Rectoraatso verd rachten
BINNENLAND.
MAANDAG 18 SEPTEMBER 1933
EERSTE BLAD PAG. 2
BUITENLAND
TORGLER EN DE
RIJKSDAGBRAND
GETUIGENIS VAN WILHELM
KOENEN TE LONDEN
Verwachting van zijn verdediger
door de juristen-commissie te
T onden het onderzoek inzake den Rijksdag
brand, op 27 Februari j.l., voortgezet.
Verschillende getuigen werden geboord.
Een Berlijnseh journalist, wiens naam na et
bekend werd gemaakt, getuigde een lijst te
hebben gezien van „intkime vrienden van
dien chef van den S.A.-staf Rohm, waarop
ook de naam van Van der Luibbe voorkwam.
De man, die hi?m dde lijst had getoond, dr.
Bell, en die deze lijst als wapen in handen
tegen de nazi-leiders wilde aanwenden in
dien zulks hem noodzakelijk zou voorkomen
voor eigen lijfsbehoud, is later door S.A.-
maminen ilt den weg geruimd.
Inzonderheid betrof het onderzoek Zater
dag j.l. echter het al of niet schuldig zijn
van den communisten-leider Tongier.
De journalist Philippsborn had nog op 16
Februari uit Torglers mond vernomen, dat
zijn par'ij de ncgeering, die de communisti
sche partij wide verbieden, geen wapen
tegen haar in de hand zou spelen. In de ge
matigde rede, die Torgler op 23 Februari
hield in den Raad van State deed hij even
eens doorschemer en,dat de communisten
geen dwaasheden zouden begaan. Torgler
had ook verscheidene malen met Oberfohren,
den leider der Du.itsch-nationalen, over don
toestand van gedachten gewisseld en daar
bij was hem gebleken, dat Oberfohren tegen
het verbieden van de communistische partij
was en dit den nazi-leiders had gezegd. De
getuige achtte het ook uitgesloten, dat
Torgler iemand als Van der Luibbe, die zijn
band met de communistische partij roods
lang had verbroken, ris werktuig, zou heb
ben gebruikt voor terreurplarunen, indien hij
zulke plannen gekoesterd zou hebben.
Voorts werd, terwijl de zaaldeuren geslo
ten waren, vanwege het gevaar, dat den
volgendien getuige zou bedreigen, gehoord
de secretaris dier Duitsche communistische
pairtij Wilhelm Koenen. Deze gaf tot in bij
zonderheden aan waar hij zich met Torgler
tesamen den avonidi van den brand heeft be
vonden, van half zeven tot even na tien uur.
Koenen had met Torgler een onderhoud
in het Rijksdaggehomv, welk gesprek drie
kwartier duurde. Toen hij hierop weg wil-
dle gaan, vroeg Torgler hem, nog even te
wachten: Torgler verwachtte namelijk een
aangevraagd telefoongesprok, en wilde na
afloop hiervan met Koenien medegaan. Dut
telefoongesprek liet op zich wachten en ver-
eoheiden keepen informeerde Torgler bij het
postkantoor, wanneer die verbinding door
zou komen. Een paar minuten na achten
waarschuwde eindiellijk de portier van deur
5, dat lvet teQefoon.gesprek er was. Torgler
heeft toen getelefoneerd en kwam een mi
nuut of vijf later weer terug. Koenen verliet
toen met Torgler en een secretaresse het
Rijksdaggebouw. Men liep zeer langzaam
omdat db secretaresse moeilijk ter been
was. Men begaf zich toen naar een restau
rant, waar het avondmaal werd geibruiilkt en
ook nog andere leden der communistische
partij zich bij het. gezelschap voegden.
Even na tien uur verwijderde Torgler zich
een oogenbldk. Juist op dit moment kwam
een kellner aanloopen, die Koenen vertelde,
dat het Rijksdaggebouw in brand stond.
„Man, ben je gek!", riep Koenen uit, die
aan hat bericht aanvankelijk geen geloof
wilde slaan.
De kei toneer van het bewuste restaurant had
nog een door een notaris beëedigde ver
klaring eaflgelagd over dje aanwezigheid van
Torgler en Koenen. Het was echter niet mo
gelijk geld eken, van deze verklaring een af-
schrift in handen te krijgen.
Koenen ziedde nog, dat in het Karl Lieto-
knechthaus niet het bezwarende materiaal
gevonden kon zijn, omdat de communisti
sche pajrtij niet zoo dwaas zau zijn geweest
stukken van zoodamigen aard daar te laten,
nadat reedis een paar malen huiszoeking was
gedaan. De politie moet het er z-i. zelf eerst
in gebracht hebben.
Van van der Luibbe had getuige tevoren
nimmer gehoord. De parti; zou iemand met
Van der Luibbe's verleden niet hebben aange
nomen als lid. Deeflneming van Van der
Lubbe aan vergaderingen van een commu
nistisch comité van actie was, volgens Koe
nen, onzin, daar zuLk een comité niet eens
bestond.
