Jliettuir ^ciJisrijr (üwiratit Gratis lezen tot 1 Juni EERSTE BLAD BINNENLAND. N.V. HOUTHANDEL V.H, J. VAN SCHIJNCEL CO. ABONNEMENT» Per kwartaal In Lelden en In plaat» ■en waar 'n agentschap gevestigd Is ƒ2.35 Franco per post 2.35 portokosten. Per week f Voor het Buitenland bij wekelijk- »che tending 4.50 Bij dagenjksche zending «5^0 Alles bij vooruitbetaling Losse nummers 5 cent met Zondagsblad 7Va cen* Zondagsblad niet afzonderlijk verkrijgbaar 30"70 Dagelijks verschijnend Nieuwsblad voor L eiden en Omstreken Bureau: Breeshiat 123 Telefoon 2710 (na 6 uur 3166) Postbox 20 Postgiro 58936 ZATERDAG 27 MEI 1933 ADVERTENTIEN Van 1 tot B regels- L17^ Elke regel meer0-22Vi Ir.gez. Medpdeelingen van 1—5 regels 2.30 Elke regel meer0.45 Bil contract belangrijke korting. Voor het opvragen aan 't bureau wordt berekend f tl 10 14e Jaargang Wie zich met ingang van 1 Juni op ons blad abonneert, ontvangt alle tot dien datum ver schijnende nummers gratis» De prijs is thans i 2.35 per kwartaal oi 18 cent per week U leunt gebruik maken, bij het opgeven van nieuwe abonné's, van het in dit No. voorkomende inteeken- biljet. Zendt dit ingevuld aan onze Administratie. DE DIRECTIE Dit nummer bestaat uit VIER bladen Een crisiskabinet Niets meer, maar ook niets minder Indien we niet de volle klemtoon leg gen op de toevoeging „crisis", dan raken we verlegen met de vraag, welke plaats we aan het nieuwe kabinet-Coljjn moeten toewijzen. Immers, het heeft zoo niets van een kleurloos kabinet, samengesteld uit jnannen naar wier politieke geloofs belijdenis we maar moeten raden. Na genoeg alle ministers zijn gepronon ceerde politici met een klaar uitgespro ken partij kleur. Het is al vermijdt men dit woord, omdat alle nadruk op crisis moet val len, in de grond der zaak een extra parlementair kabinet, dat niet recht streeks op eenige partij steunt; en toch is het door zijn leden sterk verbonden aan vijf politieke partijen; het moge geen parlementair kabinet zijn, het is bij uitstek een kabinet van parlemen tariërs. Zeer juist drukte ons zusterblad de Zeeuw het uit, toen het als eerste in druk schreef: „Het is niet een parlementair Kabi net maar een crisis-Ministerie, dat dus optreedt met een beperkte taak en een beperkt program. Bij de beoordeeling zal hiermede ter dege rekening gehouden moeten wor den. Gebeurt dat niet, dan zullen velen zich allicht teleurgesteld gevoelen en is er plaats voor tal van vraagteekens. Trouwens, ook als we met het eigen aardige karakter van het nieuwe Kabi net rekening houden, dan nog rijzen er vragen, die maar niet zoo dadelijk be antwoord kunnen worden." Indien we de eenvoudige waarheid, welke hierin ligt, over het hoofd zien, dan weten we geen weg met dit kabi net, maar ook niet met de zeven leden van dit ministerie, die zich hun Chris- telijk-p'olitieke belijdenis niet schamen. Waarom hopen zij in roerende eenstem migheid met de drie andere leden, die aan de andere zijde der politieke scheidslijn staan, menige belangrijke maatregel tot stand te brengen? Omdat zij zich allen vlak voor de crisis ge plaatst hebbenin de overtuiging leven, dat de geest van 1914 weer over ons volk moet komen en dat daarom aan speciale wenschen het zwijgen moet worden opgelegd, opdat aan de eene groote taak der regeering gearbeid kan worden: het behoud van ons volk. Is daar persé voor noodig een z.g. „nationaal" kabinet, dat voor velen groote gelijkenis vertoont met een mi nisterie van hoofdzakelijk liberale structuur? Natuurlijk niet. En zelden was er grooter eenstemmigheid bij de bladen der rechterzijde over de wen- schelijkheid van een parlementair rechtsch kabinet, dan ditmaal. Wij hebben dat meermalen nadruk kelijk uitgesproken; de R.K. pers was niet