EEN PIONIER DER
CHR. SOCIALE BEWEGING
ALFRED NOBEL
BIJ KLAAS KATER'S 100STCN GEBOORTEDAG
De naam van Klaas Kater, de oprichter
van Patrimonium, de man, die in de tweede
helft der vorige eeuw reeds den strijd aan
bond tegen de moderne arbeidersbeweging,
zal bij zeer velen nog niet vergeten zijn.
Kater, die met gezonde blik de verhou
ding van maatschappelijk leven en Konink
rijk Gods bezag, trad met het zwaard des
Geestes, hetwelk is Gods Woord, den vijand
tegen.
Den 15en October was het honderd jaar
geleden, dat Kater te Aalsmeer werd ge
boren.
Katers' levensloop
De ouders van Klaas waren Godvreezende
anenschen en aan zijn vorming besteedde
zijn vader veel zorg. Klaas zou opgeleid
Worden voor de zeevaart, doch door 't over
W. HOVY
lijden van zijn vader, in 1847, kwam daar
niets van. Met zijn broeders en zusters werd
hij opgenomen in het Diaconie-weeshuis
yan de Ned. Herv. Gemeente té Amsterdam
Eerst bestemd voor onderwijzer, toen als
boerenknecht werkzaam, later zelfs op het
punt om koloniaal te worden, werd Klaas
Kater tenslotteBijbelcolporteur!
Door deze keuze kwam hij op 14 Decem
ber 1857 bij den bekenden Ds. Buddingh, te
Goes te wonen.
Ds Buddingh, een eigenaardig man, kreeg
het al spoedig met z'n commensaal Kater
te 'kwaad. In zijn boekje „Een man uit en
\oor het volk" deelt J. A. Wormser enkele
staaltjes mee hoe Katers' humor op Ds Bud-
il:nghs' vragen reageerde.
„Den eersten middag van hun samen
wonen zaten beiden aan het middagmaal
Kater nam de vrijheid zijn groenten en
aardappelen door elkaar te mengen.
Do predikant, dat ziende, zei tot hem:
,.Dat zou ik niet willen eten, met het oog
op de Wet des Heeren". Hij doelde op Deut
22911 en maakte die Wet toepasselijk op
gestoofde pot
Het theologisch twistgesprek, waarop Ds
Buddingh gerekend en ook wel gehoopt had,
mislukte door het nuchtere antwoord: „Dat
komt juist goed, want ik maak het voor u
niet klaar!"
Maar zijn commensaal had nog iets, dat
naar de meening van den predikant niet in
overeenstemming met Gods ordinantiën was.
Dus bpgon hij enkele minuten later: „Broe
der Kater, ik ben in twijfel, wien ik voor me
heb. De stem is Jacobs' stem, maar de han
den zijn Ezau's' handen. Ge hebt de woor
den van een schaap, maar het gelaat van
een bok, want die hebben ook wangen en
lippen zwart begroeid".
,,'t Is eigenaardig", was het antwoord, „dat
ik ook in twijfel verkeer, want dominee
heeft ook de stem van 't schaap, maar het
gelaat van een ezel, want op den ezel z'n
wangen en lippen groeit ook niets."
Uit deze opmerkingen van Kater zien we
hoe gevat hij was.
Ruim een jaar lang heeft Kater als Bijbel-
colporteur Nederland en Belgisch-Vlaande-
ren te voet doorreisd. Hierop volgde een
uantal jaren vol van afwisseling. Hij leerde
schilderen, suiker-bewerken, steen behan
delen, hout kennen, land-arbeid, gas fabri-
ceeren en metselen. Van de eene baas ging
hij naar den ander, tot- hij ten slotte in 1874
als metselaar in dienst trad van de Bier
brouwerij „De Gekroonde Valk" van den
hoer W. Hovy, te Amsterdam.
Dagelijks kwam hij hier in aanraking met
den timmerman Bart Poesiat, dio reeds van
kind-af zijn vriend geweest was.
Door al het reizen en trekken, dat Kater
gedaan had, was hij goed op de hoogte ge
en met de belangen, de nooden, de
wcnschen en den toestand van do Neücr-
landschu werklieden.
In 1S72 trad hij als lid too van de Metsc
laars- en Opperlieaenvereeniging „Door Een
dracht saamgebracht", te Amsterdam, en
had h ijde eerste schrede gezet op een weg,
/aarvan hem later zou blijken, dat deze
ol voetangels en klemmen lag.