OOSTENRIJKSCHE NAZI'S
SLAAGS
MET AANHANGERS DER
REGEERING
Ernstige incidenten hebben Zondag n'n de
hoofdstad van Stiermarken, Graz plaats ge
had bij e... betooging van het „Natioraal-
standiisohe Front", dat om Kr leiding staat
van den vice-kamsrtier Winkler. Aanhangers
der nationaail-sociaRstische partij begaven
zich namelijk in grooten getale naar de
plaats, waar de betooging plaats had, wier
pen met rookbommen en trachtten onder
het zingen van het Deutschlandlied door de
formaties van regeeringsaanhangers heen te
breken. Op verscheiden plaatsen hadden bot
singen plaats, zoodat de politie moest ingrij
pen. Na vecil moeite slaagde zij er in de orde
te hei-stellen. Twintig personen werden ge
wond en honderd gearresteerd.
De politie werd in haar activiteit belem
merd doordat een groot, aantal postauto's de
de politie-cenlrale blokkeerde. AJJe brand
melders der stad weiden toen in werking
gesteld, waardoor de politie zich concentreer
de. doch waardoor tevens groote opschud
ding onder de bevolking werd veroorzaakt.
Eerst nadat bereden politie op het tooneel
verscheen en nadat charges met den gum
mistok waren ondernomen, komden de natio-
naal-socialisten teruggedreven worden. Aan-
ankelijk werd ook esin Amerlkaansch jour
nalist gearresteerd, doch nadat zijn identi
teit was vastgesteld, werd hij weer in vrij
heid gesteld.
Uit Londen wordt nog gemeld: „Ik ben
er van overtuigd, dat het Hof va.n Leipzig
niet het schuldig over Torgler zal uitspro
ken", verklaarde dr. Sack, Torgler's verde
diger, in een interview met een spedalen
verslaggever van de „Daily Telegraph". „Ik
heb al het bewijsmateriaal zeer nauwkeurig
onderzocht Niettegenstaande alle aanvallen,
beschuldigingen en verklaringen van de Duit
sche bevolking eai in tegenstelling met de
inzichten in regeeningskrimgen ben ik van
één zaak overtuigd: De beschuldigde, Ernst
Topglter, ledder der communisten, is niet
schuldig aan het in brand steken van het
Rijksdaggebouw, heeft hierbij geen leidende
rol gespeeld, en heeft er niet aap medege-
holpen."
Dr. Sack verklaarde nog dat toen Torgler
hem verzocht als zijn verdediger op te tre
den, hij ihem had laten weten dit
6lechts op twee voorwaarden te kunnen
doen: 1. dat Torgler hem verzekeren moest,
dat hij werkelijk onschuldig was en niets
met den Rijksdagbrand te maken had; 2. dat
hij die verzekering moest geven, dat hij een
communist van overtuiging was en dat hij
zijn politieke trouw noch op economische
overwegingennoch op machtswellust ba
seerde. Torgler stemde in deze voorwaarden
toe en droeg ten slotte zijn verdediging aan
dr. Sack op.
„Ik ben er vast van overtufigd, dat Torgler
onschuldig is en dat hij niiet in liet minst
bij den Rijksdagbrand betrokken is geweest
Ik beschouw Torgler als een man van groote
integriteit, hooge principes en buitengewone
gaven. Niet alleen hoop ik, doch ik geloof dat
ik Torgler van 't vonnis, dat hiem dreigt, zal
redden."
Naar mr. Franco's Pauwefls ons meedeelt
heeft hij een brief ontvangen van den toege
voegden Duitschen verdediger van v. d.
Lubbe, waarin deze hem mededeelt, dat v.
d. Lubbe in tegenwoordigheid van den tolk
heeft verklaard, dat hij iedere verdediging
afwijst. Deze afwijzing slaat dus niet op een
bepaalden verdediger doch v. d. Lubbe
wenscht blijkens deze mededeeling iin het ge
heel niet verdedigd te worden.
In een rede die Winkler hield bij de be-
toogimg van het „National-standische Front"
hij, dat het „National-standische
Front" niet zal opgaan in het Vadiarlandsohp
front; hieit wijst het „auslro-fascisme" van
Starhembergs Heimatschutz van de hand.
organisatie van Winkler wil, naar hij
zeilde, een eind maken aan een toestand
waardoor breede dee'len van het Oostenrijk-
sohe volk afzijdig blijven staan, terwijl er
groote gebeurtenissen plaats hebben. Door
de vorming van het „National-standische
Front" moet de grondslag worden gelegd
km- den Christelijken volksstaat.
Denzeifdhn dag hield Starhemberg een
merkwaardige recto tot de jeugdgroep van
de Heimatschutz te Kufstein. Het volk van
Oostenrijk maakt zich gereed, zoo zeide hij,
eon nieuwen staat, te scheppen volgens het
beginsel der beroeipsstanden. Het is verheu
gend, dat bondskanselier Dollfuss zich op
diezen grondslag plaatst. Dit is echter niet
genoeg. Beslist noodzakelijk is, dat in de
rijen der medewerkers een zuivering plaats
heeft, omdat de nieuwe staat niet kan wor
den opgebouiwd met „typische corruptionds-
ten". Dergelijke menschen zijn aLs staats
lieden niet bruikbaar. De Heimatschutz
langt dan ook dat in dit opzicht volkomen be
vredigiing wordt gegeven.
