i ef-sl^g!L=
VAN BONTE DINGEN
door
G. K. A. Nonhebel
Apotheker te Middelburg
Van een kwaaltje, dat
ook een ander hindert
Als u eens goed verkouden bent, moet u eens
niezen in een zonnestraal, die door een spleet der
gordijnen in uw kamer valt. Dan zult ge u ver
bazen over de kracht, waarmede gij meters-ver
uiterst kleine voohtdroppeltjes in uw omgeving
slingert, die zich zullen beijveren uw medemcnsch
te infecteeren. Daar nu bacteriën, zoo versch ge
kweekt in het menschelrk lichaam, het heftigst
werkzaam zijn, zoo zal het u ook niet verwonde
ren, hoe een verkouden lid der familie alle leden
aansteekt
Bij griep, typhus, roodvonk e.d., zijn de men
schen uiterst voorzichtig, maar een ander mensch
.verkouden maken, dat komt er niet op aan.
Niest en hoest in uw zakdoek, daar ge nooit kunt
weten, of die verkoudheid bij menschen met ge
voelige amandelen niet een wanhopig langdurige
keelontsteking veroorzaakt, wat zóó hevig kan
worden, dat de patiënt als gevolg daarvan een
viezen smaak in den mond krijgt en behept ge
raakt met een bedorven, slechtriekenden adem,
een kwaaltje, waarmede men zijn medemensch nu
niet direct gelukkig maakt. Vele menschen bezit
ten die kwaal als gevolg van een slecht gebit.
Tanden worden gemakkelijk aangevreten door
voedsel, d~.t in gaatjes, spleten enz. blijft zitten,
daar verzuurt en tot rotting overgaat. Geen won
der, dat de adem dier patiënten alles behalve
frisoh is.
Ook bij acute maagaandoeningen kunnen de
spijsverteringsgasscn, die uit den slokdarm op
stijgen, den adem met hoogst bedenkelijke geu
ren bezwangeren. Daar deze kwaal nog al eens
voorkomt, vooral bij menschen, die het woord
„matigheid" niet kennen, is het zeker niet oveu>
bodig eens te wijzen op een zeer bijzonder genees-
UI
Ui
middel, dat bij dergelijke aandoeningen waarde*
volle diensten vaak bewijst. Ik- bedoel hier n.l. de
dierlijke kool of wel de „Norit". Dat is een won
derlijke stof.
In den oorlog gebruikte men vaak het woord:
„Hamsteren"'. Norit is wel de grootste hamster
ter wereld, omdat het letterlijk alles met zich
sleept. Als men b.v. een oplossing van een gift,
b.v. sublimaat, met een voldoende hoeveelheid
Norit onder omschudden een tijdje laat staan en
dan filtreert dan zit er in het doorgeloopen vocht
geen spoor van dat gift meer. Alle plantengiften
als morphine, enz. worden meegesleept Stel, dat
iemand per ongeluk bedorven vleesch of visóh
heeft genuttigd (oesters, mossels) dan geeft men
den patiënt een paar lepels Norit met water tot
een papje aangelengd en een half uur later een
paar theelepels Karlsbad zout in een glas lauw
water, dan is 'j gauw beter.
Zoo hamstert Norit ook de bacteriën, die bij een
maag-darmcatarrh ons zeer ziek kunnen maken.
Behoudens bij vergiftigingen met loogen of
sterke zuren, is dit Norit een prachtmiddel bij alle
vergiftigingen en infecties en daar het nooit het
lichaam kan schaden is het een uitstekend middel
om toe te dienen, vooral wanneer medische hulp
niet onmiddellijk ter plaatse kan zijn. We moeten
daarbij niet vergeten, dat in die gevallen juist een
spoedige hulp veel ellende kan voorkomen.
Als b.v. reuzel niet mooi wit is, dan roert u ze
met Norit en filtreert ze door een warm-water
trechter. Dan is ze prachtig wit. Een Norit-tablet
in den mond is zeer afwerend werkend, wanneer
men een lijder aan besmettelijke ziekte moet be
zoeken. Het neemt ook den kwalijk riekenden adem
weg.
