ET DRAMA IN DE INDISCHE OCEAAN
Iel einde van de muiterij op de
Zeven Provinciën
ATERDAG 11 FEBRUARI 1933
TWFFDF R! AD PAG
Hef aanfal dooden fof 22 gesfegen
)e onfzeffende uifwerking van de bom
Ook de muifer-commandant
onder de dooden
Bijzonderheden over de muiferfochf: Een interview
met een der gevangen gehouden officieren
Commandant Eikenboom was herhaaldelijk
gewaarschuwd
HET VERSLAG VAN EEN
OOGGETUIGE
BATAVIA, 10 Febr. (Middernacht) Anetas'
jpeciale correspondent, die op den torpedo
boot jager Piet Hein zoo juist van het tooneel
tan het drama van De Zeven Provinciën is
teruggekeerd, met tien zwaar gewonden aan
boord, van wie er gedurende de reis, die ze-
ten uur duurde, vier zijn overleden, voegt
fan het eerder geseinde verslag der feiten
Ipet volgende relaas toe:
l Vier vliegbooten bewegen zich te 8 uur 45
[ondom de Zeven Provinciën, in T-formatie.
T)e afstand maakt herkenning van he vlieg
tuig-type onmogelijk. De hoogte waarop ge
ologen wordt is ongeveer 700 meter,
i Terwijl twee schepen met de Zeven Provin
ciën meevaren, nl. De Orion en De Gouden
euw, gaan de Java, de Evertsen en de
iet Hein haar tegemoet, aldus een inslui-
ngspolitiek volgende.
I Op het seindek van de Java, waar de ge
beurtenissen werden waargenomen, kan de
Sommatie niet worden gehoord, doch precies
j) uur 20 zien wij
een geweldige rookmassa
.1 het midden van de Zeven Provinciën,
Waarbij de beide schoorsteenen onzichtbaar
worden. Weldra kunnen wij alleen de hoe
ken van het slagschip zien. Wij aanschou
wen een vuurkolom, maar weldra verdwij
nen de vlammen De radioman komt adem
loos aangesneld om den es-kadercommandant
toee te deelen dat het schip zich over geeft.
Tusschen het vallen van de bom en de
(overgave blijken slechts 12 minuten te zijn
rerloopen.
De witte vlag wordt geheschen van de
Wgnaalbrug.
De Zeven Provinciën geeft met de bekende
■etters het noodsein, waarbij alle aanwezige
wlootmateriaal De Zeven Provinciën nadert.
I Op het moment van het vallen van de bom
was de kruiser Java ruim 9000 meter van De
leven Provinciën verwijderd op gelijke
i liggend.
Te hulp!
Een sleepboot welke even voor het val
len van de bom plotseling te midden der
(strijdkrachten verscheen, wat zeer hinder
lijk werd gevonden, is thans de eerste om
te hulp te snellen. Overal wordt 't strijken
van sloepen waargenomen. Een aantal ma
trozen van De Zeven Provinciën springt in
;tee. Zij worden door de sleepboot opgepikt.
Om 9 uur 45 zien wij de vlet langszij van
De Zeven Provinciën. De vlet wordt bemand
Bamboe-nood vlotten worden in zee gesme
ten. Een der noodvlotten blijft haken aan
'voorplecht twee. Men ziet de Inlander zich
vastgrijpen aan de bamboes en uren lang
blijven zij in die positie, omdat de aan
dacht van de motorsloepen geheel is gecon
centreerd op andere punten van De Zeven
Provinciën.
De Gouden Leeuw en de Java hebben
weldra vier sloepen langszij De Zi-ven Pro
vinciën liggen. Wij zien een aantal officie
ren, onder wie een dokter, aan boord klim
men, terwijl van de Java met vlaggen ge
seind wordt: „Hebt gij gewonden?" Behalve
voor het zoo haastig mogelijk overgeven
van het bericht, zorgde De Zeven Provin
ciën er op dit moment voor, ijlings de witte
Vlag te hijschen.
