De Pankgrafen te Berlijn Oostenrijksche nationale kleederdrachten
Meer licht voor 't zelfde geld
WAAROM
ZATERDAG 2 SEPTEMBER 1933
TWEEDE BLAD PAG. 5
ttisMis
Het jaarlijksche feest der ,jPankgrafen" werd te Berlijn Donderdag weer met den Groep uit den jaarlijkschen optocht
traditioneelen luister gevierd. Symbo lische plechtigheid voor 't stadhuis.
te Torquay (Devon) den laatsten Augustusdag gehouden.
De viering van het zilveren bestaansfeest der vereeniging van nationale Oostenrijksche drachten heeft te Salzburg met grooten
luister plaats gehad. De bondspresident Miklós woonde de plechtige herdenking en den historischen optocht bij. Links, Miklas op de
tribune; rechts, een groep uit den optocht
De Amcrikaansche astronoom Turner gaat niet meer op
reis zonder zijn instrumenten, waardoor hij op iedere
willekeurige plaats den sterrenhemel kan bestudeeren.
BETER GEHOOR EN MINDER
STORING
Gloeilampen en radio-toestellen
NIEUWE PHILIPSPRODUCTEN.
Er liep door Eindhoven eenige tijd ge
leden een anecdotd van de volgende inhoud.
Een man werd in een der buitenwijken van
deze uitpuilende stad door een roover aan
gehouden, die hem de stereotiepe vraag
stelde: Je geld of je leven. De aangevallene
antwoordde 'heel laconiek: Dan komt u te
laat; want geld heb ik nooit gehad en een
leven heb ik ook niet meer: ik werk name
lijk bij Philips.
ffler blijve de vraag rusten, of in deze
anecdote ook bittere ironie schuilt; er zit m
elk geval ook een andere kant aan en wel
deze, dat er niet alleeii dui/o-don aibeiders
(thans weer H000) in dit machtige bedrijf
al hun encigie aan de productie geven,
doch dat er ook groote denkers en geleerden
zijn, die er een levensroeping coidoi.
en voortdurend zoeken en speuren, studec-
ren en onderzoeken hoe het bedrijf tot
steeds grooter bloei en rendabiliteit te
brengen is.
Nog duidelijker gezegd, want dit is een
factor van het allergrootste belang: in dit
gigantische bedrijf is niet één leidend en
denkend chef, die werk uitdeelt; er is een
breede schare van geleerden en kunstenaars,
die in één machtig verband zich richten
op eenzelfde doel: telkens wat nieuws en
wat grootsch te scheppen; nieuwe wegen
zoeken voor de techniek en op die nieuwe
wegen banen aanleggen voor de vak- en
routine-arbeiders, die de uitvindingen in de
praktijk en onder het publiek brengen-
Wie zóó het imposante bedrijf ziet, bo
grijpt er iets van, hoe de organisatie moge
lijk en doeltreffend kan zijn; maar hij ver
staat ook, dat Philips in zeer bijzondere zin
een toekomst heeft; want menschelijk
vernuft schept telkens nieuwe mogelijkheden
er zijn arbeiders en mede -arbeidersl Wel
hem, die de laatste heeft gevonden.
Toen wij deze week aan een persconfe
rentie in de Philipsfabrieken deelnamen,
begrepen we direct, dat we door mede
arbeiders en daarom m e d e-leiders van het
machtige concern ontvangen werden. Het
was, om zoo ie zeggen, een college van
gedeputeerden, waarin talrijke draden samen
kwamen. Daar waren heeren der a 1 g e-
meene leiding; daar waren geleerden en
onderzoekers; technici, juridische raad
gevers, propagandachefs, excursie-leiders en
heeren van de persdienst
Overeenkomstig dit systeem van rationa
liseering in de propaganda kregen we
eerst een causerie te hooren van algemeene
inhoud: Dr. Waterman, onderdirecteur,
gaf een populaire uiteenzetting van
de nieuwe producten
van dit seizoen, welke we hierboven hebb«n
aangeduid; nieuwe lampen voor de huis
verlichting, beter, maar niet duurder; nieuwe
radiotoestellen, beter engoedkooper. De
lezer heeft zich misschien bij het zien der
ingezonden mededeeling in ons blad afge
vraagd: wat is dat toch voor een raadsel
over Bi-Arliia en Spiralta; hier volgt
het antwoord-
De ballohblaaschmachine in de Philips Glas
fabriek te Eindhoven, welke automatisch de
glazen ballons voor de lampen vervaardigt.
Zooals gezegd, we kregen eerst een lesje
verstaanbaar voor leeken in licht-
economie!
