N.V, INDUSTRIA IJZERFABRIEK - TEGELEN
mmmÊamÊÊKÊBmmmimmm
Adverteert
in ons blad
P. T. T. NUMMER JULI 1 933
Postzegelfabricage
J. Bethe
Ieder weet wat een postkantoor is en tevens, dat
daar aan één of meer loketten de kleine geklswaar
dige papiertjes, die we postzegels noemen, verkrijg
baar worden gesteld, hetzij dan per stuk, aan vel
len, aan rollen of in boekjes. En ieder weet ook,
dat die zegels zoo maar niet uit de lucht komen
vallen; men geeft er zich echter, zooals bij zoovele
voorwerpen van dagclijksch gpbru'ikygeen reken-
schip van, wat er al niet' gebcuVen moet, voor dat
die papiertjes daar aan al die loketten voor ver
koop gereed liggen en welke bemoeiingen daaraan
Voor de drukkers en P-T.T. zijn verbonden,
i Eiyis moeilijk een dienstonderdeel bij dit Staats
bedrijf* aan te wijzen, waarvan zoo.weinig naar
buiten blijkt als de Controle op 'den'tram» aak van
PokL- .en andeie HijkawaardeiL.. wciko dienst zoo
lang bestaat als de postzegels Ie Haarlem gedrukt
wórden. De.ze worden n.l. iirVNrderland niet in
.eigen- beheer..aangemaakt, doch door. een partieu-
liere~clrukkerij en het is duidelijk, dat liet vooi
zen goeden- gang van zakep-, noodzakelijk is, dat
vanwege den dienst der Posterijen toezicht op die
fabricage wordt uitgeoefend. Deze controle bracht
{évens met zich,- dat de magazijnen Voor de ze
gels en andere geldswaardige papieren te Haar
lem werden gevestigd. Andere Rijks&dministratics
en Departementen zijn, voor zoover zij hun gelds
waardige papieren te Haarlem lieten drukken, ia
den loop der jaren van dezen dienst der Controle
gebruik gaan maken en zoo is dan dit dienston
derdeel der P-T.T. te Haarlem het centrale punt
geworden, van waaruit de controle op de vervaar
diging van het geldswaardige papier en de distru-
butie van Je regels en gezegelde formulieren ten
behoeve van het Rijk over het geheele land plaats
vindt.
Wij beperken ons echter tot den Nederlandschen
postzegel. De vervaardiging van de Nederlandschc
postzegels geschiedt sedert 18G7 bij de bekende
firma, sedert korten tijd N.V. Joh. Enschedé en Zo
nen te Haarlem; vóór dat jaar was daarmede be
last de Rijksmunt te Utrecht.
Beperkte zich de hoeveelheid zegels, welke in
1866 en 1867 werden aangemaakt tot resp. 8.000.000
in drie waarden en 14.750.000 in zes waarden, thans
in 19113 zijn 26 Nederlandsche postzegels van ver
schillende waarden in omloop; aldra zullen Nr
27 en 28 het licht zien. n.l. het Vredeszegel in de
waarde van 12y2 cen<t cn het 80 cents zegel ten
behoeve van den pakketpostdienst cn binnen niet
al te langen tijd ial het dertigtal worden voltooid
met de voorgenomen uitgifte van een zegel van
f 10 en f 15 ten behoeve van de luchtdienst-post-
pakketten. Het aantal postzegels, dat in het jaar
1932 is gedrukt bedraagt ongeveer 500.000.000 stuks.
Wij zien dus dat het aantal waarden waarin liet
Jsederlandsche zegel is uitgegeven zich sedert 1866
lieeft vertienvoudigd, terwijl in 1932 ongeveer 62
maal zooveel zegels zijn aangemaakt als in 1866
het geval was.
Hoe wordeü 'de zegels gedrukt?
Het in de eerste jaren aangewende plaatdruk
procédé heeft, toen het aantal zegels zich geleide-
"lijk ging uitbreiden, al spoedig plaats moeten ma-
'ken voor het boekdrukprocéde, dat aanmerkellijk
minder kosten met zich brengt.