Tot October 1886 bleef Kater op de Bier-
rouw erij werkzaam, toen zijn benoeming
ais redacteur van Patrimonium zijn ontslag-
anvrago noodzakelijk maakte. lot 1905
oeft hij deze arbeid verricht, nadat hij in
1899 eere-voorzitler van het Ve-nond was
geworden. !n 1901 werd hij benoemd tot
Bidder in de Orde van Oranje Nassau.
Den 27sten October 1916 overleed hij, in
den ouderdom van ruim 83 jaar.
De oprichting van P.ihimoniuin
Het Algemeen Nederlandsch Werklieden-
Vcrbtnd, dat in 1871 was opgelicht, had 'n
positio gekozen voor ae Openbare
Schoei. De vereeniging „Door liendiacht
Saamgebrachtwaarvan Koter voorzitter
was, was vanaf de op' chtirg li t van het
Mg. Ned. Werklieden-Veri ond. Moer het
positie kiezen van dc/.o „neuu ila' vorei'ni-
gmg kon en mocht KaUr niet langer in
haar midden blijven. Op Kerstmis 1875 tra
den Kater en de zijnen uit de organisatie.
De behoefte aan een organisatie van arbei
ders bleef bestaan, dit gevoelde Kater maar
al te goed. Met zijn vriend Poesiat en zijr
patroon, den heer W. Hovy, besprak hij den
toestand.
Ruim een week nadat Kater uit de neu-
t: ale organisatie was getreden, op 3 Januari
1876 weid er ten huize van den heer W. C.
Reeremans, Lindengracht 27, in het hartje
de Amsterdamsche Jordaan, een samen-
spreking gehouden om te beraden, welke
maatregelen genomen konden worden tegen
den allengs wassenden stroom van ongeloof
en revolutie, die dreigde de werklieden van
Nederland mee te sleuren.
Daar waren samen W. C. Bceremans, J. J
Olinderman, W. Hovy, K. Kater, B. Poesiat,
J. Witmond en J. Wolbers. De heeren J
B. POESIAT
Karres en J. Venvev, die mede aanwezig
a aren, onttrokken zich, daar zij geen heil
in de voorgenomen actie zagen.
De zeven anderen lieten zich echter door
dit voorbeeld niet ontmoedigen en zetten
hun voornemen door. De heeren Beeremans,
Kater, Poesiat en Witmond, werden be
noemd om statuten te ontwerpen, welke den
19en Maart 1877 Koninklijk werden goedge
keurd. Alzoo was er een Chr. Werklieden
Verhond geboren.
Het Verbond koos tot officieel orgaan, het
reeds bestaande weekblad „Do Werkmans
vriend", vaan an de heer J. Wolbers redac
teur was.
Nu had het nieuwe Verbond nog geen
naam. Hoe men daaraan kwam? De heer
Beeremans heeft dit eens meegedeeld: „Op
zekeren avond, als de Commissie van op
richting bij mij ?.an huis kwam, kwam ook
ter sprake de naam, die aan het verbonJ
gegeven zou worden. Wij konden het met
ons drieën (Beeremans, Kater en Witmond)
niet eens worden en besloten dit punt nog
oven te laten rusten. Onverwacht vraagt
Kater aan Witmond: „Wat is de juist"
vertaling van het woord „Patrimonium"?''.
„Vaderlijk erfdeel", antwoordde, Witmond.
Dan moet dat de naam zijn die wij zoe
ken", besliste Kater en wij gingen zonder
beraad accoord met deze beslissing".
Kater werd tot voorzitter van Patrimo
nium gekozen, zijn boezemvriend Poesiat
tot secretaris en W. C. Beeremans tot pen-
ingmeester.
Vrij spoedig ontwikkelde het Verbond
cl), er zat groei in deze organisatie. In 1878
werd te Rotterdam de Vereeniging „Bid
er. Werk" opgericht en hierna duurde het
i.iet lang meer of een nationaal organisatie-
verband kwam tot stand.
Op 22 Augustus 1879 werd een congres te
Utrecht uitgeschreven, dit slaagde in
verre, dat kort daarop in verschillende plaat
sen \an ons land aldeelingen van Patrimo-
n werden opgericht Het heeft ook den
stoot gegeven tot oprichting van het Neder
landsen Werkliedenverbond „Patrimonium"
waarvan men de stichtingsdag rekent op 12
Maart 1880.