De landsteider der Heimatschutz, Steddle
sprak over de betrekkingen tussohon Duitsch
land en Oostenrijk. Eiken diag wordt de
vraag gesteld, wanneer nu vriendschappelij
ke besprekingen worden begonnen. De Hei
matschutz wil echter geen vredesaanbod,
dat als zwiakhieiid kan worden uitgelegd. Ove
rigens hangt het er van af, hoe de toestand
zich dm Oostenrijk ontwikkel! Dr. Dollfuss
heeft het Heimrwehr-program van 1930 over
nemen; de Hemaitschutz belooft hem trouiw
als hij-in stormpas de verwezenlijking
het aanvaarde program voortzet.
een dag van ongelukken
Op de Brooklamdbaan is Zaterdag
bombardementsvliegtuig neergestort en
brand. De bestuurder werd gedood. Later op
den dag verongelukte op dezelfde baan een
raö&auto. Daar de bestuurder er uit geslin
gerd was ds hij geluklkig niet verbrand. Door
een ander weird dien diag een snelheid van
106.53 mijl per uur bereikt.
de communist hoelz verdronken
Het telegraafbureau der Sovjet-Unie deelt
mede, dat de bekende Duitsche communist
Hoelz Vrijdag tijdens eiem boottocht op de
Oka nabij Gorki Nizjmi-Nowgorodis ver
dronken.
Hoelz had in 1920 de leiding tegen den
Kapp-putsch en in 1921 bij een communiisti-
schen opstand in Midden Duitsch land, vier-
oordieeld tot levenslange tuchthuisstraf,
kreeg hij in Juni 1923 amnestie.
de corruptie in amerika
Tegen 17 tegenwoordige en gewezen direc
teuren en hooge ambtenaren van de Stan
dard Oil Company of Indiana is 'n aanklacht
ingediend, in verband met financieele
chimaties, waarbij de beschuldigden zich
acht millioem dollar zouden hebben toe
geëigend ten koste van de aandeelhouders.
Tot de aangeklaagden behoort ook Meivin
Taylor, president van. die First National
Bank te Chicago.
lindbergh
Lindbergh en zijn echtgenoote zijn Zondag
van Stockholm naar Karlskrona gevlogen
hebben zich van daar per auto begeven
de woning van Lindbergh's grootvader
te Smedstorp. In dit huisje woont thans nog
in nicht van den vlieger.
Het is niet bekend wat Lindbergh's plan-
m zijn, wat die voortzetting van zijn tocht
aangaat. Volgens „Stock'holms Tidningen"
Lindbergh het plan koesteren naar Sov
jet-Rusland te vliegen, ten einde besprekin
gen te voeren met de Russische Pool vliegers
die in den afgeloopen zomer het traject
MoermanskBermgzee hebben gevlogen en
waardevol materiaal hebben verzameld.
philadelphia's
voedselvoorziening bedreigd
Men vreest dat de levensmiddelen voorzie
ning der stad Philadelphia door een alge-
meene staking wordt bedreigd. Vijfduizend
bestuurders van voertuigen zijn in staking
gegaan, met het gevolg, dat goederen ter
waarde van honderd miillioein dollar niet
voerd kunnen worden. De helft dezer
goederen is onderhevig aan bederf.
zware aardbeving bij erzeroem.
Het gebied rondom Erzeroem is door een
hevige aardbeving geteisterd. De verbindin
gen met het gebied zijn verbroken, zoodat
nog geen bijzonderheden over de aange
richte schade zijn gemeld.
het brandend schip
Het Britsche stoomschip „Porthcawl", dat
op weg van Oran naar Granton nabij Yar
mouth dn brand is geraakt, is Zaterdagavond
haar ankerplaats los geslagen en in
Noord-Oostelij kerichtimg zeewaarts gedre
ven. Daar de vlammen nog uit het dek sloe
gen was hert een indrukwekkend gezicht het
hieil-verlichte schip in de duisternis te zien
verdwijnen.
Volgens een later bericht is men er echter
in geslaagd de vluchteling te achterhalen en
op een zandbank in de buurt van Yarmouth
dein grond te zetten. Ter assistentie
wordt em sleepboot gereedgehouden.
DE ECONOMISCHE CONFERENTIE
en de volkenbond
Op verzoek van den voorzitter der Londen
sche conferentie, Ramsay MacDonald zijn
de heeren Loveday, chef die-r financieete sec-
te en Stoppani, chef der economische sectie
van den Volkenbond naar Londen vertrok
ken om met hem dien toestand te bespreken
die ontstaan is dooi- de verdaging der econo
mische conferentie op 27 Juli 1.1.
Deze besprekingen staan in verband met
dc kamende zitting der 14de Assemblée,
waarin ook het lot der verdaagde Londen-
eohe conferentie ter sproke zal komen.
