school-EN kerkmeubelen
ZATERDAG 2 SEPTEMBER 1933
DERDE BLAD PAG. 10
Generale Synode der Geref. Kerken
ZEVENDE ZITTING
Keuze uit de aangeboden liederen tot
uitbreiding van den bestaanden
Op voorstel van den P r a e s e s besloot de
Synode een schrijven van gelukwensch te
zenden aan Ds K. Fernhout, te Vreeland, die
a.s. Zondag zijn gouden ambtsjubileum mag
vieren en van de Synode zelf ook voorheen
deel uitmaakte.
Voortgegaan werd met de behandeling
van de zaak der
Gezangen
Ds J. L. Schouten, van Amsterdam,
oordeelde, dat door aanneming van con
clusie 1 de zaak over het doode punt heen is
Spr. diende een voorstel in, om dezen
bundel niet aan te nemen, de gedachte van
Gezangen te doen doorwerken en de Kerken
in de gelegenheid te stellen liederen in te
zenden.
D r W. A. v a n E s, van Leeuwarden, voel
de voor dit voorstel om nog een andere
reden. Spr. zou invoering van een bundel
Gezangen willen uitstellen tot een volgende
Synode.
Dr H. Kaajan, van Utrecht, verzette
zich tegen het voorstel-Schouten, dat op een
verkeerden weg voert en dat beteekent het
den nek omdraaien van dezen bundel. Dat
is geen manier. Men bespreke dezen bundel
en dan kan blijken of men hem wél of niet
wil. We moeten voorttrekken.
Prof. Dr A. G. Honig was van harte
voor de eerste conclusie. Nu moeten we
doorgaan en al onderwijzende en bezwaren-
wegnemende, de gedachte indragen en zoo
de publieke opinie vormen. Daarom is Spr.
voor het voorstel-Schouten. De groote meer
derheid van gisteren was een vrucht van
het hoogstaande debat, waardoor het aller
minst een verloren dag was.
Ds. J. D o u m a v. Arnhem, oordeelde, dat
Ds Schouten met zijn eene voorstel telaat
en met het andere te vroeg is. Wat gisteren
werd besloten, is vandaag nog geldig. De
Synode heeft gisteren een votum doen val
len. De stemming gaf Donderdag veel te
zeggen. Spr. verschilt met Prof. Honig van
meening. Uitstel is bedenkelijk. Als de voor
lichting nu nog komen moet, komt ze nooit.
Het is in Gereformeerd Nederland niet denk
baar, dat er een ding is, waartegen geen
bezwaren bestaan. Maar hoe langer we
wachten, hoe meer ze als paddestoelen uit
den grond rijzen!
Als de bundel bij bespreking tot 2 a 3
liederen zou worden gedecimeerd, dan kan
de vraag worden gesteld, of die paar liede
ren al die beweging waard is.
Oud. J. J. Beukenkamp, van Den
Ham, vond 't voorst-Schouten wijs en buiten
gewoon bezadigd. De bundel moet zóó wor
den samengesteld, dat ook de bezwaarden ge.
wonnen worden.
Ds J. J. Mi edema, van Groningen,
heeft met verwondering dit voorstel aang-
hoord. Er is nu toch geen plaats meer voor.
Na drtien jaar kan men toch niet meer
zeggen, dat de zaak moet voorbereid.
Dr J. T hij s, van Zwolle, oordeelde, dat
het voorstel-Schouten veel aantrakkeUjks
heeft, temeer, omdat Spr. tegen eenige lie
deren bezwaren heeft Toch is dit niet de
goede weg, want we ontketenen een nieuwe
discussie over eventueele nieuwe liederen.
Prof. Dr V. Hepp zei, bij het betreden
van de Synode-zaal een koude douche ont
vangen te hebben. We moeten de Synode
niet zetten in het teeken van de repeteeren-
de breuk! Spr. releveerde de geschiedenis
van de Gezangen op de Synode. Spr. wil
niemand onedele motieven toedichten, maar
hij kan het voorstel-Schouten niet royaal
vinden. Broeders, roept Spr., maakt de Syno
dale vergaderingen niet tot een aanfluiting.
We moeten en mogen niet terugkeeren op
den weg.
D s H. M e ij e r i ng, van Katwijk a. d. Rijn
sprak zijn teleurstelling uit over het voor
stel-Schouten. Ieder is heden ter Synode
gekomen met de gedachte: nu gaan we den
bundel bespreken! Het debat, dat nu wordt
gevoerd, is een berooven van de kracht van
de mooie beslissing van gisteren. De bundel
bevat de beste liederen, die te vinden waren.
Dr K. Dijk, ontraadde de Synode even
eens het voorstel-Schouten. Spr. durft niet
tot de Kerken komen met het voorste! om
deze zaak nu te gaan bespreken. We krijgen
weer een persstrijd en we draaien in een
kringetje rond. Aan het slot van de bespre
king van den bundel blijft er nog plaats
over voor het tweede voorstel-Schouten.
Prof. Dr T. Hoekstra, de opmerkin
gen beantwoordend, wees er op, dat de zaak
nu in de Gemeente toch wel is besproken,
en men wel weet hoe het meelevend deel
er over denkt Spr. sloot zich aan bij het
betoog van Ds Miedema.
