Torgler betuigt zijn onschuld
Zesde Chr.-Socia!e Cursus
DINSDAG 26 SEPTEMBER 1933
EERSTE BLAD PAG. 2
BUITENLAND
HET FEITELIJK VERHOOR
BEGONNEN
Van der Lubbs's houding vóór
den brand
Bij hot proces te Leipzig is gistermorgen
begonnen met een verhoor van Dinütroffs
raster, hetwelk in hoofdtaak bevestigt, dat
Dimitroff zich voortdu-rond beaghield met
workzaamlioden voor de Bulgaarsch.1? com
munistische arbenderspantij. Dimitroff inter
rumpeerde hierbij voortdurend en werd
daarom her.haaMeMjk door den president
van het hof tot cle ortte geroepen.
Taneff gehoord
Hierop begint het verhoor mn den laateten
Bulgaarschon beklaagde, Taneff.
De 36-jarige sohoenmalker, Wasil Taneff,
is in het Macedonische stadje Ccvgel'i gebo-
ren als zoon van ekm metaalbewerker, die in
1903 aan dieai opstand van de Macedonische
rcvolutionntuirein heeft deelgenomen en m
1906 in den strijd togen dia Turken is ge-
vaUem.
Bij de vraag naar zijn vroegere vonnissen,
poogt Taaie ff steeds opnieuw pott'tteike uat-
eenaettoingen te geven.
Dc voorzitter onderbreekt hem en wijst
erop dat het er nu om gaat, zijn anteceden
ten vast t*? stellen.
Uit littt verhoor blijkt, dat Taneff m Bul
garije om zijn politieke overtuiging was ver
oordeeld en dat hij heel actief aan de com
munistische ac.tie in Bulgarije had deelge
nomen. EvenaJs Dmitroff reisde hij met een
valsche pas, drie hij, naar hij zeide, van Bul
paarsohte emigranten te Moskou had gekre
gen.
Advocaat d>r. Seuffert vraagt den beklaag
de Taneff, of hij Van der Lubbe reeds vroe
ger heeft gekend.
Taneff: „Hoe zou- ik hem kennen? Ik
versta geen woord Duitsah. Hoe zou ik over
het algemeen wed met hem samen hebben
moeten komen?"
Dr. Seuffert: „Ik wlensc.h vast te stellen
dat bij deze vraag de beklaagde Van^ der
Lubbe zat te schudden van 'het lachen."
Op dc vraag van den „Oberre aohsani walt'
naar liet doel van zijn oponthoud te Berlijn,
verklaart Taneff, dat hem door het oen tra le
comité der Bulgoareche communistische par
tij was opgedragen, tezamen met Popoff de
campagne voor de amnestie der Bulgaarse!)a
emigranten te voeren» Berlijn is voor dit
werk het gesohiiiktie centrum geweest.
Torgler betuigt hartstochtelijk
zijn onschuld
Als laatste beklaagde werd tenslotte de
vro gere communistische rijksdagafgevaar-
Torgler venhoord, die o.a. erklaarde:
„Ik wil mijn eerste optreden in dit proces
beginnen met naar waarheid vast te stellen,
dat ik volkomen onschuldig ben en dat ik
met deze misdadige brandstichting in den
rijksdag niet het minste te maken heb, noch
direct, noch indirect.
TORGLER -
In dit bewustzijn mijner volkomen on
schuld en uit verontwaardiging over het
feit dat men mij en mijn partij aansprake
lijk stelde voor den brand in den rijksdag,
ben ik daags na don brand eigener bewe
ging naar de politïa gegaan, om tegen die
beschuldigingen te protesteeren
Voorzitter: interruimpeercndWat
gij daar zegt, heeft al op -de misdaad betrek
king, thans zijn we nog slechts aan het vast
stelten uwer identiteit.
Torgler: Heer president, sik heb zeven
maanden onschuldig m de gevangenis ge
zeten en ik moet toch de eerste gelegenheid
die mij gegeven wordt, om in het openbaar
1e spreken, aangrijpen, om voor de geheele
wereld te getuigen, dat ik met den rijksdag
brand niets uitstaande heb.
Zeven maanden ben ik in de gevangenlis!
Vijf van die maanden was ik dag
en nacht geboeid! Ik heb dat uitge
houden, wijt ik wist, dot ik onschuldig lijd
omdat ik communistisch leidier ben en met
alle kracht en geestdrift, waarovar ik be
schik, voor de belangen der arbeidende be
volking van Duitsohland ben opgekomen.
Beklaagde geeft vervolgens een kort over
zicht van zijn leven.
Hij had onderwijzer willen worden. Door
de armoede van zijn ouders moest hij een
be trekking aannemen als bediende in een
heeren hoedenzaak. Hij diende in den oorlog
eerst, in Polen, later aan het Westlront. Bij
de schildering van zijn politieke loopbaan
erklaarde Torgler: „Wat een miensch met
idealisme kon presteeren, dat heb ik voor
de zaak der arbeiders gedaan en ik zal ook
verder niet nalaten voor de zaak van die
Duitsche arbeidersklasse op te komen. Ik
geef toe, dat ik in zekeren zin door mijn
moeder beïnvloed ben. Mijn moeder os reeds
vijftig jaar socialiste. Toen ik mijn achttien-
do levensjaar had voleind, werd ik lid van
dc sociaal democratische partij.
