jfijp onderzoek in
DONDERDAG 19 OCTOBER 1933
DERDE BLAD PAG. 9
Kerknieuws.
CHR. GEREF. KERK
Aangenomen: Naar Den Haag-West, J.
W. van Ree te Barendrecht.
NED. HERV. KERK
Beroeipen: Te Ommeren, cand. H. de
Lange te Woerden.
Aangenomen: Naar Eerbeek, H. C.
Touw te De Kaag.
GEREF. KERKEN
Beroepen: Te Heerde, Chr. W. J. Teeu-
wen te IJmuiden-Oost.
PREDIKANTSPLAATSEN
Te Amsterdam-Zuid, waar de Geref.
Kerk weldra 4000 zielen (th..ns 3700) telt, en
Schinkel kerk en Rapliaëlplenikerk steeds ge
heel bezet zijn, terwijl ook in de CalvyrGchool
diensten worden gehouden, is de Kerkeraad
voornemens binnen eenige maanden aan het
beroepingswerk voor een 3den predik, it te
beginnen.
Te N ij kerk (G.) zou bij de Ned. Herv.
Gemeente de 3de predikantsplaato opgeheven
worden. liet Prov. Kerkbestuur van Gelder
land keurde dit niet goed. De Kerkeraad ging
nu bij de Synode in hooger beroep.
HULPPREDIKERS.
Te Wemeldinge heeft aan de Geref.
Kerk cand. M. P. van Dijk, van Amsterdam,
zich als hulpprediker verbonden, na inleiding
door Ds. A. Scheele, van Kapelle. Burgemees
ter Keijzer en ouderl. (Jok spraken den hulp
prediker toe.
AFSCHEID. BEVESTIGING, INTREDE.
iMen schrijft ons:
Cand. H. M u ij s, van Bilthoven, door de
Classis Hallum na peremptoir examen toege
laten tot de bediening des Woords en der
Sacramenten, zal, na bevestiging door Ds.
R. Zijlstra, van .llotterdam-Delfshaven, Zondag
5 Nov. a.s. intrede doen als predikant der
Geref. Kerk van Hijum en Finkum.
Ds. G. H. van Smeden preekte voor
öe Chr. Geref. Kerk van Haarlem-Noord
afscheid met 1 Cor. 3 1. Ouderl. Bottelier.
Dst W. Bijleveld van Haarlem-Centrum en
een afgevaardigde van de Classis Amsterdam
spraken den naar Enschedé vertrekkenden
leeraar toe.
Ds. P. BOS.
Te Leek (Gr.) heeft de Kerkeraad der
Geref. Kerk, gehoord de manslidmatenverga-
dering, besloten Ds. P. Bos, em.-pred. te
Karen, uit te noodigen tot het verrichten van
hulpdiensten. De pastorie wordt opgeknapt.
'HERDENKING
Te Den Haag houdt de Engelsche Kerk
hedenavond een feestdienst, geleid door canon
F. Partridge, in verband met liet 60-jarig be
staan van haar derde kerkgebouw. De t
klok, in 1671 door Peter Hemony voor de Eng.
Kerk in Rotterdam gegoten, kwam, na
oorlog en gesjacher te hebben rondgezworven,
in 1873 in Den Haag terecht.
Te Tilburg herdenkt de Ned. Herv.
Gemeente a.s. Zondag haar 300-jarig bestaan
met een morgenwijdingsdienst (geleid door Ds
P. van der Wal), middagreceptie, avondher
denkingsdienst (spreker Ds. van der Wal en
zang der Koraalvereeniging) en een hist,
sche tentoonstelling.
GEREFORMEERDE PREDIKING
Te Alkmaar treedt vanwege de vereen.
„Calvijn" voortaan om de veertien dagen in
de consistorie der Groote Kerk op Ds J. Fok-
kema, van Amstelveen.
INTERKERKELIJK SEXTET.
Te Soerabaja zullen de zes predikanten
van Indische Kerk, Geref. Kerk en Geref.