Ds. Scho ten, zijn voorstel nog eens
verdedigend, ontzegde Prof. Hepp het recht
om een uitlating over de loyaliteit hier te
doen. Spr. is persoonlijk niet zulk een te
genstander van de Gezangen. Maar we
moeten onze verantwoordelijkheid in de
Gemeente beseffen. Spr. heeft op de situa
tie een anderen kijk en meent ook de Ker
kelijke kaart te kennen. Spr. oordeelt dat
men met zijn voorstel over 3 jaar kant en
klaar is. Spr. voelt zich niet vrij tegenover
de Kerken, als hij niet genoegzame aan
dacht heeft betoond voor de bezwaarden
Het vooj-stel-S c h o u t e n werd verwor
pen met 43 tegen 11 stemmen en 1 blanco.
Keuze uit de liederen.
Hierna werden de lie.deren van den bun
del besproken.
Bij de algemeene bespreking wees Prof.
D r. F. W. Grosheide er op, dat hij groo
te waardeering voor den bundel heeft en
dat het nog niet zal meevallen den bundel
te verbeteren. Toch had Spr. bezwaar tegen
sommige liederen, die Spr. in dezen tijd
niet sober genoeg acht, Spr. noemde spe
ciaal een paar liederen van Da Costa, die in
een tijd van veel meer bombast leefde dan
Men neme die liederen,die alle menschen
graag zingen ook in de kerk. Daarom wil
de Spr. uit den bundel een bloemlezing
maken. Spr. heeft een andere opvatting
van klassieke liederen dan Deputaten. Ze
behoeven niet uit de oude Kerk te stammen
en eeuwenoud te zijn, maar moeten door
ons volk altijd weer gezongen worden, Gere
formeerd zijn en voor de kerkzang kunnen
getoonzet worden. Hier moeten we metter
daad paedagogisch te werk gaan.
Prof. D r. G. Ch. A a 1 d e r s, eveneens
waardeering hebbend voor het werk van
Deputaten, aan wie de Synode een buiten
gemeen moeilijke taak gaf vermag toch de
bundel niet te bevredigen en hij heeft te
gen sommige liederen ernstige bezwaren.
Prof. Dr. T. Hoekstra, rapporteur,
stemde Prof. Grosheide toe, dat Da Costa
lijdt aan gezwollenheid. Deputaten hebben
gekozen die liederen, die daaraan 't minst
leden. Omdat do Geref. Kerken al een
'Avondzang hebben, hebben Deputaten Gez.
180 niet opgenomen. Deputaten moesten
stoffen voor de feestdagen verzamelen.
Allereerst kwam nu aan de orde lied I:
„Advent en Kersttijd", n. a. v.-Jes. 9 5, een
gedicht van Da Costa.
Het woord werd gevoerd door D s Schou
ten, Prof. Aalders en Dr. Thijs.
Ds. Schouten had een exegetisch be
zwaar; Prof. Aalders vond dit gedicht
te gezwollen; I) r. Thijs zag voor Jes. 9
liever een bekender lied als „Daar is uit
's-werelds duistere wolken" gekozen; Prof.
H e p p wees er op dat Da Costa. kind van
zijn tijd, aangegrepen door zijn bekeering.
in hoogspanning leefde in zijn gedichten.
De rapporteur Prof. Hoekstra zag geen
bezwaren van exegetischen aard en meen
de in tegenstelling met Dr. Thijs, dat het
lied bekender is dan deze meent. In het
eerste vers bracht Prof. H. een redactie
wijziging aan, waarna de Synods bij stem
ming besloot dit lied in den bundl niet
op te nemen.
De Commissie stelde voor lied II over
Js. 35 van C. Malan te doen vervallen. Con
form besloten. /-
Opgenomen werden voorts: „Hoe zal ik
U ontvangen", van Paul Gerhard, en „De
Engelenzang" naar Lukas 2 14.
Hoofdstuk II over: „Het lijden van
Christus",opent met een lied over Jes. 53, van
Jonkbloet.
Prof. Aalders en Ds.A"Lr ma ontwik
keiden eenige bezwaren, door den rappor
teur beantwoord, d i e voorstelde het te
doen vervallen. Conform besloten.
Bij het volger/1 lied „O Hoofd, bedekt met
wonden", van P. Gerhard, wees Prof.
Hoekstra er op, dat de bezwaren van
Ds. H. J. Heida, in de pers geuit, ongegrond
zijn. De Synode nam het daarop aan.
Bij 't lied van J. Scharp: „Zie de mensch"
(Is dat, is dat mijn Koning!) vroeg D r. J.
T h ij s of dit lied wel noodig is, vlak na het
voorgaande. De Synode nam ook dit lied op.
Het volgend lied „Het Kruis" van Da Cos
ta kon niet de instemming van Prof. Gros
helde verwerven. Spr. vindt het verschrik
kelijk gezwollen en zou het willen doen
vervallen.
De Synode nam 't voorstel van D r. T h ij s
aan, om alleen het 5e vers te zingen.
Aangenomen werd ook „Jezus, uw verzoe
nend sterven", van Rh. Feith.
In het volgend vers „God enkel licht", van
C. F. D. Schubart, bracht de commissie eeni
ge redactiewijzigingen aan. Prof. Hepp
ontwikkelde eenige dogmatische bezwaren
tegen dit gedicht. D s. D o u m a wilde den
laatsten regel van het eerste vers veran-
Prof. Hoekstra, rapporteur, antwoord
de dat de Commissie het bezwaar van Prof.
Hepp, waarover lang is gepraat, niet deelen
kan. De Synode nam daarop met groote
meerderheid dit lied overeenkomstig Gez.
83 van den Ned.Herv. bundel aan.
Hoofdst'/k III handelt over Paschen. Het
eerste lied, „Lofzang", van Da Costa werd
aangenomen. Eveneens de „Lofzang van C.