Hierbij dient terloops te worden opge
merkt, dat De Zeven Provinciën gedurende
haar tocht langs Sumatra steeds de Neoer-
landsche vlag heeft gevoerd.
Vrees voor de vliegtuigen
Dat de vrees voor terugkeeren van de
Vliegtuigen, die voortdurend boven het too
neel van Jjet drama blijven cirkelen, zeer
groot is, blijkt uit liet feit. dat de muitende
bemanning voldoet aan den oisch van den
eskadercommandant om de witte vlag ook
op het campagnodek te leggen, waardoor "t
mogelijk zal zijn, dat de v'iegtuigen dit
teeken van overgave herkennen.
Nu wordt het vlaggrsein inzake de aan
wezigheid van gewonden beantwoord door
De Zeven Provinciën met het vlagsresein:
„Verzoekt alle hulp te zenden". Hierdoor
weten wij het eerst met zekerheid, dat de
bom gewonden moet hebben veroorzaakt
Thans blijden de vlaggeseinen onafgebro
ken aanhouden.
Hr. Ms. Java waarschuwt de Piet Hein en
Evertsen, die echter na de eerste woorden
die van de Java worden gegeven, reeds blijk
geven dat zij eveneens verzoek om hulp
ebben ontvangen.
Nu komt het gedenkwaardige vlaggesein
Van den ochtend, n 1. dat waarbij de Zeven
Provinciën bericht: Totaal 12 dooden en 25
gewonden.
De spanning wordt grooter en de indruk
«dieper.
De vraag, die in allen oprijst, wordt we
derom met vlaggen doorgegeven, en zij
luidtWie zijn de gesneuvelden?" en
„Wie ziji\ de gewonden?"
Het transport der gewonden.
De Zeven Provinciën seint terug: „De dok-
Ier verzoekt de zes zwaargewonden onmid
dellijk naar Batavia te vervoeren".
Nu gelast de commandant van het eskn
der dat de Evertsen zich zal gereed maken
om zoo snel mogelijk op te stoomen.
Dit bevel wordt later vervangen door een
instructie aan de Piet Hein om zich gereed
te maken voor een zoo snel mogelijke tocht
naar Batavia.
De Zeven Provinciën beantwoordt nu het
verzoek om opgave van de lijst van dooden
en gewonden, door mede te deelen, dat deze
nader zal worden opgegeven. Achteraf blijkt
dat enkele gesneuvelden onherkenbaar zijn,
terwijl bovendien aanvankelijk de getallen
te optimistisch zijn opgegeven.
Langszij van het muiterschip
We liggen nu zoo dicht bij De Zeven Pro
vinciën, dat de gestalten aan boord van het
muiterschip herkenbaar worden.
Een van de officieren herkent op De Ze
ven Provinciën zijn broer, die eveneens of
ficier is bij de marine. Onder de bemanning
heerscht eveneens agitatie bij de herkénning
van kameraden. Men rukt elkander den ver
rekijker uit de hand.
Aan boord van De Zeven Provinciën blij
ken sommigen reeds over den eersten schrik
te zijn heengekomen. hetgeen afgeleid kan
worden uit hun houding tegenover de offi
cieren, die met revolvers n de hand rond
gaan, handen omhoog bevelen en iedereen
fouilleeren, waardoor weldra een groot aan
tal messen op een hoopje bijeenligt. Dit
laatste bewijst, dat de sommatie om de wa
steen werd doorzeefd en in een der tenten
werd een gat geslagen, waaruit de brand
kon worden verklaard.
Op de, commando-brug bevond zich de in-
heemsche muiter-commandant temidden van
een deel van zijn muitende état-major. Deze
ganschc groep werd weggevaagd.
De commandant bevond zich onder de
zwaargewonden op de Piet Hein, op welk
schip hij twee uur na zijn opneming in het
hospitaal overleden is.
De bom is gevallen juist achter de comman
dobrug. De linke-vleugel van de commando
brug is totaal vernield. Ook het pantserdek
werd beschadigd en hier werd de gevechts
radio vernield.