minder duidelijk (zelfs niet, toen een enkel orgaan schreef, dat Dr. Colijn onmogelijk als premier in aanmerking kon komen; op welke krasse uitspraak men al spoedig geheel terugkwam) en bij de Chr. Hist, pers was het niet anders. Immers, wij hebben de pretentie, dat een rechtsch kabinet 't bewind in waar lijk nationale zin kan voeren, doch on der dit eene mits, dat er niet alleen overeenstemming besta over de groote beginselvragen, maar evenzeer over de voornaamste detail-punten van het pro gramma. Kon de kabinetsformateur verzekerd zijn van voldoende steun, wanneer hij het leven van zijn ministerie afhanke lijk had gesteld van een coalitie-groep, welke twee en vijftig leden telt? Zijn antwoord op die vraag luidde: néén! En wij durven de waarheid daar van niet ontkennen. Hoe toch staat de zaak? De beslis sing in het parlement, welke tot ontbin ding der Tweede Kamer leidde, bewees overduidelijk, dat lang niet alle Kamer leden zóó onder de indruk der crisis waren, als een kabinetsformateur mag verwachten. En, een nieuwe kabinets crisis blijve ons, vooral in deze tijden, zoo lang mogelijk gespaard. Dat kan ons land niet hebben. Welnu, wij meenen het op grond van persuitlatingen en stemmingen zoo te moeten zien, dat een rechtsch kabi net, steunend op 52 leden, geen stevige basis kon krijgen, omdat sommigen bij een critieke stemming wel eens over stag zouden kunnen gaan. De jaren 1923, 1925 en 1933 zijn leerzaam in dit opzicht. Wie de zaken nuchter beziet, zal Dr. Colijn gelijk geven, dat hij zich niet voor de tweede keer in de richting van zoo'n échec wilde laten drijven of zich dermate afhankelijk wilde maken van enkele coalitiegenooten, dat deze een ongewenscht overwicht zouden krijgen. Nu kwam echter de crisis te hulp. Tot de vorming van een extra-parle mentair kabinet in normale tijden zou Dr. Colijn zich waarschijnlijk niet ge leend hebben. Daarvoor is hij te veel partijman. Maar we leven in crisistijd. En van ernstige partijen mocht hij ver wachten, dat zij dit niet zouden voorbij zien. Buiten beschouwing blijven daarbij de S.D.A.P. en de dissidente groepen. Die leven alleen voor zich zelf. Van de eerste hebben wij niet de minste ver wachting. Die eet zich zelf de dood aan de critiek. Van de laatsten hopen wij, dat zij zoo nu en dan in 't goede spooi zullen komenmaar wij rekenen er niet op, dat zjj ooit een politiek offer zullen brengen ten bate van het landsbelang. En, helaas, het schijnt wel, of de liberalen op dit punt ook tamelijk be nepen zijn. In de provinciale liberale pers klinkt een welwillende toon; maar een paar groote bladen namen beslist een onbehoorlijke houding aan. Zij dreigden reeds met het terugroepen van hün partijgenoot en legden hèm van te voren reeds vast op de radiokwestie. Dat zijn nu de menschen, die van nationale saamhoorigheid durven spre ken. Staande tegenover een crisiskabi net, dat primaire vragen over dë hoog ste belangen van ons volk heeft op te lossen, komen zij telkens weer aandra gen met ondergeschikte dingen als het koopen van koekjes op meer uren per Zondag en de pretentie van één vrijzin nige radio-omroep, dat hij toch eigen lek de eerste en voornaamste is. Het is indroevig. Waar nog iets anders by komt. Te midden van de moeilijkheden, welke tot samenwerking nopen, gaat men juichen over de coalitiewelke nu zeker mors dood is. Zoo bezien is het toch wel gru welijk kleine politiek, vooral van een partij, die al veertig jaar roept: de coalitie is een kunstmatig gewrocht van Dr. Kuyper en zijn helpers. Het bewijst wel, welk een bekrompen voorstelling men had van zijn eigen wensch naar een nationaal kabinet. Echter, ook van andere zijde wordt de coalitie dood verklaard, misschien wel voor altijd. Het geschiedt door een deel der R.K. partij. Die juicht er ech ter niet over, maar betreurt ernstig dit feit. We zouden dezulken er allereerst op willen wijzen, dat zij zelf met daad en woord getoond hebben niet afkeerig te zijn van een samengaan met de S. D. A. P. en dat zij nog dezer dagen aan drongen op een kabinet mede steunend op de vrijzinnig-democraten. Welnu, principieel gezien, maakt het voor ons geen enkel verschil of er samenwerking gezocht wordt met soc.