Malan: „U, heilig Godslam, loven wij".
Het derde lied van dit hoofdstuk „De op
standing" van Da Costa „In den vroegen
morgenstond", gaf Prof. Grosheide aan
leiding bezwaren te ontwikkelen van histo-
rischen aard en van rethorica, waarom hij
het wilde zien geschrapt.
Prof. Hoekstra, rapporteur, dit erken
nend, stelde voor het dan te schrappen. De
putaten hadden reeds enkele verzen ge
schrapt. Prof. Hepp, mede-deputaat, wil
de zich daartegen verzetten en oordeelde dat
dit prachtige, schoone en juichende lied niet
mag worden geschrapt Met 30 stemmen vóór
oordeelde yu Synode evenzoo.
Het Hemelvaartslied van Da Costa „De
dag der kroning is gekomen", werd even
eens aangenomen.
Een aloud Pinksterlied, door Da Costa be
werkt, werd gewijzigd, zooals de commissie
voorstelde en aangenomen. Evenzoo Pink
steren („Ja! de Trooster is gekomen") van
Da Costa. Een derde Pinksterlied van Da
Costa „De zeven geesten voor den troon"
ondervond bezwaren bij P ro f.A' aide r s,
en Dr. K. S i e t s m a en werd door de Sy
node geschrapt.
Hoofdstuk VI handelend over „Enkele
klassieke liederen" opent met het „Te Deum"
van J. J. L. ten Kate.
Hierbij kwam een voorstel van Dr Dijk
ter sprake om de berijming naar Gez. 3 te
kiezen.
Prof. Aalders vindt Ten Kate nog
gezwollener dan Da Costa, Prof. Hepp
oordeelde, dat dit Gezang voor de jeugd veel
beter is te leeren, dan de redactie van Gez. 3,
die van Ahasverus van den Berg is, en veel
verder van het oorspronkelijke afwijkt.
Prof. Hoekstra, rapporteur, wilde
niet zonder meer Gez. 3 overnemen.
De Synode besloot daarop het „Te Deum"
van Gez. 3 te nemen. De Commissie zal dit
Gezang nog nader onder oogen zien.
Het Lutherlied werd z.h.s. aangenomen.
Scharp's „Alle roem is uitgesloten" werd
eveneens aangenomen. „De hoop der zalig
heid", van v. Alphen en Rutgers; „De hoop
der opstanding", van de Prinses van Bran
denburg en de slotzang van A. Rutgers'
„Hallelujah! eeuwig dank en eere", werden
eveneens aangenomen.
Voorgesteld werd vanuit de Synode den
bundel aan te vullen met Gez. 1801 en 5;
eenige coupletten van „Daar is uit 'e werelds
duistere wolken"; Gez 50, Gez. 39, Gez. 77,
Gez. 273, 274 en Gez. 265.
Nadat de Synode zich had uitgesproken
voor eenige uitbreiding van den bundeQ,
werden de genoemde Gezangen naar die
wnimiissde verwezen, om praeedviies.
De Synode besloot hierna oandlrusie 3, die
we reeds afdrukten aan te nemen. De con
clusies 4, 5 en 6 werden aangehouden tot
de volgende week
Over conclusie 7, die de zaak in de vrijheid
der Kerken wall laten, ontstond eenige dis-
ouesie.
Prof. Grosheide vroeg eenige nadere
inlichtingen.
Oud. Joh. Cnose n, van Hommerts,
voorzag moeilijkheden in kleinere Kerken
en wi i!e de beslissing laten niet in de vrij
heid, maar in de wijsheid der Kerken.
Ds Schouten wilde conclusie 7 schrap
pen, dan worden eflile moeilijkheden voor
komen.
Prof. Hoekstra wees er op, dat con
clusie 7 een overgangsmaatregel, alsook een
voorzichtigheidsmaatregel is. Conclusie 7 is
ook geformuleerd om moedflijlkheden tus-
eóhien predikanten en Gemeenten af Kerke
raden te voorkomen.
Ds M e ij e r i n g, voorzitter vein oomimis-
sie II, dlie deze zaak heeft behandeld, wees
er op, dat de Commissie conclusie 7 met
voorbedachten rede heeft geformuleerd.
Het voorstel-Schouten, om heel conclusie
DOOVENTELEFOONS
CENTRAAL
TELEFOONBUREAU
VOOR KERKEN
NOORDVLIET 77
MAASSLUIS.
7 te schrappen, werd aangenomen, waar
mede tevens een amendement van Ds A. C.
H e ij, van Koudiekerke, vervallen was.
Conclusie 8, om aan het verzoek om een
nieuwe Psalmberijming niet te voldoen,
werd eveneens aangenomen.
De Praeses dankte deputaten, commis
sie en rapporteur voor hun arbeid en sloot
om half één de morgenvergadering.
De middagzitting was geheel in comité-
generaal, ter behandeling van onderschei
den tuchtzaken.
Dinsdagmorgen om 9 uur verga/dort de
Synode wederom in openbare zitting.
NED. HERV. KERK
Beroepen: Te Eerbeek (toez.), VV. A.
Hoek te Amsterdam. Te Frcderiksoord,
cand. D. Bender te Hilversum. Te Oppen
huizen, H. S. van Rijs te Vianen.
Aangenomen: Naar Veenendaal (vac.
wijlen M. Jong-ebreur), J. Bakker te Bleis-
wijk. Naar Wanneperveen, cand. IJ.
