DINSDAG 23 MEI 1933
DERDE BLAD PAG. 10
BRIEVEN UIT DE HOOFDSTAD
MEI.
Het heeft «en beetje lang geduurd, maar
Thans begint de Mei zich ook in de stad te
doen gelden. Wij hebben er wel niet voozeel
genot van als buitenmenschen, die veel dich
ter bij de natuur leven, maar wij hebben
toch iets in onze stadsparken en plantsoe
nen. iets in onze boomenrijen en iets meer
zelfs in den groenen zoom, die onze stad om
geeft.
Maar zelfs onze geasphaltecrde straten,
geven bij het zonnige weder iets terug van
de heerlijkheid, die de Meimaand brengt,
de boodschap van den komenden zomer van
het bloeiende, rijke, vruchtdragende leven.
Jammer, dat niet in ander opzicht de Mei
maand ons de boodschap van nieuw en
krachtig leven brengt. Wij denken aan het
jongste overzicht, dat door de Arbeidsbeurs
werd gepubliceerd.
Want dan zien wij wel vooruitgang, wel
afname van het aantal ingeschreven werk-
loozen bij de Arbeidsbeurs, maar niet een
zoodanige, die ons hoop geeft voor 1933.
Immers het aantal ingeschrevenen, dat
naar eigen opgave werkloos was, bedroeg
op den dag dat de maand Mei haar loop
begon nog het respectabel aantal van 42.865.
En hoe kort is het nog geleden, dat men
35000 in de wintel-maanden een topcijfcr
achtte!
Daar gingen in de bouwvakken bijna 800
menschen aan het werk, in de kleeding-
industrie een kleine 200, in het Metaalbedrijf
ruim 300, in het Hotelvak 100 en in de on
geschoolde beroepen ruim 400. Dit samen
geteld met nog andere groepen geeft een
A'erbetering met de vorige maand vergeleken,
van ruim 2500 man. Dat is niet onbelangrijk,
dat is voor de betreffende arbeiders zelf van
grootc beteekenis, maar het is helaas nog
niet het begin van den zomer.
Wanneer wij vergelijken met 1932 en dat
jaar was zeer ongunstig,, zien wij dat de
werkloosheid nu nog zeer belangrijk hooger
is en het aantal ingeschreven uerkloozen
bijna 4800 meer dan toen. Dat is toch adem
beklemmend.
Als wij een blik werpen op de nadere cij
fers dan blijkt ons, dat de werkloosheid
grooter geworden is bij de bakkers, bij de
grafische arbeiders, bij de kantoor- en han
delsbedienden (1000), bij de metaalbewerkers,
de meubelmakers en houtbewerkers, de kell-
ners, de klecdingindustrie, de havenarbeiders
en de ongeschoolden.
En als wij ons realiseeren de aantallen
vakarbeiders, die geen emplooi vinden en
wij zien dan cijfers als b.v. de volgende:
6S57 bouwarbeiders, 4271 diamantbewerkers,
4893 kantoor- en handelsbedienden, 6502 me
taalbewerkers, 56S3 transportarbeiders, 7207
arbeiders, die als ongeschoold staan inge-
scheven, dan rijst de beangstigende vraag,
waar dat toch heen moet en hoe dat weer
terecht komen kan.
En ook in ander opzicht is het geen tijd
van blijde Mei. Wij denken aan de 29 huur-
stakingen en den dwang, de intimidatie, het
terrorisme, dat sommige personen en groe
pen meenen te mogen toepassen op perso
nen, die aan deze acties niet mee doen.
Daar blijft weinig vrijheid meer over in
onze dagen. Men mag wel zijn contract bre
ken, maar niet zijn contract houden. Men
mag zelfs niet aan personen, die zich houden
aan woord en contract waren leveren en
men wordt gedwongen een actie te steunen,
die men verkeerd acht.
Gelukkig zijn er nog, die aan dit geweld
het hoofd bieden. Maar dat valt niet mee.
Men denke daarover niet te licht. De politie
kan hier maar weing helpen, omdat in den
regel de zaak geniepig en niet op den open
haren weg wordt behandeld.
Hier is krachtig optreden van de goed-
vvillenden, ook van de sociale organisaties
noodig. En de steun van het publiek, dat
dikwijls nog te veel afzijdig blijft, of enkel
belang stelt in de rel.
Deze week moest een perceel aan de Prin
sengracht het ontgelden. Daar woont sedert
korten tijd een der leiden van de een of
andere fascistische groep of vereeniging.
Een man die niet tot de stillen in den
lande behoort, maar, om zoo te spreken, het
naamkaartje van zijn groep aan zijn gevel
heeft geplakt, zooals in verkiezingsdagen
communisten en soc.-democraten, roomsch-
katholieken en antirevolutionairen ook wel
plegen te doen.
Natuurijk mag dit niet. Collecteeren voor
de Joodsche vluchtelingen, doen wij hier, en
onze afschuw uitspreken tegen allerlei ge
wield. Maar zelf geweld oefenen op anders
denkenden, daarin zien onze communisten
en andere revolutionaire stadgenooten geen
bezwaar.