In 1919 werd ik lid van de onafhankelijk
sociaal-ilicimocratische partij waartoe ik tot
tie oprichting van de communistische paitij
behoorde."
Tot 1933 was hij voorzitter van de comvmu
niïwt isohie. rijksdag fractie. Lid van de cen
trale commissie der communistische partij
van Duitschland is hij nooit geweest.
Toe» hij melding maakte van zijn optre
den als uitgever van het correspondentie
blad der communistische rijksdiagfractie „De
roode kiezer" las Landsgerichtisdireklor Pa-
risius uit een der eerste nummers van diit
blad van Februari 1933 een,ge passages voor,
waarin de arbeiders worden aangeapooixi
niet te wachten doch te handelen, om aan de
fascistische dictatuur een einde te maken
en het fascisme te verslaan.
Advocaat Dr. Sack maakt de opmerking
dat men hier slechts met een venkiezingsar-
tkel te doen heeft, dat slechts beoordeeld
kan worden indien men het in zijn geheel
voorleest
Torgler voegt hieraan toe, dat advocaat
Sack hem als mensch en als communist ver
dedigt, doch dat dr. Sack niet van plan is
dc communistische partij tio verdedigen.
Daarom verklaart hij, Tongler, dat hij ten
volle tot de communistische paitij behoorde.
Hij wil vastgesteld zien, dat Van der
Lubbc in het b ij zonder in het
geheel geen betrekkingen tot
de communistische part ij heeft
gehad. Van der Lmhbe behoorde tot ei n
afgescheiden partij, die anarchistische tem
den 7i?n nastreefde. Dat blijkt ook uut die ver
schillende brieven aan Van der Lubbe, d e
reeds voorgelezen zijn. In verband hiermede
gaat de senaat nog eens er toe over om deze
blieven voor te lezen.
De identificatie geëindigd. De
ieitelijke behandeling begonnen.
Van der Lubbe belooit duidelijk
te antwoorden.
Nadat het eerste gedeelte van het proces,
de vaststelling der ind entiteit van de be
klaagden, afgeJoopen was, werd een begin
gemaakt met de feitelijke behandeling. Van
der Lubbe wordt voorgeroepen en neemt
oor de tafel van de rechtbank plaats. Zijn
oidediiger zit naast hem.
De Voorzitter spoort Van der Lubbe aan
niet al te veel aan zijn zwakte toe te geven
-in, evenals vroeger mannelijk op iedere
vraag t» antiwoorden. „Heeft u mij verstaan?
Wilt gij dnt doen?"
Van der Lubbe knikt bevestigend.
De Voorzitter stelt dan vast, waar van
dier Lubbe sedert zijn aankomst tg Berlijn
op 18 P:il>ruani heeft gewoond. Volgens com
missaris H-eisrg heeft Van dcir Lubbe in den
nacht van IS op 19 Februari in het tehuis
\oor mannen in de Alexandirineaistrasse ver
blijf gehouden, terwijl hij den nacht van 19
op 20 Februari en ook van 21 op 22 Fcbr.
in het tehuis voor dakloozen in de Fro ibel-
strasse heeft doorgebracht In den nacht
i 22 op 23 Februari heeft hij bij een zeke-
Frau Pietke in NeukoHn op haar uit-
noodu'ging o\ernachte De volgende drie
nachten heeft hij weer doorgebracht in het
tehuis voor mannen in da Alxandrinen-
st rasse.
Op de vraag van dien verdediger, of dit
just is antwoordt van d'tir Luibbe ja
Van der Lubbe knikt ook bevestigend
op de vraag, of hij op den volgendon Zon-
naar een concert.van de socialistische
partij op het Bülow-plein is gegaan.
De Voorzitter gaat dan verder: Op
Woensdag 22 Februari heeft de beklaagde
zich naar Neukoelln begeven en was reeds
roeg bij de arbeidsbeurs aan den Midden
weg, waar hij met verscheidene werkloozen
heeft gesproken. Een werklooze heeft ge--
diat. Van der Lubbe daar een muntstuk
in een collectebus wierp.
