onderzoek in
MAANDAG 25 SEPTEMBER 1933
DERDE BLAD PAG. 9
Driehonderdjarig bestaan
van Maassluis
ONTHULLING GEDENKTEEKEN
Tn 1914, liet jaar waarin de verschrikke
lijke wèreldoorlog uitbrak, was 't. 300 jaar
geleden, dat Maassluis en Maasland
voordien Maaslandsluis geheeten zich in
twee afzonderlijke gemeenten splitsten.
De tijdsomstandigheden waren er toen
niet naar dit feit op feestelijke wijze te her
denken.
Thans, bijna 20 jaar later, is in het cen
trum van Maassluis, in een klein plantsoen
tje, gelegen tusschcn de Haven; Fenacolius-
laan en Stationslaan, een eenvoudige gra
nieten gedenkzuil geplaatst, waarin beves
tigd is de bronzen kon van Ds Johannes
Fenacolius, de grondvester der zelfstan.
digheid van Maassluis.
Dit gedenkteeken is Zaterdagmiddag, in
Monument van Ds. J. Fenacolius, stichter
van de zelfstandigheid van Maassluis, dat
Zaterdaa is onthuld.
tegenwoordigheid van verschillende autori
teiten en honderden belangstellenden uit de
burgerij, plechtig onthuld.
Onder de aanwezigen merkten we o. m.
op de burgemeester, Mr. P. A. Schwartz,
wethouders en leden van den gemeenteraad,
oud-burgemeester Dommisse, die thans op
zijn villa. „Uit de branding" te Katwijk z'n
welverdiende rust geniet, Dr. C. Veltenaar,
Geref. predikant te Tholen, en Maussluizer
van geboorte, diens meer dan SO jaren oude
vader, verschillende plaatselijke predikan
ten, gemeentelijke functionarissen, enz., som
migen vergezeld \an hun dames.
Nadat het muziekcorps „I-Iarpe Davids"
het „Wilhelmus" bad gespeeld, meegezon
gen door de talrijke menigte, beklom oud
burgemeester C, P. I. Dommisse onder
applaus het spreekgestoelte.
Als voorzitter van de Commissie, die zich
in 1914 had gevormd tot oprichting
gedenkteeken van Ds Joh. Fenacolius, be
groette spr. de aanwezigen.
Het is geen klein volk, aldus spr., dat zijn
groote mannen eert. Vele Nederlandsche
steden mogen zich beroemen groote mannen
en vrouwen in hun midden te hebben ge
had, wier namen in monumenten e. d. voort
leven. Ook Maassluis kan zich beroemen
personen die in en buiten de gemeente een
vermaardheid verkregen, en wier nagedach
tenis wij behouden hebben in de nomen van
straten en kaden,
Eén der grootste figuren uit de Maas-
sluissche» historie is wel die van Ds. Joh.
Fenacolius, de grondvester van Maassluis,
tot wiens nagedachtenis wij thans een ge
denkteeken willen stichten
In 't kort ging spr. de geschiedenis na
van den onvermoeiden arbeid vo.n Ds Fena
colius, gedurende vele jaren, en hoe deze
ten slotte in 1614 het pleit won, en dus niet
alleen de kampioen, maar ook de grondves
ter der zelfstandigheid van Maassluis is ge
worden.
Hierna verzocht spr. mevr. Dommisse het
monument, dat met een groote doek bedekt
was, te willen onthullen.
Na deze plechtigheid dankte spr. allen
die aan de oprichting van dit monument
hebben meegewerkt, in 't bijzonder den heer
G. Keuzekamp te 's-Gravenhage, die liet mo
nument heeft ontworpen.
Thans komt het monument onder bescher
ming van het Gemeentebestuur. Het blijve
een teeken van Gods voorzienig bestel en
liefdevolle zorg voor deze gemeente. Spr.
verzoekt het Gemeentebestuur dit monu
ment wel te willen aanvaarden, (applaus).
Daarop voerde burgemeester Schwartz
het. woord, die zeide het een aangename
taak te vinden dit monument uit de han
den der Commissie te aanvaarden. Het
herinnert aan een voortreffelijk ingezetene,
't Is een voorrecht dat op deze wijze de
werkzaamheid van Ds. Fenacolius in blij-
nen worden gekozen, dan deze plaat:
verschillende verkeerswegen saamkomen,
en waar men telkens weer het beeld kan
zien van Ds. Fenacolius, een man die oog
bad voor onze plaatselijke zelfstandigheid.
Spr. dankte de Commissie voor hetgeen
zij voor Maassluis heeft gedaan, (applaus).
Ten slotte heeft nog gesproken Dr. C.
Veltenaar die als theoloog en historicus
de beteekenis van Ds. Fenacolius teekende.
