VOOR
Opruiming
De Geschiedenis
i;i den waaier
ln liet maandblad Buiten treffen
wij een aarddg artikel aan over de
waaier, waaraan wij het volgende
ontleenen:
De oudste vorm van de waaier is
zeer waarschijnlijk eea blad geweest,
dat dan bij den steel we 'u vastgehou
den en natuurlijk allereerst aL. utili-
teitsvoorwerp dienst deed, al. om mus
kieten te verdrijven. Op Egyptische
reliefs zien we hoe bij een optocht van
den vorst zulke bladvormige waaiers
op lange stelen werden meegedragen.
Nooit werden zulke waaiers door de
menschen zélf in de hand gedragen:
daarvoor waren de stelen veel te lang.
Een heel oud overblijfsel is dan ook
het gebruik, dat bij een groote proces
sie, waaraan de Paus deelneemt,
waaiers van pauweveeren aan weers
zij van den Pauselijken zetel worden
meegedragen.
De Grieksche dames kenden wél don
kleinen waaier voor eigen gebruik. Ge
heel en al nutiigheidsvoorwerp is hi)
dan zeker al niet meer geweest Er
zijn charmante Tanagra-figuurtjes ge
vonden met waaiers, die alle nog het
bekende blad model op steel vertoonen.
Bij de Romeinen waren die waaiers
van dun, beschilderd en verguld hout,
terwijl daarnaast de hooge waaiers
van pauweveeren bleven bestaan.
Met het Homeinsche rijk verdwijnt
de waaier uit het gewone leven. Do
vroege Middeleeuwen kennen hem al
leen nog in dienst der Kerk, waar hij
weer wordt gebruik voor zijn oorspron
kelijk doei, want in 't Oosten wemelde
het van muskieten en ander gedierte,
dat om het altaar zwermde. Men ge
bruikte nu ronde waaiers op langen
steel om de vliegen van de hostie weg
te Imuden. En de Westersche kerk
nam lit gebruik klakkeloos over, hoe
wel geen reden voor was. Toch is
het eeuwen lang gewoonte gebleven,
zulke waaiers, flabulla genaamd, te
gebruiken. Sommige daarvan konden
worden dichtgevouwen en komen dus
al iets nader tot de latere, opvouwbare
dames waaiers. Zij waren zeer kostbaar
en vaak van zilver of kostbare hout
soorten vervaardigd.
Pas na de kruistochten komen de
waaiers weer ais mode-object in ge
bruik. ln de ridderromans van de 13de
en 14de eeuw worden ze herhaaldelijk
genoemd. Toch waaierden de edel-
vrouwen zich er niet zélf mee, want
ook deze waaiers hadden een langen
steel.
Uit Italië wordt in de 14de eeuw de
rechthoekige, vaanvormige waaier ge-
importeerd.
Tot de zestiende eeuw blijven dan
de drie modellen: flabellum, vaan
waaier en schijfwaaier (biadvorm op
steel) in gebruik, en eerst dón gaan de
bezitsters haar waaiers zelf gebruiken.
Dan komt eindelijk de vouw-waaier,
zooals wij dien kennen. In het begin
was de vorm heel primitief en bestond
uit een rechthoek van papier of ge
lijmde stof, in harmonicamodel ge
vouwen en van onderen samengebon
den. Maar dan komen er aherlei ver
beteringen, vooal door de invoering
van den èohtoa waaier uit 't Oosten.
Vooral Japan heeft vanouds veel waar
de aan den waaier gehecht: bij het
leger waren ijzeren waaiers in ge
bruik, die als sabel dienst deden bij het
exerceeren; de soldaten salueerden er
ook mee.
In het begin is naast den nieuwen
vouwwaaier ook nog de schijfvormige
waaier in gebruik, nu zonder steel en
vaak heelemaal niet schijfvormig,
maar halfrond, achtkantig of vierkant.