Och, ziet u, zoo 'n gloeilampje maken,
beteekent niets. Men blaast van vloeibaar
glas maar een ballonnetje, doet er een gl lei
draad in en een fitting aanklaar!
Ja, ja, dat is geen kunst meer. Maar de
kunst bestaat hierin, dat de gloeilamp
_oed licht geeft, weinig electriciteit ver
bruikt en op niet al te jeugdigen leeftijd
barst en breekt.
Een lamp, die tien jaar, (er zijn er van
25 jaar) oud wordt, deugt niet; want zij
geeft slecht licht en schaadt het oog; of
indien ze ons i oed bij licht, dan vreet ze
stroom en is ze duur al kost ze niets.
Het groote vraagsi-'k in de Philips/
industrie was m de laatste Jaren dit. hoe
construeeren wij een lamp, die in '»en nor
maal lampenleven van zeg 1000 hranduien
goed licht geeft en met een bescheiden
portie electriciteit tevreden is?
De rekenmeesters hadden reeds in 1927
3 verhoudingen vastgelegd; maar de zwoe-
_3rs in het laboratorium tobden zes jaar
om het principe te realiseeren.
Dit is thans voor elkaar en D r. W- G e i s s
chef van het physisch fabriekslaboratorium
vertelde ons wat de voornaamste eigen
schappen van de
Bi-Arlita lamp
zijn, de parel aan Philips' lichtkroon.
De „Bi-Arlita" is de nieuwe stroombespa-
rende lamp, die opnieuw tot 20 meer licht
uit de opgenomen energie haalt De teer,
nische bijzonderheden van deze lamp zijn
een van binnen gesatineerde ballon, een
vulling van edelgas en een dubbel-gespi
liseerden wolframdraad, dus een bi-spiraal
De inspanning der krachten van alle
fabriekslaboratoria: van het physisc!
chemische, het technische, het scheikunde-
het physisch fabriekslabiratorium en het
laboratorium voor machine-ontwikkeling en
lOfZltóïMAIHMIi
HllVtimiM
type K. 1 78.
B.G. 1 85
E. 1105.
F f125.
RR f185
Telefoon *3123
bedrijfsmechanisatie was noodig om in
nauwe samenwerking met de gloeilampen-
fabricage, de spiraalafdeeling, de draadtrek-
kerij en de edelgasfabriek, deze technische
topprestatie tot stand te brengen. Geen kos
ten, geen werk en geen proeven werden ge
spaard; het uiterste werd uit materie en
machines gehaald om een nieuw, beter, eco
nomischer product te voltooien.
Het spreekt vanzelf, dat het verstande
lijke werk door een reeks van waardevolle
octrooien in binnen- en buitenland is be
schermd en daarmede aan een wetenschap
pelijk gefundeerde industrie een nieuwen
voorsprong is gegeven op anderen, die zon
der dit fundament zich er toe moeten be
perken, reeds afgeloopen octrooien toe to
passen en verouderde machines te ge
bruiken.
Van groote beteekenls is, dat men door
een zeer bijzonder procédé van satineeren
aan de binnenzijde er in geslaagd is
van de Bi-Arlita-lamp de absorptie (het
lichtverlies dus) terug te brengen tot 0.5
procent
De ziel van de Bi-Arlita, het meest kost
bare onderdeel, een condensaat van weten
schappelijke metallographie en technische
prestatie, is echter de bi-spiraal. Voor de
vervaardiging van een dergelijke dubbel-
spiraal moet een ragfijne wolframdraad om
een molybdeenkern, dunner dan een men-
schenhaar, worden gewikkeld met een snel
heid van 30006000 toeren per minuut en
hierbij mag deze niet uitrekken en niet be
schadigd worden, want 'n plaatsel. diktever
andering van 1/5000 mm. zou funest zijn. Deze
enkelspiraal moet weer op een molybdeen
kern worden gewikkeld, weer onder vermij
ding van de geringste beschadiging. Na een
reeks van verdere bewerkingen en behan
delingen moeten de twee molybdeenkernen
weer worden verwijderd, want alleen de
ragfijne wolframdraad gloeit later in de
lamp.
Er is nog een nieuw product:
de nSplraltan-lamp.
De Spiralta-lamp heeft een gespiraliseerde
gloeidraad en is een vacuumlamp. Zij dient
dus ter vervanging van de z.g. peerlamp
met recht uitgespannen draad. Wanneer
De dubbel gespiraliseerde gloei
draad van de nieuwe Philips
gloeilampen ,J3i-Arlita".
een gevaarlijk middel voor rattenverdelging nemen
als U met het giftvrije ratteumiddel UNIVERSAL"
veel vlugger klaar is?