Maassluis heeft een tweetal historische mo
numenten, het Delflandhuis en de Noorder-
kerk, de Fenacoliuskerk. Den Briel heeft
zijn Catherinekerk, doch de Maassluis-
sche kerk kent geen heilige. Onze kerk is
zuiver Protestantsch, heeft maar één naam,
nl. die van den econonoom Fenacolius. Op
9 October 1639 is deze kerk door hem ln
gebruik genomen. In den loop der jaren
hebben 70 uitnemende predikanten deze
kerk gediend. Velen van hen waren beken
de persoonlijkheden, maar geen van hen
kan vergeleken worden met Fenacolius.
Hem was de eerste plaats in Nederland
waardig. Spr. eindigde zijn toespraak met
neenlcbestuur van Maassluis, door oud-burge
de woorden van Psalm 89 8, de psalm
van Ds. Fenacolius, die op sprekers verzoek
door de aanwezigen werd gezongen.
De heer Dommisse dankte ten slotte bei
de sprekers voor hun goede cn schoone
woorden, waarna de plechtigheid besloten
werd met het zingen van Psalm 75 1.
Firma C. JöRG Sr. UTRECHT
OPGERICHT 1819 SCHOUTFNSTR. Nr. 7
TOGA'S - HEERENKLEEDING
Kerknieuws.
CHR. GEREF. KERK
Tweetal: Te Schiedam, H. Visser te
Dordrecht en P. Zwier te Alphen a. d. Rjjn.
NED. HERV. KERK
Aangenomen: Naar Drachten (Herv.
Evangelisatie), M. D. Gijsman te Nieuwe-
Pekela. Naar Aagtekerke, cand. J. G. Pan-
huise, hulppred. te Sloten (by Amsterdam).
GEREF. KERKEN
Bedankt: Voor Wormer, B. E. van Buuren
te Hemelum (Fr.).
Drietal: Te Tienhoven (U.), cand. P.
Kuyper te Hilversum, cand. E. Teunis te
Enschedé en cand. H. J. Westerink te Nun-
CANDIDATEN TOT DEN H. DIENST
We ontvangen van de zijde der Theologi
sche School te Kampen het verzoek nog
eens publicatie te geven van de volgende
lijst van Theol. candidaten aldaar, die be
roepbaar gesteld zijn bij de Geref. Kerken
in Nederland, opdat de vacante en andere
Gemeenten zich op de hoogte kunnen stel-
n van namen en woonplaatsen:
P. D. van Dijk, Wons. (Fr.); P. B. Leng-
keek, Aelbrechtskade 86, Rotterdam; H. W.
Kroeze, Geerstraat 4, Kampen; R. Dijkstra,
Hoogend 10, Sneek; G. H. Schuppert, Rijks
straatweg, Eefde bij Zutfen; F. van Dijk,
Oude straat 44, Kampen; F. Colenbrander,
Hulpprediker, Arnhem; J. W. Smitt, Huize
„Vogelenzang", Bennebroek; A. Mollema,
Scharnegoutum (Fr.); A. van der Ziel,
Neede (Gld); W. Wiersma, Prinsegracht 1,
Sneek; G. Morsink, Wierden (O.); H. Mul
der, Kraneweg 67a, Groningen; Jac. Groen
Jr, Binglevstraat 11a, Rotterdam; O. vah
Noort, Westbroek (U.); Dr W. H. v. Zuylen,
Spuistraat, Kampen; A. J. W. Vogelaar,
Hardenberg; M. Ros, Balsemijnstr. 16, Hil-
legersberg; H. J. Riphagen, Chr. Geurtsweg
20, Apeldoorn; T. H. Meedendorp, Gronin
gerstraat 62, Assen; en M. Geertsema, Zuid-
wolde (Gr.).
KERKINSTITUEERING
Te Goor (O.) is de institueering van een
zelfstandige Geref. Kerk een feit geworden
door de bevestiging van de gekozen ambtsdra
gers, welke geschiedde door Ds. M. B. Parle-
vliet, van Enter, die bij deze gelegenheid het
Woord bediende uit Hand, 2:42. Vervolgens
hebben tot de pas geïnstitueerde Kerk en haar
Kerkeraad woorden van heilbede gesproken
Ds. Joh. Jansen, van Wierden, namens de Clas
sis Deventer; Ds. J. Kapteijn, van Lochem,
namens Kerken in de omgeving; en Ds. J. R.
Hamming, van Nijverdal. Ook Wethouder Th.
G. G. Moorman heeft het woord gevoerd, zulks
ns het Gemeentebestuur. Ouderling A.
Rooymans sprak woorden van dank. Besioten
werd met het laatste vers van den Avondzang.
