gëperit lumbolite
mffls
school-en kerkmeubelen
ide-al
ih
onderzoek
in
DUITSCHLAND
ZATERDAG 24 JUNI 1933
Lambrizeeringen - Badkamers Trappenhallen
maakt men snel en goedkoop met
van 4'/2 m.M. dik
ZEER MOOIE KLEUREN LICHTECHT WATERECHT
Groote maten, kan geboord, gespijkerd, gezaagd worden.Vraagt prijs in:
DEN HAAG bij: Fa. J. VERHAGE, Loosduinscheweg.
SCHEVENINGEN bij: Fa. P. H. KNOESTER, Duinstraat.
UTRECHT Mi'- DE ERVEN H. TRIP, Oude Gracht, en bij de
Importeurs M. A. M. VAN DER KLOET, Houtkooperij „De Oranjeboom",
DORDRECHT
Kerknieuws.
NED. HERV. KERK
Beroepen: Te Ter Aar, cand. Jhr. E. L.
"W. M. Hoeufft van Velsen te Scheveningen.
Te Oppenhuizen (toez.), L. J. M. S. Herf-
kens, evang.-pred. te Assen.
GEREF. KERKEN
Bedankt: Voor Heerde, S. A. Bos te
Assen.
AFSCHEID, BEVESTIGING, INTREDE
Men schryft ons:
Ds. H. van de Elskamp, uit Gro
ningen overgekomen en Dinsdag j.l. als pred.
der Geref. Kerk bevestigd, deed Donderdag
d.a.v. zijn intrede in de Zuiderkerk te Hilver
sum. Zijn tekst was Coll. 1 28, waarin een
antwoord vervat is op de vragen: 1. wat kom
ik doen 2. hoe ik het wil doen en 3. wat ik
ermee bedoel. Hierna werd Ds. van de Els-
kamp toegesproken door Ds. G. Laarman na
mens de Gemeente, den Kerkeraad en de col
lega's. Toegezongen werd Psalm 134 3. Ds.
L. Groenenberg, van Nederhorst den Berg.
sprak namens de Classis Hilversum.
KERKVOOGDIJEN EN KERKERADEN
De Vereeniging van Kerkvoogdijen in de
Ned. Hervormde Kerk hoopt begin November
a.s. te Leeuwarden een groote bijeenkomst
van alle Kerkvoogdijen in de Ned. Herv. Kern
uit de Provincies Friesland, Groningen en
Drente tezamen met de Kerkeraden van ae
gemeenten in deze provincies te houden, ten
einde de beheersproblemen in verband met de
vastgestelde richtlijnen van de Vereen, van
Kerkvoogdijen onder de oogen te zien. Inzon
derheid zal het reglement op de predikants-
tractementen, benevens de door de Vereeni
ging van Kerkvoogdijen voorgestelde wijzigin
gen, worden besproken. De Raad van Beheer
op de predikantstractementen zal zich, naai
wordt verwacht, ter vergadering doen verte
genwoordigen.
KERKGEBOUWEN
Te Delft heeft de Chr. Geref. Gemeente
een nieuw kerkgebouw verkregen, plaats bie
dende aan ongeveer 400 personen. Het in mo
dernen stijl uitgevoerde werk maakt een
vriendelyken indruk. De bouwkosten bedroe
gen circa f 16.500. Architect van het werk was
de heer W. Rothfüsz, te Delft, en aannemer
de heer S. Kouwenhoven P.AJzn., aldaar.
Donderdagavond a.s., te 8 uur, zal het ge
bouw officieel in gebruik worden genomen.
In deze dienst hoopt voor te gaan Ds. L. H.
van der Meiden, van Den Haag.
KERK EN SOCIAAL LEVEN
Werkloozenzorg. Men verzocht ons
plaats voor het volgende bericht:
Ook in Zuid-Holland werd een Comité ge
vormd, door de Centrale voor Werkloozenzorg
door de Kerken, gesticht op initiatief van
Raad van Nederlandsche Kerken, aan welke
Centrale thans reeds tal van vooraanstaande
personen uit de Kerken, de Chr. Sociale
Chr. Jeugdorganisatie, in een gevormd Comité
van Bijstand, zitting hebben.