Ze waren versierd met spiegeltjes, ca
meeën, edelsteenen en borduursel.
Doordat de waaier plat en stijf was,
leende hij zich goed voor zoo n zware
bewerking. Het waren heel kostbare
stukjes en eigenlijk alleen bereikbaar
voor vorsten en zeer rijken. Ook was
het in die dagen nog niet het uitslui
tend voorrecht van het vrouwelijk go-
slacht, zich met waaiers te vertoonen:
koning Hendrik III had de voorliefde
voor waaiers geërfd van zijn moeder,
Catharina de Medicis, en had er een
heele collectie van. Er werden in dien
tijd alle denkbare en ondenkbare ma
terialen gebruikt voor waaiers: hout,
veeren, perkament en papier, leer, zij
de en geitevel; tulle, kant en struis-
veeren komen pas later. Koningin
Elisabeth van Engeland was eveneens
dol op waaiers en schijnt eens ver
klaard te hebben, dat een waaier het
eenige geschenk was, dat een onder
daan aan zijn vorstin kon aanbieden.
Zij ontving dan ook dozijnen ten ge
schenke. Plotseling verschijnt dan de
strulsveeren waaier. Op de schilderijen
van Titiaan zien we er dames mee af
gebeeld: het is een bos strulsveeren,
van onderen samengebonden en op een
langen steel bevestigd, die uit ivoor,
goud of zilver bestond, vaak met edel
steenen ingelegd. Waarschijnlijk komt
dit soort waaier uit Venetië. Door den
grooten rijkdom en verscheidenheid
verdwijnt in den loop van de 16e eeuw
de eenvoudige vaanwaaier, die zioh in
zijn land van oorsprong, Italië, nog het
langst handhaaft Aan het einde van
de 16de eeuw dragen de bruiden in
Venetië op haar trouwdag nog den
vaanvormigen waaier, maar dit is ook
het laatste overblijfsel. En dan ver
dwijnt de struisveeren-bouquet, even
plotseling als zij gekomen was: na
1630 is er haast geen enkele meer te
vinden. Ook de schijfvormige waaier
Itan de concurrentie met den nieuwen
vouwwaaier niet volhouden en raakt
langzaam-aan op den achtergrond. De
flabellum-vorm, de liturgische waaier
dus, is ai heelemaal vergeten.
De vouw-waaier kwam, zooals ge
zegd, uit het Oosten, via Spanje. Hij
was in de eerste tijden van Spaansch
leer vervaardigd en zeer sterk gepar
fumeerd. Thans raakt hij heel vlug
ingeburgerd en in de 18de eeuw valt de
glorietijd van den waaier, die steeds
meer doordringt tot alle lagen van de
bevolking. De waaier krijgt zijn plaats
in de hof-etiquette, en bij trouw
plechtigheden gaf de bruid aan alle
genoodigde dames een waaier ten ge
schenke. De kostbaarste waaiers waren
van ivoor of paarlmoer, bezet met ro
bijnen, amethysten, smaragden en dia
manten. Maar er waren ook minder
bewerkelijke exemplaren van zijde of
papier, beschilderd met herderstafe
reeltjes en dergelijke, naar den smaak
van dien tijd.
Natuurlijk ontaardde ook deze mode
vaak in dwaasheden. Men zag waaiers
met kijkgaatjes, met kleine uurwerken
in het handvat, met veerwerk enz. De
echte 18de eeuwsche waaiers waren
echter ware kunstwerkjes met ivoren
handvat, dat jour bewerkt, gegra
veerd, ingelegd of met goud ^n ziiver-
plaatjes opgelegd was. Het bovenstuk
van papier of zijde was op zeer fraaie
wijze beschilderd. Tegen het einde van
de 18de eeuw was de vraag naar
waaiers zóó groot, dat de handelaren
Chineesche papieren waaiers als massa
product importeerden. Daarnaast be
stonden de papieren waaier, bedrukt
met een kopergravure, heel vaak een
actueel onderwerp behandeld. De
waaier werd zoodoende tot een soort
krant. En dat bleef zoo tijdens de
Franschc Revolutie. De waaiers waren
toen uit den aard der zaak zeer een
voudig.