GEMEENTE-AVONDEN
Te Eindhoven zullen vanwege de
Vereeniging van Rechtzinnig-Hervormden
de a.$. winter minstens vier Gemeente
avonden gehouden worden. De eerste, waar
schijnlijk op Maandag 30 October a.s., zal
aan de gemeenschappelijke herdenking van
Luthers hervormingsdaad gewijd zijn. Op
een tweeden avond zal met de Gemeente,
voorzoover zij op de door de Vereeniging
georganiseerde samenkomsten wenscht aan
wezig te zijn, een Zendingsvraagstuk bespro
ken worden. En eindelijk komt het vraag
stuk der reorganisatie van de Kerk aan de
orde en de wijze, waarop men die in de
kringen van Kerkherstel en Kerkopbouw
zich denkt, 't Is nog niet zeker, of hieraan
één dan wel twee avonden zullen worden
gewijd.
Voorts zal onder leiding van Ds. F. M.
Muller en den heer J. D. Michon een Cen
trale Bijbelcursus georganiseerd worden.
Het rechtzinnige deel der Ned. Herv. Ge
meente te Eindhoven werkt met kracht en
opgewektheid. Het geeft ook een uitnemend
geredigeerd orgaan „De Zondagsbode" uit
RAAD VAN KERKEN EN DE
ONTKERKELIJKING
Een belangrijke conferentie.
De Raad van Nederlandsche Kerken voor
Practisch Christendom heeft, in verband met
de onlangs gepubliceerde cyfers der laatste
Vorstelling, „aan Kerkelijke Besturen, Kerke
raden van groote steden, Kerkelyke pers, Ver-
eenigingen voor Kerkelijke belangen en ande
ren", een oproep doen uitgaan tot een con
ferentie op Maandag 9 October in Utrecht,
waar voor de vertegenwoordigers der Kerken
en verdere belangstellenden de vraag der on
kerkelijkheid in Nederland onder het oog zal
worden gezien.
Gedreven door groote bezorgdheid en drang
tot ernstig zelfonderzoek zullen de Kerken
eerst vragen naar de oorzaken, die tot een der-
gelijken stand van zaken konden leiden. Over
tuigd dat hier allerlei factoren in het spel zyn,
en gewaakt moet worden voor al te eenzydige
en simplistische verklaring, zal de vraag van
verschillenden kant worden belicht. Allereerst
door den statisticus C. D. van 't Hoff, Chef aan
het Centraal Bureau voor de Statistiek. Ver
volgens door Dr. P. J. Kruyt, die zijn kijk als
sociograaf op de ontkerkelijking zal geven.
Daarna komt de netelige vraag: wat staat de
Kerken te doen Als inleider zal een der 1
naamste predikanten van de Ned. Herv. Kerk
optreden.
De Voorzitter van den Raad, Prof. Dr. J. R.
Slotemaker de Bruine, zal het inleidend woord
en het slotwoord spreken.
BELIJDENIS-ONDERZOEK VAN
DOOFSTOMMEN
Van de veertien oudere leerlingen, die on
langs „Effatha", het Chr. Instituut voor doof
stomme kinderen te Voorburg, verlieten, heb
ben er elf vóór hun vertrek belijdenis des ge-
loofs afgelegd: drie in de Geref. Kerfc te Voor
burg en acht in de Ned. Herv. Gemeente al-
KERKGEBOUWEN
Te Bunschoten ontving de Kerkeraad
der Geref. Kerk van meelevende Gemeente
leden voor de in aanbouw zijnde Westerkerk
aan den Eemdyk: een leunstoel op het plat
vorm, loopers voor gangpaden en doophek, een
keurig uitgevoerd doopvont, tafeltje op plat
form en een keurig in leer gebonden psalm
boek, en een viertal lampen.
Te L i s s e werd voor een nieuw kerk
gebouw der Geref. Kerk de eerste steen gelegd
door Dr. Th. Ruys Jr., predikant aldaar, ie
een korte toespraak hield. Voorts hebben nog
het woord gevoerd De. A. K. Krabbe, van Hil-
legom en Ds. A. de Bondt, van Leiden. Ge
zongen werd Psalm 89 1 en Psalm 72 11.
DIACONIE
Het Diaconaal Ondersteuningsfonds voor
de Geref. Kerken in de provincie Gronin
gen houdt Woensdag 27 September a.s. te
Groningen zijn 43ste algemeene vergade
ring. Behalve allerlei zaken uit de praktijk
komt er aan de orde een referaat van Ds.
J. Visscher, van Spijk: „Historisch over
zicht van de wijze van Kerkelijke armen
zorg, gedurende de eerste drie eeuwen on
zer Christelijke jaartelling, en wat daaruit
valt te leeren voor onzen diaconalen
dienst".