„Dat kan wel zijn"
Een andere werklooze, zekere Binge, moet
nog gezegd hebben: „Dat is wel je laatste
waarop Van der Lebbe ook antwoord
heeft gegeven. Ben andere werklooze, die
uit de arbeidsbeurs kwam, heeft Van der
Lubbe in gesprek gezien met verscheidene
werkloozen, onder wie zich Binge en een
zekere Zacliow be vonden. Zochow moet ver
teld hebben, dat iri de Soimenallee S.A.-
nen arbeiders, die tot de socialistische
partij en het Roode front behoorden, hun
insignes hadden afgerukt Hij had zijn
vriend Binge zelfs moeten tegenhouden om
daar naar toe tie gaan. Van dar Lubbe heeft
daarbij gezegd, dat men een tegenactie
moest liegiruien. Zoo was ook de Russische
revolutie ontstaan. Men moest thans revolu
tie maken, want daarvoor was het nog niet
te laat
Op een vraag van den voorzitter, of dit zoo
fs, antwoordde Van der Lubbe: „Dat kan
wel zijn".
Zaohow imopt verder gezegd hebben, dat
iien de openbare gebouwen in brand moest
stelten opdat het volk zou kunnen zien, dat
die revolutie begonnen was.
Op de vraag of Van der Lubbe dnt gehoord
heeft, antwoordde Van der Lubbe: „Ja".
De Voorzitter preciseerde nader: „Ook
van hict in brandstelten
Van der Lubbe antwoordt, dat dat
niet juist is, doch hij kan het zich niet
nauwkeurig herinneren.
Binge moet toen verder gezegd hebben:
,J>an hebben wij den rijksdag en het paleis
niet meer, want of wij komen aan de macht
dan zijn zij overbodig, of de anderen ko
men aan de maoht en dan laten zij er ons
niet in. Men moet het volk aanvuren, groe
pen vormen, de S.A.-lieden met benzine be
gieten en in bramid steiken.
Op de vraag van den Vo o r z i 11 e r
„Heeft u dat gehoord?" antwoordt Van der
Lubbe: „Ja", doch op de vraag of hij ook
gehoord heeft, dat men S.A.-mannen in
brand moest steken, luidt het antwoord van
"an der Lubbe: „Neen".
Zachow heeft dan verder nog gezegd, dat
ruen niet alleen maar eer* paar gebouwen
Ln brand moest steken. Van der Lubbe moet
daarbij vol geestdrift zijn geweest. Binige
heeft Zachow met dten elleboog aangestoo-
en gezegd: „Die jongen is goed, dien
kunnen wij gebruiken". Van der Lubbe
heeft bij het 'gesprek gezegd, dat hij als
communist van de noodzakelijkheid van de
revolutie overtuigd is. Ook heeft hij gezegd,
dat hij reeds eenige ervaringen op dit ge
bied had opgedaan.
Op de vraag van den voorzatter, of dat ge
zegd is, antwoordt van der Lubbe: „dat kah
wel zijn".
Van dier Lubbe moet don zijn pas en de
roode kaart van lidmaatschap der commu
nistische pertij uit zijn zak hebben gehaald
en gevraagd hebben, waar het bureau van de
■mmunistische partij was.
De Voorzitter: „Is dat juist?", waarop
Van iler Lubbe antwoordt: „dat kan we-1
zijn!"
Toen Van der Lubbe informeerde, waar
en kon gaan eten, hebben de beide ande
ren hem meegenomen naar een restaurant.
Op de vraag van den voorzitter of hij bij
het verhoor eens heeft toegegeven verklaard
te hebben, dat openbare gebouwen in brand
gestoken moesten worden, hoort men eerst
een „ja" van Van der Lubbe, doch na lang
aarzelen en na een vraag van zijn verdedi
ger weder „neen".
Overigens gelooft Van dier Lubbe, dat het
mogelijk is, dat hij de opvatting verdedigd
heeft, dat de taktkk van de communistische
partij verkeerd was en dat men krachtiger
moest optreden. Ook is het mogelijk, dat hij
gezegd heeft communist te zijn.
Bij het verdere verhoor komt vast te staan
dat Van der Lubbe ach herhaaldelijk erover
had uitgelaten, dat de Duitscihe communisti
sche partij volgens hem niet krachtig geno> g
optrad. Er moest revolutie gemaakt worden,
lede- arbeider moest zelf zijn aanvoerder
zijn, andere aanvoerders had men nirt r
dig. Hij wilde tot 5 Maart te Berlijn blij
Ais lot dieni tijd niets geschied was wi
hij weer naar Nederland terugkeeren. Ieder
eon hield die oogen op Duitsohland gevestigd.
Men moest uitei-st radricale maatregelen tref
fen. Op di.nzelfden dag heeft hij nog naar
een optocht van de S. A. gekeken en opge
wonden verklaard: „Hier moet iets gedaan
worden. Zoo geduldig als de Duitschers zijn
de Nederlandeche aibeiders niet en ook niet
zoo Laf."
O vier bet doen en laten van Van der Lubbe
op den Vrijdag, die aan de eerste brand
stichting vooraf ging, is slechts weinig be
kend geworden. Vastgesteld kon worden dat
Van der Lubbe een wandeling door Berlijn
in de richting van den Arixanderplatz heeft
gemaakt. Verder is men ni.ets te weten ge
komen.