Het boekdrukprocédé beeft zich gehandhaafd tot
'1924, toen voor de negels in de lagere waarden tot
len met 4 cent het offset-procédé werd gekozen
,'en voor dp zegels van 5 tót e:i-nvct 60-t^ent de ko-
perdiopdruik of rotogravure. Het laatste procédé
KABELMOFFEN
LICHTMASTEN
IJZERGI ETERIJ
MACHINEFABRIEK
wordt vooral de laatste jaren veelvuldig toegepast,
én om den korten tijd waarin men een oplaag
zegels het licht kan doen zien, èn om de bekoring,
welke van deze zegels door hun brillantc kleuren
uitgaat. Italië vooral heeft de laatste jaren tal
rijke zogels in dit pro édé uitgegeven en zoowel
wat kleur als teekening aangaat treft men ver
schillende fraaie exemplaren bij die uitgiften aan.
Het laat zich aanzien, dat dit procédé dan ook nog
een veelbelovende toekomst heeft en ik wil bij de
wijze van vervaardiging van de zegels in dit
procédé dan ook nog ecnige oogenblikken stil
staan en den lezer in gedachten in het drukkers-
bedrijf binnenleiden om hem tzeer in het kort een
en ander mede te deelen omtrent den aanmaak
dezer zegels. Daarbij zal ik gelegenheid hebben
te wijzen op de Controle maatregelen, welke van
wege P. T. en T. zijn genomen om de grootst
mogelijke waarborgen te scheppen tegen het
maken van fouten cn mogelijke fraude. Het gaat
hier immers evenals bij de bankbiljetten om het
vervaardigen van geldswaardig papier en wan
neer ik zeg, dat bij de jaarlijksche begrooting voor
P.T.T., welke zich tusschen de 80 k 90 millioen
gulden beweegt 30 35 millioen gulden door
middel van frankeerzegels wordt geind, zal liet
duidelijk zijn, dat noodzakelijk strenge controle
maatregelen behooren te worden getroffen, en dat
orde, uccuratesse en netheid drie eigenschappen
zijn, welke -zoowel bij de fabrikage van de zegels
als de daarop vanwege den dienst der Posterijen
uitgeoefende controle op de aflevering, en niet
minder bij de verstrekking aan de kantoren, stipt
moeten worden nageleefd.
Voor het vervaardigen van een postzegel nu is
in de eerste plaats noodig een ontwerp. Hiervoor
wordt door het Staatsbedrijf een kunstenaar aan
gewezen, die zich voor zooveel noodig op de hoogte
stelt, aan welke technische eischen zijn teeke
ning moet voldoen om hetgeen hij zich na repro
ductie van zijn ontwerp voorstelt, zoo veel moge
lijk te benaderen. Het ontwerp wordt uiteraard op
veel grooter schaal geteekend dan het zegel.
Om een eerste indruk te verkrijgen hoe het ont
werp het als zegel „zal doen" wordt daarvan
een foto gemaakt op tzcgelgrootte. Naar het goed-
gekeurde ontwerp worden in verschillende tinten
drukproeven vervaardigd en bij de definitieve
goedkeuring van do proef in de gekozen kleur
kunnen de voorbereidingen worden getroffen voor
liet maken van een eerste oplaag van het zegel.
Hoe die proefdrukken tót stknd komen is hier
van geen belqng, daar wij de gang. van zaken
-straks volgen bij het drukken van de oplaag.