Jammeren, dat de bijzondere school het
volk ophitst en onverdraagzaamheid kweekt,
doen wij in onze onderwijsbladen en de
groote pers neemt dat gretig over. Maar
deze „helden" hebben waarschijnlijk van
een bijzondere school nooit iets anders ge
zien dan de voorgevel en zij toonen ons een
verdraagzaamheid, die wat ons betreft gaar
ne het monopolie van de openbare school
mag blijven.
Zoo is niet alles Mei. Zeker is het noch
economisch, noch geestelijk een Meitijd.
Moge maar het gebed en de arbeid van ons
Christenvolk vermenigvuldigd worden en wij
onze worsteling om het behoud van de stad
blijven worstelen.
AREND VAN AMSTEL.
Schoolnieuws.
ALS DE O. S. WEGKWIJNT
Te Rotterdam op het Tuindorp-Hey-
plaat gaat de Openbare School achteruit. De
„Klasse-Onderwijzer" zegt, dat er ,.nog al
wat verloop van de Openbare naar de Bij
zondere" is.
Hoe dat komt?
Wij weten het niet. Maar genoemd blad
zegt, dat liet hoofd der Chr. School kerk
gaande ouders bezoekt en hen wijst op de
afgelegde Doopsbelofte. Dat is o.i. niet al
leen zijn goed recht, maar zelfs Christen
plicht. Maar het blad der openbare onder
wijzers denkt er anders over en schrijft:
•J)e man weet minstens zoo goed, wat
er in die belofte staat als wij, en hij weet
dus ook, dat er een vrij groote mate van
boosaardige listigheid vereischt wordt, om
uit het bezoeken der openbare school door
de kinderen schending van die belofte
door do ouders af te leiden".
Wel een groot verschil: wat wij Christen
plicht noemen, heet bij de openbare onder
wijzers: „boosaardige listigheid".
Voorts lezen we nog de volgende fraaie
beschuldiging:
„Dominé deelt do ouders daar reeds
mee: Als je de kinderen naar de Open
bare Schoo] stuurt, gaan ze regelrecht
naar de hel".
Een dominéé, die met zulke dreigementen
werkt? We gelooven er geen steek van.
Vooral die nadere aanduiding „regelrecht"
wijst er genoegzaam op, hoe weinig serieus
we zulk een beschuldiging nemen.
Als do Openbare Schooi wegkwijnt, doen
haar voorstanders rare sprongen.
OPENING PARKSLUIZEN
TE ROTTERDAM
Groote belangstelling van autoriteiten
en publiek
Gistermiddag heeft onder begunstiging van
stralend lenteweer de officieele opening
plaats gehad van de nieuwe Parksluizen.
Een breede stoet van autoriteiten woon
den deze plechtigheid bij, w.o. de Commis
saris der Koningin in Zuid-Holland Jhr. Mr.
Dr. II. A. van Karnebeek, alle leden van het
College van Gedep. Staten, de Burgemees
ter, alle Wethouders en zeer vele Raads
leden van Rotterdam, Mr. Abr. v. d. Hoe-
oud-wethouder, de heeren Stulemeijer
en Mr. Baumann, burgemeesters van Schie
dam en Overschie, het bureau van de Ka
mer van Koophandel en Fabrieken van Rot
terdam en omstreken, de directeur van Ge
meentewerken Ir. L. W. H. v. Dijk en de
adjunct-directeur Ir. J. A. v. Dunnée, de
hoofdingenieur van den Waterstaat Ir. v. d.
Wal en vele anderen.
Nadat het gezelschap was ingescheept
aan boord van de stoomboot „Geisha" werd
naar de Parkhaven gevaren, waar alles een
feestelijk aanzien had; het gebouw van G.
E. B. cn bootjes van havendienst en politie
waren met vlaggen getooid.
Toen de brug was opengedraaid, voer de
boot naar het eiland tussclien beide sluizen.
Nadat het gezelschap was uitgestapt nam
de Burgemeester Mr. P. Droogleever
Fortuyn het woord, die allereerst wees
op de groote beteekenis van dezen dag.
Ruim 20 jaar geleden is men begonnen aan
dit werk dat vereischt werd omdat de sche
pen grooter werden en het schutten vlugger
moet geschieden dan vroeger. De opening
der Parksluizen zal groote verandering
brengen in het waterverkeer rondom onze
6 tad; bovendien kan gezegd worden, dat de
aesthetische uitvoering van deze werken
het stadsbeeld ongemeen heeft verfraaid.
Hierna verzocht Spr. den Commissaris
der Koningin door het breken van de vlag
de sluizen to willen openen.
Mr. Van Karnebeek zeide gaarne
aan de uitnoodiging te hebben gevolg gege
ven. De onzékere tijden, die ook een stem
pel drukken op Rotterdam en omgeving,
laten groote feestelijkheden niet toe. Nie
mand weet of West-Europa in de toekomst
de plaats zal blijven innemen, die het tot
beden innam. Maar wat zich ook moge wij
zigen, dit werk is ongetwijfeld van zeer
groot belang voor Rotterdam en het achter
land van Zuid-Holland.