BIJBELVERSPREIDING
In zyn zoo juiet verschenen rapport, dat on
der den titel „Teil the World" (zegt het de
wereld) het licht zag, vermeldt het Britsch er
Buitenlandsch Bijbelgenootschap, dat het om
zetrecord van bybels, verleden jaar behaald,
toch ditmaal weer overtroffen is niettegeiv-
staande alle malaise. Het Genootschap
kocht 10.617.460 exemplaren van bybels
bijbelgedeelten, dat is 65.186 meer dan het
vorige jaar.
Het genootschap heeft slechts twee vyanden,
nl. de Sovjets en de financieele depressie. Hoe
veel de Sovjets den omzet geschaad hebben is
niet na te gaan. De financieele depressie drukt
de inkomsten van het genootschap in één jaar
met f360.000 omlaag.
GIFTEN EN LEGATEN
Te Borculo ontving de Ned. Herv. Ge
meente van wylen den heer H. J. (Meilink een
it van duizend gulden.
Schoolnieuws.
PROF. DR. H. H. KUYPER
Omtrent den toestand van Prof. Dr.
H. H. Kuyper, die voor de tweede maal
een operatie in het Diaconessenhuis te
Haarlem heeft ondergaan, luidt het
laatste bericht, dat de nacht, volgende
op de operatie, rustig is geweest en
dat tot heden geen verontrustende me-
dedeeling werd gedaan.
TECHNISCHE HOOGESCHOOL TE DELFT
De volgende hoogleeraren hebben voor 't
studiejaar 1933-1934 zitting genomen in de
Commissie van overleg met de studenten:
Dr J. G. Rutgers, voorzitter; Ir G. H. de
Vries Broekman, seer.; Dr J. A. Veraart,
Ir G. H. van Mourik Broekman, Ir M. J.
Granpré Molière, J. C. Andriessen, E. J.
Vocsnack, Jhr Dr G. J. Elias, Dr Ir H. ter
Meulen en Ir M. H. Caron.
RIJKSUNIVERSITEIT TE LEIDEN
Leidsche Sterrewacht. De viering
van het 800-jarig bestaan van de Leidsche
Sterrewacht zal plaats hebben op Vrijdag 6
October a.6., des namiddags om drie uur in een
plechtige zitting van den Senaat van de Leid
sche Universiteit in het groot auditorium van
het Academiegebouw. In deze bijeenkomst,
waartoe ook een tiental buitenlandsche en
vijftigtal binnenlandsche astronomen zullen
worden uitgenoodigd, zal Prof. Dr. W. de Sit
ter, directeur van de Sterrewacht, de herden
kingsrede uitspreken.
Na afloop is er een receptie in de Sterre
wacht. Des avonds is in de groote collegezaal
van de Sterrewacht een intieme bijeenkomst
georganiseerd. In verband met het 25-jarig
professoraat van Prof. W. de Sitter op 21 Oct.
a.s., zal deze bijeenkomst een eenigszins fees
telijk karakter dragen, o.a, zal de film van
de Sterrewacht worden vertoond. Zaterdag
morgen worden voor belangstellenden excur
sies gehouden naar het natuurwetenschappe
lijk historisch en naar het academisch histo
risch museum. Ter gelegenheid van dit jubi
leum wordt een in de Engelsche taal gesteld
gedenkboek uitgegeven, betrekking hebbende
op de geschiedenis der Sterrewacht, samen
gesteld door Prof. de Sitter.
GEM. UNIVERSITEIT TE AMSTERDAM
Prof. Dr. M. Valkhoff, benoemd tot
buitengewoon hoogleeraar in de Romaansche
Taalwetenschap, inzonderheid het Fransch
de Fransche letterkunde der middeleeuwen
der 16de eeuw, heeft hedenmiddag zijn ambt
aanvaard met het uitspreken van een inaugu-
reele rede, getiteld „Argot en Bargoensch".
Spr. ving aan met te zeggen, dat hij uit het
uitgebreide gebied van zyn opdracht, de Ro
maansche taalwetenschap, dit keer slechts een
klein onderdeel wilde behandelen, en wel het
Argot, omdat dit, evenals ons Bargoensch,
van groot belang is door zyn invloed op de
volkstaal, de jargons der lagere beroepen, de
soldaten-, scholieren- en studententalen, ja
zelfs het familiaire Algemeen Beschaafd. Ook
vonden beide dieventalen door htm oorsprong
en hun ontwikkeling, beter nog dan het Alge
meen Beschaafd, de nauwe samenhang tus-
schen taal en gemeenschap. Spreker lichtte
deze twee punten door allerlei voorbeelden toe.