- democraten, liberalen of vrjjz.-demo- craten. Het zijn al te maal partijen, die op revolutionaire basis staan. En wanneer onze menschen dan vragen: is, wat Colijn nu deed, niet in strijd met heel het verleden der anti- rev. partij? dan antwoorden wij: in geenen deele. Wij leven in crisistijd. En steeds is onzerzijds geleerd en betoogd: wij kun nen ons omstandigheden indenken, dat de rechterzijde met welke vrijzinnige partij ook, voor een bepaald en beperkt doel op een vast program samenwerkt. Dat daaraan gevaren verbonden zijn Dr. Kuyper heeft het ervaren en er kend. Maar wij mogen onze oogen niet sluiten voor de crisis, die de welvaart, die het allernoodzakelijkste van ons volksbestaan, wegknaagt. En daarom moest deze poging gewaagd worden. Zal zij lukken? Wij ontkennen niet, dat er groote moeilijkheden zijn. Ook j de oplossing der crisis komen er ernstige levensvragen aan de orde. Zul len deze met aller instemming zoodanig beantwoord of uitgeschakeld kunnen worden, dat het beginsel geen schade lijdt? Wij weten het niet. Een der vrijzinnige bladen, die het optreden van Dr. Colijn buitengewoon toejuicht, schreef nog gisteren over de drukte op Hemelvaartsdag: „En waar het ook druk was: in de oscopen en dancings. Deze waren overvol, en zoo is ten slotte deze regen- Hemelvaartsdag nog niet voor iedereen een teleurstelling geweest." De coalitie moge voorloopig op non- actief gesteld zijn; de antithese blijft Vroeg of laat zal dit blijken. We kun nen slechts hopen dat dit kabinet er in mag slagen de brandende crisisvragen behoorlijk tot oplossing te brengen; ook bij verschil van levensovertuiging zakelijke overeenstemming mogelijk. Doch daarover zal hopelijk nader gesproken kunnen worden als dit Crisiskabinet ad hoe de volgende week met zijn voorloopig programma in de Staten-Generaal verschijnt. DE PERS EN HET NIEUWE KABINET DE EERSTE MINISTERRAAD VAN HET KABINET-COLIJN Het persoverzicht van de Standaard, die pas, door be grijpelijke omstandigheden, gisteravond een hoofdartikel gaf over het nieuwe Kabinet, begint met deze woorden: De meeste bladen, tijdig ingelicht door een indiscretie in de pers, gaven Woens dag reeds breed gedocumenteerde beschou wingen over het opgetreden Crisis-Kabinet Colijn. De bedoeling van dit verwijt, dat vermoe delijli ook aan ons adres gericht is, begrij pen wij niet goed. Woensdagmorgen liep overal het gerucht, dat liet kabinet gereed was. Bij informatie te bevoegder plaatse bleek ons de juistheid van dit gerucht. Om ongeveer half 10 weid het door het Haagsche Correspon dentie-bureau bevestigd. We zetten ons toen aan het schrijven van een hoofdar tikel, dat onder meer voorkomende hooge druk van de zijde der technische afdee- ling „afgeleverd" werd, zoodat het nog in de vroege posteditie, welke omstreeks 12 uur afgesloten wordt, kon verschijnen. Vrage: wat hebben we daaraan met andere bladen misdaan? Van een indis cretie was niet de minste sprake. Gunstig vooruitzicht In deze twee woorden vat de Stan daard zijn indruk van het nieuwe Kabi net samen. Deze hoop steunt op het feit, dat de formateur in de tweede fase zoo spoedig gereed was; want daaruit blijkt, dat hij geen bijzondere moeilijkheden op zijn weg heeft ontmoet, zoodat men aan nemen mag, dat de