De lichamen van sommige gekwetsten wer
den als het ware uiteengescheurd. Er werden
vele vleeschwonden geconstateerd en de
zware bloedingen- die men zag, gaven bo
vendien een ontstellend beeld van de uitwer
king van de bom.
Luitenant ter zee De Vos van Steenwijk
had aan boord van het muiterschip niel aan
stonds een aanval verwacht. Hij had echter
wel begrepen dat er iets zou gebeuren, on
danks het feit, dat de muiters lachend de
meening( hadden uilgesproken, dat ze stellig
buiten schot zouden blijven.
De gebeurtenissen bij Olehleb
Na deze mededeelingen deed luitenant ter
zee De Vos van Steenwijk het verhaal van
de gebeurtenissen van het oogenblik af,
toen hij op de reede van Olehleh, waar hij
den avondloop deed tijdens de wacht ip
merkte, dat de Europeesche machinist
Boschart met een aantal inheemsche ma
trozen bezig was de statietrap in te halen.
De heer De Vos van Steenwijk stelde 'le
mannen de vraag wat dit heteekende. Hier
op staakten zij onmiddellijk het inhalen
van de staatsietrap. Verder gebeurde er
Er was aldus vervolgde de heer De Vos
van Steenwijk zijn verhaal nu eenma-il
veel ontstemming, doch op dit oogenblik
niet méér merkbaar dan gewoonlijk.
Van zijn bed gelicht!
Maar toen luitenant ter zee De Vos van
Steenwijk reeds in zijn kooi lag, werd hij
daar uitgehaald en voor een troep Inheem
sche schepelingen geleid, die duidelijk den
indruk rftaakten dat zij geen geweld in den
zin hadden, mits de officieren beloofden dat
zij dezelfde houding zouden aannemen. De
muiters zetten aan dit verzoek kracht bij
door het feit te releveeren dat ze reeds
twee jonge officieren, de luitenants ter zee
Kooi en Stegeman, van hun bedden hadden
gelicht, zoomede eenige Europeesche onder
officieren, die onmiddellijk gedood zouden
worden zoodra een schot mocht worden ge
lost.
De heer De Vos van Steenwijk verklaarde
De Straat Soenda met den Krakatau.
pens neer te gooien niet algemeen ten volle
was opgevolgd.
Een nieuw vlaggesein van den eskader
commandant instrueert den commandeeren
den officier van De Zeven Provinciën, de
Europeesche belhamels uit te zoeken en
naar de Evertsen over te brengen, terwijl
de Inheemsche belhamels naar den kruiser
Java moeten worden gebracht
Ontruiming van het schip
De doktoren leggen zoo snel mogelijk
noodverbanden, terwijl ander personeel de
zwaarst gewonden op brancards legt en in
zeildoeken innaait. Er worden kleedenover
gelegd, terwijl de hoofden worden bedekt
tegen het felle zonlicht in verband met de
noodzaak, het transport in een open boot
te doen geschiede») Daarin liggen weldra
acht zulke bruine pakken, waaruit vermink
te beenen steken; ook eonige gewonden, die
nog loopen kunnen, gaan mee.
Er wordt een kort onderzoek gehouden,
waaruit de voorloopige indruk ontstaat, dat
zoowel de Europeesche als de Inlandsche
leden van de bemanning aan de muiterij
hebben meegedaan.
Dit wordt aan den eskadercommandant
bericht
De sloep met gewonden vaart naar de
Piet Hein. Intusschen zwalken de sloepen
met gevangenen, waarin officieren, die met
de revolver dreigen, hebben plaatsgenomen,
op zee, in afwachting van het moment van
hun inscheping op de voor hen bestemde
schepen.
Wij stappen over op de Piet Hein, tenein
de Batavia zoo snel mogelijk te bereiken.
Aan boord van de Piet Hein treffen wij
den lichtgewonden luitenant ter zee der
derde klasse De Vos van Steenwijk aan,
die slechts beenwonden heeft en die de
eenige is, die temidden van vele anderen,
ver van de plaats waar de bom viel, getrof
fen werd.