Daarom wenschte Z. Exc. het gemeente
bestuur van Rotterdam hartelijk geluk met
de totstandkoming van dit werk cn ver
klaarde de nieuwe Parksluizen voor ge-
CONGRES S. O. V.
VERGADERING TE DORDRECHT
Gietermorgen kwamen van alle kant de
deelnemers aan het congres dr Spoorweg
Onthouders Vereemigimg naar de Merwe-
etad. Velen hadden als inleiding op het
congres reeds een week-end meegemaakt te
Breda. Vanaf 9 uur wa6 het in de lunch
room van America in een gezellige drukte,
daar hier het centrale verzamelpunt waf
congressneten, om iulnohtingen te ontvan
gen, met elkaar kennis te maken enz. In
den loop van den morgen w er dien vei der
wandelingen gemaakt en werden verschil
lende gehouwen en gelegenheden bezich
tigd. Een groep bezocht de ooöp. bakkerij
.Vooruit", terwijl anderen een bezoek brach
en aan de houtbereddiing der Ned. Spoor
wegen. Verder werd een wandeltocht - ge
maakt door de stad.
Om half een had do off;ciee.e ontvangst
plaats ten srtadliuize. De raadszaal wa6 bijna
te klein om de vele afgevaardigden te be
vatten.
Het heele college vain B. en W. wa6 bij
deze ontvangst aanwezig.
De burgemeester heette de congressisten
hartelijk welkom. Dordt stelt het zeer op
prijs, dat ze met haar mooie waterrijke om
geving wordt uitgekozen voor het houder,
van congressen. Speciaal ook thaun is het
gemeentebestuur daarmee ingenomen, daar
het het dool der S.O.V. zoozeer waardeert.
Spr uit dan ook hartefliijke wenschen voor
het welzijn der vereenigiing.
De toespraak van den burgemeester werd
beantwoord door den bondsvoorzitter, Ir
F. A. Brand van Utrecht. Hij bracht
dank voor de goede woorden, en voor de
aangeboden boottocht naar Loevestein. Het
streven der S.O.V. is zoo gewensdht, daar de
geesteeheflderheid van het personeel van
zoo groot belang is voor het handhaven
n de bekende veiligheid dis het reis
per spoor nog 6teeds biedt en waardoor
tracht de moordende concurrentie met de
autobussen vol te houden.
Spr. bracht bet gemeentebestuur tenslot
te nogmaals bijzonderen dank voor de vrien
delijke ontvangst.
Des middags word in de blauwe zaal van
Americain de eigenlijke jaarvergadering ge
houden. De voorzitter, Ir F. A. Brandt
ing de samenkomst aan met een woord ter
nagedachtenis aan hen die door den dood
waren weggenomen. Deze woorden werden
staande aangehoord.
In het afgeloopen jaar bemerkte ook de
S.O.V. de neergang der tijden. Maar tegen
over a] de moeilijkheden staat als compen
satie een t oenemend solidariteitsgevoel.
Door de crisis liep het ledental terug van
25G0 tot 2527. De rijkssubsidie werd met
f 550 verminderd. Gelukkig steunen de Spoor
wegen met een subsidie van f 100 per 50
leden, met een maximum van f3000. Spr.
spoorde aan tot voortdluirende propaganda,
opdat in 1934, wanneer de vereeniging 25
jaar bestaat, het hoogste ledental moge
worden bereikt.
Vervolgens werd door hem meegedeeld
dat besloten was, de wiseelmedaille weder
om uit te reiken aan de afdeeling Utrecht,
die een zeer groote activiteit ontwikkelde
Spr. heette verschillende afgevaardigden
welkom, o.m. de vertegenwoordiger
Fransche S.O.V., den heer Ra bas te. Har
telijke woorden richtte 6pr. tot den heer
B. D. G. Wardenburg, van Haarlem,
die als bestuuiwliid bedankte. Hij bood hem
een fraai boekwerk als souvenir. Aan de
afd. Dordrecht bracht epr. dank voor de
uitstekende voorbereiding ven het congres.
Nadat men gerneepschappelijk staande
het bondslied der S.O.V. had gezongen,
het woord aan den Fnansoben afgevaardig
de, aan dien heer Wardenburg het afgetre
den bestuurslid, aan den heer Me ns"
van Utrecht, die bedankte voor de wissel-
medaille en tot propaganda aanspoorde.
Na goedkeuring der notulen deelde de
6ecretari6, de heer G. L. de Haas mee, dat
de heer Bepgmeyer door ernstige ziekte was
verhinderd aanwezig te zijn. Indien zijn toe
stand het toelaat zal hem een telegram wor
den gezonden. Felicitaties waren er van de
Deensohe, Roemeensche, Zwitsensohe en
Engelsche S.O.V. De secretaris deed dan
mededeeling van een schrijven uit Amers
foort, waarin wordt aangedrongen om zoo
veel mogelijk het biergebruik in Inddë te
gen te gaan.