Kerk H.V. elke week een wijdingshalfuur
voor de radio geven. De namen der sprekers
worden niet te voren bekend gemaakt.
HERV. KERK TE BRUGGE.
Door Stado J. Verveld, voorganger der Herv.
Kerk te Brugge (België), worden voor werk-
loozen en armen kleeren en boeken gevraagd.
Om verzendkosten te beperken kan een en
ander gestuurd worden aan: kapitein Stien-
stra, bootdienst Siuis-Brugge, te Sluis (Z.).
.ju*
Teveel van 't goede. Langs den afsluitdijk' worden 'énörme hoeveelheden paling gevangen. Meermalen blijken i
zitten, dat alle visch gestikt is. Een volle fuik wordt ingehaald.
fuiken zóó propvol paling te
NED.LUTH. GENOOTSCHAP V.
IN EN UITWENDIGE ZENDING
Jaarvergadering te Amsterdam
lil een der zalen van het Parkhotel te
Amsterdam hield gisteren bovengenoemd
genootschap zijn algemeene vereadering,
die door onderscheidene afgevaardigdenen
's middags bovendien doer vele belangstel;
lenden werd bezocht.
De vergadering werd geleid door derj
voorzitter, Us. C. F. Westcrmann, van
Amsterdam. Zij stond eenerzijds in het
t.eeken van de aanstaande Lutherherden-
king, aan de andere zijde onder den steeds
droeviger druk van het stijgend tekort hij
hot werk van de Uitwendige Zending. Wat
het werk der Inwendige Zending betreft, is
er een lichtpunt in Zpist. waar zich een
Luthersche Kring ontwikkelt.
De hegrooting van het hoofdbestuur en
van de kas der. Inwendige Zending sloot
met een eindcijfer van f 5180. Die van de
kes der Uitwendige Zending meteen eind
bedrag van f 15.880. Op deze rekening kwam
voor een post .geraamd tekort" van f 4005
Met hoofdbestuur hoopt op verhooging
van. de offervaardigheid
Berde hegrootingen werden goedgekeurd.
Do volgende vergadering wordt in April
e.k. te Arnhem gehouden.
Het Lutherjubileum
Na afhandeling van de huishoudelijke
zaken verkreeg het woord Ds. W. T. M an
ger, van Tiel, die sprak over het onder;
werp: „Het Lutherjubileum en wat het ons
te zeggen-heeft".
De spreker begon met een woord van
broederlijke, sympathie tot de Duitsche
Lutheranen en sprak er zijn blijdschap
over uit. dat God de Xederlandsche Luthe
ranen een ander vaderland heeft gegeven.
Boven het geroezemoes der tijden staat de
figuur van .Maarthen Luther, die Duitscher
was bij uitnemendheid door zijn karakter,
afkomst en geaardheid Tegelijkertijd mag
hij worden genoemd de wereldburger bij
uitnemendheid, Paulus II, de tweede we-
reldaposteL
Het probleem, dat ons bezielt en tegelij
kertijd bezeert is dat van de verhouding
tusschen Kerk en Overheid, Koning en
Priester, Mozes en Aaron, een probleem dat
ook Luther heeft gekend. Uitvoerig schetste
spr. den levensgang van Luther, zijn ziels
nood. zijn strijd en moeite.
In dezen tijd van oplevend nationalisme,
na den groot en oorlog, is het niet te ver
wonderen, dat men in Luther in de eerste
plaats den Duitscher ziet, hoewel spr. in
het Lutherbeeld van dezen tijd liever den
geest van Stockholm opmerkt.
Omstandig schetste spr. Luthers verhou
ding tot Thomas Munzer, Erasmus e.a., de
aanvankelijke tweespalt in zijn leven ten
aanzien van wereld en Kerk. Spr. was van
oordeel, flat Luthers opvattingen omtrent
Overheid en politiek ook in dezen tijd ons
veel te zeggen hebben. Men zoeke het niet
in hervormingen van instituten, wetten en
organisaties, maar in hartsvernieuwing, ver
nieuwing van het geweten. Alleen op de
ze wijze kunnen de Lutheranen medewer
ken om de wereld te reformeeren.