Zoo zijn woorden als bolleboos, foppen, kwiek
of stiekum, die we dagelyks zelf in onze def
tige taal gebruiken, uit het Bargoensch af
komstig. Elke groep, die zich in de maat
schappij afzondert, tot man en vrouw toe,
heeft de neiging aan bepaalde woorden een
eigen gevoelswaarde toe te kennen; boe ster
ker nu die afzondering is, des te uitgesproke
ner wordt het eigen karakter van die groeps
taal. Op deze wijze ontstaan de speciale talen
en de geheimtalen, in welke laatste de wil tot
zelfverdediging van de groep op den voor
grond ie getreden.
In eenzelfde sfeer ontstaan hebben het Ar
got en Bargoensch veel trekken gemeen, doch
door de andere relaties van onze misdadigers-
wereld is de samensmelting van de woorden
schat vry verschillend. Terwyl in het Argot
door het bagno aan de Middellandsche Zee
veel Provencaals en Italiaansch binnendrong,
is by ons de vreemde invloed vooral jiddisj
met woorden als tof, goochem, mesjoche en
zigeunersch met de bekende termen ate mollen
of pooien. Spr. gaf ook eenige zeldzame a
beelden van wederzydsche beïnvloeding
het Bargoensch en het Argot. Het bargoensche
„rad" (geldstuk) is byv. als rade overgeno
men. Het veel kleiner aantal ironische uit
drukkingen bij ons zal in verband staan met
onze wat ernstiger Germaansche geest. De
geringere grootte, het minder cosmopolitische
karakter en het ver uit elkaar liggen van onze
centra van bargoensche sprekers zyn waar
schijnlijk aansprakelijk voor de betrekkelijke
armoede van het Bargoenech, zoowel in weer
gave, ideeën als in typische beelden en voor
zyn impopulariteit onder de hoogere standen,
die sterk afsteekt by de vogue van het Argot.
Het is tevens te begrijpen, dat de Paryzenaar
met zyn „amour du verbe", met zyn misschien
het algemeen groote sensatielust en ster
ker ontwikkeld nachttleven meer open stond
voor het vaak zoo schilderachtige Argot, dan
de gemiddelde Nederlander voor het vrij vlak
ke Bargoensch.
Spr. eindigde met de gebruikelijke toespra
ken en stond vooral stil by het baanbrekende
wetenschappelijke werk door Prof. Salverda de
Grave, zyn leermeester en voorganger, ver-
HOOFDBENOEMINGEN
De Krim, Ov. (Rehobóth-School), T. P.
Winkler, ond. te Amsterdam-Noord (1ste ond.
Prinses Julianaschool).
ONDERWIJZERSBENOEMINGEN
Dordrecht (Wilhelmina-werkschool voor
Buit. Ond., hoofd G. Bunt). J. Eïjgenraam,
lste ond. Dr. Bavinckschool te Delft.
n sche dé (Herv. School voor U.L.O.,
hoofd A. Lagerweij), G. H. de Visser, hoofd
Herv. School te De Lier (Z.-H.).
Wolfheze (Van Beeck Calkoenschool,
hoofd S. Wierenga), P. van Enk. Voor tijdelijk.
Leiden, mej. A. H. M. Eykman te iZoe-
terwoude.
Voorburg Effatha", z.g. voorschool
•or jeugdige kinderen), mej. M. H. Oerla-
mans te Dordrecht.
VIJFJARIGE KWEEKSCHOOL
Naar de „Tel." meldt, overweegt de
Regeering de mogelijkheid, om de zoo
juist tot drie jaar teruggebrachte
Kweekschool, rustend op drie jaar
H.B.S. of U.L.O., om te zetten in een
vijfjarige, in dien zin, dat de Kweek
schoolopleiding dan ook de tegenwoor
dige studie voor de hoofdakte zal om
vatten. Aan de verschillende organisa
ties van leeraren aan Kweekscholen is
hieromtrent advies gevraagd.
ONDERWIJZERSVERGADERINGEN
Te Almelo kwam Zaterdagmiddag de af-
deeling Twenthe van de Vereen, van Chr. On
derwezens in vergadering bijeen, onder voorzit
terschap van den heer H. B. Spoelder.
Medegedeeld werd, dat de pogingen om te
komen tot een Prov. Schooldag aanvankelijk
zijn geslaagd. De eerste zal te Zwolle gehou
den worden met als spreker Dr. A. van Deur-
sen, van Groningen.
De heer K. N o 11 e svan Nijverdal, refe
reerde daarop over „De Vaderlandsche Ge
schiedenis op School" en behandelde de vol
gende punten: 1. Wat verstaat men onder V,
G. 2. Zal men op school V. G. behandelen
3. Wat is het doel daarvan? 4. Wat moet de
vrucht zijn? 5. Hoe moet de V. G. behandeld
worden Op dit onderwerp volgde een breede
bespreking.