Daarna volgde bespreking van jaarverslag
n beleid hoofdbestuur. Haarlem verzocht
at voorzichtiger te zijn met het plaatsen
op de zwarte lijst van wan betalende afdee-
lingen. Amsterdam i6 dankbaar voor de ru
briek Esperanto in het orgaan. Utrecht
dringt aan op spoedige afdoening der ach
terstallige contributies e. d.
Dit laatste wordt van de bestuurstafel nog
ms onderst reept.
Utrecht wordt aangewezen voor het na
zien van de rekening van het hoofdbestuur.
De bcgrooting wordt zonder dieet
goedgekeurd.
Als hoofdbestuursleden worden de vier af
tredenden herkozen. In de vocature-W
denburg wordt gekozen de heer B. Hube r,
i.n Leeuwarden.
Daarna spraken verschillende afge^
digden, Dr D.lhez van Dordrecht verte
genwoordigde het Centraal Drankweer Co
mité aldaar, de heer Ledeboer de Nat.
Chr. Onthouderevereen., de heer B e k k
de Centrale Bond, de heer Augustijn het
herstellingsoord Villandry, de heer J a n-
sen dat te Vorden, de heer B or erna de
B.A.N.S., de heer Lansink de Ned. Ver
van spoor- en tramwegpersoneel, en
de heer Herremans de Piot. Chr. Boud
in spoor- en tramwegpersoneel
Als plaats voor de volgende jaarvergade
ring, diie een jubileum verga dering zal zijn,
•dt Utrecht aangewezen. Bij een speciale
jubileum-pro pega nda dictie zal men een
fraaie drijfschaal en een damesbrcohe ver-
koopen.
Daarna werd een lange lijst voorstellen
afgehandeld, waarvan wij vermelden dat
het voorstel-ZwoHe werd aangenomen
de directie der N. S. te verzoeken de contri
butie der leden op de loonstaat te willen
Naar aanleiding van een ander voonstel-
Zwolle zegde het hoofdbestuur toe, gaarne,
wanneer zioh daartoe een geschikte gele
genheid voordoet, de organisatie van
„vrouwen-bijeenkomst" ter hand te willen
De afd. Zwolle had ook de stichting
een cantine of vacantie-oord aan het strand
of in het bosch aanbevolen. Bsloten werd
hiertoe niet over te gaan.
Des avonds werd in Kunstmin een i
avond gehouden, terwijl heden een door de
gemeente Dordrecht aangeboden boottocht
naar Loevestein werd gemaakt
AMSTERDAM
KEURINGSDIENST.
Uit het verslag over 1932 blijkt, dat de
keurmeesters 93.814 bezoeken hebben afge
legd in winkels en magazijnen, en 638G oj
markten en bij rondrijdende wagens. Zij heb
ben daarbij 609.940 partijen eet- en drink
waren gekeurd en 38.435 monsters medege
bracht naar het laboratorium tot nader
derzoek.
Dat wijst wel op een zeer omvangrijken
arbeid, die uiteraard :n belangrijke mate pre
ventief is, doch die ook direct minder nobele
practijken achterhaalt.
Daar is bij de eentonigheid veel afwisse
ling in het werk. Men ziet overtredingen var
liet papierbesluit, wijl men probeert
mir.der vellen te leveren dan een hoek behoort
te tellen. Men ziet, dat het kapokbesluit niet
wordt nageleefd door een aantal winkeliers,
die op dit punt eens aan de tand wordei)
gevoeld.
Men treft misstanden in verkooplokalen
bereidplaatsen, die in strijd zijn met den eisch
van de Warenwet.
Men ziet dan dat 300 monsters alcohol-
boudende dranken, 90 onvoldoende waren,
van 148 monsters azijn, 40 onvoldoende, van
de monsters brood meer dan de helft onvol
doende.
Men leest van cocosvet en „boter"-koekjes
van mierenzuur in jams, van sardines die sprot
bleken, van roombotergelei zonder boter. Wie
dan tenslotte de lange lijst ziet van afgekei
/aren, die zegent de keuringsdienst v<
het feit. dat onze magen voor veel vuiligheid
zijn bewaard gebleven.
DORDRECHT
HET 'S-GRAVENDEELSCHE VEER
Nieuwe pont in gebruik genomen
Aan het 's-Gravendeeleohe veer is giel
orgen tegen 12 uur die „nieuwe" pont
gebruik genomen. Zonder eenige toespraak
of officieele plechtigheid. Wat niet -renhin-
dert dat het voor het veer een belangrijke
verbetering beteekent. Gelijk men weet werd
de Veerdienst VII door de ingebruikname
van de niieuwe pont aan het Zwijndreoht-
eche veer overbodig. Daar bet verkeer
het 's-Gnavendeelsohe veer gedurig toe
neemt, kreeg men daar behoefte aan
grootere pont. En daarvoor kon uiitnemend
de vrijgekomen Veerdienst VII dienst Toen.
Na wat te zijn opgeknapt en na te zijn
zien, is ze daar dam than.3 in gebruiik ge-
Kunst en Letteren.