Op de vraag van den Voorzitter, of Van
der Lubbe misschien wil zeggen, wat hij op
diien dog heeft gedaan, blijft ondanks her
haalde vragen en ondanks het feit, dat be
klaagde minutenlang toegesproken wordt,
een antwoord uit. Van der Lubbe bevestigt
.alleen de woorden vau den procureur-gene
raal Werner, dat hij in Neukoelln tegen com-
unilsten lieeft gezegd, dat er iets moet ge
beuren.
Daarop wordt het verdere verhoor van
Van der Lubbe tot Dinsdagmorgen half 10
eidaagd.
VEERTIENDE VOLKENBONDS
VERGADERING GEOPEND
Openhartige woorden van Mohwinckel
over de mislukking
TE WATER TOT VOORZITTER
GEKOZEN
Bij de opening van de veertiende Volken
bondsassemblee, welke o.a. ook door den
Oostenrijkse hen bondskanselier Dollluss en
den Duitschen Rijksminister voor de pro
paganda Goebbels wordt bijgewoond, heeft
Noorsche minister-president Mohwinkel,
d'ie de vergadering opende, een toespraak
gehouden, waarin bij zeer openhartig over
internationale conferenties .sprak en op de
verantwoordelijkheid van de groote mo
de mislukki ng van de tot nu, toe gehouden
gendheden \veesv om spoedig een regeling
van bet ontwapening9vraagstuk tot stand te
brengen. Aan ontwapening gelooft thans
bijna niemand meer en dit zal het geval zijn
zoolang de staten niet tot een economische
ontwapening besluiten. De werkloosheid en
de algemeene economische ellende vermeer
deren de politieke spanning tusschen de vol
ken. Daarentegen zul een economisch herstel
ongetwijfeld in hooge mate bijdragen tot een
politieke ontspanning en tot herstel van ge
zonde betrekkingen tusschen de volken
Met» warme woorden betuigde Mohwinkel
zijn instemming met het vier mogendheden-
rerdrag. Hij wees er op, dat de tegenstelling
tusschen Duitsohland en Frankrijk algemeen
opgevat wordt als de oorzaak van den el
len dl gen werel ditoestand. Om deze rede men
koestert men thans bijzondere verwaohtin-
van het vier mogendheden verdrag en
hoopt, dat daardoor de weg voor een over
eenstemming en misschien voor vriendschap
gebaand zal worden. Dit pact kan, door dien
geest van het pact van Locarno gedragen,
het verscheurde en verdeelde Europa, waar
uit de begrippen broederschap en gelijkheid
op het oogembük zijn verdwenen, weder doen
aaneensluiten.
Charles te Water voorzitter
Met 30 van da 53 uitgebrachte stemmen
koos de volkembonds-assemblee den Zuid-
Afrikaanschen gedelegeerde Charles te
Water, hoogen commissaris der Zuid Afri-
kaansche Urne te Londen, tot president van
de 14de Assemblee.
Onder luid applaus hield de jeugdige ver
tegenwoordiger der Zuid Afrikaansohe Unie
een korte rede, waarin hij met nadruk wees
op de noodzakelijkheid van overeenstem
ming tusschen de mogendheden.
De Mexieaansehe vertegenwoordiger Na-
jera werd tot ondervoorzitter gekozen teza
men met Daladier, von Neurath, Sir John Si
nion.^Aloisi en den Perzisohen minister-pre
sident Forougihii.
De Duitsche vluchtelingen
Er bestaat in Volkenbondskringen groote
belangstelling voor het te verwachten Ne-
derlandsche initiatief om het vraagstuk der
Duitsche vluchtelingen (Joodsche zoowel als
andere) op de agenda te plaatsen. Het zou
do bedoeling zijn een commissie te benoemen
die de kwestie zou moeten onderzoeken, zoo
wei met het oog op de moeilijkheden van de
vluchtelingen zelf als voor de staten, die hen
herbergen. De commissie zou, naar den ge-
Ttengang onzer delegatie, o.a. moeten
bestudeeren de kwesties van die verdeeling
der vluchtelingen over de verschillende lan
den, het versohaffen van werkgelegenheid
aldaar, de bevordering der emigratie naar
Palestina en de hun te verstrekken paspoor
ten.
De Oostenrijkse he bondskanselier Doll fuss,
heeft in den loop van den dag versoheiden
bezoeken afgelegd o.a. bij de Belgische eD
bij de Nederlandsche delegatie.
Goebbels en Simon
Tijdens de pauze heeft Von Neuirath Sir
John Simon en den Duitschen Rijksminister
Josef Goebbejs aan elkander voorgesteld-
Do ze bleven eenigen tijd met elkander pra
ten.
Simon en Dollfnss
De Engelsohe minister van buitenlandsohe
zaken sir John S.mon, d'ie Zaterdagavond
een bezoek bracht aan v. Neurath om hem
op de hoogte te brengen van het resultaat
de besprekingen te Parijs heeft Zondag
middag een langdurig onderhoud gehad met
den Oosten rij ksdhen bondskanselier dr.
Doll fuss.