Om tot het drukken te kunnen overgaan hebben
wij noodig:
Pcrforccmiachine; hel pcrforcercn van Willem van Oranjezeqels 1V2 cent
Geen drukmateriaal ten behoeve van de zegels
mag worden vervaardigd dan op daartoe vanwege
den Controleur bij het Staatsbedrijf afgegeven bon;
uiteraard heeft die Controleur evenals de door
dezen daartoe aangewezen ambtenaren vrijen toe
gang tot de werkplaatsen van de drukkers ten
einde noodige controle zoowel op den aanmaak
van het materiaal als op den druk te kunnen uit
oefenen. Van het ontwerp nu wordt allereerst
langs fotografischen weg een negatief gemaakt,
vervolgens een diapositief en daarna wordt dit
positief zoovele malen vermenigvuldigd als er
zegels op een vel noodig rzijnmeestal dus 200
maal. Deze 200 positieven worden op de glazen
plaat onderling op zoodanigen afstand geplaatst,
dat straks in het wit tussclion de zegels het per-
foraat kun worden aangebracht. Om redenen van
teehnischen aard wordt bij dc reproductie van dit
zegel van een fijn raster gebruik gemaakt. Van
de glazen plaat met 200 positieven alsmede van
het raster wordt een copie gemaakt op gevoelig
papier, dat de 200 beelden in zich opneemt. Dit
papier wordt gelegd over den koperen drukcylin-
der, en door middel van een chemische vloeistof
van de gewenschte samenstelling worden nu
200 zegels in den drukcylinder geëtst. Vervolgens
wordt de geëtste cylinder op de drukpers ge
bracht.
Thans hebben wij nog papier noodig om met
den druk te kunnen aanvangen. Dit papier moet
aan een bepaalde samenstelling voldoen cn wordt
de laatste jaren voorzien van een watermerk, het
bekende ringetjespapier, zulks tot meerderen
waarborg tegen het maken van falsificaten. Het
wordt aan rollen geleverd, ontpakt, door den
dienst der Controle gewogen, zulks ter verificatie
van het aantal K.G. dat door de papierleveranciers
in rekening mag worden gebracht, en vervolgens
rol voor rol op de gommachine gebracht voor de
gomming. Uit een groote bak wordt door middel
van een kraan gom toegevoerd in een ruimte
waardoor de gomcylindcr circuleert en de gom
afgeeft aan liet papier. Dit loopt over een groote
liaan, welke verwarmd wordt en wel zoo, dat bij
bet weder oprollen van het jiapier de gom gehe'èl
droog is. Papier, dat door breken van de gombaan
afvalt, wordt door den dienst der Controle ver
zameld om later te worden vernietigd.
Het papier is thans nog niet geschikt voor dep
druk, doch wordt opnieuw door een zoogenaamde
kalander gevoerd om het zijn oorspronkelijke
gladheid terug te geven. Aan dezen kalander is
eveneens een gombreker verbonden, waarover
bet papier vervolgens wordt geleid om de gom
te breken, d.w.z. soepel te maken. Dan pas is het
papier geschikt voor den druk cn wordt gesneden
in vellen van zoodanig formaat als voor de te
drukken zegels noodig is. Deze vellen worden a^n
den dienst van de Controle'(lor Posterijen afge,-
leverd. Vóór den druk wordt de voor elke oplaag
vastgestelde hoeveelheid vellen van een knipme^k
voorzien, dat bij elke nieuwe oplaag wisselt.
Na den druk worden dc vellen afgegeven aan
de afdeeling perforeerderij, waar de zegels door
middel van een perforeennachinc hun laatste
bewerking ondergaan. Hierna worden zij afgele
verd aan d'ie afdeeling, welke de vellen contro
leert en het misdruk afzondert. De gave velleii
worden vervolgens in het algemeen in hoeveel
heden van 50 vellen verpakt, gebandeerd en
afgeleverd aan den dienst der Posterijen. Elke
hand is voomien van een datumstempel cn eén
nummer, om eventueel te kunnen nagaan bij wie
de fout schuilt, als de inhoud van de verpakking
niet comform mocht blijken. Bovendien is als
waarschuwing voor de ambtenaren op de post
kantoren nog ten overvloede een mededeeling op
den band gesteld, dat bij eventueel bevonden ver
schil in de verpakking zulks aan den Controleur
moet worden gerapporteerd met toezending van
den desbetreffenden hand.
Het misdruk wordt door den drukker afzonder
lijk aan den dienst der Controle afgeleverd en
zoodra de geheele oplaag is afgewerkt, wordt
nagegaan of het aantal afgeleverde gave vellen
het aantal vellen misdruk tezamen vormen het
aantal blanco velen, dat vóór den druk door den
dienst der Contróle aan de drukkers is afgegeven.