Men verklaart dit eigenaardig verschijnsel door
aan te nemen, dat al die genoemde stoffen op de
oppervlakte van de Norit worden vast gehouden
en onwerkzaam worden gemaakt
Het in den mond nemen van pepermunt, kal
moeswortel of z;g. mondpiletjes bedekt de kwaal
maar neemt ze niet weg.
Op een vergadering kwam eens een dame juist
voor me zitten, die mij in een walm van viooltjes-
geur zette. Toen na de pauze tot mijn groote ver
heugenis de viooltjesgeur was vervlogen, bemerkte
ik op eenmaal een steeds sterker wordenden geur
van Iodoform, die de dame had trachten te mas-
keeren door een hoeveelheid odeur, die voldoende
was voor een paar dozijn harer sexe.
meer op de muziek; na een paar weken theorie te
hebben gestudeerd, probeert hij al te componee-
ren. Als uitgangspunt nam Wagner Beethoven en
Carl Maria von Weber.
Tijden lang verdiepte hij zich in de 9de sym-
phonie van Beethoven en trachtte een klavieruit
treksel van de partituur te maken, terwijl hij
weinig van pianistische mogelijkheden en moei
lijkheden afwist.
Na een half jaar lessen te hebben gehad in
theorie en contrapunt van den knappen Leipziger
organist Christian Weinlig, had Wagner kennis
genoeg om zelf verder te werken.
Hij kon nu, zooals Weinlig tegen hem zei, op
feigen becnen staan.
Jaren lang zwerft Wagner dan door Europa, als
kapelmeester, dirigent en journalist.
Een hoogtepunt in Wagners leven was zijn ver
blijf in Parijs, waar hij interesse voor zijn werk
wisit te krijgen, en in kennis kwam met Meyer-
Richard Wagners
sterfdag
1883 13 Februari 1933
door
Jan Kerker
13 Februari is het vijftig jaar geleden, dat
Richard Wagner te Venetië stierf.
Richard Wagner is een der grootste figuren ge
weest uit de vorige eeuw; een geniaal complex
van muzikale, literaire en philosophische eigen
schappen.
Zooals Wagner uit zijn geweldig oeuvre gaat
loven, wanneer men zijn composities of litteraire
werken gaat bestudcercn, zoo is ook zijn leven
voorbij gegaan. Er zijn van die groote phases ge
weest in Wagners leven, van die groote schokken,
eoms achtereen, één opstapeling van noodlottige
gebeurtenissen, geweldige tegenslagen, kleine suc
cessen en groote triomfen. Men heeft hem veraf
good en gekielhaald.
Er is in de vorige eeuw over geen enkele com
ponist zooveel geschreven en gesproken als over
Wagner
Van de vele biografieën die van Ihem werden
geschreven, zijn er maar enkele schrijvers ge
weest, die hun objectiviteit konden bewaren.
Wagner werd 22 Mei 1813 te Leipzig geboren.
Een wonderkind is hij niet geweest. Muzikaal
heeft Wagner zich eerst laat tegen zijn 20ste jaar,
ontwikkeld. Op het gymnasium, dat hij bezooht
in Leipzig, studeerde hij met koortsachtige ijver
Homerus en Shakespeare en verwaarloosde zijn
studie bijna geheel, om maar een goede vertaling
van Odessca in het Duitsch te schrijven.
Dan komt in 1828 het keerpunt in zijn werken
en studeeren. Wagner (hoort de Egmond-muziek
van Beethoven.
Hij is één en al extase over Beethoven, en wil
musicus worden. Zijn leven richt zich meer en
Richard Wagners Biblio
theek in het Huis
Wahnjried.
Phot. F. Bruckmann
A. G. München
Laatste woning, Palazso Vendramin te Venetië,
waar Richard Wagner gestorven is.