uitgenoodigde perso nen, die thans een ministerieele porte feuille a-avaardden, zich zonder veel moeite met het door den formateur ont worpen program hebben kunnen ver eenigen. Het karakter van het Kabinet is reeds neergelegd in de opdraoht, welke in hield, dat een Crisiskabinet moest worden geformeerd. We hebben dus een Gelegenheids kabinet, een Kabinet met een bepaald aangegeven taak, welke taak verband houdt met de bijzondere tijdsomstandig heden. Dat het Ministerie in zijn personen herinnert aan wat een Parlementair Ka binet zou zijn geweest, achten wij een voordeel. Zeven van de negen nieuwe Ministers en straks 8 van de 10 genieten het vertrouwen van hun fractie en de beide andere staan allerwegen bekend als eer ste klasse-figuren voor het hen toever trouwde Departement Men zou kunnen zeggen: als dit Ka binet het vertrouwen der Kamer niet ver werft en haar niet meekrijgt voor de noodzakelijke maatregelen, welk Kabi net kan daarin dan wèl slagen' De R. K. zijn er in vertegenwoordigd door 3 leden, de A. R. door twee, de C H. eveneens, de Vrijzinnig-Democraten door twee en de Liberalen door een lid van hun hoofclbestunr. Wanneer deze groepee ring in het Kabinet een homogeen ka rakter bezit voor zooveel de te vervullen crisistaak betreft en dat zal wel vaststaan dan schijnt het ons, dat het werk, voor zoover dat in s menschen macht ligt, slagen zal. Natuurlijk zijn er ook wel bezwaren te duchten bij saamwerking van vogels van zoo diverse pluimage, maar die be zwaren tellen heel wat minder zwaar wanneer, zooals hier het geval is, de principieele tegenstellingen tijdelijk uit geschakeld worden terwille van de ver vulling eener nationale taak. Want dat is even goed noodig als in 1911 Een krachtig kabinet vat de personen aangaat, zegt „De Zeeeuw" en gelet op de omstandigheden eveneens, maar het blad vraagt zich toch af: is er al thans voldoende homogeniteit bij het Kabi net wat betreft de begeerte dat de herstelar- beid geschieden zal bij het licht dat de eeuwige beginselen van Gods Woord ver spreiden? Het nationaal besef waarvan dit kabinet getuigt is verblijdend. De vraag kan echter worden gedaan: zal het mogelijk zijn de gevaren te be dwingen zonder met de diepere beginse len in sterke mate rekening te houden? Wanneer als d e groote oorzaak van de crisis wordt gezien, het niet rekening houden met Gods Woord en Wet, dan zal ook de oplossing gezocht moeten wor den in terugkeer van de verlaten paden. Kan dat van dit Kabinet worden ver wacht? Wij denlken hierbij o.a. aan de houding van de Vrijz. Democraten ten aanzien van de landsverdediging. Het Vrijz. Dem. program vraagt nationale ontwapening. Dat is van deze partij een principieele eisch. Wij denken aan de roep om staats pensioen in hetzelfde program en aan de houding van de vrijzinnigen ten opzichte van de huwelijkswetgeving. De heer Marchant zal optreden als Mi- pi ster van Onderwijs. Hij zal dus straks de verantwoordelijke man zijn bij de be noeming van hoogleeraren. Hoe zal het gaan met de subsidies voor tooneel enz. Zoo rijzen er tal van vragen, die schien althans ten deele als het Kabinet zich aan de Staten-Generaal presenteert beantwoord zullen worden. Voorloopig zullen we dus een afwach tende houding hebben aan te nemen. Een loflied op Colijn het departement van Justitie werd qisteren de rerste ministerraad van het nieuwe ministerie qehovden. Op onze foto ziet men f>an links naar rechts de Excellenties J' Cud, MiL£ajxha£\ oan SchrOb Jh? dc Dr, Colijn, Lr. Kalff, kent hij het leven in zijn vollen omvang, schakeeringen en behoeften. Wij hebben eenige jaren lang nauwer contact met dr Colijn gehad en dus gelegenheid gevon den, om naast zijn bijzondere gaven ook den nobelen mensch in