Zeer waarschijnlijk zaïl dan ook minister
Coldjn, in zijn kwail/iterit van voorzitter der
economische conferentie bij deze voorbe
6prekingen te Londen en bij de daarop aan
sluitende zitting der Assemblée te Genève
aanwezig zijn
ZWARE STORM OP DEN
OCEAAN
Do orkaan, die aan het eind der vorige
week een deel van Mexico en de Oostkust
van de Vereemigde Staten teisterde, schrijdt
nog steeds voort en bestrijkt die gebieden
van den Atlantischen Oceaan, welke door
de groote scheepvaartlijnen worden beva
ren. Vooral het Nantuoket-eiiland, ongeveer
300 KM. van New-York gelegen, voaint,
naar United Press meldt, het centrum van
dien orkaan. Enorme zeeën, die door den
wind, welke e-m snelheid van 120 K.M. per
uuir heeft, woroen opgestuwd, beuken de
kust. Tot dusverre heeft de volle kracht van
den orkaan zioh nog niet tot de hoofdstad
uitgestrekt. In den nacht bereikte de
een enieillh-eiid van 160 K.M. per uur bij de
kust en verplaatste de storm zioh im Noord
oostelijke richting. De scheepvaart onder
vindt grooten hinder.
een gifmengster
In Zevenburgen is een vrouw gearresteerd
die verscheiden boerenvrouwen advies ge
geven had hoe zij zich door vergiftiging kon
den ontdoen van haar mannen. Het aantal
slacbtoiters moet zeer hoog zijn. De Roe*
meensehe politie ondeizoekt de zaak.
SCHOOLNIEUWS
HET CONFLICT IN DE S.D.A.P.
TE ZAANDAM
Het Zaandamsche Raadslid A. G. Verfbeek,
een der vier s.d.-leden die vóór de door het
Rijk geëischte bezuinigingsvoorstellen heb
ben gestemd en wien deswege door de afdee-
ling werd verzocht zijn mandaat ter be-
sohikking te stellen, heeft, volgens de Tel.,
aan het afdeelingsbestuur medegedeeld, dat
hij niet bereid is als Raadslid te bedanken.
De wethouders Prins en Kelder, wien een
zelfde verzoek is gedaan, hebben nog
gen bedenktijd gevraagd.
Gemengd Nieuws
doodelijke val
De echtgenpote van den koster der Hcrv.
Kerk te Hoofddorp, die in den toren de
klok zou luiden voor een begrafenis, werd
plotseling onwel, viel van een trapje en is
zonder tot bewustzijn te zijn gelromen, over
leden.
Te Assendelft (N.-H.) zou de burgemees
ter, die zelf de uitkeering van de steun
gelden regelt, eenigen steun aan werkloo-
zen verleenen in natura. De welwillende
houding van den burgemeester kon echter
een tweetal personen, de gebrs. M. niet
behagen. Zij wilden een uitkeering in geld.
De burgemeester kon aan dit verlangen
niet voldoen en er volgde een woordenv
seling waarbij, volgens liet N. v. d. D., een
Ider gebroeders burgemeester De Boer plot
seling een flinken klap op het oog gaf.
Van de ontstane verwarring maakten de
gebroeders daarop gebruik om een kist met
geld, welke gereed stond voor de uitkeering
van steungelden, en die in totaal zes hon
derd gulden inhield, te grijpen en te vluch
ten. De anderen traden daarna echter op
dwongen dc gebr. M. zich weer naar het
stadhuis te begeven en het geld terug te
brengen. Inderdaad gaven dezen aan dezen
aandrang gevolg. Hierna kon de steunuit-
keering weer op dc gewone wijze voortgang
hebben.
verdronken
Te Haastrecht is het tweejarig dochtertje
an den arbeider J. C. v. d. Hoek in een
sloot nabij de ouderlijke woning verdron
ken.
Onder Geestdorp bij Woerden is in een
sloot een lijk gevonden. De politie werd ge
waarschuwd. I-Iet bleek de 46-jarige schoen
makersknecht A. K. te zijn.
auto- en motorongelukken
Te Mui den reed bij de Vechtbrug een
motorrijder, zekere V. R., tegen een luxe
auto, welke uit de richting Bussum nader
de en plotseling de bocht nam, zonder acht
te slaan op de aankomende motorrijder. R.
rd tegen den grond geslingerd. Met een
beenbreuk werd hij opgenomen en naar het
ziekenhuis te Amsterdam vervoerd. Zijn
toestand is niet ernstig.