Hoekstra te Koudum.
Bedankt: Voor Nieuw-Weerdinge, O.
Huistra te Sloten (Fr.).
GEREF. KERKEN
Aangenomen: Naar Rinsumageest en
Sybrandaburen, cand. S. Eringa te Leeu
warden.
BEGRAFENIS-Ds. J. P. KLAARHAMER.
Onder belangstellende deelneming is Don
derdagmiddag te Dokkum het stoffelijk
overschot van den nog zoo onverwacht over
leden Ds. J. P. Klaarhamer ter aarde besteld.
De broeders diakenen fungeerden als slippen-
dragers.
In de Oosterkerk sprak, nadat de kist voor
den kansel was geplaatst, Ds. J. H. Kroeze,
van Dokkum. Na opening met gebed en lezen
van Openbaring 21 18, wees hij erop, hoe
de Heere Zijn weg anders gemaakt heeft, dan
wü hadden verwacht. Toen het bericht kwam:
Dominéé Klaarhamer is overleden, was de
verslagenheid onder ons groot. Het peet ons
niet hem te prijzen, dit zou in strijd zijn met
hemzelf, die daarvan afkeerig was, maar we
zullen God voor alles danken, wat Hij ons in
hem heeft geschonken.
Vervolgens werden gememoreerd zijn voor
aanstaande positie in het Kerkelijk leven, en
zijn prediking, die eenvoudig en klaar, zuiver
en echt was. Ds. Klaarhamer was een kerk-
man. Het Kerkelijk leven in geheel zijn open
baringen had zijn volle belangstelling. Meer
malen was hij scriba van de Generale Synode.
Ook in de Classis Dokkum was de overledene
een man van beteekenis. Velerlei arbeid werd
hem ook daar toevertrouwd. Gedenkt, Gemeen
te Dokkum, deze uw voorganger. De leeraars
zullen blinken, en ook Ds. Klaarhamer be
hoorde daarbijDit is een verlichting in den
rouw.
Nadat Ds. Kroeze de zegen des Heeren over
het verdere van den middag had gevraagd, vei*
liet men het kerkgebouw en werd de stoet op
gesteld.
De menigte verzamelde zich daarop om de
groeve. Hier sprak Ds. D. W. Bos, van
Leeuwarden. Hjj zeide onder meer:
Zoo hebben we dan het stoffelijk overschot
van onze geliefde herder en leeraar Ds. Klaar
hamer toevertrouwd aan den doodenakker, in
de onmiddellijke nabijheid van zijn naamge
nootje. Daar rust het tot den dag waarop de
Heere het graf weer zal openen. Wij vertrou
wen het aan de goede zorg van God toe.
Mevrouw Klaarhamer, ik weet wat gij voor
hem en hjj voor u was tot sterke vertroosting
en verhooging van levensvreugde in uw huwe
lijk. God heeft u veel in hem geschonken, daar
voor wilt ge zeker de Heere danken. Het is
u trocet dat uw man by Jezus is.
En nu, geachte omstanders rondom dit graf
en inzonderheid leden van de Geref. Kerk van
Dokkum, uw leeraar heeft geen afscheid van
u kunnen nemen. Wat u in hem verliest kan
ik u niet zeggen. Hy had u nog zoo gaarne
een brief willen achterlaten en als dat alzoo
was geschied, dan had hy daarin tot al de 600
Geref. gezinnen in Dokkum gezegd: Denk er
aan, dat het uw eenige troost in leven en ster
ven is. te weten het eigendom te zijn van
Jezus Christus. Dit zeg ik u by deze groeve.
Vindt ook gy die troost? Dan zult ge even
als uw leeraar ingaan in de plaats waar hij
In het kerkgebouw, waarheen men terug
keerde, werd nog gesproken door Ds. Kroeze,
door den heer H. Dijkstra, namene den Kerke-
raad van Dokkum; door Ds. J. C. Gilhuis, te
O.-Nykerk, namens de Classis Dokkum; door
Prof. Dr. J. Ridderbos, van Kampen, namens
de Generale Synode; door Ds. W. Breukelaar,
van Santpoort, namens de Zendingsdeputaten;
door DS. G. (M. van Rennes, te Heeg, namens
de Friesche Zending; door den heer S. A.
Zandstra, namens de Kerk van Wommels;
door Ds. H. M. Dethmere, te Sneek, namens
het „Friesch Karkblad"; door burgemeester
Eringa, voor de V.U.; en door burgemeester
S. Sytsma, voor de Chr. Kweekschool te Dok
kum.
Ds. S. W. Bos heeft tenslotte namens de
familie bedankt voor de betoonde belangstel
ling.
OPEN BRIEF VAN Ds. A. M. BERKHOFF
Ds. A. M. Berkhoff, predikant der Chr.
Geref. Kerk te Sneek, naar aanleiding van
wiens herhaalde publicaties zijner opvattin
gen over het „Duizendjarig Ryk" volgende
week de Generale Synode der Christelijke
Gereformeerde Kerk wederom in buitenge
wone zitting vergadert, heeft een Open Brief
gericht aan Prof. J. J. van der Schuit te
Apeldoorn, in antwoord op een „Wekker"-
artikel.
Genoemde predikant schrijft:
„Jainderdaad zal het 5 September gaan
over het fundament der Kerk, nl. de H.
Schrift richtsnoer óf een zekere opvatting
over die H. Schrift, in dit geval inzake dé;
deel van de leer der laatste dingen, dat han
delt over het Duizendjarig Ryk.