Verdere actie
Al hebben de eerste leiders van Patrimo-
lum niet direct het juiste inzicht in de so
ciale toestanden gehad, toch legden zij eer
activiteit aan den dag waarop men than?
nog wel mag terugzien. De tijden waarin
Patrimonium optrad in aanmerking nemen
de, heelt liet Verbond aan allerlei onder
werpen die in die dagen aan de orde wa
ren, zijn aandacht geschonken. Onvergete
lijk is geweest de Plancius-avond, op 11
Maart 1884 te Amsterdam, toen Patrimo
nium te Amsterdam, op initiatief van Ka-
tor en onder zijn presidium de Transvaal-
sciie deputatie .bestaande uit president S. J
1'. Kruger, generaal N. J. Smit en Ds. S. J
uu Toit ontving en tot eereleden benoemde.
Aan vecht-generaai Smit werd door den
feestredenaar Dr. A. Ivuyper, die toen zijn
bekend geworden Plancius-rede uitsprak,
een zijden vlag der Zuid-Afrikaansche repu-
Lliek overhandigd.
Steeds meer ging Patrimonium den kant
van de practijk op, al is het eerste decen
nium van zijn bestaan verre van gemakke
üjk geweest, in 1885 ontstond er kwestie
o\er liet weekblad „De Werkmansvriend"
redacteur J. Wolbers, dat nog altijd Patri
moniums orgaan was. Men besloot toen tot
uitgave van een weekblad, dat de zelfde
naam zou dragen als het Verbond, waarvan
het eerste nummer op 5 November 1886 ver
scheen onder Katers redactie. De kwes
tie werd bijgelegd. Op 1 November 18S8 wer
den beide bladen vereenigd en verscheen
„Patrimonium" met den ondertitel „Chris
telijk Sociaal Weekblad voor Nederland"
onder redactie van J. Wolbers en K. Kater
In den Kerkelijken Strijd.
Niet alleen de maatschappelijke,' maar
ook de Kerkelijke zaken gingen Kater ter
harte. Met zijn vriend Poesiat was hij be-
luurslid van den „Vriendenkring Kerk
dijk Oosterkerk" Deze wijk omvatte de
oogenaamdo .Eilanden" (Kadijk, Katten-
iurg, Wittenburg, Oostenburg en Funen)
en dichibcvotkto buurt voor een goed dee:
lewoond door de .Bijltjes" (personeel van
Je Marinewerf en scheepsbouwvcreen); een
bevolking die bekend stond als nijvere Cal-
istischc Oranjeklanten. Een groot gedeel
te van deze bevolking was lid van „Pa
trimonium" en velen leefden ook mee in den
.kerkdijken strijd, de Doleantie, die in 1886
was uitgebroken. De sympathieën van Ka
ter, hij was lid van het kiescollege, gingen
ïaar de op 4 Januari 1886 geschorschte
tachtig kerkeraadsleden, waaronder ook zijn
/riend Poesiat hoorde. Korten tijd daarna
,ing do strijd om do kerkelijke goederen
tan. Zijn patroon de heer Hovy, vroeg hem
of hij de Kerkvoogdij wilde bijstaan in
bet bewaken van do consistoriekamer der
Nieuwe Kerk,.
Kater nam deze taak op zich, met eenige
werklieden van Poesiat, echto Bijltjes, on
der welke ook de reus Van den Akker.
Kater, wiens lichaamskracht aan het onge
looflijke grensde, was dus wel de ge-
wenschto man, om ongewcnschto elemen
ten buiten de deur te houden. Zijn naam
had dit tegen, dat hij gemakkelijk stof gaf
aan do carricatuur en Katers' tegenstand'
zeiden met een toespeling op zijn naam, dat
hij gevoelig kon krabben.
Van zijn post is Kater niet geweken, dan
toen zijn aanwezigheid niet meer noodzake-
ijk werd geacht
Hoe reageerden de leden van Patrimo-
ïium op Katers partij kiezen in dezen
;trijd?
Do meerderheid van 't Verbond stond
aan de zijde der geschorsten. In het Ver
hond heeft hij zich echter gewacht over de
kerkelijke kwestie te spreken.