Na een korte pauze hield de Voorzitter een
inleiding over: „De Schoolstrijd tot 1920",
waarin deze het Gewijzigd Unierapport be
sprak in verband met de behandeling hiervan
op de in November a.s. te houden algemeene
vergadering. Ook op dit onderwerp volgde be
spreking.
Na rondvraag werd de goed bezochte en zeer
geanimeerde vergadering met dankzegging
gesloten.
INSPECTIE M.O.
Dr. E. Jensema en Dr. H. A. J.
van Swaay gaan heen.
By Kon. besluit is met ingang van 1 Jan.
1934 aan Dr. E. Jensema en Dr. H. A. J. van
Swaay op hun verzoek eervol ontslag verleend
als inspecteur van het Middelbaar Onderwijs,
met dankbetuiging voor de door hen aan den
lande bewezen diensten.
OPHEFFING VAN OPENBARE SCHOLEN
Te IJsselmonde ontving het Gemeente
bestuur een schryven van Gedep. Staten van
Zuid-Holland, waarin aangedrongen wordt op
opheffing van de Openbare School in West-
IJsselmonde.
EXAMENS
ACADEMISCHE EXAMENS
UNIVERSITEIT TE NIO
Theologie: doet. ex.. de heer A,
Rotterdam (met lof).
EXAMENS-WISKUNDE
DEN HAAG. 23 Sept. Akte L.O. Geëx. 3, getsL
alle 3 oaind., nl. de heeren J P A vain Beugen te
Den Haag. W. D. van Hettema te Tilburg en J.
Brands te DwtingeLoo.
EXAMENS-SPORTLEIDER
nfl. de heer R
zal op 23 Oot. a.s. te Den Haag en te Den Bosch
worden gehouden. Het mondeling gedeelte ral
worden afgenomen op 30 Oct. en volgende da
gen te Den Haag in Pulohri Studio, Langa
Voorhout 15.
EXAMENS-STUURMAN
DEN HAAG. 23 Sept. Geel. voor 3den atuure
man gr. stoomv., de heer K B J Bikbergen
Volbeda^ Alkmaar; P Wanoet. Heerlen; H Hof
stee. Lonneker; J Walhout, Boxtel; J P Weasel,
Hoorn; J Wapstra. Zaandijk; K B C Weer
kom p. Zutphen; J Wetseijn. Sdhiebroek; M
Wielinga. Leiden; K W Ch A Wering, Weert!
J Westerbeek. Blijeham.
Het diploma word behaald door: J M A Kas-
prowlez, Enschedé; A Vroom. Haarlem; H C M
de Winkel. Nijmegen: C Chr Hakstege. Den
Haag: A Wauben, KaatsheuvelG A van Wa
keren. Glanenbrug: A Ypma, Breskens: N H v d
Wurf. Utrecht; A N WiUemsen. Haarlem: C v d
Heijden. Asdh: C P C Witberg. Vlaardingen: C
G van der Wijst. Wijk aan Zee: J Zonneberg,
Den Haag; G Westervedd. Hilversum: H Wagen-
voort, Wapenveld: H van WLngaarden. Leerdam;
N C S Vroom, De Bilt; A van Waarden beng,
"rieUe; G Wisman, IJmuldenJ Wind. Rldder-
erk; S Woliters. Drachten; P. Weldenaar, Meta-
""'eninga, Wlrdum; W C Zwaan,
*sluis; Th J H Wijnsma. Dieren: A C H do
Wolf. IJmudden; J G v d Vijver. Breda; F van
Wijk. Winschoten; W P M v d Wielen. Amster
dam: H GroeneveJde, Wijk bij Duurstede; B
Wijma, Winschoten; D N van Wier, Apeldoorn:
van Zanten. Wonde: H Winkel. Hoogeveen.
De examens zijn afgeloopen. Van de 1784 deel-
emers verwierven 161 het diploma met aan
tekening en 510 heit gewoon diploma, zood&t
Tgewezen werden 1113 oandidutcn.
XXXIII
Ons zelf blijven
(H.D.) Vóór wij overgaan tot afwerking dezer reeks artikelen,
Welke korten tijd is afgebroken, willen wij een enkel woord
zeggen over ons ter oore gekomen uitingen. Toen wij begonnen
met onze uiteenzettingen, begrepen wij heel goed te leven in
een tijd, waarin zich hier een bepaald pro had gevormd,
elders een bepaald contra. Men scheldt verschrikkelijk op
landen, waar het vrije woord dus zoogenaamd verdwenen heet
te zijn, maar is vaak precies van hetzelfde hondje gebeten, en
moet van een onderzoek naar de oorzaak, hoe het mogelijk was,
dat groote wereldstroomingen zich baan braken, niets hebben.