Hij meent een schot achter zich te hebben
gehoord, zoodat vermoed wordt, dat iemand
door schrik zijn geweer heeft laten vallen of
afgaan.
Wij vroegen den heer De Vos van Steen
wijk in de eerste plaats naar het vallen van
de bom zelf, waarbij hij ons mededeelde,
welk een ravage was aangebracht. De schoor
dat hij dien avond van alles had gepro
beerd.
Hij was verder vrij ln zijn doen en laten,
doch hij moest het aanzien dat het schip
vertrok.
Bij dit alles bleven in het officierskwar
tier 16 officieren, van wie de hoogste een
luitenant ter zee tweede klasse was. doch
de meeste luitenants ter zee derde klasse
waren, voortleven als gewoonlijk.
Slechts op twee punten was er een afwij
king van den gewonen gang van zaken, nl.
door de feiten, dat de Europeesche onderoffi-
rieren en hun inlandsche collega's zich allen
bij hen voegden (de bediening door de hut
jongens, de kok enz. ging voort alsof er niets
gebeurd was) en ten tweede de natuurlijk el
lendige omstandigheid dat het sohip reeds
onderweg was, zoodat de officieren zich over
geleverd voelden aan de muiters.
Aan de radio
Luitenant de Vos van Steenwijk heeft even
de gelegenheid gehad om de radio te bedie
nen Hij heeft toen den commandant der
marine te Soerabaje opgeroepen en het
radiostation Scheveningen, maar beide sta
tions waren bezet.
De officier werd toen door den Europee-
schen machinist Boschart vaa de radio ver
wijderd.
Toen hij dit vertelde zeide de heer De Vos
van Steenwijk: „Nu zal men de vraag stel
len: waarom hebben jullie niet een flinken
bloedplas gemaakt? maar alle omstandighe
den waren tegen. Wij hadden op het kritieke
moment geen leiding, we hadden geen con
tact, we trachtten ieder op onze eigen gele
genheid iets te beginnen. Wij hebben ook
eenmaal een kleine verzetsactie gevoerd,
maar toen is onmiddellijk door de muiters
op ons geschoten; bij die gelegenheid werd
echter niemand geraakt. We beseften toen
wederom dal twee collega's een zekeren dood
zouden vinden en dat de Europeesche onder
officieren eveneens zouden worden vermoord
een consequentie welke wij niet voor onze
rekening hebben genomen.
Er was nog een ander beletsel: één onzer
had zich in een conferentie met de muiters
begeven en bij die gelegenheid onder den
indruk van doodsbedreiging aan de gijze
laars het eerewoord gepasseerd namens de
officieren dat zij geen gewapend verzet
zouden plegen.
Nu kunt ge daar verder over denken
zooals ge wilt. Wij waren in omstandig
heden, die men zich onmogelijk kan in
denken, omstandigheden, die men beleefd
moet hebben om ze te kunnen hegrijpen.
„Niet onze schuld..
Wij vroegen den jongen zee-officier: maar
hebt ge niet al die dagen in een hel ge
leefd?
Hij antwoordde ons hierop met de medc-
deeling, dat hem reeds Maandag door den
Europeeschen machinist Boschart t bericht
was getoond, dat het eskader De Zeven Pro
vinciën tegemoet voer, met de bedoeling om
zonder slag of stoot den ouden toestand te
herstellen. Hij voegde daarbij, dat deze
Boschart bovendien reeds toen genoeg
scheen te hebben van de demonstratie. D-v.e
verloor door zijn overreding, om er nu maar
mee uit te scheiden zijn invloed over de
anderen en nam van dat tijdstip af eer
•andere houding aan, terwijl de eigenlijke
muiters consequent voortgingen.
Wij hebben aldus vervolgde luitenant
de Vos van Steenwijk zijn verhaal elk
oogenblik verwacht het eskader te ontmoe
ten. Wij hebben natuurlijk steeds da.imaar
uitgezien. Wij werden behoorlijk behandeld
en kregen den indruk, dat de demonstratie
vein de bemanning naar buiten was be
doeld en stellig niet tegen ons, zoodat wij
geen onheil verwachtten. Aan het betreu
renswaardige wegvaren was al niets mwr
te doen. Dit wegvaren is ook niet onze
schuld. Dit ligt aan den geheelen toestand.