Bij vermissing van één of meer vellen is door
de drukkers een daartoe vastgestelde boete ver
schuldigd, welke, het dacnt tot hun eer gezegd,
practisch slechts hoogst zelden behoeft te worden
toegepast.
De distributie van de zegels aan de postkanto
ren geschiedt door den dienst der Contróle; de
controle van de magazijnen vindt plaats vanwege
het Hoofdbestuur der P.T. en T. evenals de over
neming en het toezicht op de vernietiging van
het misdruk, waarvan de bij dit artikel opgenomen
illustratie een duidelijk beeld geeft. De vernieti
ging van onbruikbaar geworden drukmateriaal
heeft onder toezicht van den Controleur plaats.
P. T. T. N U M M E R
JULI 1933
Het Radio-Instituut
Steehouwer
Gevestigd te Rotterdam
Wanneer wij iets over een Radio-instituut gaan
schrijven, zal mecnigccn zich afvragen: „Wat is
dat eigenlijk voor een inrichting en wat maakt
men daar klaar?"
En deze vraag is te rechtvaardigen, want kennen
wij niet Radio-therapeutische, Radio-actieve, Ra-
diotechnische, Radiotelegrafische, Radiotelefoni-
sche en andere combinaties, waaruit een keuze
niet zoo eenvoudig zou blijken.
Om dan den lezer maar dadelijk uit den droom
te helpen, willen wij het hebben over een onder
wijsinrichting op Radiotelegrafisch en Radiotech-
nisch gebied, welke zich in den loop der jaren
aan de spits heeft gesteld.
We bedoelen het Instituut Steehouwer te
Rotterdam, dat in dit jaar zijn 15-jarig be
staan heeft gevierd en dat dus ondanks den on
gunst der tijden het hoofd nog boven water heeft
weten te houden.
Wanneer een Radio-opleidingsschool een tijdperk
van 15 jaren achter zich heeft, dan weten we
tevens, dat deze dc geheele ontwikkeling der
'Radiotelegrafie en Radiotechniek heeft meege
maakt en dat deze ervaring slechts ten goede komt
laan degenen, die zich tot deze reeks van belang
wekkende beroepen aangetrokken gevoelen.
Het is juist ter gelegenheid van het 15-jarig be
staander school, dat de directie een fotoboekje
heeft doen samenstellen, waaruit nu eens op
andere wijze dan alleen met woorden iets verteld
wordt van de oprichting, de ontwikkeling en uit
breiding, de gjbezigdc leermiddelen, de admini
stratie, de zenders, het internaat, enz. enz.
Dit fotoboekje heeft dus ten doel orn naast het
'volledig prospectus van dc school, dat alle ge
gevens betreffende de opleiding, de examens en de
bereikte resultaten bevat, een rij van beelden te
schepjjen aan dc hand waarvan een ommegang
gemaakt wordt door en langs de school.
Het hoofddoel van de onderwijsinrichting is het
opleiden tot het beroep van Radiotelegrafist ter
Koopvaardij en bij de Luchtvaart, van Radiotech
nicus en Radiomonteur, terwijl bovendien nog
wordt opgeleid voor Radio-amateur (de Zendver
gunning) en voor Toestel bouwer.
Op 16 Januari 1918 opgericht, ontwikkelde zich
het onderwijs in drie jaren zoodanig, dat de be-
bestaande gelegenheid in alle opzichten onvoldoen
de werd en moest worden uitgezien naar een com
plex dat ruim cn .doelmatig was en gelegenheid
'tot expansie bood.
Een en ander werd gevonden in het tegenwoor
dige pand, waar dc school sedert twaalf jaren is
ondergebracht, doch dat thans weer te klein is
geworden; in verband hiermede heeft een nieuwe
uitbreiding zicli juist voltrokken, door het inter
naat in een afzonderlijk pand te vestigen.