Het Zuid-Hollandsche Comité bestaat voor-
loopig uit de heeren Ds. F. A. den Boeft, Rot
terdam, (Voorzitter)Dr. C. van den Berg,
Den Haag; Ir. F. Sprey, Ridderkerk; A. R. de
Kwaadsteniet, Rotterdam; D. Huinink, Den
Haag; terwyl als secretaris fungeert G. Moll,
Kromme Nieuwe Gracht 22 te Utrecht.
De taak van het Zuid-Hollandsch Comité is,
te bevorderen dat waar mogelijk aandacht
worde geschonken aan de moreele gevaren,
welke de werkloozen bedreigen.
iZy tracht dit doel te bereiken door Gemeen
tebesturen, de Kerken, Chr. Sociale en Chr.
Jeugdorganisaties te verzoeken de werkloozen
moreel te steunen en wel door het organisee-
ren van cursussen voor algemeene en vakkun
dige ontwikkeling, het openen van ontspan
ningslokalen waar de werkloozen onder goed
toezicht in de gelegenheid zijn enkele uren te
vertoeven en waar ze zich kunnen verdiepen in
goede lectuur, bezig houden met schaak- en
dam- of sjoelspelen, enz.
Uit den aard der zaak kan niet ontkend
worden, dat voor hen die maandenlang
werkloos rondloopen de financieelen nood
zeker niet erger is dan de geestelijken nood,
die ontstaat doordat nijvere werkers zich J
zien geplaatst voor de benauwende vraag-
„Wanneer zal mijn arbeid weer gevraagd
worden"?
Daarom, men lette op de verwarde toe
standen voor een groot deel uit de werk
loosheid voortvloeiend en versta in dezen
ook wat Christenplicht en naastenliefde van
ons eischt.
Ook hier geldt, laten we deze menschen
trachten te behouden voor een moreel ver
val
Er wordt nu nog weinig aandacht aan
het probleem geschonken, terwijl het mins
tens zoo benauwend is dan dat der mate-
rieelen nood.
Het Zuid-Hollandsche Comité roept al lei-
medewerking in en verzoekt vriendelijk,
haar mededeeling te willen doen van wat
in de Gemeente reeds geschiedt en door
welke instanties deze arbeid wordt onder
nomen.
Daarnaast is het gaarne bereid, daar waar
nog niets geschiedt en waar dit toch ge-
wensaht is, en (het aantal jeugdige en
volwassen werkloozen, dit zeker vordert,
met raad en voorlichting deze zaak te die
nen.
Men correspondeere met den Secretaris,
Kromme Nieuwe Gracht 22, Utrecht
NEDERL. BIJBELGENOOTSCHAP
Bijbelgenootschap begonnen met
vangst van de deelneming in hotel „Park
zicht", waar een dames-comité voor een ge
zellige bijeenkomst had zorggedragen.
Na de begroeting heeft in een daarop vol
gende vergadering Mr. S. C. Graaf van
Ramdwijck een causerie gehouden over
zijn eerste werkperiode als Zendingsconsul.
De spreker en zijn eöbtgenoote hadden een
hartelijk welkomstwoord in ontvangst te
nemen van den voorzitter van het Genoot
schap, den heer H. L. Quarles van
Ufford.
De tweede zitting van het Bijbelgenoot
schap is gisteren gehouden in de Doopsge
zinde Kerk aan den Singel.
In zijn openingsrede bracht de Voorzitter,
de heer H. L. Quarles van Ufford dank voor
hun aiibeid aan de niet herkiesbare bestuurs
leden Ds. Mansvelt en Dr. Harrenstein,
waarna hij, de financiën ter sprake bren
gend, er op wees, dat ondanks de werk
zaamheid van het Hoofdbestuur ten deze,
er een tekort is van ruim f 20.000, in welk
verband Spr. op groote zuinigheid aandrong.
Wat de kosten voor Indische Bijbeluitga
ven betreft, wordt nauwkeurig nagegaan in
hoeverre de oplage economisch is. Bijzon
der welkom heette de Voorzitter ten slotte
Ds. J. G. Fernhout, uit Bandoeng, verte
genwoordiger van het Indisch Comité.
Vervolgens werd het jaarverslag uitge
bracht. waarvan we reeds een en ander pu
bliceerden.