DE OVERSTROOMING IN JOEGO SLA VIE
De toestand in het overstroomde gebied
van Joego Slavië is nog steeds gevaarlijk
De schade wordt geschat op minstens 100
millioen nar (3,3 millioen gulden). Het
water dat uit de Sloveensche bergdalen
komt, heeft gister Zagreb bereikt De Sawe
heeft een tot nogtoe ongekende hoogto be
reikt. In geval da dijken doorbreken, dreigt
Zagreb zeer groot gevaar.
Uit het overstioomingsgebied van Slo
venië worden verschrikkelijke bizonderhe-
den bekend. In eenige plaatsen staat het
water 3y2 M. hoog in de straten. Het dorp
Struga is het meest getroffen. Hoewel geen
rivier of beek liet dal doorstroomt, werd
het dorp in minder dan een uur tijd onder
water geeet 50 personen worden vermist De
anderen konden zich, ten deele gekleed, in
de bergen redden, waar zij twee dagen en
nachten in groote bezorgdheid hebben ver
keerd Er dreigt thans ook een tekort aan
levensmiddelen, omdat de te velde staande
gewassen zijn vernield. De regeering
Joego Slavië heeft 200.000 dinar beschikbaar
gesteld voor hulpverleening.
HEVIGE AARDBEVING IN ITALIË
ROME, 26 September. Hedenmorgen te
4.35 uur is een gedeelte van de Abruzzen
geteisterd door een hevige aardbeving, wel
ker omvang nog niet te overzien is.
Het centrum van de aardbeving ligt on
geveer tusschen Scalmona en Pescara. Men
vreest, dat het aantal dooden en gewonden
groot is.
Ook te Rome was de atAdbcving tamelijk
krachtig te voelen.
GROOTE ORKAANRAMP
IN MEXICO
DE STAD TAMPICO "VERWOEST
Honderden dooden
ALLE VERBINDINGEN VERNIELD
MEXICO C.ITY, 26 Sept. Een wervelstorm,
die boven een gedeelte van Mexico heeft
gewoed, en de stad Tampico zoo goed als
geheel verwoestte, blijkt één der grootste
rampen te zijn waardoor Mexico ooit werd
getroffen.
Na een aanvankelijke schatting door het
Ministerie van Binnenlandsche Zaken van
het aantal dooden en gewonden op onge
veer 5000, blijkt het aantal dooden ruim
500 te bedragen, terwijl het aantal gewon
den nog niet kon worden vastgesteld.
De materieele schade wordt op vele mil-
lioenen dollars geschat. De stad Tampiyo is
een groote puinhoop. De eerste verbinding
kreeg men door een in de haven liggen!
Duitsch. stoomschip, „Kiel", welks kapitein
het eerste bericht doorgaf:
„Tampico door vreeselijke ramp geteis
terd, welks omvang nog niet valt te over
zien. Stadsgedeelten, die niet door stonn
verwoest werden, staan drie k vijf meter
onder water".
De rivieren Tamesi en Pamuco zijn ten
gevolge van de wolkbreuken buiten hun
oevers getreden en hebben alles wegge
spoeld.
De spobrdijken zijn over afstanden van
vele kilometers overstroomd en verscheide
ne treinen die onderweg waren worden
vermist.
De ingenieurs gelooven, dat in een om
trek van 120 K.M. alle verbindingen zijn
vernield, en dat met vliegtuigen niet bin
nen 24 uur en met behulp van de spoorwe
gen niet binnen S dagen hulp kan worden
gebracht.
Ook de steden Ciudad en Victoria zijn
door storm en overstroomingen geteisterd.
Militairen en Roode Kruiscolonnes zijn te
hulp gezonden.
De president van Mexico heeft een op
roep tot de bevolking gericht tot het bijeen
brengen van een noodfonds.
HET ONDERHOUD
COLIJN-MAC DONALD
Uit Londen: Minister-president Colijn
confereerde twee uren land met Mac Do
nald voor de toekomst der economische
conferentie. Een bijeenl«nmst van het bu
reau der conferentie te Genève zal de vol
gende maand gehouden worden.
Naar uit welingelichte kringen te Londen
verluidt, hebben de besprekingen van den
Neder la ndsohen minister-president Dr H.
Col ij n met Mac Donald in de eerste plaats
betrekking op vereohil/lende technische
vraagstukken, die in verband ©taan met de
Economische Wereldconferentie. Er zou al
sproke zijn van hervatting der conferentie-
werkzaamheden. Men meent te mogen con
cludeeren, dat de kans groot is, dat binnen
kort een der commissies, en wel de econo
mische, waarvan Dr Colijn voorzitter is, bij
een zaJ worden geroepen. De „Morning Post
gelooft, dat Mac Donald voornamelijk dc
conferentie-ma chine weer in werking wil
eteWen, om eventueel e ©boringen, die in het
economisch leven kunnen optreden, tenge
volge van de inPLationisbisohe tiendenzen 1:
de Ver. Staten, op te heffen.