Zijn herkiezing, toen hij in Augustus 1886
entslag als voorzitter had aangevraagd,
mocht gelden als bewijs van goedkeuring
\oor de houding die hij als president in
ceze aangelegenheid had aangenomen.
Patrimonium nam in omvang steeds toe
en de behoefte deed zich gevoelen aan een
meer omlijnd Sociaal Program, en toen
Patrimonium op 10 en 11 November 1890
in Bondsvergadering bijeen was kwam dit
onderwerp ter sprake.
Kater had met Dr. Kuyper overlegd, en
in de vergadering waar het voorstel behan
deld werd. gaf Dr. Kuyper in overweging
de discussie te staken en een vraag te
richten tot het Centraal Comité der A.-R.
Partij, tct het beleggen van een Sociaal
Congres.
Een jaar later, op 9 November 1891, werd
dit Congres te Amsterdam gehouden; Dr.
Kuyper sprak er over „het Sociale vraag
stuk en de Christelijke religie."
Op 22 Augustus 1899 legde „Kater de
Voorzittershamer van „Patrimonium" neer.
I'. van Vliet Jr. werd zijn opvolger eerst
..waarnemend" voorzitter ;later definitief.
In 1903 werd hem op zijn zeventigsten
verjaardag een warme en verdiende hulde
gebracht voor al hetgeen hij voor Patri
monium gedaan had en geweest was.
Klaas Kater en zijn vrienden waren één
'n de liefde voor de Chr. Sociale Actie en
wij herdenken hem dankbaar als den man,
die eens uitsprak „Gods Woord en de tradi-
tiën van ons volk zijn ons ..Patrimonium",
J. A. K,
minuut kon zich de catastrophe van Stock
holm herhalen! Steeds weer dacht Nobel er
er na, hoe hij dit ten goede kon verande-
n, maar hij vond geen uitkomst. Tot hij
op zekeren dag door een bloot toeval in
het laadruim op het goede idee kwam.
Morus vertelt in zijn boek: „Hoe zij groot
en rijk werden", de ,gel>oorte van het dyna
miet zeer eenvoudig: „Uit een groote glazen
flesch, die in het laadruim stond, was op
een goeden dag wat ontploffingsolie doorge
sijpeld, doordat het glas was gesprongen. De
doorgesijpelde olie had zich met het inate-
moet er anders worden van de zich steeds
meer en meer ontwikkelende industrie? Hoe
wil men een tunnel bouwen, zonder de rots
massa's te laten springen? Zeker, de spring
stof is verschrikkelijk, maar het tragische
is juist, dat de groote calastrophcn toch
eigenlijk de beste propaganda voor het dy
namiet zijn. Men z et thans de voorbeelden
van zijn ontzettende, geweldige kracht!
Langzamerhand komen de landen tot in
zicht;; de bouw van nieuwe fabrieken wordt
toegestaan.
Ja, men begint zelfs om No«bels patente^
DE ONTDEKKER VAN HET DYNAMIET
Op den derden September van het jaar
ISfti, een dag met een stralenden, helder-
blauwen herfsthemel, werd Stockholm opge
schrikt door een ontzettenden slag, die de
stad deed beven.
Vensterruiten sprongen, geheele straten
waren als bezaaid met glasscherven, en daar
rolden reeds de eerste brandweerwagens
voorbij; de vonken spatten onder de hoeven
der paarden.
Snel als de wind verbreidde zich het ge
rucht; De 6pringstoffabriek van den gekken
scheikundige is in de lucht gesprongen!
Op de plaats des onheils heerschte een
beeld van schrikkelijke verwoesting. De
groote fabriek met de vele gebouwen was
nog slechts één rookende puinhoop. Steeds
weer werden er lijken te voorschijn gehaald,
men kon het aantal niet meer schatten.
Had de fabriek niet buiten de stad gelegen,
dan zou er van Stockholm op dezen 3en
September 1864 niet veel overgebleven zijn.
Woedend verdringen de menschen zich
voor de villa van den fabriekseigenaar
Alfred Nobel. Luid uiten zij verwenschingen;
zij trachten het huis binnen te dringen. Poli
tie en militairen moeten de massa terug
houden.