BACH. HET KORAAL EN WIJ
De heer R. Beintema, van Leeuwar
den, heeft in de te Den Haag gehouden
jaarvergadering van de Vereeniging van
Organisten bij de Gereformeerde Kerken een
rede gehouden over: „Bach, het koraal en
Door de rijkdom van het onderwerp ziet
Spr. zich genoodzaakt, zich te bepalen tot
het trekken van enkele lijnen.
Voornamelijk twee factoren hebben het
werk van Bach beïnvloed en tot ontwik
keling gebracht: het orgel, en het ko
raal. Meer dan andere hebben deze fac
toren vorm en wezen van Bachs kunst
bepaald. Bachs voorliefde voor het orgelspel
is bekend. Tijdens zijn leven werd hij voor
al als organist gewaardeerd. Hij had groote
belangstelling voor de orgelbouw. Bach ge
troostte zich gaarne veel moeite om goed
spel van collega's te hooren, en ervan te
leeren, getuige zijn Hamburgsche reis naar
Reinken, en zijn verzoek om verlof, teneinde
bij Buxtehude in de leer te kunnen gaan.
Een voorbeeld voor ons, want de schoone
plant der waardeering wordt in de veel
kleurige bloemhof der Nederlandsche orga
nisten maar al te schaars aangetroffen.
Spr. wijdt nu epkele woorden aan
tijd waarin Bach Teefcle, en de daaraan
afgaande periode, de vocaal-polyphone, die
in Palestrina en Lassus, haar 'hoogtepunt
schijnt bereikt te hebben, de opkomende in
vloed van Reformatie, Renaissance en Hu
manisme. Naast de kerkelijke muziek bloeit
in steeds rijker pracht de wereldsche kunst.
Op alle terrein veel ge-experimenteer.
Bach echter maakt do instrumentale mu
ziek gelijkwaardig aan de vocale, voert het
Passiespel op, maakt het koraal typeerend
De Kunst in dienst van het Derde Rijk
KUNST NIET BOVEN DE PARTIJEN
Johst's drama „Schlageter"
(Van onzen Duitschen correspondent)
Toen dr. Joseph Goebbels nog lang geen
rijksminister voor propaganda was, gold hij
in eigen kring
als het enfant
terrible van de
N.S.D.A.P. In
den gloed zij
ner fanatieke
redevoeringen
vertelde hij op
't podium van
't Sportpalast
politieke fines
sen, wlke voor
de banale bui
tenwereld nog
lang niet be
stemd waren.
Thans, nu hij
ambtelijk in
de Wilhelm-
deert, is dat
natuurlijk heel
anders gewor
den. Wanneer
hij in zijn
nieuwe waar
digheid naar
Chemnitz reist
om de arbei
dende bevol-
Goebbels de iden-
titelt tusschen
den staat en de N. S. D. A. P. aan het
schen den staat en de N.S.D.A.P. aan het
verstand te brengen, dan moeten wij zijn
leerzame uiteenzettingen accepteeren als
een officieel bedoelde en geaccepteerde mi
nisterieele uiteenzetting.
Onder de gegeven omstandigheden beper
ken wij ons tot enkele citaten, welke voor
do naaste toekomst van historische betee
kenis kunnen blijken en onthouden ons
plichtbewust van elk strafbaar commen-
„Het einde van deze revolutie is de na-
tionaal-socialistische staat Wanneer men
ons verwijt, dat wij ook bondgenooten ge
had hebben, dan geef ik ten antwoord, dat
in iedere coalitie de sterke man naar voren
treedt, die precies weet, wat hij wil. Die zal
ook langs een omweg zijn doel bereiken, ook
al krijgt men den indruk, dat het proces der
ontwikkeling langzaam verloopt. Het móét
langzaam gaan. Wij kunnen niet meer eten
dan we verteren kunnen! Wij willen onzen
maag niet bederven. Maar wat wij verdu
wen kunnen, dat nemen wij stuk na stuk!
Zoetjesaan zullen wij het rijk opvreten,
Binnen enkele maanden is het zoover ge
komen: dan is Duitschland nationaal-socia-
listisch!"
Wij zijn dr. Goebbels voor deze uiteenzet
ting, welke aan duidelijkheid niets to wen
schen overlaat, buitengewoon erkentelijk,
want wij weten hierdoor o.a., welke rol door
hem aan de kunst in het derde rijk wordt
toegekend: zij wordt in één adem met de
vakvereenigingen, partijen, kerk en school
in dienst gesteld van de propaganda voor
het Derde Rijk. Het motto luidt dus niet
meer: „L'art pour Tart!" maar: „Die Kunst
ist Mitte] zum Zweelt!"
Deze voor ons niet zeer aantrekkelijke op
vatting wint aan beteekenis, wanneer wij
bedenken, dat dr. Goebbels zelf een literai-
ren ader heeft. Van zijn hand verscheen na
melijk enkele jaren geleden een tooneelstuk
„Der Wanderer", door een rondreizend na-
tionaal-socialistisch tooneelgezelschap reeds
in vele Duitsche steden opgevoerd. Begin
September zal het Komödienhaus te Berlijn
de eer genieten, het tooneelwerk van een
rijksminister aan de kritiek van een zeer
verwend publiek te onderwerpen.