Ook dat noemt men dan gaarne democratie, maar het is demo
cratie op een' koopje. Vooral die marxisten ten onzent, die tot
levenstaak hebben hun geestverwanten te vermaken door per
soonlijke dingen te zeggen over den schreef van het behoorlijke
heen op een wijze, waarover pas de socialisten Goudriaan en
Schaper vruchteloos het hunne gezegd hebben, zijn daar sterk in.
Maar dit zal niemand deren, die nu eenmaal weet, dat het leven
van den mensch naar zijn aard moet worden gevuld, al heeft
het dan niet altijd veel van vullen.
Iets anders staat de zaak, waar wij enkele belangstellende
Vlagen ontvingen, hierop neerkomend, of wij niet wat te veel
sympathie gingen koesteren voor wat men dan kortweg het
fascisme noemt. Dit waren maar enkelen tegenover de zee r
Velen, die ons hun groote ingenomenheid betuigden over de
vóórlichting, welke wij beproefden te schenken, en waaraan zij
zeiden behoefte te hebben, nu nog zoo weinig bladen de histo
rische achtergrond en de zielkundige verklaring der dingen in
Duitschland geven. Op de veie verzoeken of deze artikelen niet
ifi boekvorm kunnen worden uitgegeven, zij hier geantwoord,
dat dit wel overwogen wordt.
Maar de enkele vrienden, die, naar het ons voorkomt, nog niet
precies zijn doorgedrongen tot den opzet van ons schrijven,
willen wij, vóór wij verder gaan, even te woord staan. Er is
geen sprake van, dat het fascisme onze beko
ring wegdraagt. Elk land zal het beste varen
bij den bestuursvorm, die historisch aansluit
bij het volkskarakter. Voor Nederland is dan
tegel ij k het oordeel geveld over het fascisme
of nationaal-socialisme, of welk ander verwant
stelsel. Echter beteekent dit ook, dat een volk zelf moet
weten, aan welken vorm het de voorkeur wil schenken.
wereld biedt dus een staalkaart van regeeringsstelsels en be-
stuursvoimen.
Hieruit volgt reeds, dat zulk een onbegeerlijk stelsel niet
met een enkel woord is weg te redeneeren, of met een bestrij
ding, welke in het persoonlijke verloopt. Wij vreezen zelfs, dat
dusdanige bestrijding het stelsel, hetwelk men tegen wil houden,
leven zal inblazen.
Wie verzuimt het goede in zijn geestelijken tegenstander te
zien, en de algemeene genade strooit ruim met
zijn goede gaven, niet alleen bij ons, ontrooft zich
zelf den naam van onpartijdig te zijn in het beschouwen der
wereldgebeurtenissen. Maar erger, de historie zal hem op een
bepaald oogenblik overtuigen van zijn bekrompen kijk op de
dingen en door veel van zijn vroegere opvattingen zal hij een
streep moeten halen.
Het nationaal-socialisme is in zijn beginsel voor ons
onaanvaardbaar. Maar in zijn practische betooning in
Duitschland gebruikt het veel materiaal, hetwelk af
komstig is uit het tuighuis der Christenen.
Ontegenzeggelijk oneindig veel meer, dan bij de Fransche Revo
lutie van 1789 het geval was, welke in den grond tegen het
Christendom inging.
Dit schept onder Christenen verwarring, maar doet ook weer
beter de houding der Duitsche Christenen begrijpen. Wij moeten
ernaar streven onze geestverwanten te begrijpen, niet uit
de hoogte over hen oordeelen.
Geen enkel officieel persoon in Duitschland heeft het den
Franschen minister nagezegd, dat de lichten des hemels gedoofd
zijn. Wel, dat men de grondslagen van het Christendom aan
vaardt. Dat is geheel wat anders, al erkennen wij direct, dat de
bemoeiingen met de Kerk en de zoogenaamde sterelisatie-plannen
en andere zaken daarnevens, ons de vrees bijbrengen, dat men
soms met geschoeide voeten het heiligdom nadert en misschien
zelfs een enkele maal binnentreedt. De Christenen in Duitsch
land hopen, nu de openlijke godsbestrijding uitgeroeid is, dat
de Geest Gods op de wateren moge dalen.