Naar aanleiding van het jaarverslag merk
te een der leden op, dat de afdeelingen dui
zenden guldens voor hlet Genootschap zou
den besparen, wanneer zij hun onkosten-
rekening niet zoo uitgebreid maakten en
niet zooveel Bijbels in depot namen.
De Secretaris, de heer L. J. van Wijk,
wees op de uitgave vain het Friesche Nieu
we Testament. Spr. onderstreepte voorts het
groote belang van den arbeid van het Ga-
nootschap in Indië.
Een afgevaardigde uit Joure merkte op,
dat men zich over het succes van een uit
gave van- een Frieschen Bijbel in Friesland
niet te veel illusies moet maken; de Bijbel
zal daar toch veelal in het Hollandsch gele
zen worden. Van andere zijde werd. opge
merkt, dat er maar een flinke prijs voor
den Frieschen Bijbel moet worden gevraagd,
omdat hij feitelijk een luxe is.
Deze opmerkingen gaven een derden af
gevaardigde uit Friesland aanleiding om 't
Hoofdbestuur namens zeer vele Friezen te
danken voor hetgeen het in dezen heeft ge
daan.
Het Jaarverslag werd hierna goedgekeurd,
hetgeen, na eenige discussies, eveneens ge
schiedde met het verslag van de rekening
en verantwoording van den algemeenen
Penningmeester.
Aan de orde was vervolgens de verkie
zing van vier leden -van het Hoofdbestuur.
In de plaats van Dr. W. G. Harrenstein en
Ds. G. Mansvelt, die niet herkiesbaar wa
ren, werden gekozen de heeren H. W. Kam-
pert en Ds. A. Klinkenberg J.Azn.. terwijl
Ihierkozen werden de heer H. A. de Boer Azn.
en mevr. A. C. Diepenhorst-de Gaay Fort
man.
In de middagvergadering heeft J h r. M. C.
T. van L en nep de bespreking ingeleid
van het onderwerp: „Welke taak heeft het
Ned. Bijbelgenootschap ten aanzien van
hen, die van den Bijbel vervreemd zijn?"
De beer Va-n Lennep opperde in dit ver
band het denkbeeld, dat het Genootschap
het volgend jaar ter gelegenheid van zijn
120-jarig bestaan een grootsche poging zou
aanwenden om den Bijbel te brengen in
kringen, die daarvan vervreemd zijn. Daar
toe zouden afdeelingsbesturen de medewer
king moeten inroepen van velerlei Christe
lijke vereenigingen, wier leden zich verbin
den tenminste één door bet Genootschap
uit te geven bijbelgedeelte te koopen en per
soonlijk uit te reiken, vergezeld van een
bijbelgids of bijbelrooster en van een circu
laire, waarin de aandacht wordt gevestigd
op de beteekends van den Bijbel en waarin
tot het lezen van den Bijbel opgewekt wordt.
Wanneer duizenden Christenen zich hier
toe bereid verklaren het spreekt vanzelf,
dat ook de leden van het Genootschap zelf
hiertoe worden opgeroepen kan bereikt
worden, dat de Bijbel n vele gezin
nen wordt gebracht, waar hij thans onbe
kend is.
Na de besprekingen over dit onderwerp
en nadat de rondvraag was gehouden, is de
vergadering op de gebruikelijke wijze ge
sloten.
ZENDING
Classicale Zendingsdag. Donder
dag 29 Juni a.s., zal te Breukelen een Classi
cale Zendingsdag gehouden worden, uitgaande
van de Classicale Zend'ngscommissies der Clas
ses Utrecht en Amersfoort der Ned. Herv.
Kerk. Sprekers zullen zyn Ds. H. H. Barger,
Ds. E. H. Blaauwendraad (Baarn), Ds. D. A.
van den Bosch (Den Haag), Ds. M. G. Gerrit
sen (Amersfoort), de heer F. J. F. van Has
selt, Zendeling (Breukelen), Ds. J. Rottenberg
(Scheveningen) en Ds. C. J. H. Verweys (Breu
kelen).
Te 11 uur voorm. is er een bidstond in het
park van huize „Gunterstein", waartoe de toe
gang vrij is.