Met den Empire-tijd keert de lux^
waaier terug. Alleen is hij veel kleiner
dan voorheen. Als materiaal werd
veelal ivoor gebruikt, met goud- en
zilverbeslag versierd of in 't geheel niet
versierd: schilderwerk is nu verdwe
nen.
ln 1828 wordt nog eenmaal een po
ging gedaan den waaier als mannen-
modeartikel ingang te doen vinden.
Deze opzet liep echter faiikant mis,
wat trouwens wel te voorzien was.
Maar daarna breekt er weer een tijd
van volkomen vrijheid op waaiergebied
aan. Alleen onder het Tweede Keizer
rijk hadden de waaiers aan een be
paalden eisoh te voldoen: zij moesten
ritselen! Even is het dan modo, zoo
omstrcoks 1870, om handteekeningen
van beroemdheden te verzamelen op
een waaier; dat heeft echter maar
kort geduurd. Er worden dan verder
alle mogelijke materialen gebruikt,
maar meer en meer raakt de waaier
op den achtergrond in het dagelijksch
leven en tenslotte handhaaft hij zich
nog alleen des avonds bij bijzondere
gelegenheden. Tot ook dót gedaan
raakt
En nu is de waaier vrijwel vergeten.
Zelfs bij het toilette de grand gala
missen we dit fraaie onderdeel van
het vrouwentoilet Hoe lang zal het
nog duren voor hij weer het aller
nieuwste modesnufje is?
Handwerken
Sportsokjos kan men breien in alle
kleuren met liet beste is om de hoofd
kleur zoo te nemen, dat in harmonie
is met den rok. Bijboorbeeld bij een
bruinen rok en bruine kousen kieze
men gele sportsokjes met een blauw
werkje; bij een grijzen rok en kousen
roode sokjes met zwart patroon, enz.
Begin aan den bovenkant en zet 60
steken op: 20 op ieder der drie naal
den. Brei dan op die steken 3 toeren
van het ribbetje: 1 recht, 1 averecht;
hecht vervlgens de „versierings"-woI
aan en brei op dezelfde manier 3 toe
ren; daarna weer met de hoofdwol 3
toeren en dan bogint het patron. In dit
patroon wordt alles recht gebreid; ik
noem de hoofdwol A en de versierings
wol B.
lste toer 8 steken recht met A; 2 met
B; dit herhalen tot het einde van den
toer; 2de toer net als de eerste; 3de:
6 met A, 4 met B en dit weer herhalen
tot 't einde; 4de als de 3de toer; 5de: 4
met A; 6 met B; 2 met A; 2 met B;
dezen toer herhalen tot het einde; 6de
toer als de 5de! 7de als de 3de; 8ste
eveneens; 0de als de lste; 10de even
eens. Dan is het patroon af; brei nu
met A 3 toeren het ribbetje: 1 recht,
1 averecht; daarna met B 3 toeren en
en slotte met A 6 toeren recht Keer
dan het werk binnenste buiten, zoodat
dus de averechte kant buiten komt en
brei met A recht over een lengte van
iy2 cM. Nu worden de steken verdeeld
voor het hieltje. Zet 28 steken op de
eerste naald en 16 op de beide andere.