„Nochtans spreken wy het hier nog een
maal uit: de Kerk is niet ryp voor deze prin
cipieels beslissing.
„En als zij nu toch een uitspraak doet als
in het Rapport der Commissie wordt voorge
steld, dan is dit niet 'n handhaven van 't fun
dament der Kerk, de H. Schrift, maar een
met het geweld der meerderheid laten zege
vieren van een bepaalde exegese over een
gedeelte der Schrift, die tot hiertoe nog nim
mer door eenige Kerk als de exegese is vast-
„Neen, het is nog veel sterker: dan is dit
het laten zegevieren van een opvatting, die
in de eerste drie eeuwen der Christelijke Kerk
als een dwaalgevoelen werd verworpen, maar
door Augustinus uit kerkistische, hiërarchi
sche en politieke motieven in de Westersche
Kerk de heerschende is geworden, ofschoon
door ontelbare rechtzinnige, ook Gerefor
meerde Godgeleerden en Gemeenteleden van
voorheen en thans op Schriftuurlijke gronden
bestreden.
„Wij hopen ter Synode openlijk uit te spre
ken, op welke wijze de „beschuldiging", waar
van U in „de Wekker" schrijft, tot stand ge
komen is.
„Maar hier roepen wy U in het openbaar
nog éénmaal toe: Wacht U voor het uitgeven
van Uwe opvatting voor de Waarheid Gods.
„Ja, ik heb de Christ. Geref. Kerk lief, en
wil haar dienaar blyven.
„Maaralleen, als ik voor en boven
alles, naar myn lastbrief luidt, dienaar van
myn Koning en Zender kan blyven.
„Als zij ieder mag het weten een
principieele uitspraak doet in den zin van het
Rapport, inplaats van den beiden opvattin
gen. die al eeuwen lang in de Kerk hebben
bestaan, gelyk recht van spreken en schrij
ven te blyven geven, totdat God Zelf de klaar
heid en overeenstemming van overtuiging
geeft, zooals de Christ. Geref. Kerk van 1879
—1892 heeft gedaan (de publiciteitsperiode
van Ds. J. van Andel is juist nó 1879 eerst
recht begonnen), dan kan ik haar die
naar niet meer blyven, omdat ik
haar dan niet langer kan blyven
erkennen voor de zuiverste open
baring van het lichaam van
Christus.
„Dan ligt de schuld niet by my, maar by
haar.
„De Heere beware de Christ. Geref. Kerk
voor het aannemen van het Rapport der Com
missie, opdat er geen nieuwe scheuring kome
in de toch zoo verbrokkelde Kerk van Neder
land en de Christ. Geref. Kerk niet het on
genoegen des Heeren over dit roekelooze
besluit moete ervaren".
PREDIKANTENCONFERENTIES.
De 12de Hervormd-Gereformeerde Predi
kantenvergadering wordt Donderdag 14 Sep
tember a.s. te Utrecht gehouden. Sprekers
zullen zijn: Ds. H. Bakker, van Amsterdam:
Openingswoord; Dr. G. Oorthuys C.Bzn., van
Amsterdam: „Het Labadisme"; en Ds. J. J.
Timmer, van Ermelo, over „Herderlijke ziels-
JACOBSWOUDE EN WOUBRUGGE
Onze lezers zullen zich herinneren, dat
we uitvoerig hebben geschreven over het
interessante werk „Jacobswoude en. Wou
brugge" van O. C. van Hemessen. Daarin
wordt het Kerkelijk leven behandeld van
om de thans verdwenen standplaats van
Nederlands martelaar om het geloof Jan de
Bakker. Buitengewoon onderhoudend ge
schreven, werden hierin vele wetenswaar
digheden meegedeeld uit den allervroegsten
tijd, het Reformatie-tijdperk, de verval-
periode, de jaren van Dr. Comrie enz.
Het mag voor den bescheiden schrijver
van dit kerkhistorisch geschrift, den heer
O. C. van Hemessen te Woubrugge, een
eere zijn te mogen vernemen, dat de Archi
varis der Nederlandsch Hervormde Kerk,
Dr. L. Lasonder te Den Haag, in het Ver
slag van de Synode daarvan in waardee
renden zin heeft melding gemaakt: „Zeer
verdienstelijk is het onlangs verschenen boek
van den oudheidkundige O. C. van Hemes
sen: „Jacobswoude en Woubrugge".
Waar we gaarne de vruchten van het his
torisch onderzoek van den heer Van Hemes
sen in de belangstelling onzer lezers aan
bevelen, deed het ons genoegen dat de
Archivaris der Ned. Herv. Kerk er afzon
derlijk de aandacht op vestigde.
PREEKEN BUITEN KERKVERBAND
Prof. G. Wisse te Batavia.
Medegedeeld werd dat Prof. G. Wisse, hoog
leeraar aan de Theol. School der Chr. Geref.
Kerk, thans in Indië vertoevend, te Bataria
in de Geref. Kerk des Zondags in den dienst
dee Woords is voorgegaan.
De Indische bladen vermeldden dit met bij
zondere interesse, er aan herinnerend, hoe
Prof. Wisse „ternauwernood 10 jaren geleden
dienzelfden Gereformeerden zoo plastisch hun
kerkzonden heeft aangezegd".
En het Ned. Chr. Persbureau voegde e
toe: „Onder de tropenzon zyn de verhoudin
gen in menig opzicht anders dan in het vader
land".