Eindelijk kwam dan vanmorgen het es
kader in zicht.
„Eerder spot dan angst...0
Eindelijk kwam dan vanmorgen het es
kader in zicht
Wij begrepen niet, wat het wilde doch
toen wij de vliegtuigen zagen komen, ver
wachtten wij, dat er een waarschuwings-
bom zou worden gegooid. Zulk een bom
werd echter niet verwacht door de muiters,
die in de meening verkeerden, dat er rustig
zou kunnen worden onderhandeld.
De naderende strijdmachten wekten daar
door eerder spot dan angst
De muiters verkeerden in de meening,
dat thans het moment tot het stellen van
hun eischen eerst recht gekomen vyas.
Op dit moment viel de bom. Hiermede
was de historie ineens ten einde
Terwijl aldus gaat de Aneta-correspon-
dent voort dit gesprek op de Piet Hein
plaats vond, zag men den dokter voortdu
rend zijn bezigheden verrichten. Hij liep
van de eene hut naar de andere, zooals hij
dat gedurende de uiterst snelle terugreis
voortdurend had gedaan.
In zeven uur tijd was de doodenhjst aan
gegroeid met vier, en intusschen verergerde
de toestand van den marinier Visser, ter
wijl ook de toestand van de vior andere j
Het type van een Dornier-WalL-vliegboot, die de bom op de ,Jdeven Provinciën"
liet vallen.
ca#
=r
°T - 1~
- j
JjaËSii
Hr. Ms. torpedoboot jag er „Evertsen", door marine-vliegtuigen begeleid, uit
varend naar de Oost. j
zwaargewonden geen wijziging ten goede
vertoonde.
Het kwam ons voor, dat de zes lichtge
wonden het goed maakten. Onder hen be
vond zich een Europeesch matroos, die na
het vallen van de bom naar de radio was
gesneld om de overgave van de muiters be
kend te maken.
De commandant van de Piet Hein luit
ter zee der eerste klasse De Meester, bracht
de Piet Hein in recordtijd temg naar
Tandjong Priok. Hierdoor was het mogelijk,
de slachtoffers zoo snel als maar eenigs-
zins kon in gereedstaande ambulance-auto's
te vervoeren.
Te Tandjong Priok was reeds belangstel
ling, ondanks het feit, dat de aankomst van
de Piet Hein slecht weinigen bekend kon
zijn.
Bij de in totaa] zeven zwaargewonden be
vindt zich een Europeaan, die nog niet is
geïdentificeerd. Een voorloopige informatie
aan boord van de Piet Hein bracht aan 't
licht dat de zwaargewonde inlandsche ma
troos eerste klasse Paradja een bekend aan
stichter van ontevredenheid is. aan wien
vrij groote invloed wordt toegeschreven.
Voorts is aan boord van de Piet Hein
overleden de Inlandsche schepeling Basir.
die tijdelijk als commandant van De Zeven
Provinciën zou hebben gefungeerd.
Luitenant ter zee De Vos van Steenwijk
verklaarde hieromtrent weinig met zeker
heid te weten.
Wel wist hij te vertellen, dat de navigatie
gedurende den muiterstocht geleid werd
door den inlandsehen schepeling Tuhamuna
De officier achtte dit geen bijzondere kunst
Alvorens Hr Ms kruiser Java te verlaten,
hadden wij nog een kort onderhoud met
den commandant van het eskader, kapitein
ter zee Van Duim, dio voorloopig rapport
over de oorzaken van de muiterij had ont
vangen en die daarvan zeer onder den in
druk was.
De operatie zelf was helaas onvermijde
lijk toen aan de sommatie geen gevolg was
gegeven, zoodat verder geen discussie moge
lijk was.
Terwijl wij wegvoeren naar de Piet Hein
was overal bedrijvigheid, die nog langen
tijd zou duren.