Luther had een sterke eschatologische
verwachting; ook de levenshouding van de
Lutheranen van dezen tijd zij een stap voor
stap volgen van en een wachten op den
Heere. Heel ootmoedig mogen wij danken
voor het onverdiende goed, dat wij. Neder
landers hebben ontvangen in Willem van
Oranje. Wij hebben een oecumenische en
een zendingsroeping, een. benijdenswaardi
ge taak voor de Nederlandsche Oranje-i
Lutheranen.
Spr.. lichtte een, en ander nader toe, waar
na een geanimeerde gedachtenwisseling
In deze discussie werd o.a. gevraagd hoe
het kwam, dat in Luthersche landen, als
b,v. Saksen. Denemarken, Zweden en Noor
wegen zooveel socialistische invloed wordt
geconstateerd. De referent verklaarde dit
uit de omstandigheid, dat Luther zijn vol
gelingen niet politiek heeft geschoold in
tegenstelling met Calvijn, die dat wel heeft
gedaan. Daardoor staan de Lutheranen in
genoemde landen niet voldoende gewapend
tegenover ongeloof en klassenstrijd. In ons
land is dit gansch anders en in flit verband
gewaagde spr. dankbaar van den invloed
van Groen van Prinsterer. En van Kuvper,
voegde Ds. Steil wag er bij, beiden groo
te Calvinistische staatslieden, die toch ook
van den Lutheraan Von Stahl hun licht
ontvingen.
De voorzitter sloot deze aangename ge
dachtenwisseling met de opmerking, dat tot
zijn blijdschap bleek, dat van den rijkvoor-
■zienen-disch van Luther nog kruitnkens af
vielen voor de groote Calvinistische staats
lieden, waarvan Ds. Steil wag gewaagde.
„LEEKEN ARBEID".
Te Leiden wordt door de Herv. Jongeren
organisatie allerlei leeken-arbeid verricht.
Naar de „Ned." meldt, zijn er voor voorlezen
asn zieken, ziekenbezoek en voorbereiding
van Evangelisatie-avonden resp. 15, 13 en 12
„leeken" werkzaam, terwijl een ander aanbood
ouden en gebrekkigen per auto naar de kerk
te brengen.
PREDIKANTSWONINGEN
Te Den Ham (O.) is voor den bouw van
een Ned. Herv. pastorie het laagst ingeschre
ven door M. van Apeldoorn, aldaar, voor
f 8824. Bijkomende werken beloopen f 3288.
KERKJE TE VLEDDERVEEN.
Op het arme heideveld met menschen,
hard en dor en geesteloos, waar de broodstrijd
alles is en alleen het communisme nog trekt,
zag de evangelist bij den 11 October-storm het
kerkje ineenstorten. Hij arbeidt voort in het
geloof en Ds. J. A. van Nie, Herv. predikant
te Hoogeveen (giro 121674) vraagt nu bijdra
gen voor den wederopbouw. Hartelijk aanbe-
CONFESS. VEREENIGING
Te jZwolle wordt Woensdag 8 Nov. a.s
de 10de algem. vergadering voor Gelderland
Overijsel gehouden. Ds. C. M. Luteijn, van
Groningen, zal refereeren over: „Het H.Avond
maal en de Gemeente". Vooraf zal Ds. A.
Dönszelmann, van iMeppel, een bidstond lei-
GARNIZOENSKEKKEN
Te Utrecht hebben, onder leiding van
Ds. P. Prins te Deventer, afgevaardigde van
13 Geref. Kerken, „Pro Rege" en Deputaten
der Gen. Synode vap Middelburg vergaderd,
sprekers waren: C. Oranje, Delft: „Bij
bellezen in de kazerne"; Ds. P. Prins, Deven
ter: „Beetkrijgen en vasthouden"; en Th.