PhotF. Bruckmann A. G. München
boor, Berlioz, den dirigent Habcneok en Franz
Liszt.
In de Parijsche jaren ontwikkelde Wagner een
hevige kracht in zijn journalistieke geschriften
voor de Gazette Musicale en in de artikelen die
bij Schlesingen, den bekenden muziekuitgever ver
schenen. Bitter weinig war endc verdiensten in
Parijs, soms was er geen geld om brood te koopen.
Het eerste groote werk „Ricnzi" voltooide Wag
ner in Parijs. De première in Dresden was een
groot succes, waardoor Wagner werd benoemd
tot hofkapelmeester te Dresden.
Rienzi is bet eerste groote werk, dan volgt „Der
fliegende Hollander".
Wagner had in de „Rienzi" de geschiedenis van
de stichting van een vrije repubilck in Rome be
werkt.
In „Der fliegende Hollander" bewerkte Wagner
een legende, die matrozen hem hadden verteld,
toen hij reisde van Riga naar Londen. Heinrich
Heine had ook reeds over de bekende sage ge
schreven (1838); Wagner schreef te Parijs in
zeven weken de gehccle tekst en compositie.
Dit is de eerste periode geweest in Wagners
schoppende arbeid.
In beide werken, ligt de diepste kern, die in
alle andere drama's van Wagner steeds in ver
schillende vormen naar voren komt, de verlos
singsgedachte.
In Rienzi, de vrijmaking van het volk uit de
knellende banden van aristocratie en adel in
!44
§>2:-KE S-o gx.SS&iJ3ë .8 S SSTS 6 S 5JS H -ö-Ste"
i-, tCM fl J) O-ö -
In Der fliegende Hollander verwerkte Warner
tot motief liefde en trouw, en de opofferende lief-
Cs van de vrouw.
J>e compositie van „Der fliegende Hollander" is
een bijzonder werk, wat vorm en inhoud betreft.
Er huizen demonische gedachten gedachten in,
'd.w.z. oude gedachten, van het verlangen naar
rust in de stormen van het leven. Het leven is
een onrustige oceaan, alleen trouw en liefde kun
nen verlossen.
Het verblijf van Wagner in Dresden was betrek
kelijk kalm tot 1849.
De Tannhauser werd in de Dresdensche periode
afgewerkt, en in de overige tijden hield Wagner
zich met de hervorming van de bestaande orkes
ten bezig. In 1844 bewerkte Wagner dat het stof
felijk overschot van Carl Maria von Weber, die
in 1826 te Londen was begraven, naar Dresden
werd overgebracht. Deze poging, de versterking
,van de eenheid der Duitsche kunstenaars werd
enthousiast ontvangen.
Wagner wilde de verheffing van het Germaan-
eche ras.
Nieuwe sdhema's voor werken, die ontleend
.waren aan de middeleeuwen ontwierp Wagner.
De stichting van een Duitsch-Nationalc kunst
was zijn hoofddoel.
In 1849, onder invloed van den Russisohen re
volutionair Michaël Bakounin, werd hij als mede
plichtige aan de revolutie in Dresden, verbannen,
en vluchtte naar Zwitserland. Eindelijk na een
lange reis door Zwitserland, woonde Wagner
eenige tijd in Zürich.
In Zürich schreef hij zijn beroemd en tegelijker
tijd berucht geworden brochure „Het Jodendom
in de muziek".
De Joden werd verweten, absoluut geen schep
pende macht te bezitten, de jood kan slechts na
bootsen, na spreken.
Onder invloed van Schopenhauer en Feuerbach
werkt Wagner door en schrijft verschillende
boeken.
Al deze werken hebben voor onze tijd wel een
zekere actualiteit, maar ze zijn ver van de reali
teit af en historisch zoo onjuist, dat er weinig
van Wagners theorieën over kunst blijvende waar
de heeft.
Wagner verlangde in zijn drama's, dat de in
nerlijke mensch moest spreken, de diepste roer
selen der ziel. Zijn systeem was dus de invoering
van het Leidmotief. Elke gedachte een motief.