Te Enschedé had in de Langestraat
een aanrijding plaats tusschen een autobus
den 31-jarigenasfalt-dekker G. B.. die
daar fietste. B. werd, na eerst met zijn
hoofd door de voorruit te zijn gevallen, ver-
'olgens op straat gesmakt. Bewusteloos
werd hij naar het Prot ziekenhuis vervoerd
Prof. Dr M. J. H. Cobbenhagen
heeft heden bij de rectoraatsoverdracht een
rede gehouden, waarin hij nog eens aangaf,
dat het Katholiek Hooger Onderwijs niet
alle H.O. gemeen heeft, dat het zich tot taak
stelt de vorming tot zelfstandige beoefening
der wetenschap en de opleiding tot het be-
kleedcn van maatschappelijke betrekkingen,
waarvoor een wetenschappelijke vorming is
vereischt Het wenscht echter meer in
tweeërlei opzicht. Overtuigd, dat dc cultu-
reele vorming, die het H.O. geven wil, haar
eindpunt niet vindt, waar de menschelijke
rede op eigen, natuurlijke krachten niet
meer verder kan, doch haar hoogste vol
tooiing juist bereikt door het zuiver natuui
lijke weten te ordenen op het bovennatuur
lijke; overtuigd, dat wetenschap en geloof,
werkend met zelfstandige, eigen beginselen
en dus van elkaar onderscheiden, met
elkaar in werkelijkheid nooit in strijd k
uen geraken, waar beiden de waarheid tot
voorwerp hebben; overtuigd, dat de weten
schap in het verleden machtige diensten
heeft bewezen en in het heden en in de toe
komst nog steeds bewijzen kan bij de ont
wikkeling, ontplooiing, verklaring
dediging der geloofswaarheden en ander
zijds de geopenbaarde, objectief gefundeer
de geloofswaarheid een wegwijzer
den wetenschapsbeoefenaar; overtuigd ten
slotte, dat de noodzakelijkheid van de spe
cialisatie bij de beoefening van de weten
schap het groote gevaar meebrengt
verabsoluteering van het eigen
kleine wetensgebied voor den wetenschaps
beoefenaar; overtuigd van dit alles eischt
de Katholieke opvatting, dat wijsbegeerte
en theologie op Katholieken grondslag de
cultureele synthese brengen in het onder
wijs. Als Katholieken gewoon in Gods
eeuwigheid te zien, hebben we niet geaar
zeld het reeds breede economische studie
terrein uit te breiden tot in het sociale, tot
in de wijde horizonten zelfs van de wijsbe
geerte en de levensbeschouwing op Katholie
ken grondslag. Cultureele vorming tot het
volledig menschzijn in den vollen, inte
gralen zin kan alleen verkregen worden
door de juiste orde te eerbiedigen, die eischt
de ordening der economische
pen op de wijsgeerige en de theologische.
Na nog gewezen te hebben op de waarde
van het K.H.O. voor de karaktervorming,
gaf Spr. een overzicht van de onderw
vakken en van de fata der Hoogeschool.
Hierna droeg hij het rectoraat over aan
Prof. Drs H. A. Kaag.
Prof. D r Z. W. Sneller droeg heden
het rectoraat over aan Prof. W. E. Boerman
en wees in een rede op de verhouding van
de Handelshoogeschool tot de practijk van
het bedrijfsleven, waarover hij onderschei
den opvattingen en ook zijn eigen gevoelens
ten beste gaf.
Hierna herinnerde hij aan den bijzonder
grooten toevloed van studenten, wellicht te
verklaren uit den ongunst der tijden. Bij
het verhaal over de studieresultaten wees
hij op bedenkelijke inzinking bij de oandi-
daats- en doctorale examens.
NEDERLAND EN RUSLAND
ontstemming ter beurze
Vanmorgen deden op de Rotterdamsclie
graanbeurs geruchten de ronde, dat de
Nederlandsche Regeering voornemens
zijn Hollandsch vee naar Rusland te
porteeren in ruil voor Russische granen.
Onder de graanhandelaren ter beurze
heerscht over dit gerucht een zekere ont
stemming, wijl de handel daardoor voi
een deel aan banden zou worden gelegd.
DE MIDDENSTAND EN DE
MALAISE
De Kon. Ned. Middenstandsbond heeft
een conferentie gehouden in verband met
de vergadering op 20 Sept. a.s. in den Die
rentuin te Den Haag te houden, en waarin
de nooden van den middenstand zullen
het licht gesteld. Over de daar
ter sprake gekomen verlangens hopen \v-i
morgen het een en ander mee te deeled. V;^technische hoogeschool te delft
J. G. Rutgers heeft het
rectoraat overgedragen aan Prof. Ir. J. A.
Grutterink en daarbij een rede gehouden,
waarin hij een overzicht gaf van de lotge
vallen der Hoogeschool in het afgeloopen
studiejaar en de vermindering van het aan
tal plaatsen van hoogleeraren, lectoren en
assistenten memoreerde, benevens de
schillende bezuinigingen op materieele
doeleinden. Het college van curatoren kon
aan die bezuinigingsmaatregelen voldoen,
zonder het onderwijs te ontwrichten. Maat
regelen van dezen aard kunnen echter
niet ten tweede male worden toegepast
zonder vitale belangen der hoogeschool te
schaden.
Het aantal van hen, die een ingenieurs
studie begonnen is vergeleken bij verle
den jaar verminderd met 44 tot 12 pCt, De
slechte economische toestand komt ook tot
uitdrukking in het groot aantal ingenieurs,
dat de studie voortzet.
Herdacht werd de overleden oud-hoog
leeraar Dr. G. Schouten en gewezen werd
op de organisatie van het toegepast natuure
etenschappelijk onderzoek in ons land.
welke in nauw verband moet worden ge
brachte met de hoogeschool. Hierna had
de overdracht plaats.
rijksuniversiteit te leiden
'rof. Dr. J. Huizinga heeft bij
overdracht van het rectoraat aan Prof. Dr.
D. van Blom een rede gehouden,
hij allereerst herdacht de overleden geleer
den Zaaijer, Eekhof, Van Vollenhoven.
Van Gijn en Storm van Leeuwen. Spr. sprak
verder over de veranderingen in de bezet
ting van academische functies, en over
reëele verrijkingen en verarmingen der
Universiteit.