Alfred Nobel, de „gekke scheikundige", zoo
als hij altijd in Stockholm werd genoemd,
zit in zijn kamer en hoort het getier der
menigte. O, wat hem betreft, zouden de
menschen geritst binnen mogen komen en
een einde aan zijn leven maken! Hij is vol
komen gebroken!
Zijn jongere broer heeft men dood onder
de puinhoopen der fabriek te voorschijn ge
haald, zijn beste vriend, een scheikundige,
ligt zwaar gewond in het ziekenhuis. Slechts
als door een wonder heeft hij zelf het leven
er af gebracht!
Hij wilde een springstof-fabriek stichten,
want hij had een methode uitgevonden, waar
mee men het buitengewoon explosieve nithro
glycerine op minder gevaarlijke wijze ge
bruiken kon. Eerst wilde niemand op zijn
plannen ingaan, want geen menseh wilde
zijn geld in een onderneming steken, die
elk oogenblik in de lucht kon vliegen! Voor
zooiets was het zuurverdiende geld toch te
goed!
En nu was de catastrophe gekomende
droomen van den jongen Nobel waren mee-
doogcnloos verstoord!
Naar het scheen, zou hij ook geen tweede
kans krijgen om een fabriek te bouw
want men wilde hem daartoe geen grond
meer afstaan. Toen nam Nobel een koen
besluit: op een in het Malar-meer verankerd
schip richtte hij opnieuw zijn bedrijf in. Hier
kan zij desnoods explodeeren, zijn spring
stofwerkplaats zonder gevaar voor wonin
gen en straten op te leveren! Op dit schip
fabriceert hij zijn ontploffingsolie" in het
groot.
Nog had deze springstof echter niet de
gewenschte kracht. Bovendien speelde men
steeds met den dood, men zat in den waren
zm van het woord „op het kruitvat", elke
riaal, dat men bij de verpakking gebruikte,
nl. poreuze vormaarde, vermengd. Daaruit
een vaste mortel ontstaan. Nobel, die
het procédé met aandacht beschouwde, ge
bruikte dezen mortel voor experimenten en
constateerde, dat de explosieve uitwerking
van het nieuw ontstane product buitenge
woon groot was, terwijl het gevaar der ex
plosie aanmerkelijk was verminderd! Nobel
noemde zijn nieuw gevonden springstof:
dynamiet, d.w.z. „het geweldadige".
Sinds Nobel het dynamiet uitgevonden
heeft, werd de wereld door tal van cata-
strophen beroerd. Nachten lang heeft de
uitvinder zijn hersenen gepijnigd met de
vraag, of het niet beter geweest zou
als hij zijn uitvinding niet had gedaan. Als
hem de doodenlijsten werden voorgelegd,
kon hij vertwijfelen als hij echter zag,
te vechten! Maar Nobel Is geen droomerige
uitvinder, die zich door gehaaide kooplia-
den de kaas van het brood laat eten, neen,
Ilij weet uit koopmansoogpunt er alles vao!
Zes jaar lang reist hij in alle landen en or«
ganiseert zijn nieuwe dynamietfabrieken,
In de volgende jaren ontstaan overal fa
brieken, in Duitschland, Zwitserland, Span
je, Portugal, Finland, Oostenrijk en Frank
rijk. In Engeland wordt eerst in 1871 J<*
eerste fabriek opgericht, doch spoedig volgt
'hier een tweede.
Ook buiten Europa, ln Amerika, China,
Japan, Zuid-Afrika en Australië verrijzen de
fabrieken, waar de gevaarlijke ontploffings-
stof wordt gefabriceerd, welke de wereld vei:*
overd heeft
Wederom zou Ndbel op een merfcwaairdigfï
manier tot een ontdekking komen.
dat veel van de technische en economische
vooruitgang zonder de uitvinding van het
dynamiet niet mogelijk zou zijn geweest,
dan voelde hij, dat hij, dat hij toch goed
had gedaan. Maar zijn leven was niet ge
lukkig het werd beheersoht door dynamiet.
De eerste catastrpohe had plaats met het
stoomschip „Maud". Dit schip ging in
April 1866 te gronde en deze ramp vulde
wekenlang de kolommen der dagbladen. De
„Maud" was onderweg van Stockholm nas
Peru. In verren omtrek was alles afgezet
toen het schip geladen werd. Dag en nacht
laden.