Peppink, Amsterdam: .^Zielszorg en indlvl-
dueele zielszorg van den soldaat". Op de re
feraten volgde eenige bespreking. Aangedron
gen werd voortaan in September te vergade-
DE MAAGD VAN LOUKDES.
Te R o m e hebben de Paus en 21 kardinalen
een geheim consistorie gehouden i.z. heilig
verklaring van Bemadette Soubirous, thans
„zalig", aan wie op het later bedevaartplaats
geworden Lourdes Maria zou verschenen zijn.
Voor de ,,heilig"-verklaring organiseert een
eisbureau te Antwerpen tochten naar Rome.
G.E.O.S.
Het orgaan van de Geref. Evangelisatie
onder Schippers klaagt er over, dat de Syno-
an Middelburg niet op een desbetreffend
schrijven inging: „omdat deze arbeid nog
eerst moet geleid in Kerkelijke banen". Ds. J.
Versteegt wijst er op, dat G.E.O.S. uitgaat
van een Centraal Comité uit de Geref. Ker
ken van Rotterdam. Te Groningen wordt even
zoo gewerkt. Doch de vereen. „Het Anker"
vindt geen enkele Kerk, die haar wil overne
men: „nergens sluizen, alleen waterkeerin-
gen",
GIFTEN EN LEGATEN.
Te Lollum ontving de Ned. Herv. Diaco
nie van wijlen mevr. E. R. v. d. Velde-Algera
een legaat van f 4000.
UIT HET SOCIALE LEVEN
CHR. NAT. VAKVERBOND
Naar wij vernemen is de heer J. S. Rup-
p e r t, penningmeester van het C. N. V., te
Utrecht, wegens overspanning eenige weken
met vacantie gegaan.
De Alg. Ned. Typografenbond heeft het
nieuwe arbeidscontract in de typografie aan
vaard. Er zal echter nog een referendum onder
de Bondsleden worden gehouden.
HET VRAAGSTUK VAN DEN ARBEIDSTIJD
Het N.V.V. houdt 27 en 28 Oct. een congres
te Utrecht over het vraagstuk van den arbeids
tjjd voor den landbouw, cafébedrijf, kantoor-
vezen. spoor- en tramwegen en transportbe
drijf.
Uit Oost-lndie
EUROPEESCHE KOLONISATIE
OP NIEUW-GUINEA
DE REGEERING ZEGT STEUN TOE.
BATAVIA, 18 Oct. (Aneta). De derde con
tact-vergadering tusschen den Directeur var
het Departement van Binnenlandsch Bestuur
en vertegenwoordigers van vereenigingen die
zich voor de Europeesche kolonisatie interes
seeren, besloot de vraag, welke titel op den
grond aan kolonisten behoort te worden
leend, te doen bestudeeren door den heer Mr.
Spit en den inspecteur voor Agrarische Zaken
Bastiaans.
De Directeur B. B. deelde mede, dat de Re
geering in beginsel welwillend staat tegenover
verzoeken om financieelen steun, doch dat een
beslissing nog met is afgekomen. Onder de
huidige omstandigheden is slechts een oplos
sing te vinden door een aandeel in de op
brengst der loterijen, waarschijnlijk ten
bedrage van f 2S.000, hetgeen ook in de
eerstvolgende jaren kan worden afgezonderd.
De Directeur B. B. stelt voor het eerste jaar
het geheele bedrag ad f 28.000 af te staan
aan de op Nieuw-Guinea werkende vereeni
gingen als de Regeering tot toekenning van
een aandeel in de loterijen kan besluiten.
Radio Nieuws.