Te 2 uur nam. is er een samenkomst op „Gun
terstein"; toegang wordt verleend tegen be
taling van een programma k 25 cent. Gecol
lecteerd zal worden voor de Zending.
Medewerking hopen te verleenen het muziek
corps van de Stadszending „Silo" te Utrecht
en het dameskoor „Sursum Corda" te Breuke
len. Bij ongunstig weer zal de namiddagisamen-
lcomst plaats vinden in de Ned. Herv. Kerk te
Breukelen.
Schoolnieuws.
LEERMIDDELEN NOODIG?
J VERHAVE - INSTRUMENTHANDEL
GALERIJ 24, AMSTERDAM
Prof. Dr. H. H. KUYPER
Over den toestand van Prof. Dr. H. H.
Kuyper, hoogleeraar aan de Vrye Universiteit
te Amsterdam, blijven, zoo deelt zijn ambtge
noot Prof. Dr. F. W. Grosheide in de „He
raut" mede, gunstige berichten binnenkomen.
En men mag hopen, dat de hoogleeraar na
niet al te langen tijd weer in staat zal zijn
zijn arbeid te hervatten.
Wel heeft de operatie, die Prof. Kuyper te
doorstaan had, hem meer aangegrepen dan
hijzelf verwachtte. Hij had gehoopt in deze
week weer eenigen arbeid te zullen kunnen
verrichten. Maar het is beter voor hem, dat
hij rust houdt. De vervolgpreeken, die hij voor
de „Heraut" schrijft en die hij vóór de vacan-
tie hoopt te kunnen beëindigen, kan hij met
voortzetten.
Sn
ONDERWIJZERSBENOEMINGEN
(Jan van Nassauschool, hoofd S.
Dijkstra), mej. A. Strybis te Zaandam (ond.<
Goede Herderschool)
B o v e n-L eeuwen (hoofd W. J. Uyter-
linde), mej. S. M. Byl te Hilversum.
Breskens (hoofd J. C. Spoor), P. A. de
Bree te Goedereede.
Rotterdam (2de Tal ma-School hoofd B.
A. Meijer). J. Neleman te Rotterdam (ond.
School Rozenburgstraat).
werkbloc; 500 vel 50 ct.
JOH. IDDIHIS
G. J. KAPPERS
Het hoofd van de Dr. A. Kuyper-school (L.
O. en U.L.O. op Geref. grondslag) te Haar-
1 em, de heer G. J. Kappers, heeft tegen 1
Januari 1934 ontslag aangevraagd, hetwelk
hem op de meest eervolle wyze is toegestaan.
De heer Kappers, die 14 December a.s. zyn
65sten verjaardag hoopt te vieren, ontving
zijn opleiding te Doetinchem op de in dien tijd
bekende Groen van Prinsterer-Kweekschool.
Van 18891890 stond hy als onderwijzer te
Zoetermeer-Zegwaard; daarna van 1890 tot
1892 te Leiden. In 1892 werd hy benoemd als
onderwijzer aan de eerste Geref. School voor
L.O. te Haarlem, waarna hy in 1897 naar Den
Haag vertrok tot 1898. In dat jaar volgde zijn
benoeming tot hoofd der Chr. School te Half
weg, welke functie hij bekleedde tot 1904. In
1904 werd hij benoemd tot hoofd van de Groen
van Prinsterer-School te Haarlem en in 1922
tot hoofd van de Dr. Kuyper-School.
In de jaren dat de heer Kappers te Haar
lem werkzaam was, heeft daar het Onderwijs
op Geref. grondslag zich zeer gunstig ontwik
keld, hetgeen niet het min6t aan zijn capacr-
teiten te danken is. Begonnen in 1892 met ëèn
school, bezit Haarlem thans 4 scholen voor
L.O. en U.L.O. op Geref. grondslag, met ruim
800 leerlingen.
OORKONDE DR KUYPERSCHOOL
XQKtfQt*} «Ct >T CTew
31**1 w*
;ci4"kefte»tjcc£(i.