Eindelijk stoomde de „Maud" de haven uit;
alles herademde, er was niets gebeurd. Ook
de wekenlange reis over de zee verliep goed,
de matrozen waren in hun nopjes, want zij
hadden voor deze reis een drievoudig loon
gekregen. Er waren 53 man aan boord en
de kapitein en niemand van deze 54 men
schen is ooit teruggezien. Reeds had het
schip aan de kust van Panama het anker
geworpen. Op dit oogenblik klonk een
schrikkelijke slag: het schip vloog in
lucht! Niets heeft men teruggevonden, alles
was tot atomen veraplinterd. Het zelfde lot
heeft nog vele dynamietschepen getroffen,
vele zijn uitgevaren en nooit heeft men ze
teruggezien.
In Mei 1866 trof Nobel opnieuw een zware
slag: zijn springstoffenfabriek bij Hamburg
vloog in de lucht.
Als een vogelvrij verklaarde, als een paria,
reist Nobel nu van land tot land. Hij weet,
dat de wereld het dynamiet noodig heeft.
Zij moeten hem de poorten openen! Wat
Geboortehuis van Alfred Nobel
Op zekeren dag Heeft hij zich" met zijrt
zakmes gesneden. De wond bloedt hevig en
opdat deze hem bij zijn arbeid in het labora
torium niet hindert, opdat hij geen infectie
oploopt .beschermt hij den vinger door col-
lodium. Maar de pijn wordt niet minder. In
den naoht wordt zij zoo erg, dat Nobel op
staat, zich aankleedt en naar het laborato
rium rijdt, om in het werk afleiding te
zoeken. Hij zet zich aan de experimenteel*
tafel, waarop in 'n flesch nitroglycerine staat.
Aandachtig bekijkt Nobel zijn pijnlijke
vinger, aandachtig beschouwt hij het collo-
dium. Daar staat de flesch met nitroglycerine
hoe zou het zijn als hij eens probeerde da
beide chemische stoffen te mengen?
Reeds zijn de pijnen vergeten, want 'Uc
proef gelukt. Reeds bij matige temperatuur
laat het collodium zich in nitroglycerine tot
een geleiachtige massa oplossen. Deze spring
gelatine of springgummi echter is het sterk
ste explosiemiddel, dat tot dusver werd uit
gevonden! De grootste bouwwerken, b.v. de
bouw van den St. Gothardtunnel konden
slechts met behulp van dit explosiemiddel
zoo snel voltooid worden! Een kleine wonde
aan den vinger was het begin
Nobel ging voort, wapens te fabriceeren,
hij kon zijn aard en zijn uitvindingen niet
verloochenen. Zoo zeide hij eens op een paci
fistisch congres:
„Mijn fabrieken zullen wellichf nog eer
der een einde maken aan den oorlog dan uw
pacifistische congressen: op den dag, .dat
twee legercorpsen elkaar wederzijds in één
seconde kunnen vernietigen, zullen alle be
schaafde volken zich huiverend terugtrekken
en hun troepen afdanken!"
Hij wist .dat de wereld nog niet rijp was
voor den vrede maar wellicht zoudeu
latere generaties eens zoo ver komen, als hij
het zich in zijn villa in San Remo droomde.
Zoo kwam hij tot de stichting van den
Nobelprijs, een instelling, die den meesten
menschen meer bekend is geworden dan
zijn eigenlijk levenswerk, de dynamietfabri-
orrie. Zijn geheele reusachtig vermogen ver
maakte Nobel aan deze stichting. Een-en-
dertig en een half millioen Zweedsche kro
nen liet hij na.
Uit de rente van dit vermogen moeten,
volgens de bepalingen van het testament
vijf prijzen jaarlijks worden toegekend,
een vredesprijs en vier prijzen voor degenen,
die op het gebied der geneeskunde, de-r na
tuurkunde, de scheikunde en der litteratuur
iets groots hebben verricht.
Elk jaar reikt de koning van Zweden in
Stockholm den Nobelprijs uit en elk jaar we
der wordt de wereld opnieuw herinnerd aan
Alfred Nobel, die thans 100 jaar geleden werd
geboren. Zijn geniaal brein vond het
„moorddadige dynamiet" uit maar Nobel
wilde de wereld den weg toonen, die naar
den wereldvrede zou leiden en hij d'rd J.t
door de stichting van den vredesprijs.