Ds. W. Kremer, pred. der Chr. Geref. Kerk
te Leeuwarden, schrijft in het aldaar vers
nend orgaan „Ons Kerkblad", enkele opmer
kingen over dat optreden, die in „de Wekker"
zijn overgenomen en waaraan we het volgen
de ontleenen:
„Wanneer wy hier Zondags afgezonderd
andere Kerken, samenkomen, doen wij dat,
omdat wij voor God meenen dat te
ten doen en ook meenen daarbij te moeten
volharden.
„Dat geldt onder de Nederlandsche, maar
toch zeker ook onder de Indische zon.
„Wat voor God in Nederland roeping
plicht geacht wordt, is het toch zeker ginds
„lis dat niet zoo, dan is het afzonderlijk
staan hier, zonde voor God.
„Want een Kerkelijk standpunt wordt toch
niet door de tropenzon, of door lieve broeders
oude kennissen of eervolle uitnoodigingen
bepaald, maar voor God ingenomen.
„Nog eens, dat men onder invloed van
alles zulks doet, kunnen wij ons indenken,
maar het is de vraag of men daarmede de
oplossing van het Kerkelijk probleem dient.
Wy meenen dat men op deze wyze dit vraag
stuk nog meer in nevelen hult.
„Prof. Wisse is sterk in „immanente kri
tiek". Heeft ze hem onder de tropenzon mis
schien in de steek gelaten by deze dingen?
Wy hopen van neen. Wij twijfelen dan ook niet
of Z.Hooggel. zal zich omtrent dit optreden
wel nader verklaren. Gezien den strijd dien
Prof. Wisse anders openlyk en bedektelyk
voert tegen de Geref. Kerken, hebben wij daar
recht op".
DE ASSYRIERS
Men schryft ons uit Genève: Thans zyn
1000 Assyriërs „gevallen" in den strijd
een woonplaats en ellende en vertwijfeling
heerschen in het hart van dit tot 35.000 zielen
weggesmolten oude Christenvolk, het
overschot van wat eens de Nestoriaansche
Kerk was. Alhoewel de Europeesche Zentral-
etelle te Genève ernstig er voor waarschuwde,
werd dit Christenvolk zonder voldoende con
trole van den Volkerenbond aan Irak geofferd.
Ook audiënties by den Britschen gouverneur
sir Francis Humphries hielpen niet. Alhoewel
de Europeesche Zentralstelle nog op 6 Juli jl.
persoonlijk de tusschenkomst van den aarts
bisschop van Canterbury vroeg, liet men de
ellende geworden. Nu zijn 1000 offers gevallen
en erger dreigt. Zou het geweten der Christen
volkeren nu ontwaken?
GIPSPLATEN
H. R. LAUWAARS ZONEN
Pijnackerplein 44 - Rotterdam
Magazijnen: Schommelstr. 8-30
WANDTEGELS
VLOERTEGELS
Speciaal zuurvrije Zweedsche Tegels
De Zwitsersche Kerkenbond heeft thans aan
den Oecumenischen Raad verzocht om by den
Volkerenbond tusschenbeide te komen. Do
Volkerenbond zal behooren te herstellen wat
de Bond by de toelating van Irak tot den Vol
kerenbond opzettelijk verzuimde. Ook het
Hoofdbestuur van de Europeesche Zentral
stelle, dat in de komende week te Kopenhagen
vergadert, zal zich met de aangelegenheid be
zig houden.
Schoolnieuws.
RIJKSUNIVERSITEIT TE LEIDEN
Dr. G. Sevenster, benoemd kerkelijk
hoogleeraar aan de Rijksuniversiteit te Lei
den, hoopt, na op 15 October a.s. van de
Ned. Herv. Gemeente te Boxum afscheid to
hebben genomen, op Vrijdag 20 October a.s.
het hoogleeraarsambt met een inaugureele
rede te aanvaarden.
artikel
i in het belang: van onze Vrije Unl-
aarzelde 'k. omdat langzami
□let
rmlndei
eigenlijk moe
breiding de inkw
Gedachtig: echter aan het spreekwoord, dat
de aanhouder wint, bovenal mij herinnerende,
wat ik als oud-leerfing aan de V. U. persoonlijk
te danken heb. en hoeveel 'k in mijn leven van
haar ontvangen heb. was weigeren mij onmo
gelijk.
Toen 'k pas in Zaamslag kwam vertelden mij
betere oplossing gekomen was. Ieder wordt
thans baas in eigen huis.
Nadat de Voorzitter der Schoolvereeniging,
de heer A. E. Stijkel, woorden van dank had
gesproken voor de loyale medewerking in alle
opzichten van B. en W. ondervonden, werd een
rondgang door de verschillende lokaliteiten ge
maakt, die niet naliet op allen, zoowel ten op
zichte van kleur, verlichting, verwarming als
richting, een prettige indruk achter te la-
OPHEFFING VAN OPENB. SCHOLEN
Te K o 11 u m e r p o m p zal de Openbare
School 1 October a.s. worden opgeheven.
DUUR ONDERWIJS
Te Hasselt (O.) ontving het Gemeente
bestuur een nota van een naburige gemeente
wegens het bezoeken van leerlingen der Open
bare U. L. School. Daaruit blijkt, dat de kos
ten per leerling f 119 per jaar bedragen voor
de gemeente Hasselt. De kosten van Bijzonder
Uitgebreid Lager Onderwijs zyn in verhouding
ongeveer even hoog.
Voor het bezoeken van leerlingen uit Has-
lt van een Rijks H. B. S. is door de gemeen
te ongeveer f260 per jaar per leerling te be
talen.