Hierna handelde hij over de gebreken en
gevaren, die den gezonden groei van de
Nederlandsche Universiteit bedreigen. Spr.
oordeelde, dat in ons land, ook in ontwik
kelde kringen, een gering begrip voor de
beteekenis der wetenschap en het wezen
der Universiteit bestaat. De beide grootste
Uiversiteiten missen een behoorlijke bezet
ting der moderne philologie. In Leiden be
helpen Godgeleerdheid en Letteren zich al
cn jaar met absurde lokaliteiten, terwijl elke
om het goud van de „lutine"
De concessionarissen van de berging van
het goud van de „Lutine" beweren, dat hun
vertrouwen in het uiteindelijk succes van
de berging, ondanks het feit, dat de pogin
gen met den toren van Beckers mislukt
zijn, ongeschokt blijft. Zij deelen mede, da;
het moeilijke bergingswerk door hen, onder
voorbehoud van verlenging van de conces-
e, zal worden voortgezet.
Wanneer dev oorgenomen werkwijze, om
nadat voldoende zand zal zijn weggezogen,
te duiken en de roestklompen met spring
stoffen te bewerken, en het goud mot be
hulp van een poliepgrijper naar boven i
brengen, geen succes heeft, dan zijn de con
cessionarissen voornemens weer met een
nieuw toestel aan het werk te gaan, waar
toe reeds voorbereidingen getroffen wordei.
het drama te muiden
Burgemeester De Raadt, die gewond werd
bij den aanslag in de raadzaal te Muiden,
heeft het ziekenhuis te Amsterdam per
auto verlaten. Hij was in staat geheel zon
der eenige hulp zich te voet naar de auto
te begeven, die naarna naar Muiden reed.
De toestand van den heer De Beus is van
dien aard, dat levensgevaar geweken is.
Men heeft den heer I-Iottentot geopereerd
en een kogel uit den rug verwijderd.
lagere school over de toonbank een splin
ternieuw gebouw kreeg!
Na deze toespraak werden aan de hee-
ren W. L. J. de Wie, chem. cand.
Sitter, astron. docts., beiden te Leiden, de
verdiende eereteekenen uitgereikt als
kroonde winnaars van twee prijsvragen dar
Faculteit van Wis- en Natuurkunde.
GEM. universiteit te amsterdam
Prof. M i'. I. H. H ij m a n s droeg
rectoraat over aan Prof. Dr. B. A.
Bakel.
In zijn rede wees hij o.m. op de voor
gemeente bestaande noodzakelijkheid c
Rijks wetgever te volgen in de nieuwe re-
ge.ing der college- en examengelden
de maatregelen ter voorkoming van
strooming der colleges door vreemdelingen.
Vermeld werd, hoe verplaatsing van de
opleiding tot het notariaat naar de Univer
siteit in voorbereiding is.
Wat de aantallen studenten betreft,
een aanmerkelijke stijging, doch geen storm
loop.
Spr. keurde sterk af, dat alle promoties
openbaar zijn, in tegenstelling tot de Rijks
universiteiten, waar de private promotie
een regel is. De slechts door twee facul
teiten toegelaten oppositie uit het publiek
maakte de promotie tot een belachelijke
comedie-vertooning.
Spr. heeft voorts ontdekt, dat sinds 12
jaar collegebezoek zonder betaling straffe
loos kon geschieden; men had de in 1920
geschiede wijziging der gemeentewet over
het hoofd gezien, door welke de verwijzing
der strafbepaling naar art 271 en 272 der
Gemeentewet alle beteekenis had verloren.
Spr. heeft de Curatoren te hulp geroepen,
en de aangelegenheid is thans geregeld.
De Universiteit beschikt over veel
weinig ruimte. Er is geen geschikt lokaal
voor de inschrijving. De college-zalen zijn
te weinig èn te klein. In het bibliotheek
gebouw is geen plaats voor nieuwe boeken.
De Universiteit moet weg van haar be
nauwde plek, slechts gewaardeerd door
pleintjes-vereerders. Hier opnieuw gebouwd,
zou zij van den aanvang af onvoldoende
zijn gehuisvest De Universiteit moet naar
Amerikaansch voorbeeld naar buiten, naar
een uitgebreid terrein, met vele gebouwen.
rijksuniversiteit te utrecht
Prof. Dr. G G. N. de Vooys heeft bij
de rectoraatsoverdracht aan Prof. Dr. C. W.
Star Busmann in zijn toespraak gewezen
op de bezuinigingen en versoberingen, die
de sombere tijden, waarin wij leven, noodig
maken en die den bloei van de Universitei
ten bedreigen. Niettemin geven de lotgeval
len in de afgeloopen cursus geen ernstige
redenen tot ontevredenheid, het was een
tijdperk van betrekkelijke rust. Zelfs konden
eenige ambtgenooten zich verheugen i
betering of uitbreiding van hun huisvesting.
Maar algemeens klacht is: de beheerders
van laboratoria en instituten maken zich
ernstig bezorgd, dat een te sterke
snoeiing van hun subsidies den goeden
gang van onderwijs en wetenschappelijk
onderzoek in gevaar zullen brengen, Het 'is
daarom van des te meer belang dat er
Utrechtsch Universiteitsfonds is. Spr.
pleitte een nauwere samenwerking tus-
schen fondsen en senaat door een. reorga
nisatie, in den geest van het Leidsohe en
Krroniiïgsche fonds, opdat het meer aan zijn
doel zal beantwoorden.