VRIJDAG 30 OCTOBOR
Hulzen (1875 M.) K.R.O. 8.00 Morgenconcert
30.00 Gramofoon 12.15 Concert 2.00 Ura-
xnofoon 2.30 Piano 3.30 Conce.f. 4.30
Gramofoon 5.00 Orkest 7.35 Gramol/on
8.00 Oratorium 10.45 Vaz Dias 10.50 Gra
rnofoon 11.00 Concert
Hilversum (296 M.) V A.R.A. 8.01 Gramo
foon 10.15 Voordracht 10.30 Concert
11.00 Onze keuken 11.30 Concert 4.01
Orkest 4.50 Na schooltijd 5.30 Or!%?st
6.12 Ceyicert 7.00 Concert 11.00 Orkest
V P.R.O. 10.00 Morgenwijding 8.00 Week-
t 9.50 Concert
laven try (1554.4 M.) 12.20 Orgel 12.50
Orkest 1.35 Orkest 4.10 Gramofoon
4.50 Orkest 6.50 Concert 8.20 Orkest
9.40 Gramofoon 10.10 Orkest
(1634.9 M.) 7.20
7.30 Piano -e
Concert 7.35 Orkest
De Regeering gaf te kennen zich de be
voegdheid voor te behouden eenige controle
uit te oefenen op de verwerking van het geLd,
waarbij zij slechts zal aangeven, waarvoor de
financieele steun niet mag worden besteed.
De Regeering is bereid overtollige 1 andsgoe
deren, als werktuigen, ijzerwerk en rails ter
beschikking van de vereenigingen te stellen.
Ook is zij genegen het kolonisatiewerk ia
bevorderen door den aanleg van wegen eni
irrigatie, doch de Lands financiën laten dit
voorloopig niet toe.
De vertegenwoordiger van de Vereeniging
Kolonisatie Nieuw Guinea betuigde zijn erken
telijkheid voor den te verwachten financieeleui
steun, welke een welkome verrassing is.
Het voornemen om een landbouwkundige
naar Manokwari te zenden werd toegejuicht,
evenals de overweging van de instelling van
een Landgerecht en de aanstelling van een
politierechter op het terrein Hollandia en ta
Manokwari.
De volgende contact-vergadering zal oveï
twee of drie weken plaats vinden.
UITBREIDING EUDOKIA
XLII
Autarkie 5
(H.D.) Wij zeiden; dat Duitschland den autarkische» weg ook
opgaat., ojndat de onmogelijkheid bestaat nog verder bui-
te n 1 arid sc'h crediet te verkrijgen. Van de nood
wordt dus feitelijk een deugd gemaakt.
Nu is er in den loop der laatste vijftien jaren door het buiten
land heel wat gedaan om het Duitsche geldwezen te ondersteu
nen. Het klinkt ietwat naïef en niet van zelfvertrouwen ontbloot,
uitspraken te lezen, hierop neerkomend, dat Duitschland spoedig
in staat zal zijn elk buitcnlandseh aanbod om leeningen to -er-
strekken, dankend af te kunnen slaan. Wij wilden, dat voor
beide partijen de toestand anders was, doch wij vreezen, dat er
voorloopig noch van aanbod, noch van weigering sprake zal zijn.
Na den oorlog is Duitschland telkens door andere landen aan
gekl geholpen. Natuurlijk niet uit zuivere menschenmin, maar
in de hoop, dat hierdoor de internationale zwarigheden nu ein
delijk uit den weg zouden worden geruimd. De bijna niet in
cijfers uit te drukken schuldenlast, welken 'de overwinnaars
Duitschland te Versailles hadden doen aanvaarden, kon slechts
afbetaald worden, wanneer het Duitsche volk aan den arbeid
kon gaan. Daarvoor had het verarmde volk geld noodig.
Oorlogsindustrie moest omgezet worden in vredes-industrie.
Hoe het verloopen is met dit door de geallieerden in overwin
ningsroes opgezette grootscheepsche plan. behoeft hier niet breed
uiteengezet te worden. De hoop veranderde snel in teleurstel
ling. Het finantiëcle bankroet van Duitschland deed bet volk al
de verschrikkelijke ellende van de inflatie-periode meemaken.