DUIZENDEN ratten en muizen vallen er aan ten
offer. Riskeer geen gevaar en neem „UNIVERSAL".
11 N I \J F R A I V90R RATTEN 45 CENT
UIIIVL. IIOrtL V00R MUIZEN 35 CENT
BONUERS.
fa. RAMAER, Katahoek
Schled.weg 172. Im
oinaamate drogisten te Rotterdam
d. BERG, Hoofdsteeg 19; fa. BOS
I; fa. WULFF, Wesinleuwland 2;
r. 76; fa N J BOER, Krulastr. 64
Goudscherüweg 190; J. APPEL,
r H. TEN HERKEL, Hilversum.
iemand een peerlamp vraagt en hij krijgt
in de toekomst dan deze lamp, zal hij wat
de naam betreft nauwelijks bezwaar ma
ken, want deze nieuwe lamp is werkelijk
peervormig. Overigens krijgt hij een lamp,
die zonder twijfel belangrijk beter is dan
de oude peerlamp. Ze is niet alleen econo
mischer dan de oude lamp, wat vooral be
langrijk is voor de man met de zeer kleine
beurs, voor wien elke besparing, zelfs van
eenige kwartjes per jaar, van belang is. De
Spiralta-lamp heeft een veel betere licht-
verdeeling dan de oude peerlamp, die wel
iswaar 50 Kaars horizontaal uitstraalde,
maar naar beneden, waar het licht noodig
was, maar 15 Kaars gaf. De nieuwe lamp
geeft in elke richting evenveel licht en is
natuurlijk ook daarom voorJeeliger.
Wat decalumens zijn.
De Spiralta-lamp is zooals de Bi-Arlita
gekenmerkt door haar lichtgevend vermo
gen. Het was juist de wensch van de elec-
trische centrales de lampen weer zooals
vroeger te benoemen volgens hun lichtge
vend vermogen en Philips heeft aan deze
wensch voldaan, omdat vooral in de laatste
tijd verschillende producten op de markt
kwamen, waar weliswaar een cijfer op
stond, maar waar niemand uit kon opma
ken of het nu Kaarsen of Watt of geen van
beide warpn.
Het oude begrip „Kaars" is niet weer in
gevoerd, omdat (je lichtuitstraling in ver
schillende richtingen zeer verschillend kan
zijn en daarom dit begrip tot misbruik kan
leiden. Een lamp, die in elke richting onge
veer 1 Kaars uitstraalt, heeft een lichtge
vend vermogen van ongeveer 1 Decalumen.
Een Spiralta-lamp van 30 Decalumens heeft
dus ca. 30 Kaars, onverschillig in welke
richting wordt gemeten, in tegenstelling
met de rechte draad lamp. die ook 30 Deca
lumens uitstraalt, echter zeer ongelijkmatig
verdeeld. De op de lamp gestempelde De
calumens zijn internationale eenheden.
Men heeft ook gemeend, dat het voor den
consument belangrijk is, te weten hoeveel
stroom de lamp gebruikt en heeft daarom
naast de Decalumens ook de Watt gestem
peld. Zoodoende is iedere consument na ve
rificatie der juistheid van de stempeling,
die b.v. zeer gemakkelijk met behulp van
een Philips draagbare fotometer uit te voe
ren is, in staat goede, economische lampen
van slechte, oneconomische lampen te on
derscheiden.
Elke „Bi-Arlita" en elke „Spiralta"-lamp
draagt dus naast het voltage een tweede
stempeling, nl. hbt aantal Decalumens
1 Decalumen is 10 Lumen, d.i. de weten
schappelijke eenheid van de lichtstroom
en het aantal Watt, welk cijfer overeertkomt
met het aantal kilowatturen, welke de la ap
gedurende 1000 uur gebruikt.
N ATRIUM-LAMPEN
De wegverlichting der toekomst?
Hierna gaf dr. Uyterhoeven een korte be
schouwing over het wezen van het natrium-
licht (ontlading, luminiscentiestraling) en
de voordeelen van dit licht (meer licht voor
minder stroom, bij gelijke lichthoeveelheid,
beter zien), in vergelijking met de gebrui
kelijke gloeilamp (temperatuurstraler).
Vervolgens werden eenige typen van
„Philora" natriumlampen getoond. Tegen
woordig worden vervaardigd:
1. 100 Watt gelijkstroomlamp, als gebruikt
in de eerste installatie te Geleen-Beek en in
eenige andere installaties.