Wat de overbevolking door studenten
betreft, meende Spi\, dat opdrijving der
studiekosten uit wetenschappelijk oogpunt
de slechtste geneeswijze is. Een selectie
achtte Spr. ook ongewenscht door de on
overkomelijke bezwaren, die eraan verbon
den zijn. De beslissing zou moeten vallen
m de hoogere klassen van H. B. S. en
Gymnasia.
Wat het vraagstuk der buitenlanders be
treft. Spr is van meeninig, dat onze jonge
landgenooten voorrechten van plaatsing
dienen te genieten en beschermd moeten
worden tegen buitenlandsche concurren
ten. maar anderajds zou algeheele uitslui
ting in strijd zijn met de vrijheid van het
tradftle dénvijs en de vaderlandsche
r.-k. universiteit te nijmegen.
hüPHof' 1?r' Titus Brandsma heeft
bij de rectoraatsoverdracht naar voren ge
bracht, dat de afgeloopen tien jaar hebb-n
doen zien, dat de stichting der R.-K. Uni
versiteit in plaats van de Katholieke beoe
fenaars der wetenschap te isoleeren, hen
nauwer contact heeft gebracht met de 1
oefening der wetenschap in het niet-Katho-
Jieke kamp. Niet alleen waar de gelegen
heid zich aanbood werd steeds gaarne sa
menwerking gezocht, maar ook vele blijken
van waardeering werden ontvangen. Alge
meen wordt erkend, dat de Universiteit
haar eischen hoog stelt en het hare bij
draagt om het hooge peil, waarop het uni
versitaire onderwijs in Nederland staat, te
bewaren.
Bijzondere vreugde noemde Spr. het, dat
de leerstoel voor Vondelstudie omgezet is
m een profssoraat en dat lector Molkenboer
professor voor dezen leerstoel is be
noemd. Verder wees Spr. op de voorberei
ding van een Paedologisch instituut met
een volledig geoutilleerde Orthopaedische
de opening met dit studiejaar
Inrichting
van een Hooger' Instituut voor vrouwen,
alle gedacht in nauw contact met de Uni
versiteit.
Spr._ bracht naar voren, dat de Paus den
wensch heeft uitgesproken, dat ook de wei
nig bezette Theol. Faculteit tot hoogere
bloei 7n"
Vervolgens wijdde Spr. aandacht aan een
dubbele, weinig harmonische en al te op
pervlakkige strooming van radicalisme, en
integralisme, welke een tijdlang eenigen
aanhang vond onder de studenten, iets, dat
Spr. verklaarbaar en wel te betreuren, doch
geenszins verontrustend noemde.
Aan het einde werd het rectoraat overge
dragen aan Prof. Mr. E. van der Heijden.
rijksuniversiteit te groningen.
Prof. Mr. H. van Goudoever, het
rectoraat overdragende, heeft daarbij een
rede gehouden over: „Waardij van Recht".
Spr. achtte de onverschilligheid voor en
het gemis aan geloof in recht uitermate be
denkelijk.
Na een omschrijving van recht te hebben
gegeven, stond Spr. stil bij rechsvergelij-
king en bij het geldend recht, benevens bij
de waardij van dat recht. Vervolgens ging
Spr. na de mechaniek, waarin wording en
vorming van recht gaan, een en ander toe
lichtend, waaruit zou moeten blijken, dat
„geldend" recht van dag tot dag kan evo-
lueeren.
Wat gezegd kon worden over de wording
vorming van nieuw recht ten aanzien
van meer of minder belangrijke regelen of
beginselen van zekere rechtsorde, geldt
eveneens van hare fundamenten. Aan de
evolutie of revolutie dezer fundamenten
hebben alle leden van zekere rechtsgemeen
schap deel. Ten slotte stond Spr. stil bij io
houding ten opzichte van de rechtsorde.
Weerbericht.
Hoogste stand te Haparanda 771.6.
Laagste stand te Seydisfjord 740.8.
Stand vanmorgen halftwaalf 760.7.
weerverwachting
Zwakke tot matige Z. tot W. wind, zwaar
bewolkt tot betrokken, met eenige regen,
later opklarend en iets koeler.
buitenlands 3h weerbericht
De hooge druk strekt zich nog uit van N.
Scandinavië, waar de barometer tot boven
770 mM. is gestegen tot de Pyreneeën, maar
in het W. is bij IJsland de depressie veel
dieper geworden, en een diep dalgebied
trok over de Britsche eilanden, door een
tweede, verder W. gevolgd, zoodat het fraaie
weer hier tijdelijk onderbroken wordt. In
Ierland is zware regen gevallen en in Enge
land en W. Frankrijk viel matige regen,
terwijl het weer daar vandaag opklaart. Ten
N. van Schotland waait een zuidelijke, storm
achtige wind, en ook aan de Noorsche kust
zal de wind tot storm toenemen en regen
vallen. Zweden houdt fraai weer, met lage
ochtend-temperatuur en -nevel. Oost-Duitsch-
land had nog zware regen van de aftrek
kende depressie, maar zal heden opklarend
weer hebben. Z. Frankrijk heeft nog hooge
temperaturen en droog weer, behalve aan
de Middellandsche Zee, waar een mistral
waait. In verband met de gevaren van Wes
tenwind en tijdelijk herstel van hooge druk
king, is de eerste dagen afwisselend regen
en opklarend weer te wachten.
thermometerstand
Stand vanmorgen halftwaalf 17.0.