De te betalen schulden aan de overwinnaars werden herhaalde
lijk herzien tot dat er een streep onder werd gezet. De Young-
ieening zorgde nog eens weer voor nieuw kapitaal en ook op
andere wijze werden credieten verstrekt De klacht is, dat veel
van deze voorschotten is gebruikt om in Duitschland allerlei
groote economische werken in het leven te roepen: havens,
spoorwegen, fabrieken enz. Daar zal veel van waar zijn. De
waarde van het geld kende men niet meer. Geld wordt wel eens
een sluier genoemd. Deze sluier heeft heel wat volken en per
sonen in de war gebracht.
Toen is de wereldcrisis van 1929 gekomen en heeft de laatste
kans op herstel vernietigd. Maar waarom zullen wij beproeven
deze periode van beurtelings hoop, teleurstelling, rijkdom,
armoede, volop werk, werkloosheid, te schetsen. Indien de
mcnschheid, indien elk. volk niet gelijk was aan een neer
gedrukte veer, welke indien de kans schoon is, toch weer op
springt, dan was West-Europa reeds lang economisch volkomen
vernietigd geweest.
Wij, Nederlanders, weten van dit spel met den sluier geld
waarlijk ook genoeg. Hoeveel millioenen zijn niet uitgeleend aan
Oostenrijk, Duitschland, Zuid-Aanerika en welke landen al niet
meer? Men had en heeft het nakijken. Hoe heeft men zijn boos
heid gelucht, om althans van die klep te,r.ontspanning van het
gemoed gebruik te maken! Te zijner tijd zal elke herinnering
aan deze ondervinding vergeten zijn, en zal de sluier igel(5
opnieuw ons in zijn wonderlijk spel vangen. En waarom ook
niet, wanneer wij reden tot vertrouwen meenen te
hebben, beter gefundeerd dan de vorige maal? Niet de
mensch moet het geld dienen, maar het geld den mensch.
Achter dien sluier zal elk geslacht opdringen, om nu eindelijk
eens precies het geheim te weten van dit, als men denkt, geluk
aanbrengend ruilmiddel en leeningsobject, met zijn voortbren
gen gskans tot. in het bijna oneindige.
Wij kunnen niet wijzer worden en wij mogen het niet,
want het bestel der dingen is nu eenmaal zoo, dat de sluier
geld niettemin de stevige band is tusschen menschen en tus
schen volken, waar zonder het bestaan van onze samenleving zich
niet denken laat. Een volk, dat als het onze, in de gelegenheid
is geweest tot op lieden zal dat zoo blijven? met zijn geld
telkens diensten aan te bieden aan andere volken, zal vaak
ontnuchterd zijn geworden, omdat, wat het voor werkelijkheid
aanzag, een sluier bleek te zijn. En inmiddels gaat het
wereldbestel toch zijn gang.
Maar nu is het dan zoover, dat Duitschland voorloopig is uit
geschakeld als voorname speler in dat spel. De teleurstellingen
waren in kort tijdsverloop te vaak het deel dergenen, die
met hun geld over de brug kwamen. De Stillhalteverdragen van
1931 hebben de deur dichtgedaan. Het zal zich moeten
redden met eigen middelen, al zal het gewone han-
delscrediet zijn gang gaan, zij het zoo voorzichtig mogelijk
gehanteerd.
Per jaar moet het nu ongeveer 750 millioen mark betalen voor
den dienst der overeengekomen schulden. Dit schijnt nu reeds
spaak te Joopen, en levert allerlei moeilijkheden op voor zijn
zoogenaamden deviezen-voorraad, wat de houders van Duitsche
obligaties al tot hun verdriet bespeurd hebben. Dit groote bedrag
kan slechts verkregen worden door een gunstige handelsbalans.
Nederland kan een ongunstige handelsbalans zoo noodig nog
dragen door de binnenvloeiende renten van in het buitenland
uitgezette kapitaal, gelijk in de gunstige jaren ons Indië daar
voor ook zijn deel bijdroeg, zoomede de scheepvaart.