Brei heen en terug op de 28 steken
voor den hiel: (steeds den eersten steek
van eiken toer afhalen) recht op den
rechten kant. Brei aldus iy2 cM. Begin
dan in een averechten toer aan den
kleinen hiel; 17 averecht, 2 te zamen
breien, 1 averecht en omkeeren (steeds
den eersten steek afhalende); volgende
toer: 8 recht, 1 afhalen, 1 recht, 1 af
gehaalde over den gebreide hecnhalcn;
1 recht, omkeeren: Volgende toer: 9
xerecht; 2 averecht te zamen, 1 ave
recht; omkeeren. Volgende toer: 10
recht; 1 afhalen; 1 recht; afgehaalde
ver den gebreide heen halen; 1 recht;
omkeeren. Op deze manier doorgaan;
lederen keer 1 steek meer tot alle sto
ken gebruikt zijn; 18 steken blijven er
over. Met dezelfde naald de steken van
den linkerkant van den hiel opnemen;
de 32 steken van de wreef op één naald
breien; de s'eken van den rechterkant
van den hiel opnemen, ook 9 steken
van den hiel op dezelfde naald breien.
Twee toeren b.eien; dan recht tot op
3 steken van de eerste voet-naald! 2 te
zamen, 1 recht; over de steken van de
weref breien; dan op de tweede voet
naald; 1 recht, 2 te zamen; dezen
toer eiken 3den toer herhalen tot hot
aantal steken tot 60 's terugebracht.
De steken worden gelijk verdeeld: 15
op elk van de 2 naalden en 30 op de
naald van de wreef. Nu 9 cM. breien
zonder minderen; dan bent u aan de
minderingen voor den teen. Eiken 4dcn
toer op 4 plaatsen minderen tot het
aantal steken op 16 is teruggebracht.
Eén s'eok minderen aan het begin en
liet eind van de naald van de wreef en
aan het begin van de tweede naald en
aan het eind van de eerste naald. Dan
netjes afkanten. Brei het andere sokje
net zoo! Sla hot boordje om.
De Japansche vrouw
en haar man
Niet tien geboden, maar tien ver
zoeken richt de Japansche tot haar
man, met de verzekering, dat dit alles
het huiselijk geluk beoogen zaL
1. Sta gelijk met mij op.
2. Maak mij geen verwijten ia tegen
woordigheid van volwassenen en kin
deren.
3. Als ge voor langen tijd weg gaat,
wees dan zoo vriendelijk te zeggen
waarheen.
4. Als het u mogelijk is, zeg dan ook
wanne*.r ge terugkomt
5. Geef mij het recht af en toe eens
een wensch te doen.
6. Bemoei u niet altijd met de huis
houdelijke uitgaven.
7. Er zijn dingen, die ge zelf doen
kunt Vraag daarom niet altijd de hulp
van uw vrouw.
8. Doe of zeg in 'het bijzijn van oaze
kinderen nooit dingen, die ge niet
kunt verantwoorden, of die hun een
slecht voorbeeld zouden zijn.
9. Laat mij eiken dag een beetje tijd
om iets te lezen en om iets te leeren.
10. En roep niet altijd „Oi kora!"
(Hallo gij), als ge me noodig hebt,
want ik ben uw vrouw.
Zouden deze „tien verzoeken" alleen
in Japan recht van bestaan hebben?
Thans de Japansche man tot zijn
vrouw:
1. Pruttel niet als uw man vroeg op
moet
2. Sta hem toe te roooken, zooveel als
hij wil, ook al worden de gordijnen
geel en smoezelig.
3. Geef hem medezeggenschap bij
het koopen van meubelen.
4. Wil rekening houdea met zijn ge
dachten en met zijn smaak bij het
aankleeden der woning, zoo goed ais
bij het kiezen van uw eigen kleeding.
5. Als het eenig^zins mogelijk is,
zorg er voor dat het eten smakelijk en
wel bereid op tafel komt
6. Wees zorgvuldig bij het aannemen
van zakelijke boodschappen.
7. Als uw mar door maatschappe
lijke en andere zorgen gekweld, minder
goed gestemd is, tracht hem dan in
een betere luim te brengen door vrien
delijkheid, geduld en kleine oplettend
heden.
8. Merkt ge dat hij met zijn gedach
ten bij zijn werk is, laat hem dan vol
komen met rust Dat is evengoed uw
belang als het zijne.