TtCif (KHIOCftO ewoBiecH1
OCRTi G liCC.O OOI» CC» 1
OrtMtne t KKM.CCBU I Ml GO e»
coHiooieocti t>cr otv «s
,w«iO(H>ticr vUrtntwM,
tic aoeio OCSTIWHJOCR
OftO.KtlÜfCBÏCI KHK- I "CROACHt I
Op S Juni jl. werd het 25-jarig bestaan her
dacht der Dr. A. Kuyperschool te Rotterdam,
Ter herinnering aan dit feit heeft het comité
van oud-leerlingen het Schoolbestuur een
oorkonde aangeboden, waarvan wij hier»
boven een reproductie geven.
ZIEKTEREGELING VOOR
ONDERWIJZERS
De Ondenvijs-Centrale te Amsterdam
heeft een adres gezonden aan den Minister
van Onderwijs, waarin wordt verzocht om
gelijkstelling met de rijksambtenaren wat
betreft de ziekteregeling door: L het invoe
ren van een algemeen verplichte keuring
van de onderwijzers bij indiensttreding en
controle bij ziekte; 2. eenzelfde regeling van
uitbetaling van het salaris bij verlof wegen»
ziekte als geldt voor de rijksambtenaren en
rijksonderwijzers.
cXAMENS
PROMOTIES
schrift: ..Over den oorsprong der Syphilis",
heer W F R Essed, geboren te Nleuw-Nlckei
RIJKSUNIVERSITEIT TE UTRECHT. Bevo
en wjjsbegeei
W H C Tenhoeff.
:uijze. Tc
ACADEMISCHE EXAMENS
TECHNISCHE HOOGESCHOOL
Gesl.: Scheikunde: lngen.ex., do heere..
Andreae, Rotterdam; J P C van Aspew
Utrecht; S F Bohlken. Amsterdam; P. Bot
'8-Gravenhage; M. Bula M&dloen; Mej.
er Nen®en; C. J. Danclcaerts, Arnhem f
H Denekamp Rotterdam; P. van Dom-'
idonk; C. T. van Eybergien,
Genmlp, Helimc-^-
Mej.
Kooij, Arnhem; P. C. Kruljff, 'sGravenhage; J
J. Leendertse (met lof), Duivendljke; H, A.
Beniger (met lof), Rotterdam: H. L Dlgteu-;
berg, Batavia; C. F. Mets. 's-Gravenhage; Mei
S M Mtlbonn, TjimaM; T. Morel, Batavia; J,
VI
Religie van het vaderland
(H.D.) Sneller, dan wij dachten, is bevestigd, wat wij schreven
in ons vorig artikel. De partij der sociaal-democraten is thans in
Duitschland reeds ontbonden. Dit brengt ons een gesprek te
ibiimen, hetwelk wij te Berlijn konden voeren met een voor
aanstaand regeeringspersoon door bemiddeling van den Duit-
schen correspondent van ons blad. Van zijn vele bronnen, het
moge hier wel vermeld, mochten wij er heel wat aanboren.
Deze zeer invloedrijke leider behoorde tot vóór eenige jaren tot
het directorium van een der groote West-Duifsche handelson
dernemingen. Volbloed aanhanger van de gedachte der natio
nale ontwaking, had hij de aandacht getrokken van Hitier en
was hem door dezen een zeer belangrijk deel der nieuwe regee-
ringsorganisatie opgedragen.
In het gesprek deelde hij ons mede de geheime staatspolitie
onder zijn beheer te hebben. Het wel en wee der partijen, alsook
der pers was dus mede van hem afhankelijk. Ik vroeg hem,
waar de sociaal-democratische pers voor een bepaa lden
duur was verboden, of dit beteekende, dat straks weer verschij
ning zou worden toegelaten, zij het onder strenge censuur. Mij
,werd geantwoord: „Die S. P. D. Presse erscheint niemals
wieder". Toen begreep ik, dat het slechts een kwestie van tijd
zou zijn, dat de sociaal-democratische beweging aan bet einde
harer dagen was gekomen. Op de geschikte gelegenheid werd
gewacht, en deze kwam.
Méér werd mij duidelijk door dit onderhoud. Daar zat bij ons
•iemand uit de groot-kapitalistische wereld, die om het najagen
yan een ideaal, al dan niet goed in onze oogen, zijn levensgang
wendde. En toen hij sprak over dat ideaal, en van den te over
winnen tegenstand, monotoon, maar met een harden onder
grond, met voor zich uitstarenden blik, waarbij als het ware
niets anders zijn aandacht waard was, toen wist ik, dat dit het
type was van een leidersgroep, die liever der zelfvertering
,ten offer zou vallen, dan één stap terug te gaan.