De autarkie, welke Duitschland wil nastreven, kan dus nooit
beteekenen, dat in- en uitvoer precies tegen elkaar zouden op
wegen. Een overschot aan uitvoer zal noodig zijn. Maar geld
opnemen, om met dit geleende geld handelsschulden te betalen,
wil men niet meer, maar dit kan ook niet meer, omdat
niemand meer leen en wil. Goed beschouwd heeft de
autarkie dus tot doel den invoer i n Duitschland zooveel moge
lijk te beperken, en toch den uitvoer te blijven bevorderen.
Op deze wijze zou Duitschland zich kunnen redden met de
deviezenvoorraad, welke het heeft. Het maken van méér schul
den zou het geldwezen in nog grooter moeilijkheden brengen.
Dus zoo weinig mogelijk koopen, en zoo veel
mogelijk verkoopen. Precies gel ij k een firma
doet, die over te weinig middelen beschikt.
Helaas, en dat is voor ons zoo bezwaarlijk, zal het minder
koopen vooral slaan op landbouwproducten. Invoer van produc
ten, waarvoor het land zelf zorgen kan, noemt men onzin.
Het batig saldo van de Duitsche handelsbalans bedroeg over
1930 nog ruim 1600 millioen mark. Over 1932 was het reeds
teruggeloopen met 600 millioen mark. De noodlottige streep van
het bedrag, alleen reeds benoodigd voor de jaarlijksche rente op
de gefundeerde Duitsche schuld, was dus bijna bereikt.
Door een zoo nauwkeurig vastgesteld in- en uitvoerplan wil
men vaststellen, wat men van het buitenland absoluut noodig
heeft. Van een volkomen onafhankelijkheid zal nooit sprake
kunnen zijn.
Wil men nu weten, hoeveel geld Nederland heeft uitstaan in
Duitschland, dan zij gemeld, dat dit in totaal o n g e v e e r* v ij f
milliard mark bedraagt. Alleen de Vereenigde Staten van
Noord-Amerika gaan boven dit bedrag uit. Ons belang bij een
opleving van Duitschland is dus wel buitengewoon groot, veel
te groot, gezien ons nationaal vermogen. In 1932 waren wij de
grootste afnemer van Duitsche uitvoerartikelen.
Recht van spreken tegenover Duitschland hebben wij dus wel.
De hoop uitspreken, dat eindelijk een stabiele toestand in
Duitschland meewerke om de maatschappelijke moeilijkheden te
boven te komen, mogen wij ook wel doen. De verhouding
bederven door de twee volken tegen elkaar
op te stoken, is wel het dwaaste, wat wij kunnen
doen. Weer zeggen wij, wat wij eerder deden, en nu gezien
onze groote geldelijke belangen, de algemeene welvaart in
Nederland zal niet weer bereikt worden, vóór onze oosterburen
er finantiëel ook weer beter voor komen te staan.
Als vierde factor, waarom Duitschland steeds verder den
autarkischen weg wil inslaan, noemden wij de erkenning, dat
de industrie over haar cumulatie-punt is
heengegroeid. Dat wil zeggen, dat het nuttig effect, hetwelk
men zich voorgesteld had, niet bereikt werd. Integendeel, dat
het aldoor uitzetten der groote bedrijven, is uitgeloopen op
schade voor persoon, voor maatschappij en voor Staat
Dat dit verschijnsel in 't algemeen waar is, zal thans nauwe
lijks kunnen worden ontkend. De crisisperiode van heden doet
in het dagblad dagelijks lezen van afgeschreven kapitalen, van-
ingekrompen groot-bedrijven, van ontslagen van groote getallen
personeel, van bijspringen van Gemeente of Staat. Deze twee
laatstgenoemde zijn er evenmin aan ontkomen. Zij zuchten
onder de schulden en snakken ernaar talrijke bemoeiingen,
waarnaar het verlangen uitging in de goede jaren, ongedaan te
kunnen maken.