Zelf zullen wij het in onze oogen verkeerde beginsel slechts
goed kunnen bestrijden, wanneer wij de talrijke ongebruikte
wapenen uit ons arsenaal voor den dag halen, en gaan
gebruiken. Dat wil dus zeggen: niet alleen negatief
optreden, maar vooral, vooral positief. Slechts dan is de
nieuwe wereldbeschouwing door ons te weerstaan. Wij meenen,
dat dit in den kamp onder ons te veel verzuimd wordt. Ouderen,
jongeren, uit alle standen en beroepen, ook vrije beroepen, die
zien, dat de wereld op een keerpunt staat, en die dreigen ten
onder te gaan in de maatschappelijke ellende, vragen in hun
hart, en vaak ook met den mond, hoe wij ons de aan
passing aan de nieuwe dingen denken. Want
nieuwe dingen zijn komende. Slechts, wie als de struis zijn
oogen toedekt met zand, woestijnzand nog wel, merkt dit niet op.
Nu hebben wij van geslacht op geslacht in onze Christelijke
kringen geleefd cn gestreden onder het motto: Tegen de
Revolutie het Evangelie. Vergeten wij niet, dat hier
mede de Fransche revolutie werd bedoeld. De strijd van
Groen van Prinsterer ging tegen de gevolgen van deze Fransche
revolutie. Indien nu ook maar de schijn zou ontstaan, alsof
wijs thans gaarne genoegen gingen nemen met een maat
schappij, met een politiek staatsbestel, hetwelk
doordrenkt is met denkbeelden, ontsproten aan de beginselen van
deze Fransche revolutie, met op den koop toe het onmisbare
aanhangsel van den klassenstrijd, om in vredesnaam maar het
fascisme tegen te houden, dan lijkt mij onze strijd hope
loos. Want ook het nationaal-socialisme is een reactie op do
Fransche revolutie. Zeker, via den grooten oorlog, zonder welken
deze reactie misschien nog wel een halve eeuw was weggebleven,
maar toch de bewuste, uit het volk opgekomen
reactie, gesteund door de wetenschap.
Wij vreezen, dat dit nog niet tot allen doordringt In de
ontkenning alleen zit nooit de groote kracht. De strijd zal dus
op positief gebied moeten worden overgebracht. Het
Christel ij k solidariteitsgevoel, hetwelk natie
en standen aan elkaar moet verbinden, steviger
dan nu het geval is, met wegbanning yan klas
senstrijdopvatting, welke volk en maatschappij
v erscheurt, is het positieve, hetwelk wij hebben
na te jagen. Het liberalistisch individualisme met zijn
ongebreidelde jacht naar persoonlijk gewin zal deze wereldcrisis
niet ongerept te boven komen.
Zoo, in 't kort zien wij de dingen. In onze slotbeschouwing
komen wij er breeder op terug. Maar ter verduidelijking van
enkele vrienden en een enkel geestverwant blad, dit artikel
nu reeds.
En overigens, let op het waardelooze van veler ééndags- of
soms gedurende vele jaren aangehangen meening. Denk dan
aan het oordeel over Italië en zijn man, Mussolini. Tot vóór
eenige jaren slechts schimp en hoon en kleineerend gelach over
deze natie en dezen man. Thans staat het niet meer gekleed,
wanneer men niet méézingt in den lof over dezen volksleider
en wanneer men niet uitspreekt, dat h ij de groote Europeesche
politicus is. De II a a g s c h e Post, een blad, hetwelk zich
gaarne onpartijdig noemt, maar in de prac-tijk er ver van af
blijft, heeft jarenlang Italië en Mussolini bekampt op een wijze,
alsof dit zoogenaamde familie-orgaan het in de wereld voor het
zeggen had. Thans zingt het zonder aan eigen verleden te willen
denken, in de hoop, dat het lezersvolk ook zoo kort van memorie
is, week aan week den lof van den Duce, natuurlijk met 't doel
Duitschland op die manier te bestrijden. Nogmaals tien jaar
verder, en het blad wisselt misschien weer van rol. Wij, men-
schen, zijn van gisteren, en weten immers nauwelijks iets.
Maar nu wij Mussolini noemden, een enkel woord van dezen
man, die toch wel een zeer groote rol speelt in de wereldgeschie
denis van het heden.
Welnu, Mussolini herinnerde er pas aan, dat in het hart
van Europa het groote Duitsche volk van tegen de zeventig
millioen zielen niet is weg te denken. Zóó is het. Even zeker,
als Japan voor zijn opeengepakte bevolking om brood roept en
het ook verkrijgen zal, even zeker zal het Duitsche volk, nu het
na al de ellende van twintig jaren zichzelf blijkbaar in groote
eendracht gevonden heeft, zijn roep om levensmogelijkheid in
de wereld der volkeren blijven uitstooten. Het nationaal-
socialisme geeft deze roep weer.
Laat ons in Nederland acht geven op de teekenen der tijden.
Laat ons. Christenen van Nederland, onze principieele politiek
ook toetsen aan deze teekenen, en aldus onszelf blijven, en
toch pnte taak vervullen in het verkeer der yolkeren onderling.