Om ons duidelijk te maken, welk stand
punt de rijksregeering inneemt, ten opzich
te van de kunst, heeft dr. Goebbels uitvoe
rig uiteengezet, wat het derde rijk van de
kunst verwacht: Het individu moet plaats
maken voor de massa, het volk, voor
"h „die Vergottung des Volkes".
Het volk heeft beslag gelegd op het open
bare leven en op de gezamenlijke cultuur
zijn stempel gedrukt. Wanneer de politiek
een volksdrama weergeeft, waarin een we
reld ineenstort, om voor nieuwe waarden
plaats te maken, dan kan de kunstenaar
niet zeggen, dat zulks hem niet aangaat.
Hi j kan "er zich niet van afmaken met de
bekende frase, dat kunst „ifberparteilich"
De kunst der eerstvolgende decennia
moet heldhaftig, zakelijk, nuchter, nationaal
en van groot pathos zijn. De kunstenaar
moet met lichaam en ziel opgaan in zijn
taak".
Geheel in overeenstemming met deze op
vatting is het schouwburgleven te Berlijn
„Wilhelm Teil'' maakt opgang als de meest
representatieve figuur van een nationale
herleving.
In dienzelfden patriotischen geest wordt
in het Staatliche Schauspielhaus aan ds
Gendarmen markt avond aan avond
Hanns Johst's drama „Schlageter"
opgevoerd.
Den 26sten Mei zal ten tiende male door
het nationaal-socialistische Duitschland het
droeve feit herdacht worden, dat Albert Leo
Schlageter op de Golzheimer Heide bij Dus-
seldorp door Fransche kogels werd neerge
legd. Zijn leven en sterven werd tot een
symbool van vaderlandsliefde voor de ka
meraden, die hem als een held vereeren.
Twee jaar geleden. Pinksteren 1931, werd
in dezelfde stad, waar van 1921 tot 1925
het hoofdkwartier der Fransch-Belgisohe
Rijnarmco zetelde, een standbeeld onthuld
als blijvende herinnering aan de talrijke
offers, welke deze bezetting van het Roer
gebied heeft geëischt. Een kruis van 31 M.
hoogte herinnert aan Schlageter.
Leo Schlageter wordt ons door Hans Johst
weergegeven als „de eerste soldaat van
het Derde Rijk" en het hoofdorgaan der
N.S.D.A.P. kondigde dit treurspel aan als
Luitenant Schlageter behoorde tot de ve
len, die zich na den oorlog in hun vader
land niet meer thuis voelden. Hij sloot zich
bij een vrijcorps aan, vocht in den Balti-
kum, maakte den stormaanval op Riga mee,
verdedigde Opper-Silezië en kwam van daar
naar het bezette Roergebied. Hier ontmoette
hij oude kameraden uit het vrijcorps „Hau-
enstein" en liet zich door hen overhalen tot
nieuwe activiteit. Tanks en batterijen links
en rechts van den Rijn. Ruim 180.000 be
woners van dit gebied werden van huis en
hof verdreven. Oorlog midden in den vrede.
Duizenden arbeiders moesten hun leuze
„liever dood dan slaaf" in den kerker boe
ten. Is het daarom een wonder, dat Schla
geter en zijn kameraden zich tot sabotage
lieten verleiden? dat zij bruggen en spoor
wegen de lucht in lieten vliegen? Schlageter
werd door de bezetting gearresteerd en den
8sten Mei ter dood veroordeeld.
De bemiddeling van den paus en de ko
ningin van- Zweden was niet bij machte, dit
vonnis te verzachten. Nauwelijks werd den
beschuldigde de tijd voor biecht en c
munie gelaten. Door drie compagnieën
fanterie, een eskadron cavalerie en een
groot aantal officieren werd het veld op
de Golzheimer Heide afgezet en dien 26sten
Mei 1923 weerklonk het salvo, dat Schla-
geters tragisch einde aankondigde. Hij stierf
als een held voor volk en vaderland en
zijn heengaan bevorderde den haat
die in het hart van vele Duitschers tegen
hun aartsvijand Frankrijk is blijven han
gen.
Deze haat zou niet zoo sterk tot uiting
gekomen zijn, de nationaal-socialistische be
weging zou niet zoo snel aan omvang en
beteekenis hebben toegenomen, wanneer
Frankrijk zich minder onmeedoogend had
vastgeklemd aan de menséhelijk onvervul
bare eischen van den vrede van Versailles!
Johst's „Schlageter" teekent den man, die
alles, leven en liefde, offert voor zijn va
derland. Door zijn daad en zijn dood, wil hij
zijn volk wakker schudden uit een lethar
gie, welke den volkswil verlamd heeft De
mannen van 1918 komen er niet goed bij
af, maar toch zien wij Duitschland's eersten
rijkspresident, Friedrich F.bert, weergegeven
als een socialist van eerlijke overtuiging en
oprechte gezindheid. Schlageter wordt ge
speeld door Lothar Muthel, sympathiek in
zijn bescheidenheid
Op het ijragisch slot men ziet Schla
geter geknield door de Fransche executeurs
neerknallen volgt een eerbiedige stilte.