Later, in 1864, verleende de kunstzinnige koning
Ludwig II aan Wagner amnestie. Wagner keerde
naar Duitschland terug. In zijn ballingschap had
hij de aandacht van muzikaal Europa weten vast
te houden. De financieele moeilijkheden waren
ook tijdens het verblijf in Zwitserland groot ge
weest, maar na de*voltooiing van het groote werk
Tristan en Isolde werden ze gaandeweg minder.
Hooge prijzen betaalde de uitgevers voor de nieu
we werken van Wagner. Na de Tristan en Isolde
verwerkte Wagner een stuk middeleeuwsclie his
torie, de geschiedenis der Meesterzangers.
In de Meesterzangers van Nürnberg verheft Wa?
ner zich als dichter ver boven het middelmatige.
Het geheele werk is eigenlijk niet geschikt voor
opvoering In een zaal. Wagner bedoelde de Mees
terzangers als een nationaal feestspel.
Met medewerking van Ludwig II heeft Wagner
zooveel propaganda voor zijn ideeën kunnen ma
ken, dat eindelijk een nationaal „Festspielhaus"
te Bayreuth werd gebouwd. Van 1866—1872 woonde
Wagner in Tribschen bij Luzern; in Tribschen
sohieef Wagner zijn autobiographic en een prach
tig opstel over Beethoven.
Een kolossaal werk volbrengt Wagner in 1876,
als het uit vier deelen bestaande werk „Der Ring
des Nibelungcn" wordt beëindigd.
Het „Nibelungen"-wenk had vijf en twintig jaar
geduurd.
Wagner is in „Das Rheingold", eerste deel uit
de tetralogie, weer de stoutmoedige revolutionair
Het verlangen naai de wereldheerschappij is de
grondgedachte van „Das Rheingold". De strijd
tusschen natuur en cultuur, is verkrachte natuur,
overal in „das Rheingold" vindt men den revo
lutionairen denker Wagner terug.
In „das Rheingold" is hij de geeselaar van 't
kapitalisme.
De drie overige deelen van de Nibelungen zijn
die Walküre, Siegfied en Gotterdammerung.
In Siegfried zag Friedrich Nietzsche één van zijn
■dealen.
Eenige jaren heeft de vriendschap tusschen
Wagner en Nietzsche geduurd. Toen Wagner, Par-
sival, zijn laatste werk, ontwierp is de vriend
schap overgegaan in een vijandschap. Met Par-
sival had Wagn^i zijn vroeger werk Lohengin,
weer binnengehaald.
Parsival is het testament van Wagner Het is
een Weihfestspiel. Dit werk houdt ook, evenals in
Lohengrin de idee der verlossing in. Het is ver
zadigd en gedragen, alles wat in Parsival staat.
De melodieën, die uit een paar accoorden ont
staan, vloeien overal heen. Het tempo van dit
geweldige werk is steeds langzaam. Het boeddhis
me dat Wagner bestudeerde mengde hij met het
Christendom dooreen.
De oude Keltische sage van de graal, het heilig
vat, waarin het bloed van Christus; waarbij de
graalhoeder, die het heilig vat moet bewaren,
dichtte Wagner in Parsival, tot een overrijp werk.
De muziek heeft hier een groote suggestieve
kracht. Alles gaat in één zelfde tempo. Een op
voering van Parsival neemt ruim fA/2 uur in be
slag.
Wagners werk is niet Christelijk, wel in zekeren
zin religieus.
Wagners idee over de samen- en opstelling van
het orkest, zooals hij in de Ring des Nibelungen
voorschreef wordt nu nog door verschillende di
rigenten nagevolgd (o.a. Concertgebouworkest).
Weinig hedendaagsche componisten hebben
zich aan de machtige greep van Wagner kunnen
onttrekken.
Zelfs bij den aalgladden spotvogel Debussy, zijn
nog duidelijk vele Wagner-reminiscenties aan te
duiden.