deze groote figuur te leeren kennen. Zonder afbreuk te doen aan hen, die dit kabinet vooraf gingen, mag toch worden getuigd, dat het optre den van Colijn als hoofd onzer regeering, weer het bewustzijn naar voren schuift, dat de Nederlandsche natie aldus dooi den besten zijner zonen geregeerd wordt. Met een nooddeur Het nieuwe kabinet zal in onze kringen niet met geestdrift ontvangen worden; zegt de (r.k.) Volkskrant. Geestdrift laat zich niet dwingen, ook niet al zal niemand aan het kabiaet-Colijn de erkenning onthouden, dat het uit be kwame mannen bestaat. Allen zonder uitcondepng mag men zeg gen hebben van hun bekwaamheid bewij zen geleverd, of reeds eerder als minister, of in andere functies. Nagenoeg allen zijn het parlementa riërs, en van de parlementariërs in hun kring behooren zij tot de besten. Toch is de gevaden oplossing teleur stellend. Wij hadden een rechtsch parlementair kabinet verwacht en mogen verwachten. Tot vertrouwen stemt, dat naast Deckers en Verschuur, Mr. Van Schaik optreedt en at. zoo besluit de Volkskrant, indien de gang van zaken mocht leiden tot een botsing tusschen hun overtuiging en de houding van 't kabinet, zij geen oogen- blik zouden aarzelen, maar zich onver wijld van alle verantwoordeijkheid vrij zouden maken. Met deze nood-deur kunnen we het ka binet aanvaarden, waaraan overigens onyie partij door geen enkelen band en geen enkele afspraak is verbonden. Niet ontevreden is de (r.k.) Gelderlander; 't blad heeft vertrouwen in de personen en besluit daarom: Summa summarum, het nieaiwe kabinet maakt geen onbevredigenden indruk, al was een parlementair kabinet ons zeer veel liever geweest. Uit den aard der zaak staan, extra-parlementair als het is, de partijen vrij in haar houding tegenover de nieuwe regeering. Het nieuwe crisiskabinet maakt in zijn samenstelling geen slechten indruk. Het bevat verscheiden vooraanstaande figu ren. Het is een kabinet op dezelfde basis, zooals de formateur zich zijn aanvankelijk in het leven te roepen parlementair kabi net had gedacht. Een basis, gevormd door vertegenwoordigers van vijf partijen: ka tholieken, anti-revolutionnairen, christ historischen vrijninnig-democraten en vrij heidsbond. Het cement dat deze in levensbeschou wing sterk uiteenloopende regeeringsle- den tot een kabinet heeft samengebracht, is de crisistoestand. (blz. 1) De Tweede Kamer zal Dinsdag bijeen komen. Dreigende gevaren voor onze 1875 M.-golf. (blz. 2) Hoofdstuk Vlootbeperking van Mac Do nalds ontwapeningsplan in eerste lezing te Genève aangenomen. De Morgan-enquête te Washington. De communistische partij in Oostenrijk opgeheven. (blz. 3) Te Eelde is een vliegtuig gevallen, waar bij twee inzittenden licht zijn gewond. Tet 's-Gravenzande is het veilinggebouw afgebrand. (blz. 5) Te Utrecht is een vergadering gehouden n te komen tot een Vereen, voor Protes* tantsche Ziekenhuizen. (blz. 91 Gister is te Amsterdam in tegenwoordig heid van Prinses Juliana het Paedologiscli Instituut geopend. Vergadering der Calvinistische Juristen- vereeniging. (blz. 10) De vliegtuigbestuurders bij de K.L.M- trekken hun ontslagaanvrage in. Commissie van voorbereiding ingesteld inzake beperking van de rundveestapel. Ds. Th. E. Isaachsen, vroeger pred.-direc- teur der Luth. Diakonessen-Inrichting tö Amsterdam, f HOFBERICHTEN De Koningin zou zich vandaag voor Haar zomerverblijf van den Haag naar Het Loo begeven. EERSTE KAMER DE VACATURE-IJSSELMUIDEN By het Centraal Stembureau is bericht in gekomen van den heer W. J. Andries sen te Utrecht, dat hij zijn benoeming tot lid der Eerste Kamer in de vac.