De machtsstaat moge den volgelingen niet precies voor
Oogen gestaan hebben, in steeds scherper vormen teekende hij
zich af voor de hoofden der nieuwe beweging.
Daarom lijkt het ons thans geschikt, de geschiedenis
yan deze volksontwikkeling in enkele trekken te bezien. De
historische feiten en de data komen ons in ons betoog niet
.voor, het belangrijkste te zijn. Men heeft ze talrijke malen
kunnen lezen. Wij willen zoeken naar de verklaring der
dingen en daarbij misschien enkele minder opgemerkte voorval
len inlasschen. Als het kan, objectief. De fout van zoovelen, dat
men nooit waardeering en begrip kan hebben voor iets
wat niet overeenkomt met hun gedachtengang, is slechts oor
zaak van een onnoodige levensverarming. Met één groot woord,
yan uit de hoogte gesproken, maakt men dan een levende be
weging af, maar den ondergrond der opvattingen en der
gebeurtenissen benadert men dan niet. En dat is verarming,
waar verrijking aan kennis en begrip mogelijk was.
Prof. Quack is en blijft altijd nog het voorbeeld van personen-
en feitenwaardeering, gelijk hij deze in. zijn standaardwerk ,.De
Socialisten" heeft keofifeiuL-
Het fascisme, gelijk dit het aanzien wil geven tot den mo
dernen machtsstaat, kan gevoegelijk gekenschetst worden als
de religie van het vaderland. En gelijk religie de ge
dachte aan profeten oproept, zoo is een profeet noodig, om deze
nieuwe leer in het volk te brengen. En gelijk profeten, wanneer
het volk in moeite en ellende zit, het gemakkelijkst gehoor ont
vangen, zoo deed de groote voorman der fascistische beweging
in Duitschland dezelfde ondervinding op.
En de moeite en de ellende waren het gevolg van den we
reldoorlog, en zoo is dit alles weer een bevestiging van de
meening, dat deze oorlog voor de wereld beteekent het afslui
ten .van een bepaalde geschiedkundige periode en het begin
van een tijdperk, geheel nieuw, wat gedachtengang en levens-
yormen betreft.
Toen begin Augustus 1914 vrijwilligers werden opgeroepen
om het Duitsche leger aan te vullen, bood een onbekende jonge
man zich naast vele honderdduizenden anderen aan. Eén der
onbekende soldaten, waarvan talrijken een onbekende rust
plaats op vreemden bodem vonden. De onbekende, door ons
bedoeld, was voorbeschikt, voor lang of voor kort, dit weet nie
mand, een rol te spelen in de wereldgeschiedenis. Van hem zei
pas de vroegere Duitsche Keizer op het slot te Doorn: „Hitier"
is gelukt, wat nooit iemand tot dusver gelukt is, om het Duit
sche volk tot één geheel te smeden".
Waarom ging deze en zoo velen naast hem den strijd in? Om
het ideaal van het vaderland. Dit is .voor velen veel grooter
goed, dan koude internationalisten of door klassenstrijd ver
kilde landgenooten ooit vermogen te begrijpen. Napoleons
laatste wensch op St. Helena was in Franschen bodem te mogen
rusten. De arme Italianen, geëmigreerd naar Amerika, sparen
hun gansche leven, om de laatste jaren in de valleien tusschen
de bergen van hun eigen land te kunnen doorbrengen.