2. 100 Watt wisselstroomlamp, als ge
bruikt worden in de nieuwe installatie in
den Scheldetunnel te Antwerpen en op de
toegangswegen.
3. 100 Watt wisselstroomlamp, als gebruikt
in de nieuwe installatie te Geleen-Beek. Hier
van werd getoond het type met warme en
koude kathode. Het type met koude katljode
bevat geen gloeistroomtransformator.
4. 300 Watt 3-phase-lamp, als gebruikt
voor lichtbakens op b.v. vliegvelden, en ver
der b.v. te Antwerpen op het plein voor den
tunnel. Ter vergelijking (wat betreft verlich
tingssterkte) diene: 300 Watt geel (natrium)
licht is meer dan 1000 Watt wit licht (gloei
lamp).
5. 50 Watt wisselstroomlamp met koude
kathode.
De keuze van het juiste type hangt af van
de omstandigheden. Op lange wegen b.v. de
100-Watt gelijkstroomlampen of de 100-Watt
wisselstroomlampen onder 3 genoemd in
serie-schakeling. Op groote pleinen de 300-
Watt 3-phase lampen. Voor korte afstanden
de onder 2 genoemde lampen in parallel-scha
keling.
De practische toepassingsmogelijkheid en
de voordeelen der natriumlampen is door
de proefinstallaties voldoende bewezen. De
technische ontwikkeling is rijp voor toepas
sing op groote schaal, b.v. op wegen van
eenige tientallen K.M. lengte.
In de werkplaatsen.
Na de technische uiteenzetting kregen we
gelegenheid de fabricage zelf te gaan zien.
Het zijn de wonderen der techniek en wij
kunnen geen woorden vinden om het ge
ziene weer te geven.
Daar is b.v. de machine, die bijna geheel
automatisch de gloeilamp in elkaar zet. Tal-
looze bewerkingen worden in totaal zeven
minuten verricht, kant en klaar valt ten
slotte de lamp in de bak.
Daar is de vol-mechanische installatie
voor het vervaardigen van ballons. Voor
een deel geschiedt het nog op de oude ma
nier omdat het alleen bij 2eer groote pro-
clvtde r nom ",ch i** er - machine voor
ROFFELRIJMEN
Natuur verschijnsel
't Beruchte rijwielplaatje,
Het koopren cijnsbewijs,
Is voor het gappend gajes
Een dagelijksche spijs;
Eén handig handomdraaien
Het plaatje poetst de plaat,
De kooper van het koper
Staat zonder op de straat;
Hij holt naar de politie,
Die schrijft het in een boek
Als plaatje nummer zooveel
En gaat ernaar op zoek;
De speurder speurt zoo spoedig
En scherp als hij maar kan,
En pakt-ie dan den gauwdief
Dan zit de vent er an!
Ja! mits, niet zooals in Zuilen,
Het hooggeëerd publiek
Verzet pleegt tegen onzen
Agent-in-politiek
Daar had een vlugge speurder
Een plaatjesdief ontdekt,
Die bij zijn komst, natuurlijk!,
Gauw aan de beenen trekt;
Toch weet-ie hem te pakken;
Dochdaar komt „iemand" bij:
Een oogenblikje later
Is onze dief weer vrij!
De speurder pikt een auto
En zet den gapper na:
Weer krijgt-ie hem te pakken,
Maartijdelijkwant, ja,
't Bekend natuurverschijnsel
Doet zich ook hier weer voor:
't Publiek bevrijdt „den stakker",
En die er wéér vandoor
Dat hij na veertien dagen
Toch is gearresteerd
Ligt heusch aan het publiek niet:
Het had zich wis geweerd
Als het maar had geweten
Wanneer, waar en hoe laat
De „aanslag" werd voltrokken
Op dezen „kameraad"
(Nadruk verboden.) LEO LENS,
te bouwen. Waar echter de voortschrijdende
ontwikkeling telkens nieuwe modellen
vraagt, blijft „handwerk" noodzakelijk. Het
zien daarvan maakt ons altijd stil en
dankbaar, want „glasblazen" lijkt ons een
vreesdijk werk. Men verzekert ons echter,
dat het wel zeer groote vakkennis en rou
tine vereischt, maar dat het minder onge
zond is dan het schijnt.
Echter, met genoegen hebben we thans
kennis gemaakt met de machine, die door
kunstmatige handgrepen in enkele secon
den van een gloeiende druppel vloeibaar
glas een sierlijke ballon maakt
En hiermee hebben we genoeg aandacht
aan de nieuwe lampen besteed; in een vol
gend nummer nog iets over de nieuwa
radio-toestellen.