Het technische tijdperk schijnt inderdaad voorloopig over zijn
hoogtepunt heen te zijn gegroeid. De internationale industrie en
ook de groote binncnlandsche hebben zich vergist in het
opnemingsvermogen van de menschelijke samenleving, en zij
moeten den terugtocht aanvaarden, hetwelk gepaard gaat met
ontzaglijk veel mcnschelijk leed. I-Iet liberalisme, hetwelk van
geen beperking wilde weten, heeft hier groote nadeelige gevol
gen veroorzaakt voor den mensch, die bijna ten onder ging in
de zucht naar groot en naar geld. De persoonlijke ver
rijking stond op den voorgrond, niet het algemeen geestelijk en
maatschappelijk welzijn van de massa.
In dezen tijd komt mij nog wel eens te binnen, wat vóór
ongeveer dertig jaren Ds. Rudolph aanvoerde in debatten met
sociaal-democraten, als Van der Goes. Ds. Rudolph was econo
misch niet buitengewoon sterk. Daarom temeer trof mij zijn'
meening, als zou de ontwikkeling van het grootbedrijf op den
duur beteekenen groot geestelijk nadeel, maar ook eenmaal in
elkaar zou zakken, omdat de economische nadeelen op
den duur grooter zouden zijn dan de voor
de e 1 e n. Later is dit mij ook steeds meer duidelijk geworden.
Het huidige tijdperk geeft de volkomen bevestiging van deze
waarheid. De torens van Babel storten achter elkaar in, en er
staan nog heel wat sidderend te wachten op het uur van af
rekening. De kwiekste aandeelhouder, de voorzichtigste obligatie-
bezitter, de knapste directeur, met hun allen beteekent hun
venveer niets. De tijd van het kleinere, van het
middelmatige bedrijf met den ijvorigen onder
nemer aan het hoofd, die elk onderdeel kan
overzien, staat voor de deur, de profetieën van Marx
ten spijt.
Dr. Werner Sombart zegt:
„Een groot deel van wat bereikt werd door den stand der
ondernemers is bouwvallig geworden door de ontwikkeling zelf,
welke het kapitalisme genomen heeft: onder den ballast van de
groot-organisatie in reuzenhanken, kartels, koncems, verstikt de
vrije werkzaamheid van den afzonderlijken ondernemer."
De groot-industrie, welke het grootenaeels moest hebben van
het buitenland, raakt niet meer aan de mogelijkheden, van
welke gedroomd is. Daarom zal ook hier autarkie, inperking,
bezinning, de uitkomst moeten geven.
Zoo in het algemeen kan men het autarkisch streven In
Duitschland bezien. Enkele doctrinairen zinnen op algeheele
afsluiting van de andere volken. Natuurlijk is dit reine dwaas
heid. De excessen van een wild uitgroeiend bedrijfsleven willen
de meer beaadigden, die bij slot van rekening toch den toon
aangeven, afsnijden, om daardoor het eigen volk innerlijk te
versterken.
Genist kunnen wij aannemen, dat hier één der grootste vraag
stukken van onzen tijd ligt-, waarin wij, als klein volk, ons
meer hebben te voegen, dan dat door ons de
marschroute zou kunnen worden aangegeven.
Nu word ik toch waarlijk door vakmenschen op den vinger
getikt naar aanleiding van de productie-cijfers der record-'*oe
uit het vorig artikel. Over hoeveel dagen liep die melkopbrengst,
vraagt men mij. Ik heb mijn bescheiden maar eens weer opge
zocht, en kan thans meedeelen, dat 14.708 K.G. melk de op
brengst was van 365 dagen. De koe, Quappe genaamd, was
eigendom van het landgoed Palmnicken in Oost-Pruisen. Do
hoogste dag-opbrengst was 60.6 K.G. met 5.2% .vet.