Deze Hitler was geboren Oostenrijker, maar aanhanger van
de Groot-Duitsche gedachte. Vroeg geworpen in den strijd om
het levensbestaan, omhelsde hij socialistische opvattingen. Maar
de sociaal-democratie met haar klassenstrijd vond in hem een
bestrijder. Volgens hem bedoelde zij het volk te splitsen en
maakte zij haar volgelingen los van de nationale gedachte. Het
liberalisme, steunend op de vrijmetselarij, dat slechts eigenbe
lang diende, behartigde volgens hem evenmin het nationaal
algemeen welzijn. Men gevoelt reeds, dat in dezen gedachten
gang de Joden, wien uitbuiting en maatschappelijke onderdruk
king verweten wordt, niet ontkomen aan het verwijt vader
landsliefde te missen. Anti-semitisme heeft altijd gehoor gevon
den in midden-Europa. De roomsch-katholieke Dr. Lueger te
Weenen, leider der christelijk-sociale beweging, raakte ook ver
zeild in de anti-semitistische wateren. Hitier zegt ervan: „Ik
lette op de namen van de aanvoerders der sociaal-democraten;
het waren voor het grootste deel, hetzij het om leden van den
Rijksdag ging, of om secretarissen der vakbonden, voorzitters
of straatagitators, het waren leden van het „uitverkoren" volk.
Overal hetzelfde beeld. De namen van Austerlitz, David, Adler,
Ellenbogen, enz. zullen altijd in mijn herinnering blijven."
liet Oostenrijksche Keizershuis van Habsburg werd door Hitier
gehaat zoo fel als mogelijk was. In den kern vindt men hier
de groote beginselen van het latere Duitsche fascisme: over
dreven nationaal gevoel, strijd tegen het marxisme en tegen het
groot-kapitaal, liefde voor den vierden stand en zelc-, geen
dweepen met den monarchalen regeeringsvorm.
De oorlog bereidde den bodem voor het nieuwe stelsel
Toen kwam dan de oorlog met zijn oplaai ing van nationale
geestdrift en eenheidsgevoel. Vier jaar duurde de titanenstrijd.
In de loopgraven was geen verschil tusschen de standen, allen
waren veldgrauwen. Ook waren de yerschillen tusschen de on-
Tot de geuniformde nationaal-socialis-
ten behoor en ook bereden manschappen.
Zij trekken hier door de Brandenburger
Poort te Berlijn.
derscheiden landsdeelen verdwenen. Dat
was echter te mooi om zoo te kunnen
blijven. Alleen Hitler en met hem velen,
al konden zij him opvattingen niet in
een systeem onder dank brengen, bleven
hun denkbeelden trouw.
Maar overigens, let op het zondenre-
gister, hetwelk Hitier en de zijnen daar
na veertien jaren hebben opgehangen
voor de oogen van het Duitsche volk,
tot dat dit register op zijn tijd. de schul
digen, welke het aanwees, heeft yer-
pletterd.
De aanklacht dan bevatte beschuldi
gingen tegen de groot-kapitalisten, welke
geldelijk gewin haalden uit den oorlog;
tegen de sociaal-democraten en de
communisten, welke munitie-stakingen
in het leven riepen en de eendracht aan en achter
het front kapot sloegen; tegen de joden, die waren gaan uitbui
ten en de baantjes in politieke- en arbeidersbeweging voor zich
waren gaan opeischen, en die door hun handigheid zoo ver
mogelijk van het front bleven; tegen de kibbelarijen tusschen
de onderscheiden Duitsche landen, als Beieren en Pruisen,
welke maar steeds het particularisme bleven huldigen.
Dit alles heeft, aldus de nationaal-socialisten, het bekende
teleurstellend einde van den oorlog gebracht, als vrucht van
hét défaitisme. In plaats van een nieuwen staat met nieuwe
ordeningen voor het gansche volk, een voortzetting van
het oude stelsel, nog verergerd door de macht der sociaal
democraten en communisten, en onder den staatkundigen en
eeonomischen druk der overwinnaars.
Hitier drukte het aldus uit, toen hij, buiten gevecht gesteld
door een gasaanval, in het hospitaal vernam van de revo
lutie in November 1918: „Alles is dus vergeefs geweest. Ver
geefs al de offers en al de ontberingen, vergeefs de honger en
de dorst van vaak eindelooze maanden aan één stuk, vergeefs
de uren, waarin wij, omringd door den dood, onzen plicht de
den, en vergeefs de dood van twee millioen Duitschers".
Na den oorlog, als een bewijs van den onrustigen tijd ont
stonden allerlei partijen en partijtjes. Hitiers weg voerde tot
een gezelschap van zes jonge menschen, die levendig rede
neerden over de vraagstukken van den dag en de toekomst
van Duitschland. Als zevende trad Hitier toe tot deze club en
van stonden aan drukte hij zijn stempel op de beweging.