19 SEPTEMBER.
Zonsopgang 6.41 uur, zonsondergang 7.05 uu*
Nieuwe' maan 7.41 nam.
voertuigen moeten hun lichten
op hebben
19 SEPTEMBER.
Van 's avonds ?.35 uur tot 's morgens 6.13 uua
WATERSTANDEN RIVIEREN
(Oude Amsterdamsche tl)d)
Heden Vorig
Walsh nr 0.00 0.00
Straatsburg -2.11 -2.38
Breide, b 1.07 1.29
Kheintelden -2.11 -2.'6
Kehl
Maxan
Diedeshelm
Mannheim
Mainz
Bingen
3.71 3.92
0.52 0.48
2.31 2.21
Coblenz
Trier
Keulen
Rührort
Heden Vorig
1.27 1.28
1.06 1.00
1.44 1.28
0.13 0.00
0.89 0.80
-0.16 -0.65
-1.03 -0.97
0.20 0.21
rf 0.22 0.-26
HOOGWATER NED ZEEHAVENS
Delfzijl
Terschelling 8.22 20.48
blarlingen 9.JU 21.30
Den Hélder 5.40 93J
Kien 2.5U lo.o9
H v. Holland 1.56 14.22
Schevenlngtn 2.06 14.32
otterdam 4.U2 16.02
19 S ptember
23.35 HellevoetsL 2.40 15.01
Willemstad 3.36 16.48
Brouwersh. 1.52 14.13
Zierikzee 2.34 14.42
Wemeldinge 2.52,16.U6
Vlissingen 1.03 13.09
Hansweert
SCHOOL VOOR TAAL- EN LETTERKUNDE
De School voor Taal- en Letterkunde te Den
Haag, heeft Zaterdag het nieuwe studiejaar
geopend. Bij die gelegenheid heeft de heer J,
H. S c h u 11een rede uitgesproken over
„Taalonderwijs en Wetenschap". Deze rede is
druk verschenen bij de firma P. Noordhdff
te Groningen.
De heer Schutt tracht in deze toespraak zoq
concreet mogelijk één der vele vragen die dei
practijk aan het leeraarsambt voorlegt, te be
antwoorden: welk verband is er of behoort er
te zyn tueschen taalwetenschap en taalonder
wijs. Met het onderwerp van deze voordracht
hebben tot dusver nog weinigen zich bezig
gehouden. Dit komt misschien, doordat men
in de eerste plaats naar practisch nut gevraagd
heeft. Spr. erkent, dat de van de maatschap
pij uitgaande drang heilzaam is. Maar zoolang
de leeraar zich nog cultuurdrager voelt, moet
hij zich verzetten tegen een zuiver utilistische
richting. Spr. betoogt dan verder, hoe eigenlijk
in het klein het onderwijs de gang der vor-
schende wetenschap moet hertialen. Hij verzet
zich sterk tegen de methoue die maar regels
'kaar zette n et het gevolg dat zuh by
de leerlingen het idéé vastzette, dat er voor
het spreken en schrijven van een taal, een soort
wetboek bestond, ofschoon ue wetgevende
macht onbekend was. Volgens een andere en
betere methode moet blijken, dat een vreemde
taal volkomen leeren beteakent geheel anders
te denken.
Ten slotte betoogt spr., dat wetenschappe
lijk georiënteerd onderwijs opvoedende
waarde heeft, waarna hjj de vraag beant-'
woordt, hoe bereikt kan worden, dat meer
dan tot nu de taalwetenschap dienstbaar kan
worden gemaakt aan de cultuurtaak der mid
delbare school.
Uit het betoog blijkt, dat Spr. overtuigd
dat de leeraar wetenschappelijk geschoold
i wetenschappelijk voor zijn taak voorbereid
moet zijn.
Het jaarverslag der school werd uitge
bracht door den redtor, Dr. E. Kruisinga.
Het aantal leerlingen bedroeg in de afgeloo-
cursus 317 (vorig jaar 336), verdeeld
verschillende vakken. De nadeelige ge
volgen der maatschappelijke crisis zijn dus
gering. Verder memoreert de rector het over
lijden van het bestuurslid Mr. H. van der
Vegte en de benoeming van Prof. Uhlenbeck
W. Reindersma, resp. in de vacatures-Dr.
Th. de Visser en Prof. Symons. Ook he1!
college van docenten onderging eenige ver
andering.
Het verslag besluit met te betuigen, dat
op steun van Rijks- en Gemeentewege aan
spraak zou mogen worden gemaakt „niet om
dat wij blind zijn voor de moeilijkheden, waar-
ze bestuurders verkeeren, maar omdat
wij' overtuigd zijn, dat de bescheiden steun,
die onze inrichting noodig heeft, maatschap
pelijk verantwoord is".