Dr Colijn heeft zijn terugkeer naar Den
Haag tot Woensdag uitgesteld, en zal veir-
moedeliijik daarna naar Genève vertrekken,
teneinde aldaar de mogelijkheid van voort
zetting der werkzaamheden van die Econo
mische Wereldconferentie eveneons met ver-
sc)h:iililiende vooraanstaande staatslieden te
bespreken.
De binnenlandsche toestand op Cuba we,rd
Zaterdag door de Amerikaansche autoritei
ten van zoodanigen aard geacht, dat de
meeste oorlogsschepen gedirigeeixl werden
naar plaatsen aan de kurt, waar een landing
gemakkelijk kon geschieden indien de om
standigheden dit noodzakelijk zouden ma
ken. De 8000 beschikbare Cubaansche
soldaten worden door de Amerikanen ontoe
reikend geacht om voldoende bescherming
te kunnen bieden aan de vreemdelingen en
de verschillende fabrieken en ondernemingen
Ter bescherming van de Amerikaanschie on
derdanen is derhalve gisteren een detache
ment Ameriikaansc'he marine-troepen geland
Overwogen wordt op we like wijze ook de
Brit sche onderdanen beschermd zullen kun
nen worden.
LINDBERGH TE MOSKOU GEDAALD
Kolonel Lindbergh (die. Zondagavond per
watervliegtuig uit Leningrad naar Moskou
is vertrokken) is te 17 u. 50 op de Mosko-
wa-rivier gedaald. Hij werd in de lucht
reeds begroet door een escadrille sovjet-
vliegtuigen. Toen Lindbergh's vliegtuig ge
meerd was, werd hij begroet door de leiders
der civiele luchtvloot en vertegenwoordigers
der Russische en buitenlandsche pers.
In kringen van het Vaticaan verluidt, dat
het niet buitengesloten schijnt, dat bin
nenkort tusschen het Vaticaan en Sovjet
Rusland onderhandelingen zullen worden
geëntameerd met het doel de wederzijü-
sche betrekkingen te verbeteren, althans
zulke betrekkingen tot stand te brengen.
Het Vaticaan izou er den nadruk op leg
gen. dat het minder op den staatsvorm aan
komt, wanneer slechts de kerk, althans haar
vertegenwoordigers ongehinderd kunnen
werken. Ten andere zou Sovjet Rusland
bereid zijn, dit toe te laten op voorwaarde,
dat de kerkelijke vertegenwoordigers zich
op geen enkele wijze in cis politiek zouden
mengen.
Uit het Sociale Leven
Na een zevende conferentie t* Haarlem
.-up&chcn werkgevers en werknemers in het
bouwbedrijf, waar besproken we-i de vraag,
t' irrtjl Oct. a.s. weder een n:eu* ;WHroi-ii-
komst ir werking zou treden, is men niet tot
overeen-temming kunnen komen.
F'«i lei. nreen'c te we,en dat de werkgevers
ge'm tv euv» contrac: op October wensehen
t<> 5luii»T. zonder vaststelimg der loonon op
een lager peil. Hun aanvankelijk voorstel de
loonsverlaging op 15 pet. te stellen was ver
minderd, doch tot overeenstemming kon men
niüó komen.
FASCISME. NATIONAALSOCIALISME
CORPORATIEVE STAAT
Referaten van Mr. van Walsum en
Dr. Beekenkamp
Deze week komen de mannen van de
Christelijk-sociale beweging in het Con
ferentieoord van den Zendingsstudie
raad te Lunteren bijeen om zich weder
gezamenlijk te bezinnen op allerlei ac-
tueele vragen van dezen tijd. Sedert
wijlen Minister A. S. Talma de eerste
Chr. sociale cursus te Lunteren opende
zijn 20 jaar verloopen en zijn ook de
maatschappelijke verhoudingen gewij
zigd terwijl nieuwe problemen roepen
om een oplossing. Daarom wordt van
tijd tot tijd een cursus als thans te Lun
teren weder aangevangen, gehouden.
Deze cursussen worden georganiseerd
door de commissie van samenwerking
tusschen de algemeene Chr. Sociale
Bonden en" het Chr. Nat. Vakverbond
in Nederland. Als voorzitter voor deze
cursus is aangewezen het Tweede Ka
merlid de heer C. Smeenlc, oud-wethou
der van Arnhem.
Ilij heeft nadat de cursisten gistermid
dag uit alle richtingen van ons \iaderland
waren gearriveerd
en zich tevoren aan
een gemeenschap-
pelijken maaltijd
hadden vereenigd
gisteravond de cur
sus met een toe
spraak geopend.