-IJsselmuiden aan- TWEEDE KAMER DINSDAG BIJEEN NOMINATIE VOOR VOORZITTERSCHAP. Communistische interpellatie. De Tweede Kamer zal Dinsdagnamiddag om één uur in openbare vergadering bijeen komen. Aan de orde is dan de mededeeling van een koninklijk besluit waarbij mr. J. R. H. van Schaik op zijn verzoek wegens be noeming tot Minister van Justitie eervol wordt ontheven van zijn functie van voor zitter der Kamer. De waarnemende voorzitter zal voorstel len om in deze vergadering over te gaan tot het opmaken van de nominatie voor het voorzitterschap. Behandeling van het verzoek van den heer D. W ij n k o o p om verlof tot het rich ten van vragen aan de regeering inzake de wijze waarop de Surinamer De Kom af zijn vertrek uit Nederland in het eind van het vorig jaar door en namens de re geering hier en in Suriname is behandeld, benevens over hetgeen er bij zijn komst in Suriname is geschied, over zijn gevangen neming en zijn gevangenhouden, over de wijze waarop zijn vrouw en zijn gezin inge volge de maatregelen der Regeering worden behandeld, over de ongeregeldheden die in verband met een cn ander zich in Parama ribo op 7 Februari j.l. hebben voorgedaan, en over het verslag van den Gouverneur van Suriname ter zake. Voornaamste Nieuws. ONZE LANGE RADIO-GOLF KOMT ER VERANDERING? Naar hét Handelsblad uit Luzërn ver neemt, heeft men daar ter internationale radio-conferentie den sterken indruk gekre gen, dat de positie van onze 1875 M.-goif wankel staat in verband met de groote schaarschte aan lange golven en de even groote animo daarvoor. Onze korte golf loopt geen gevaar, doch de bedoeling zou zijn de lange golf te laten zakken tot het gebied tusschen de 1300 en 1000 M. Tech nisch zijn wellicht de bezwaren daartegenl oict van bijzonder belang, maar de belang- •ijkste vraag is, wie dan onze naaste buren n den aether zullen zijn! Welke kwestie temeer klemt, als men weet, dat de tus- schenruimte tusschen de golfbanden tot S kilocycles teruggebracht zal worden. Stel bijvoorbeeld eens, dat Luxemburg op zijn tegenwoordige manier zou mogen blijven werken! Maar de bedoeling schijnt te zijn, Luxemburg naar de korte golf te verwijzen. Verdere plannen zijn ons nog niet bekend, maar veel reden voor gerustheid bestaat er helaas niet. Bij informatie naar een en and«r in om- •oepkringen hier te lande, is gebleken, dat de omxoepvereenigingen reeds terzake ver- ;aderd hebben onder leiding van den voor zitter van den Radio-Raad, den heer H. van. Boeijen. Besloten is onze delegatie te Lu zërn de vrije hand te laten, doch er bij haar op aan te dringen zoo lang mogelijk! aan de 1875 Meter-golf vast te houden. UIT HET SOCIALE LEVEN DE LOONEN IN DE SIGAREN-INDUSTRIE De stand der onderhandelingen Te Amsterdam wordt onderhandeld oved de eventiueele hernieuwing van het oollectief arbeidscontract in de sigaren-industrie, dat op 31 Mei a.s. afloopt Tusschen de afgevaardigden van de werk gevers en de werknemers is tot op heden nog geen volledige overeenstemming be reikt Door de werkgevers werd meegedeeld* dat zij ook jn verband met de door hen bij het overleg gedane concessies, hun houding definitief zullen moeteri bepalen, waartoe ledenvergaderingen van het Zuidelijk en Noordelijk Verbond noodig zijn. Deze zullen Maandag 29 Mei gehouden worden. Ook van de zijde der werknemers is mede gedeeld, dat de besturen hun eigen instan ties dienen te raadplegen. Do werk^evena hebben verzocht de besluiten vóór Maandag a.s. te hunner kennis te brengen. haa heden sturen der arbeidersorganisaties „De Een dracht". „Unitas" en ..St. Lambertus". Dezei HET CONFLICT IN DE OVERIJSELSCHE VEENDERIJEN Het Kamerlid J. M.-Kr|);er, burrem Indien dere bcmirtdc- HOOFDKANTOOR OPSLAGPLAATSEN: OOSTZEEDIJK No. 228, R'DAM ZAGERIJ EN SCHAVERIJ: NASSAUHAVEN B0EREGAT3

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1933 | | pagina 1