RADIO VOOR DE SCHOLEN
De radio-schooluitzendingen, welke iederen
winter door de N.C.R.V. gegeven worden ten
behoeve van de hoogste klassen der Lagere
Scholen, mogen zich nog wel niet in de al
gemeene belangstelling der betrokkenen ver
heugen, maar verkrygen toch langzamerhand
een vaste plaats op de roosters van vele scho
len en vinden in alle deelen van het land waar
dering. De N.C.R.V. zal daarom ook in den
..s. winter een serie schooluitzendingen geven
op den vasten tyd: Maandagmiddag 2 uur. De
eerste radiovertelling heeft plaats a.s. Maan
dag. Dan spreekt de heer S. Stemerding, uit
Voorburg, die op dit gebied zyn sporen reeds
heeft verdiend.
De Commissie voor de Schooluitzendingen
zal gaarne omtrent de resultaten iii de klasse
worden ingelicht en stelt daarom gratis invul-
staten beschikbaar voor het maken van korte
aanteekeningen. Een doelmatige verzorging
der schooluitzendingen kan het contact met de
klasse niet missen. De commissie verzoekt
alle hoofden van scholen vriendelijk een lyst
aan te vragen, ook wanneer zy voornemens
zijn slechts een gedeelte der uitzendingen te
volgen. Het adres is: Commissie voor de
Schooluitzendingen, p.a. N.C.R.V., Postbus 5,
ken. 't 1
- gelegenheid 1
i de bevestiging
raadt nooit welke bevestlgings-tefcst
Dr Kuyper had? Genesis l :1: „In den be
ginne schiep God den hemel en de aarde". Or
zeldzaam heldere en voor de eenvoudigste men
schen verstaanbare wijze zette Dr K. uiteer
het verband tusschen Schepping en Herschep
ping, tussohen Christus als scheppingsmidde-
laar en als zaligmaker van zondaren. De God
van alle genade, de Vader van onze Heere Jes
Christus, tevens de Schepper van hemel
aarde, de Vader van alle dingen.
Daarom moet ook het natuurlijke en het gees
telijke niet los naast elkander staan.
feveri.-t
Gods eer ooi
om den" mensch. maar om God in den mi
om Gods Rijk. Gods Eer.
Het gaat om Gods Rij
Naam, Gods Schepping.
In den beginne schiep de
God. die in Christui
held, die alleen
ilfauchtlg is) r
3 wereld met
Jezus Christus In Zijn Wereldbeteekenis*
Daarom mag de hartstocht van een geloo-
vlge niet weizen: zoo haastig mogelijk de wereld
door te vliegen, om hoe eer hoe liever den he
mel te bereiken. Neen. zijn hartstocht moet zijn;
de wereld voor God te winnen.
Iemand heeft treffend gezegd: „Wij mogen
de wereld met al haar verhoudingen niet slechts
aanvaarden als een voorportaal tot hooger lo-
ben om te scheppen naar het Ideaal, dat
goddelijke Bouwmeester ons getoond heeft".
Nu komt 't er op aan. dat, wat voor de
richters van onze Vrije Universiteit hoog ide
en persoonlijke geloofsovertuiging was, v
Woorden, die geen waarde-
moole
redevoering de bij
mij vaak ontroerd
zinledige woorden,
volle inhoud in zie
Dan spreken wo
waarheden uit.
Dan laten we in lede
het volk geliefde klank.
Maar ln ons aandring
Gods eerzoeken we ons zelf en dat is de
brutaalste zelfzucht.
Het „de eere Gods" wekt tegenzin, wannee:
ons persoonlijk le-ven niet tot eer van Go(
strekt.
Niet een Iegelijk, die tot Jezus zegt: Eere
zal ingaan ln het Koninkrijk der hemelen.
't Is altijd heel moeilijk voor een mensch he
evenwicht te bewaren.
Gojs Woord richtsnoer ook op het gebied vai
de Wetenschap!
Maar dan: die christelijke wetenschap beoe
oefend door waarachtige, levende ohrlstenen.
Dat vraagt ons christenvolk ook ln dezen tijc
van de V. U.
Dan zullen lk ben
Gereformeerde menscher
omstandigheden zelfs groote
Hoogeschool over hebben.
Want en 't heeft mi:
liefde voor onze Vrije Universiteit is ln breede
kringen van ons volk onverwoestbaai
RIJKSUNIVERSITEIT TE UTRECHT
De Universiteitsbibliotheek te Utrecht heeft
door bemiddeling van den Franschen gezant
van de Fransche Regeering een 100-tal wer
ken ten geschenke ontvangen, meest van mo
derne Fransche auteurs: Mauriac, Colette er
Giraudoux e.a.
DJ; geschenk is een verblijdende aanvulling
van de uitgebreide collectie werken, die ii
1921 aan de bibliotheek door Frankryk werd
aangeboden.
ONDERWIJZERSBENOEMINGEN
Den Haag (Dr. H. Piersonschool, hoofd
P. C. Brandwijk), J. Tuinstra te Schevenin-
gen.
Zevenhuizen, Z.-H. (hoofd A. van
Kooten), P. P. Moerman te Rotterdam.
Rotterdam (Rozenburgstraat 34, hoofd
P. W. Mol), L. L. Brederveld te Rotterdam.
Voor tijdelijk.
Oud e-P e k e 1 a (Geref. School, hoofd R.
Broers), H. Scholts
daar. Voor tijdelijk.
Heerjansdam, G. G Koedood te Bol
nes. Als kw. met acte.
