N.V. „CEMSTO
Schoonmaakbedrijf
Dagelijks Inwendig Schoonhouden
van 500 Gebouwen van het Rijk,
Gemeente en Particulieren, waar
onder het Staatsbedrijf der P. T. T.
II JULCAANSOORD"
ff
P. T. T. N U M M E R
JULI 1 933
Vakkundig Personeel
Gebouwen Hoofdbestuur der P. T. T.
ÉMfe
Gebouw van het Bestuur van den Postcheque en Girodienst
DEN HAAG, Weteringkade 127—133
Tel. 772286, b.g.g. 772688
AMSTERDAM, Tel. 41580,41080-42690
HAARLEM, Telefoon 11363
VELSEN, Telefoon 886 IJmuiden
LEIDEN
DELFT, Telefoon 1020
ROTTERDAM, Telefoon 30162
UTRECHT
Serieuze Confrsle
Hoofdpostkantoor te 's-Gravenhage
P. T. T. NUMMER JULI 1933
Technische ontwikke
ling van den Rijksradio
dienst
door
Dr. Ir. N. Koomans
Groot is de rol die de P.T.T.-dienst aan de
Radio heeft toebedeeld.
Zij deed dit niet om modern te zijn, noch omdat
Bij niet laag bij den grond wilde blijven en de
hooge aetherruimte verkoos boven de lage stoffe
lijke sferen, maar om de eenvoudige reden, dat
de immaterieele radioverbindingen concreet ma
terieel voordeel met zich brachten.
Bij gewone telegrafische verbinding met landen,
welke niet aan het onze grenzen, zou gebruik
moeten worden gemaakt van lijnen in die andere
landen. Dit brengt het bezwaar met «ich mede,
dat men derden betrekt in een werk, dat men sa
men met zijn correspondent kan opknappen. Nu
ds wcrkverdccling op zich zelf niet kwaad en is
er geen bezwaar tegen hierbij nul te werk te gaan,
maar winstverdeeling doet men liever met wei
nigen.
Het is daarom voordeeliger als men de op
brengst van een telegram, zooals bij de radio het
geval is, deelt met zijn correspondent, dan dat
men alle tusschengelegen landen een deel van de
ppbrengst afstaat.
Voor de radiocommunicatie met zooveel lan-
'den is een groot aantal zenders en ontvangers
noodig. De ontvangers brengt men in het ontvang
station te zamen. terwijl men de zenders in het
zendstation vereenigt. Om technische redenen
pijn ontvangstation en zendstation van elkaar
gescheiden. Bevonden zij zich tc zeer in elkanders
nabijheid, dan zou het zendstation het ontvang
station storen. Bij de radio zijn dus oor en mond
op een groote afstand van elkaar gebracht
De mond moet zoo krachtig roepen om de ver-
verwijderde correspondent te bereiken, terwijl het
oor zoo aandachtig naar de zwakke aankomende
signalen moet luisteren, dat zij ver van elkander
moeten staan wil de eigen mond het oor niet ver-
dooven.
Als zendstation voor de hierboven genoemde ver
bindingen fungeert Kootwijk, terwijl Noordwijker-
Jiout het ontvangstation is.
Het orein, dat den mond bestuurt, en het op-
vangene door het oor verder verwerkt, wordt ge
vormd door het hoofdtelegraafkantoor tc Amster
dam.
Voor liet radioverkeer met schepen op zee, dat
ïn vele oplichten belangrijk van het overige
.verkeer verschilt, is IJmuiden brein en ontvang
station samen, terwijl het zendstation te Scheve-
Dingen is opgesteld.
HET ZENDSTATION TE KOOTWIJK
„De radio-mond van Nederland".
Wanneer we van verre het Radiostation te
Kootwijk naderen, vallen ons het eerste de zes
210 M. hooge masten op. Daar moet zich dus de
mond van den Rijks-Radiodienst bevinden, die
talloozc telegrammen naar alle deelen van Europa
cn naar overzeesche landen uitstoot. Wanneer wij
het station echter meer naderen, blijkt dat er
zich buiten deze zes torenhooge masten (ze zijn
tweemaal zoo hoog als de Utrcchtsche Dom) nog
een groot aantal kleinere, houten torens bevindt,
die toch altijd nog een respectabele lengte van
40 ii 60 M. bcv.itten.