Wagner overleed plotseling op 70-jarigen leef
tijd te Venetië. In de tuin van de villa Wahnfried,
te Bayreuth is het lijk in een eenvoudige sarco-
pihaag bijgezet.
1Voor de maaltijd.
Hoekje hij de Haard, Tine Honig4
Stillevens
P. V. R.
1
Wanneer men van de beide, hiernevens gere
produceerde, stillevens van de jonge Haarlcmsche
schilderes Tine Honig bekijkt, constateert men
met vreugde, dat hier sprake is van een „terug
naar de natuurlijkheid".
Het stilleven „na de maaltijd" i s wezenlijk een
compositie van enkele voorwerpen, die ons zoo
wel om haar naturliikheid in rangschikking vol
doet als om de wijze, waarop de bedoelde voor
werpen schilderijjk zijn geheeld. En van „au coin
du feu" (het hoekje bij de haard) geldt dit zeker
in niet mindeie mate
De stilleven-schilder kan namelijk op twee
wijzen tewerk gaan. Hij kan een aantal voorwer
pen bij elkaar zetten, die als zoodanig niets met
elkaar te maken hebben, maar zóó samengevoegd
en gerangschikt zijn, dat hun kleuren en contou
ren een bijzonder dankbaar en harmonisch schil
der-materiaal geven. Een reclameplaat van een
spoorwegmaatschappij, een viool, een melkkan,
éen appel en een theedoek b.v. Men voelt, dat hier
de natuurlijkheid geweld wordt aangedaan, want
een dergelijk „stilleven" is in de werkelijkheid
niet voorhanden: een dusdanige combinatie is te
zinneloos en rommelig om ergens voor te komen
waar redelijke menschen wonen, te opzettelijk voor
een huishouden van Jan Steen en te netjes voor
een uitdragerij.
Nu een ander uiterste. De schilder, die meer op
de realiteit gesteld is en de tegenovergestelde
kant uit wil, kan zeggen: „Naar de maan met die
onnatuur, ik kies tot onderwerp (bijvoorbeeld) een
onwillekeurig deel van de kamer, juist iets. dat
oogenschijnJijk niet geschikt en hoogst ondank
baar is, om te schilderen, maar waarvan de reali
teitswaarschijnlijkheid boven alle verdenking
staat". Zijn onderwerp kan dus bestaan, b.v. uit
de leuning van een stoel, de rug van een kat, een
nietszeggend stuk behang met een sleutelgat en
twee kastscharnieren, een plafondhoek en een
schilderijlijst.
Dat is realiteit, maar, als dit stukje ongezochte
werkelijkheid niet door een kosmische, tragische
of ironische bezieling wordt gedragen (en dót is
een opgave!) dan wordt de uitbeelding ervan niet
alleen ondankbaar, maar ook driedubbel moeilijk,
compositorisch onevenwichtig, onbelangrijk en
banaal.
Dat zijn twee uitersten, die een realistisch kun
stenaar als Tine Honig heeft te verzoenen, de op
gave van ieder kunstenaar überhaupt, die kunst en
leven, cultuur en r.atuur tot een nieuwe eenheid
en werkelijkheid heeft te verbinden. Hoe schoon
xs Tine Honig bij haar stillevens hierin geslaagd!
Vooral het haardhockje, met zijn compositorisch*
verrukkelijkheid, blijft ons boeien. Het is een vei*-
heugenis, een dergelijk stil-leven te ontmoete%
dat zoo in volkomen mate een „stil leven" is.
Do „Evangelisatie" wordt veel te veel in masfi*
gedreven, veel te kort en veel te weinig persoon*
lijk zich met individuën inlatend.
En de „prediking" richt zich bijna uitsluiten#
tot de tot rust gekomen zieltjes.
Wat er nog aan leven is, is avondrood, niet
morgenrood van een nieuwen dag.
Dr. J. II. GUNNING J-II.zfe
49