SCHOOLJUBILEUM
Te Heerjansdam beginnen de plan
nen tot herdenking van het 40-jarig bestaan
van de Chr. School vasteren vorm aan te
nemen. Op den vooravond, Maandag 2 Oc
tober, zal een wijdingsbijeenkomst gehou
den worden en op Dinsdag 3 October wordt
des morgens met de lagere klassen en des
middags met de hoogere klassen feest ge
vierd. Des avonds zal in' de school met oud-
loerlingen en oud-personeel en verdere be
langstellenden het feit worden herdacht.
SCHOOLGEBOUWEN
Te Boskoop is door B. en W., in tegen
woordigheid van architecten, bouwonderne
mers en het personeel der School het her
nieuwde gebouw der voormalige vereeniging
voor M.U.LO. aan den Zijdeweg overgedragen
aan het bestuur der Vereeniging
Ned. Herv. Scholen.
In zyn toespraak wees de burgemeester er
op, dat tegenstelling met het spreekwoord:
„als twee ruilen er één moet huilen", hier
wel voor het School- als Gemeentebestuur
STOPPEN OF.... UITBREIDEN?
Een nuchter courantenbericht, aldus de
heer J. Lens in de „School met den Bij
bel", meldt de oprichting van nieuwe nor-
niaalh's^a natuurlijk in aansluiting bij een
uloschool.
Je moet toch maar durven.
De doorwerking van de verhoogde leeftijd
van toelating brengt honderden onderwijzers
op de straat.
De vooigenomen wijziging van de leerlin-
genschaal zal er daar, naar mededeeling van
den minister, nog 2400 aan toevoegen.
Ter bevoegder plaatse overweegt men de
opheffing van kweekscholen, omdat de be
staande een oogst leveren, die evenmin
plaats vindt als de koffie- en suikoroogsten.
Iïeeds hoort men roepen om de Staatson-
derwijzersexamens op te schorten.
Intusschen gaat de „particuliere" oplei
ding voort.
Den Haag alleen moet een 12-tal „stoom
cursussen" hebben!
Waarom zou het platteland dan ook niet
meedoen? Er moet toch een uitweg voor je
Ulo-leerlingen zijn? Anders komen ze niet
meer naar je school toe!
Ik geloof, dat het tijd wordt, dat de minis
ter regelend ingrijpt.
Op allerlei terrein wordt bezuinigd. Maar
het geeft niets als die bezuiniging langs an
dere weg weer ongedaan wordt gemaakt.
Wie vragen nu toelating tot het Staatson-
derwijzersexamen?
Vooreerst een groot aantal „afgestudeer
den" aan H.B.S. en Gymnasium. Die hebben
al een belangrijk bedrag aan den Staat ge
kost.
Dan een kleiner deel Ulo-menschjes. Die
hebben over 't algemeen geringe kans van
slagen na 2 jaar aanvullende stoomcursus.
Onderzoclri zal moeten worden in hoeverre
die soms saam vallen met de Uloschool: of
de leerlingen ook als leerlingen der Ulo
school voorkomen.
Want het geeft niet of op de genormali
seerde opleiding bezuinigd wordt, als de z.g.
vrije langs allerlei ongewone wegen een
groot deel van die bezuiniging weer opvat.
Deze opleiders nemen tegenover hun leer
lingen wel een zeer groote verantwoordelijk
heid op zich!
't Is toch nu langzamerhand wel doorge
drongen tot wie zelfs het minst meeleeft,
dat er voorloopig. 't laat zich aanzien niet
zoo korte tijd, geéén plaats zal zijn voor de
jong geslaagden.
Waarom dat getal noodeloos te venneer-
deren?
De a.-r. „Rotterdammer" wees er dezer da
gen terecht op, hoe, indien ergens ,dan zeker
bij de opleiding tot onderwijzer, de kwestie
van vraag en aanbod door de regeering be-
heerscht kan worden. Laat de minister dan
nu bijtijds zijn maatregelen ter kennis bren
gen, die hij denkt te nemen ter bestrijding
van bet „opleidingsgevaar".
Want er moeten in deze tijd niet meer
„normaalschoolexperimenten" worden be
proefd.
HOOFDAKTE-CURSUS
Te Utrecht zyn van de Hoofdakte
cursus, verbonden aan de Chr. Rehobóth-
Kweekschool, dit jaar 17 candidaten van de
27 geslaagd, d.i. 63 pet.
EXAMENS
heer M. K. Minderhoud te Rotterdam
EXAMENS-HOOFDAKTE
BREDA. 1 Sopt. Geëx. 5 cand. Gesl. m«J. N.
Dorleyn te Zwingelspaan, en de heeren F. J.
Peters en K. Woldman. belden te Eindhoven.
Teruggetrokken 1 cand. Niet opgek: 1 cand.
tand Opgekomen c
Gemengd Nieuws.
HET LUTINE-GEVAL
Nog steeds is het mysterieuze Lutine-gevai
niet opgelost Do meeraingon van de geleer-
don zijn verschillend.
Z'»o zeggen de heeren Beckers en Sperling
de kiotste ie de duiker dat de schade
niet kan zijn toegebracht door de zee
Kr wordt gefluisterd dat het bekend ia,
dut de concessie van deze onderneming wel-
'!.'<i iKoopt, en het bedenkelijke is, dat
*v.-i i uoele concurrenten dvt ook wei zulien
De eenige, die zwijgt is do justitie en dat
is wellicht het verstandigste. Intusschen is
dezelfde justitie actief aan het oplossen van
deze spookhistorie.