We zullen nu achtereenvolgens de verschillende
veranderingen bespreken, die noodig werd door de
zich wijzigende omstandigheden, om daarna iets
te vertellen over de opleiding tot de hiervoor ge
noemde beroepen.
Aanvankelijk beoogde liet Instituut slechts de
opleiding voor Radiotelegrafist ter Koopvaardij,
waaraan in die dagen een bijna chronisch gebrek
heerschte. De heele school bestond uit twee les
lokalen en een vertrekje waar de noodzakelijkste
leermiddelen waren ondergebracht.
Het personeel bestond uit den directeur, die het
leeuwendeel der lesuren voor zijn rekening had en
twee leeraren, die hem assisteerden.
Spoedig na dé oprichting werd het onderwijs
"uitgebreid met een afdeeling „schoolvakken", aan
gezien bleek dat het meercndeel der candidaten,
dat zich voor opleiding aanmeldde, onvoldoende
schoolkennis bezat, terwijl slechts aanspraak op
plaatsing bij de betrokken RadiotelegraafmaaU
schappij in uitzicht kon worden gesteld, indien de
toekomstige, Radio-telegrafist een behoorlijke algc-
mecne ontwikkeling bezat.
Candidaten, die een diploma M.U.L.O. A of B,
of een H.B.S. 3-diploma bezitten, zijn vrijgesteld
van dit gedeelte der opleiding De overige candi
daten volgen de lessen in Fransch, Duitsch, En-
gclsch, Nederlandsch, Algebra, Rekenen en Aard
rijkskunde, totdat zij kunnen voldoen aan de door
de Teiegraafmaatschappij gestelde eischen.
In die dagen was de exploitatie van Radiotele-
grafen aan boord van Nederlandsche schepen in
handen van een Belgische Maatschappij „de So-
cieté Anonyme Internationale de Télégraphie
sans fil", zusterafdeeling van de groote Marconi
Company. Later werd met medewerking van vrij
wel alle groote Nederlandschc rceders gesticht de
Nederlandsche Teiegraafmaatschappij Radio-Hol
land (N.T.M.R.-H.), die thans de radiotelegrafie
cn radiotelefonie exploiteert aan boord van Neder
landsche schepen.
Men verwarre deze naam niet met de uitdruk
king Holland-Radio, welke laatste betrekking heeft
op de door den Nederlandschen Staat geëxploiteer
de draadlooze verbinding NederlandIndië.
In 1921 ging de school over-.in het jiieu\yg pand
Graaf Florisstraat 74, waar vijf schooil&kalen voor
liet onderwijs^werdcp.ingericht én tevens" gelegen
heid bestond "*VQor ïntëVne" lêerlingcn.
Omroep Maatschappij (Nirom), hij de N.V. Phi-
de opleiding voor Radio-telegrafist leergangen in
te stellen voor Radiotechnicus en voor Radio
monteur, terwijl reeds het jaar daarop schriftelijke
cursussen werden gevormd, waardoor ook huiten
Nederland (België/Transvaal, Oost- en West-
ïndiö) radiotechnisqh onderwijs kon worden ge
geven. Dn cursus voor Radiotechnicus omvat ook
een compleeton leergang Radiodistrihutie, terwijl
voorbereidende cursussen vóór candidaten, wier
schoolkennis is vervaagd ,voor de vereischte vaar
digheid in wiskunde zorg dragen.
In 1929 werd de opleiding voor Radio amateur
(dc Zendvergunning) ingelascht, terwijl de nicu\y-
ste loot aan den boom, de Bouwcursussen, uitslui
tend ten behoeve van hen, die zich practisch wil
len oefenen in hef bouwen en montecron van toe
stellen, in September 1933 zal ontspruiten. Deze
laatste cursussen om te voldoen aan vele aanvra
gen om uitsluitend practische training zonder
daarbij op de theoretische kwesties in te gaan.
Verder staan nog yerschillende plannon op liet
programma, waaromtrent binnenkort mededcelia-
gen in de pers-zullen verschijnen.