De commissie van onderzoek zou aan
stonds worden benoemd en onmiddellijk
zou men een begin maken met het afnemen
van de verhooren. Hierom werden de bel
hamels onmiddellijk afgezonderd. De stem
ming onder het lagere personeel aan boord
van de Piet He>in kan o.a. getypeerd worden
door de uitlating van een der manschap
pen: Als het nou maar voor goed uit is.
De Piet Hein brengt hen, die aan boord
ziin overleden, morgen naar het eiland
Onrust.
De lichtgekwetsten, wier houding door 't
gebeurde weinig scheen te zijn gewijzigd,
gingen onder gewapend geleide onmiddel
lijk in arrest. Een hunner werd herkend
door een-bootsman als iemand, die op het
schip waar hij diende geregeld moeilijk
heden had veroorzaakt.
VERDERE BIJZONDERHEDEN
OVER DE MUITERIJ
BATAVIA. In de Volksraadszitting van
gister heeft de Commandant van de Zee
macht, schout-bij-nacht J. F. Osten, een uit
eenzetting gegeven van het gebeurde aan
boord van de De Zeven Provinciën.
Aan deze verklaringen kan ontleend wor
den de mededeeling, dat de aanval gepro
jecteerd was in drie phasen. Deze bestonden
uit, ten eerste een aanval met bommen uit
Dornier-Wal-vliegbooten, ten tweede een aan
val met oorlogstorpedo's, en ten derde een
aanval met geschut.
Deze volgorde werd door de autoriteiten
gekozen door de overweging eenerzijds dat
de bomaanval reeds daarvóór, n.l. bij de na
dering van de vliegbooten, een diepen in
druk maakt, en anderzijds uit de overweging
dat de kruiser Java, bewapend met middel
baar geschut, en hebbende een betrekkelijk
lichte pantsering,-niet mocht worden bloot
gesteld aan het zware geschut dat de De
Zeven Provinciën voert. De muiters zullen
op het eiland Onrust (gelegen tegenover
Tandjong-Priok) worden opgesloten, en al
daar onder bewaking gesteld van marechaus
sees.
De Commandant van de Zeemacht heeft
medegedeeld, dat verder is gebleken, dat ook
Europeesch personeel tot de muiters be
hoorde. (Aneta).
Samenvatting der gebeurtenissen
BATAVIA. Aan de mededeelingen, die door
den commandant van de zeemacht in de zit
ting van den Volksraad van gister zijn ge
daan, is nog het volgende te ontleenen als
samenvatting van de gebeurtenissen aan
boord van de De Zeven Provinciën.
Op Zaterdag 4 Februari j.l. te ongeveer
tien uur des avonds is de muiterij aan boord
van Hr. Ms. De Zeven Provinciën uitgebro
ken.
Het schip lag toen geankerd op de reede
van Olehleh. De commandant en een deel
van de officieren, onderofficieren en de be
manning waren aan land toen de schepelin
gen, die aan boord waren achtergebleven,
bezit namen van de geweren, zich voorzagen
van munitie en de officieren en onderoffi
cieren overweldigden, nadat zij de lichten
hadden uitgedraaid.
De eerste berichten maakten er alleen
melding van dat de Inlandsche schepelingen
in muiterij waren gekomen, maar later
kwam aan het licht dat ook de Europeesche
schepelingen aan de muiterij deelnamen.
Het schip moet de reede van Olehleh om
ongeveer twee uur in den Zondagmorgen
verlaten hebben en werd anderhalf uur la
ter gevolgd door den gouvernements-stoo-
mer Aldeharan, aan boord waarvan zich de
commandant van de De Zeven Provinciën, de
kapitein-luitenant ter Zee P. Eikenboom,
bevond met verscheidene officieren en sche
pelingen, gewapend met karabijnen. Onmid
dellijk daarna kwam de Aldeharan dicht se-
(Zie verder blz. 6)
Hr, Ms. De Zeven Provinciënaan boord waarvan de muiterij uitbrak en als gevolg daarvan de dooden en gewonden vielen.