Daarbij heeft hij er
zijn vreugde over
uitgesproken, dat dit
maal de deelnamn
zoo talrijk was en
er ook uit het bui
tenland belangstei-
C. Smeenlc ling is getoond, ge
tuige de aanwezig
heid van acht afgevaardigden van over de
grenzen, waarvan vijf uit Duitschland, met
name uit de gelijkgeschakelde Evangcli-
schen Arbeitervereine, onder wie ook is
Pfarrer Knuppel, de door den gevolmachtig
de van het Duitsche Arbeidersfront aange
wezen kerkelijk gevolmachtigde voor de
evangelische arbeidersvereenigingen. De
drie andere buitenlanders zijn drie Zwit-
gers.
De heer Smeenk heeft voorts stilgestaan
hij het aspect van djzen tijd en de vragen
die juist nu ook in den Chr.-socialen strijd
roepen om een oplossing. Daarop wil men
zich in Lunteren gaan bezinnen en daar
over met elkander van gedachten wisselen.
Met de bede, dat Gods zegen op de bespre
kingen rusten moge, verklaarde de voor
zitter de zesde Chr. sociale cursus voor ge
opend.
Hierna werd de dag besloten met een
korte „Andaclit", waarin voorging de zoon
van den heer Smeenk, Ds. C. Smeenk,
Geref. predikant te blokzijl.
De dag van heden
Nadat ds. Smeenk hedenmorgen om 9 uut
met een korte godsdienstoefening den dag
had geopend, kwam aan de orde de bespro
king van een van de belangrijkste zaken
op deze conferentie, n.l. „Fascisme, Natlo-
naal-socialisme, Corporatieve Staat". Daar
voor waren twee referenten aangezocht,
n.l. mr. G. E. v. Walsum van Rotterdam
en dr. C. B e e k e n k a m p van Leiden. De
eerste behandelde de geestelijke achter
grond en de andpr sprak over het herstel
der maatschappelijke orde.
Referaat mr. Van Walsnm
Mr. v. Walsum ving zijn betoog aan
met de opmerking, dat Fascisme en Natio
naal-socialisme, welke verschillen er ook
overigens zijn mogen, hierin overeenstem
men, dat zij uitingen zijn van de reactie op
het individualisme en daarom alleen eis
zoodanig in hun diepste beteekenis kunnen
worden begrepen.
Hoewel het individualisme behoort afge
wezen te worden, kunnen daarom fascisme
en nationaal-socialisme nog niet worden
aanvaard, omdat zij zijn een vorm van col
lectivisme, dat evenzeer verwerpelijk is als
het individualisme.
Alleen te aanvaarden is een maatschap
pij- en staatsopvatting, die gegrond is op
de erkenning van en de wisselwerking tus
schen individu en gemeenschap.
Referaat dr. C. Beekenkamp
In den loop van den dag kwam het refe
raat van dr. C. Beekenkamp aan de
orde. Het gaat uit van den volgenden ge-
dachtengang:
jaren kwam het
vraagstuk van den
wederopbouw van
de maatschappij met
klemmenden ernst
op den voorgrond.
Tegen het indivi
dualisme cn het ka
pitalisme rees fel
verzet. Men zoekt
de oplossing onder
meer in corporatieve
richting.
Italië biedt 'n be
langwekkend voor
beeld van een oplos-
z.g.n. Commissie van Achttien werd in de
wet van 3 April 1926 een regeling neerge
legd, die ten doel beeft de tegenstelling
van kapitaal en arbeid te verzoenen en
haar in actie te stellen om het groote doel
van het fascisme te bevorderen, de groot
heid van Italië.
De „Wet op de vakvereenigingen" geeft
aan hoe de onderlinge verhouding is van
werkgevers en werknemers, die vereenigd
zijn in hieiarchische asociaties (syndicaten,
federationi, confederation!), met a«n den top
het ministerie van corporaties. Arbeidsge
schillen worden opgelost in eerste instantie
door „horizontale" organen, de z.g.n. corpo-
razioni. De „Magistratura del Lavoro"
heeft de bevoegdheid met bindende kracln
een beslissing te geven en eventueel nieuwt
arbeidsvoorwaarden vast te stellen.
Het Charter van den Arbeid is in zeke
ren zin de grondwet van den „corporatie
ven staat". Daarin zijn de beginselen van
liet fascisme voor liet. sociale leven neer
gelegd. Voorop staat, dat de samenstellende
declen in den staat er zijn voor den staat,
Arbeid is maatschappelijke plicht. Inter
ventie van den staat in het economisch le
ven heeft plaats, als het particulier initia
tief ontbreekt of onvoldoende is, wanneer
politieke belangen van den staat in het spel
zijn.
De. verdere „Verklaringen" van het Char
ter van den Arbeid zijn deels uitwerkingen
van die hiervoor aangegeven beginselen,
deels nadera regelingen nopens de organi
saties van den „corporatieven staat".
Men kan niet tegenspreken, dat de schep
ping \an Mussolini bijgedragen heeft tot
herstel van de maatschappelijke orde in
Italië. Hoewel erkennend, dat de practijk
van den „corporatieven staat" gunslige re
sultaten heeft gehad voor de economische
ontwikkeling van zijn land, kunnen wij toch
den corporatievenf staat niet als ideaal aan
aarden.