Met' een grimmige doortastendheid heeft hij ze gevoerd van
nietig tot groot; van oppositie-groep tot regeeringspartij; van
vervolgden tot vervolgers. De richtlijnen sloten aan bij wat
zich als levensopvatting had gevormd in de harde jeugd en
wat in den oorlog was geconsolideerd geworden. Men vindt
ze uitgewerkt terug in de vijf-en-twintig punten van het pro
gram, hetwelk voor onveranderlijk is verklaard, doch hetwelk
wel meerdere malen nadere toelichting heeft vereischt.
Op dat program hebben zich aanhangers vereenigd uit alle
standen, op het program, hetwelk bewust afstand deed van
de democratie in staat en maatschappij, met haar volksverte
genwoordiging in parlement en bedrijf, waarvoor in de plaats
gesteld werd de éénhoofdige leiding, de corporatieve bedrijfs-
idée, en in het algemeen de machtsstaat.
De éénhoofdige leiding, de zoogenaamde Führer-idée werd
allereerst doorgevoerd in de eigen partij, en dat niet zoozeer
om beginselredenen, dan wei uit nuttigheidsoverweging, want
Hitler is de geboren organisator. Allerlei bewegingen waren
dood gegaan als een gevolg van onderlinge jalousie. „Een be
weging, welke zich bewust stelt op het standpunt van de lei- I
dersgedachte en daaraan de noodige verantwoordelijkheid veiv I
bindt, zal op een bepaald oogenblik met wiskundige zeker
heid alle tegenstand overwinnen en de zegepraal behalen". On- j
tegenzeggelijk ging deze gedachte vierkant in tegen de regelen
van de democratie, waar meestal een tot in kleine onderdeelen I
gesplitste verantwoordelijkheid bestaat.
Binnen het raam van dit stelsel mag dan elk zooveel moge- j
lijk eigen meeningen aanhangen, maar zij mogen nooit in strijd j
komen met de 1 e i d e r s gedachte. Ook mag het partijverband I
niet gebruikt worden voor particuliere meeningen. Het moet
erkend worden, dat hierdoor elke groote oppositie in den kring j
der nationaal-socialistische beweging vooraf vrijwel onmogelijk
is gemaakt. De cirkel, in het midden waarvan de Leider staat,
vergroot zich steeds en alles past zich aan bij de opvattingen
en ook de bevelen vanuit het centrum. De fouten van het par-
lementaire stelsel met zijn meerderheids- en minderheids-mee
ningen, denkt men hierdoor te kunnen voorkomen. Alsook de
onderlinge naijver, welke zooveel dingen kapot maakt, tot
kleiner proporties tierug te brengen.
Inderdaad is op deze wijze tot dusver in het verband der
nieuwe beweging van een paleisrevolutie nooit sprake geweest
Meerdere malen is een aanvoerder door Hitier losgelaten, wan
neer hij zich niet voegde naar de algemeene bevelen of afspra- j
ken, maar aanhang van beteekenis ging nooit mee. Zoo zijn j
de beide Strassers, Otto en Gregor verdwenen. Natuurlijk werd
toen beide malen gezegd, dat Hitler's positie wankelde, maar
het komt ons voor, dat zij erdoor versterkt is geworden. Het
systeem heeft het gewonnen, en dat schrikt anderen af.
Eerst steunde de nieuwe beweging op de Zuidelijke Duit
schers en vond haar aanhang onder voornamelijk katholieken-
Daarna sprong zij over naar Noord-Duitschland en haar sterk-
ste aanhang vindt zij thans niet het minst onder de protestant- I
sche bevolking. Het leek mij toe, dat dit sterk bevorderd ia
door de solidariteitsidée, welke uitgedragen wordt door de 1
nationaal-socialisten. Hier zien velen, ook van christelijke le- j
vensopvatting, veel ideëels in. Een solidariteitsidée, welke niet
alleen slaat op het volk, als zonen van één land, maar ook op 1
de burgers, als leden van onderscheiden maatschappelijke
groep. Helaas speelt in het Duitsche stelsel de staat de alles
beheerschende rol. Dit gaat in tegen de solidariteitsopvatting,
welke ook in onze kringen met liefde wordt .verdedigd.