Dan zingt het publiek staande het Horst-
Wessellied. Het aanvaardt onvoorwaardelijk
het theater in dienst van de nationale re-
voor de Protestantsche kunstbeoefening. En
dat, terwijl hij steeds een ondergeschikte be
trekking bekleedt
Spr. staat daarna uitvoerig stil bij de
plaats van het orgelkoraal in den dienst
toentertijd en over het karakter daarvan.
In vergelijking met de oudere meesters laat
Bach hoe langer hoe meer de woorden tot
hun recht komen. Het was Bach als geloo-
vig en vroom kunstenaar niet uitsluitend
om de melodie te doen. Aan hem wordt be
vestigd de uitspraak van Max Reger:
„Slechts een waarlijk geloovig musicus is
in staat echte muziek te scheppen."
Met vele voorbeelden licht Spr. dit toe,
waarbij hij vooral wijst op het zgn. „Or-
gelhijchlein". Een uitstekende uitgave hier
van is door Keiler verzorgd, (uitgegeven bij
Behrenreiter te Kassei).
Hoewel de fraaie harmonisatie, de prach
tige stemvoering, de veelvuldige vormen, de
manier waarop Bach het muzikale cn het
dichterlijke element tot uitdrukking brengt,
de factoren zijn, die samenwerken tot onver
getelijke schoonheid, toch moeten we nog
dieper zoeken. Bach gaat verder dan tekst-
illustratie. „Mehr Ausdruck der EmpJindung
als Malerei", geldt ook voor hem. Bach is
in waarheid een prediker in tonen wien het
om het geheel en niet slechts om een on
derdeel te doen is. Van eiken tekst geeft
Bach de samenvatting, de bedoeling van
den dichter, datgene, waarop het aankomt.
Spr. licht dit toe met duidelijke voorbeelden,
óók gekozen uit do Passionen.
In Bachs muziek hebben onze organisten
een prachtig voorbeeld van kerkelijke „ge
wijde" muziek, geheel in overeenstemming
met de eeredienstcn waarvoor ze bestemd
was. Dat moet voor ons de stimulans zijn
om door bestudeering van Bachs werk te
komen tot een eigen stijl voor onzen Ge
reformeerden Eeredienst.
Aan de tradities der oude meesters moe
ten wij aansluiten en voortbouwen. Geen
geringe taak! Ook in dit opzicht moge Bach
ons ten voorbeeld strekken; zijn groote par
tituren dragen niet alleen het opschrift
S.D.G. „Soli Deo Gloria", maar ook: J.J.
„Jesu Juva", d.w.z. „Jezus, help (ons)".
Hier hebt ge het geheim van alle waar
achtig kunstenaarschap. Het Soli Deo Glo
ria stelt zulke ontzaglijke eischcn en legt
zulke zware verplichtingen op, dat wij ze in
eigen kracht nimmer kunnen vertiullen. Het
Jesu Juva wijze ook ons den weg. Het
brenge ons allen tot het ootmoedig maar
geloovig en vertrouwend belijden: „Ik heb
geloofd en daarom speel ik".
PIERRE MONTEUX EN DE DUITSCHE
JODEN
Ongegronde verwijten
Aan het adres van Pierre Monteux wordt
vooral uit Joodsche kringen het rechtstreek -
sche of zijdelingsche verwijt gericht, dat hij
gebrek aan solidariteit met zijn Joodsche
geloofsgenooten zou hebben getoond door te
Berlijn, naar men meent qüasie in plaats
van Bruno Walter, wien het dirigeeren al
daar onmogelijk was gemaakt, een concert
te dirigeeren. De besturen van het Concert
gebouw cn van de Wagnervereeniging
nemen het voor Monteux op. Zij wijzen
erop, dat het bedoelde concert in verband
stond met het optreden van Fürtwanglér
onlangs te Parijs en als eerste concert van
Fransche werken te Berlijn politieke betee
kenis had, zoodat de heer Monteux, als
Franschman, dus allerminst vrij was in de
zen overeenkomstig zijn eigen gevoelens te
handelen. Toen hem echter n& zijn optre
den een aanbieding werd gedaan voor een
tweede concert heeft hij, waar hij toen in
zijn beslissing geheel vrij stond daarvoor
bedankt
De besturen van het Concertgebouw en
ran de Wagnervereeniging zijn derhalve
/an oordeel, dat den heer, Monteux geen
enkel verwijt kan worden gemaakt. Tegen
over een Fransch kunstenaar, die aan ons
muziekleven in het algemeen en aan de
scheppende Nederlandsche toonkunst in het
hijzonder, diensten van zeer groote waarde
bewezen heeft, gebiedt de rechtvaardigheid
zoowel als de erkentelijkheid, op te komer.
tegen een voorstelling van den mensch en
den kunstenaar, die in geenen deele met de
feiten strookt.