Vernielden we nog, dat het onderwijs omvat zes
onderwijslokalen, twee kantoorlokalen, één archief
en vijf vertrekken -voor interne leerlingen, dat
tien leeraren de opleiding verzorgen, dat ruim
duizend candidaten reeds voor de verschillende
examens slaagden, waarvan velen nuttigen arbeid
verrichten aan boord van menig schip onzer
Nederlandsche koopvaardijvloot of op een der
vliegtuigen van den HollandIndië dienst der
K.L.M. of op de Europeesche routes.
Zij zijn te werk gesteld bij de P.T.T. als Radio-
telegial'st. BIJ" de N.S.F. te Hilversum, bij den
Burgerlijken dienst der Genie, op Kuststations in
Ned. Oost- en West-Indië, bij den Ned. Ind. Radio
Omroep Maatschappij (Nirom), bij de N.V. Phi
lips radio, bij de Telefunkcn, bij radiolampenfa-
brieken, bij verschillende groote daghladen en
voorts bij tal van andere groote en kleinere radio-
firma's. In vrijwel alle takken van radio-telegra-
fischen of radiotechnischen dienst treft men oud
leerlingen van het Instituut aan.
Dit, wat betre't de geleidelijk ingevoerde ver
beteringen en de uitbreidingen, die het onderwijs
heeft ondergaan om op de hoogte van zijn tijd te
blijven en zich duurzaam aan de spits van het
Radio-onderwijs te kunnen stellen.
Thans nog iets over de perspectieven, die tegen
woordig een opleiding in de radio-richting biedt.
Het is nu juist niet een tijdperk van gebrek aan
gegadigden voor een functie in het radiobedrijf,
integendeel! Doch wie zijn oogen en ooren den
kost geeft, zal bemerken, dat wc ons geleidelijk,
zij het langzaam uit het moeras voelen trekken.
E'r komt inderdaad eenig schot. En al ware dit
De nieuwe 50 Watt-zender van het Instituut
E'eehouwer
slechts een tijdelijk verschijnsel of zelfs al warè
het volkomen misgezien, dat er van eenige op
leving sprake is, dan nog zou het onverantwoorde
lijk zijn voor dc tegenwoordige jongelingschap om
het wereldgebeuren maar lijdelijk te blijven aan
zien en bij de pakken neer te zitten. Juist deze
tijd van depressie op elk gebied moet door jongens
tusschen 15 en 20 worden benut om zich te ont
wikkelen en zich voor tc bereiden voor do komen
de behoeften.
De Radio is een jonge tak van wetenschap,
heeft schier onbegrensde mogelijkheden en is bo
vendien een vak, dat met graagte wordt bestu
deerd.
Immers waar tre't men meer amateurisme aan,
dan juist op dit terrein? Indien Uw zoon zich tot
knutselen voelt aangetrokken of indien hij vol
gens Uw mecning geen bevrediging in een kan
toorleven zal vinden maar droomt van reizen en
trekken, geef hem dan een kans zich te bekwamen
voor een beroep, dat, zoodra de normale tijden zijn
weergekeerd zeker in alle opzichten aan zijn ver
wachtingen zal voldoen.
Tenslotte moeten wij nog de aandacht vestigen
op het keurig ingerichte internaat, dat in een
vaak gevoelde behoefte voorziet; ouders, wier kin
deren aan het Instituut studecrcn, hebben de
zekerheid, dat zij in een rustige en beschaafde
omgeving cn onder deskundig toezicht hun studie
voltooien, factoren, die van groot belang zijn voor
het bereiken van het gestelde doel in den kortst
mogelijken tijd.
Wie iets naders wcnscht te weten over deze be
langwekkende instelling wende zich tot het se
cretariaat der inrichting, hetwelk steeds bereid
zal blijkèn allé gewenschte gegevens te vér
strekken.
Morsetoestel
Een kijkje in de trclniickklas thcoretischonderwijs).
iajiiiiii!iii[!i!ii!iiiiiiii;iiiii!iiii;iiiiiiiiaiiiiiiii!ii!i^
3Ï