Aan den staat wordt een te overheer-
schendc machtspositie toegekend. Het par
ticulier initiatief wordt slechts toegelaten
oor zoover liet niet in botsing komt niet
hot staatsbelang. Aan de souvereiniteit dei
afzonderlijke levenskringen wordt geweld
aangedaan door de controleerende en in
grijpende bevoegdheden van verschillende
staatsorganen, lnstede van een organisch
gegroeide en groeiende maatschappij, ver
toont Italië het beeld van een mechanisch
staatsapparaat, dat alleen door „geweld"
goed functioneeren kan.
Herstel der maatschapp<Aijke orde zal
niet met uitwendige middelen kunnen wor
den tot stand gebracht. Het moet van bin
nen uit groeien. Ons ideaal is niet een
corporatieve staat (contradictio in termi
nis), maar een „corporatieve maatschappij
steunend op de grondpeilers van sociale
rechtvaardigheid en solidariteit.
Meer dan ooit is het thans noodig, dat de
christenheid in aaneengesloten rijen vecht
voor dit ideaal, zich bewust wordt van de
waarde van het evenwicht tusschen gezag
en vrijheid, met woord en daad propa
geert een herstel der maatschappelijke or
de, waarin niet het indivdu ondergeschikt
gemaakt wordt aan het staatsbelang, doch
waarbij aan elk schepsel die plaats wordt
aangewezen, welke het naar zijn aard te
genover God en alle andere schepselen heeft
in te nemen.
Vanavond zal ds. B. E. J. B i k, Herst. Ev.
Luth. predikant te Enkhuizen, den dag niet
een korte godsdienstoefening sluiten, gelijk
hij morgen den conferentiedag er ook mee
denkt te openen. De geheele dag is dan
morgen beschikbaar om over de referaten
van de heeren v. Walsum en Beekenkamp
van gedachten te wisselen.
Morgenavond zal aan de orde komen het
onderwerp: „Staat en Maatschappij", even.
eens weer verdeeld over twee referenten. Do
heer A. Stapelkamp van Utrecht, een
van de secr. van het Chr. Nat. Vakverbond,
zal refereeren over: „De invloed van staat
kundige maatregelen op het bedrijfsleven"
en de heer G. E k k e 1 van Utrecht, voorzit
ter van den Bond van Chr. Textielarbeiders
„Unitas" Donderdagmorgen spreken over:
„Werkloosheid, werktijd en loon in verband
met bedrijfstechniek en commercieel be
heer". Ds. N. H. Kuipéri, Ned. Herv. pre
dikant te Acqoy zal Woensdagavond en
Donderdagmorgen de bidstonden leiden en
de dag van Donderdag is geheel beschik
baar om te discussieeren over de referaten
van de heeren Stapelkamp en Ekkel.
Ds. P. Prins, Geref. predikant te Deven
ter, zal Donderdagavond de dag met een
korte „Andacht" besluiten en hem Vrij'dag-
morgen openen, waarna dien morgen als
referent zal optreden de bekende Amster
dam sche Herv. predikant dr. M. J. A. de
Vrijer, die zal refereeren over: „Statische
en dynamische armoede". Vrijdagmiddag
zal de heer Smeenk de conferentie met
een toespraak sluiten.
We komen op het gesprokene nog nader
terug.
Weerbericht.
Het dunne peiltje geeft den vorlgen ttand aan
Hoogste stand te Stenseloe 772.3.
Laagste stand te Isa fjord 751.0.
Stand vanmorgen halftwaalf 763.6.
WEERVERWACHTING
Zwakke tot matige wind uit O. richting,
THERMOMETERSTAND
Stand vanmorgen halftwaalf 16.4 C.
27 SEPTEMBER.
Zonsopgang 6.55 uur, zonsondergang 6.47 uur
VOERTUIGEN MOETEN HUN LICHTEN
OP HEBBEN
27 'SEPTEMBER.
Van 's avonds 7.17 uur tot 's morgens 6.37 uur
WATERSTANDEN RIVIEREN
(Oude Amsterdamsche tf)d)
Straatsburg -°.7S -9.
Canp
Eins
Cohlens
Maxau
Dl'fieshetm
Mannheim
.'9 Dussehlorf o!.H8 0.45
HOOGWATER NED ZEEHAVENS
27 S pteuiber
Delfzijl 4.02 lfi.4 5 Hellevoetsl. 8.08 20.40
Terschelling l.i4 1V7 Wi em-ta.i 9.03 21.M
Harlingen v.lMi 14.45 Hrm.wersh. 7.-2U 19.58
Den H' l'ler 12.25 Zieriszee 7.4') 2i17
IJinuli eu 8.V.2 21.00 Wemehllngt 8.08 20.46
II v. Holland 7.-3 20.01 Vllsslngen 6,24 loj,8
Scheveniiijitn7.3Hao.il Terneuzen 7.t()19.i5
.otterdam 9.28 22.05 Hausweert 7.38 .0.10