Oorspronkelijk dienden deze ijzeren giasten
alleen tot het dragen van één groote antenne
en wel voor den grootcn niachinczcndcr
(roepletters POG, golflengten 18000 M. en
0000 M.), welke zich in het Hoofdgebouw
bevindt. Deze telegrafiezender, waarvan de
bouw in 1910 een aanvang nam, was bestemd
om de radio-telegrafische verbinding met Neder-
landsch Indie te onderhouden; op 7 Mei 1923
werd deze dienst voor het publiek opengesteld.
Het tempo waarin de telegrammen konden wor
den overgebracht, was tamelijk langzaam, niet
tegenstaande deze langegolf zender in dien tijd
kon worden geacht van moderne constructie te
zijn.
Na het openen van den radiodienst met Noord-
Amenka is ook dit verkeer aan\ankelijk geheel
over den langegolf zender PCG afgewikkeld.
In het langegolf zendgebouvv bevinden zich
verder, behalve de hierboven reeds genoemden
langegolf-machinezender, nog een drietal andere
langegolf zenders voor het telegraafverkeer met
twaalf landen.
De roepletters pijn PEM, PER en PEW, terwijl
de bijbehoorende golflengten resp. 2975, 3550 en
4637 M. bedragen. De antennes waarop deze zen
ders zijn aangesloten, zijn eveneens opgehangen
aan de ijzeren masten.
De groote bloei van het Radioverkeer
begint met de korte golven.
Hierboven werd medegedeeld, dat het radio
verkeer met Indië cn Amerika aanvankelijk met
de lange gol\en werd bedreven. Gaandeweg ech
ter hebben de kortegolf zenders welke door den
Rijksradiodienst in eigen beheer werden vervaar
digd, vrijwel het geliecle verkeer van den lange
golf zender overgenomen.
In 1925 werd de eerste kortegolf-telegrafie-zen-
der op het Rndiolaboratorium van de Rijkstele
graaf in Den Haag vervaardigd en deze nam al
spoedig een belangrijk deel van de telegrammen
voor Nederlandscli Indié voor zijn rekening. Was
depe zender eerst opgesteld in genoemd radio
laboratorium, werkende op een antenne, gespan
nen naar den lioogen kerktoren in de Parkstraat,
al spoedig bleek liet gewcnscht deze zender over
te brengen naar het zcndcentrum te Kootwijk
en hiermede werd een geheel nieuwe phase inge
luid in de ontwikkeling van de radiocommuni
catie in liet algemeen en die met Ned. Indië in
het bijzonder. Door onvermoeide en intensieve
arbeid van liet geheele to Kootwijk werkzame
radiopersoneel opder dikwijls moeilijke omstan
digheden, is daar langzamerhand een aantal
kortegolf zenders gereed gekomen, waar wij
trotsch op mogen zijn. Voitn, afwerking en op
stelling zijn van dien aard. dat de vele buiten-
landsche bezoekers onder den indruk komen van
het grootsche, uniform opgestelde geheel.
Telefoonverkeer met Indië
Een feit van groote nationale beteekenis zoowel
voor Nederland als voor Indië was de opening
op 28 Februari 1928 van het telefoonverkeer tus-
schen deze beide gebieden. Bedenke men, dat
gedurende geruimen tijd de Holland-Indië tele
foonverbinding de eerste en langste was die
tusschen een land en haar koloniën op de korte
golf werd onderhouden, dan blijkt hieruit dat
ook op dit gebied pionierswerk is verricht.
Het kortegolf complex bestaat uit een
paar kleine zendgcbouwtjes en een
aantal groote gerichte antennes.