Gemengd Nieuws.
TRAGISCH ONGEVAL
Men meldt ons uit Dordrecht:
Toen de heer J. Onderwater Zondag
avond thui6 kwam in zijn woning aan de
C.rvi i'inleelscliedijk 41, trof hij onder aan
de trap zijn 54-jarige huishoudster aan, die
blijkbaar, terwijl ze alleen thuis was, van
de- trap was gevallen, en wel zoodanig, dat
het haar het leven kostte. De terstond geroe
pen geneesheer, Dr Stadig, constateerde
n echedelfractuur, en gaf last haar naar
het ziekenhuis over te brengen, daar hij
nog eenig leven constateerde. Bij het zie
kenhuis aangekomen bleek echter het onge
lukkige slachtoffer reeds te zijn overleden.
ERNSTIG MOTOR-ONGELUK
Slachtoffer kon nog niet gehoord worden
Men meldt, ons uit Utrecht:
Gisteravond half negen heeft op den hoek
van de Burgemeester Reigerstraat cn de
Wagenstraat een ernstige botsing plaats ge
vonden.
Van uit den kant van het Wiühelminapark
kwam een geneesheer in zijn auto aan lij
den, die linksom de Wagenstraat wilde in
draaien.
Van den kant der Maliehaan naderde een
motorrijder, die een passagier op de duo
had.
Dc geneesheer zag, naar hij na het onge
val verklaarde, den motorrijder niet cn de
auto botste tegen het motorrijwiel op.
De motorrijder werd tegen den grond ge
smakt en kreeg ernstige verwondingen. De
geneesheer heeft met zijn auto het slacht
offer naar het St. Antoniusgasthuis ver
voerd. De toestand van den motorrijder was
zoo ernstig, dat hij niet gehoord kon wor-
De duo-rijder had hoofdwonden bekomen
en is per zieken-auto naar het Stads- en
Academisch Ziekenhuis overgebracht. Het
motorrijwiel was totaal vernield. Van
auto was een der portieren en een spat-
scherm beschadigd. De remmen van de auto
werden in orde bevonden.
De politie stelt een onderzoek in naar de
schuldvraag.
ECONOMIE EN FINANCIEN
VIT AMERIKA
R00SEVELTS SANEERINGS
PROCES
DE BERICHTEN LUIDEN
GUNSTIGER
TOCH NOG VELE ZORGEN
20 Mei 1333
Op het momenit gaat het In de V.S. wat beter
De bedrijvigheid neemt in bijna alle takken
van economische activiteit toe. Het eerst k
dit in de staal-industrle tot uiting, omdat
döfir alle orders verzamelen om tot produ<
'Otin.g in andere bedrijven te kuinncn
i. Het is opmerkelijk, dat de Amerikaanscho
lalnijverhedd n u op ongeveer 36% van haar
jaclteit werkt en dat de prijzen van staal
in de markt lig-
n. Over het geheeie jaar 1932 be
te laten staan. Eer
autobanden beteekei
de rubber-ondernemingen, mits deze zich weten
hoeden voor onlogisch tapper
tot onderlinge overeenstemming
hoofdcultuu.
den. nu de positie van de Ji
manent in het gedrang schijnt
en he.
krachtig
iders dan ten sterkste toejuichen.
Doch in Amerika begint zioh de nieuwe toe
and bijna overal te doen gevoelen; loonen
worden in verschillende bedrijfstakken ver
hoogd, wat beteekent toename van de koop
krachtige vraag. De kopermijnen bemerken
grooteire vraag naar de roestvrije i
zij zullen hiei
zich
"orden genoopt
nd prijsniveau te
t elke verbetering w<
iok de zienswijze
i Roosevelt. Hij
begrijpt, dat om de tijdelijke verbetering door
de waardedaling van den dollar veroorzaakt,
diep-ingrljpende - S'
voelt, dat de ovi
moet worden gelegd
Ingrijpen. Hij wei
jstrie en voor di
overweging zijn om het geheele j
«che industrieele apparaat onder
een speciale controls
i brengen. Om tot
daarmede bereikt zal wordei
Dat groote maatschappijen een werkelijke
verbetering verwachten, blijkt uit het feit. dat
destijds de U.S. Steel het preferente dividend
onveranderd heeft gelater
'k kwarts
>nttrokke„
dat ook de American Telephone and Telegraph
het hooge dividend, in verband met de huidige
inkomsten, ad 9% heeft behouden. Want ook
"•IJ deze
•etalen v
de aflossing van de gre
est aan de milliarden-tekort te dekken.
De dollar ligt den laatsten tijd vaster In d<
Tijk normale oor-
'Olg van het feit, dal
idels- en betalingsbal
e neiging van Roosevelt om niets te
de komende economische wereldcon-
voren in gevaar zou kunnen brenger
;edurende of na die conferentie za
i dollar zoudei
Bethelehom Steel
Gulf States Steel
National Steel
Republic Steel
U. S Speel
national Nickel
Kennecott
Chrysler Corporation
