wij durven beweren, dat, hoeveel schun
nigs opgeruimd is, thans het vertoonde beeld aan enkel edele
motieven ontsproten is. Dit is nergens het geval en in Duitsch
land zeker ook niet. Zoo zendt ons juist heden eon student een
serie prentbriefkaarten te Berlijn gekocht, wel niet me» onzede
lijke illustraties, maar wel voorzien van nare anti-s?mltische
teckoningen. Hoe wil men toch den duivel uitcrijven door
Beöizcbul?