Wanneer we ons vanaf het lal^cgolf gebouw
begeven naar de veel kleinere, op enkele K-M.
afstand gelegen kortegolf gehouwen, wordt ons
oog direct getroffen door de vele hooge houten
vakwerkmasten, welke in de omgeving van deze
gebouwen zijn opgesteld. Tusschen elk tweetal
houten masten hangt aan twee zware draagkabels
een antenne van ingewikkelde constructie, welke
ten doel heeft de uitgestraalde energie in ccn
bepaalde richting te concentreeren. waardoor de
eender met grootere geluidsterkte zal worden ont
vangen en eveneens over een grooter gedeelte
van een etmaal voor communicatie geschikt zal
zijn. De gerichte antenne-constructie, die te Koot
wijk is toegepast, is door andere landen wegens
haar doelmatigheid overgenomen.
In het eerste kortegolf gebouw vinden wij oen
viertal moderne telefonie zenders van groot ver
mogen (80 kW) voor het telefonisch verkeer met
Nederlandscli Oost-Indië.
TERBORG
Het BESTE en VOOR
DEELIGSTE ADRES
voor PRIMA KWALI
TEIT ZWAAR en
DUNWANDIG TECH
NISCH GIETWERK
Hier is het, dat de spreekstroomen, afkomstig
van de Nederlandsche ahonné omgezet worden in
aethertrillingen die vrijwel op het/ëlfde oogcnblik
(de overtocht Kootwijk-Indië duurt slechts één
vijf en twintigste deel van een seconde) in Indié
worden opgevangen en doorgezonden naar de
Indische ahonné.
Alle telefoniezenders zijn onmiddellijk omscha-
kelbaar voor gebruik als telegrafiezender; terwijl
zij ook dienst doen voor d heeldtelegrafie.
In een ander, op eenigen afstand gelegen ge
bouw bevinden zich acht kortegolf telegrafier.on-
ders, die aangesloten zijn op antennes, welke
gericht zijn op Ned. Oost-Indië, Noord- en Zuid-
Amerika. Deze zenders hebben allen denzelfden
vorm en zijn, evenals de hierboven beschreven
telefoniezenders, geheel door den Rijksradiodien3t
in eigen beheer ontworpen cn geconstrueerd.
De vier telefoniezenders en de acht telegi'afie-
zenders werden met de bijbehoorende gerichte
antennes binnen twee jaar tot stand gebracht,
terwijl in den zelfden tijd nog twee telegrafie-
zenders voor Scheveningen-Radio werden ge
maakt.
De kortegolf eenders zijn alle kristal gestuurd,
d.w.z. de golflengte wordt met behulp van een
trillend kwartsplaatje in hooge mate constant
gehouden. Elke zender bestaat uit slechts 5 trap
pen. In de eerste, de kristaltrap, bevindt zich een
ontvanglampje van hetzelfde type als in normale
omroepontvangers wordt gebruikt. De lampen in de
volgende trappen zijn telkens van grootere afme
tingen en de eindtrap bevat 4 stuks watergekoelde
lampen, elk van een vermogen van 20 kW.
DE ONTVANGCENTRALE TE
NOORDWIJK-RADIO
„Het radio-oor van Nederland"
Ongeveer 8 K.M. ten Noorden van de hadplaats
Noordwijk aan Zee bevindt zich, in de duinen,
vlak hij zee het ontvangstation van den Rijks-
Itadiodienst.
Hoewel op meer bescheiden voet, biedt de om
geving van het station dezelfde aanblik als die
van een der kortegolf gebouwen tc Kootwijk. Ook
hier is in ruime mate gebruik gemaakt van ge
richte antennes welke, evenals dat voor de
kortegolf zenders het gevnl is, de tijden gedu
rende welke een k.g.-station kan worden ontvan
gen. aanmerkelijk verlengen. Een gerichte an
tenne heeft bovendien zoowel bij korte als hij
Jlrl lan.ii' i/ull zendgebouw te Koolwijk, met op den voorgrond
üc Koelvijvcr.
Uct Rijksradio-ontvangstation in de duinen bij Noordwijk
ti