9. Draag hem nooit iets op, waarvoor
hij niet berekend is.
10. Val uw man zoo min mogelijk
lastig om geld, als ge weet dat andere
financieele zorgen em kwellen.
Zouden ook deze tien verzoeken en
kel en alleen voor Japan geschikt zijn?
Handige maniertjes
Badkuipen reinigt men gemakkelijk
met parafine en zout Doop een zacht
flanehen lapje in de parafine en daarna
in het zout en wrijf vervolgens over de
vlekken en waterstrepen, die na het
baden zijn ontstaan. Zijn de vlekken
moeilijk te verwijderen, dan ze flink
met parafine en zout inwrijven, en
vervolgens na eea half uur met zeep
sop schoonmaken.
Afvoe.leidingcn zullen niet spoedig
verstoppen, indien men af en toe een
pond soda, opgelost in 2 liter kokend
water, door het afvoergat giet
Eenige druppels azijn, gevoegd bij
het poetsgoed, zullen uw fornuis na het
poetsen prachtig doen glimmen, vooral
als het nog eens wordt nagewreven
met een prop krantenpapier.
Fluweelen lint wordt weer als nieuw
indien men het stukje voor stukje
voor de opening van een stoomenden
ketel heen en weer haalt
Tafclkleeden houdt men frisch van
kleur Indien ze van tijd tot tijd worden
afgesponsd met water en ammoniak.
4
FEBRUARI 1933
Bijblad van de
Nieuwe Leidsche Courant
Verschijnt des Vrijdags
Bureau Breestraat 123 Leiden
Tel. 2710 Postbox 20 Postgiro 58936
3.CONRADS&Co.
Rotterdam
Groote Mark
Filiaal
s-Gravendijkwaï 130
DAMES
HANDWERKEN
Buitengewoon
Goedkoop
Hoe leeft men elders?
Bruid en bruidegom op Java
De Javaansche pengantèn, d.i. bruid
en bruidegom, waarvan wij hierbij een
afbeelding geven, vertoonen veel
merkwaardigs, dat kenmerkend is
voor de landstreek, Residentie Soera-
karta, waar zij vandaan komen. Bei
den zitten zij tusschen de kostbare of
minder kostbare geschenken, waarmee
de wederzijdsche familie hen heeft be
giftigd. De bruid leunt met de hand
op otn tafeltje, dat prijkt met de ko
peren „pakinangan", waaruit zij
straks, zoodra de etiquette dit veroor
looft, de ingrediënten voor de gelief
koosde sirih- of betelpruim zal te voor
schijn halen. Want de Indische vrou
wen hebben evenzeer als de mannen
de gewoonte van te pruimen, en het
„smakelijk" hapje, dat zij daatoe be
zigen, bestaat uit een samenvoeging
van betel, tabak, kalk, gambir en pi
nang. Het liaar der bruid is gekapt
k la bokoran, dat wil zeggen in den
vorm van een koperer kom (bokor ge
naamd) en versierd met aan een
draad geregen bloemen, dij achter tot
op de schouders afhangen. Om haar
voorhoofd prijkt een gouden band, die
eigenaardig afsteekt bij het voor dezo
gelegenheid wit geblankette gelaat en
het met gele zalf ingewreven boven
lichaam. Ook aan de geelgemaakte ar
men schitteren gouden versierselen.
Het eigenlijke bruidskleed wordt
door een sjerp van gele zijde opgehou
den. Het is vooral deze gordelband, die
met het kapsel en de gele zalf de
jeugdige vrouw, ook al is zij niet van
vorstelijken bloode, in de oogen van
allen die haar gadeslaan tot den rang
van een prinses verheft Geel toch is
de kleur van goden en van de macht
hebbenden op aarde, en dat de bruid,
evenals ook de bruidegom, zich daar
van thans mogen bedienen houdt ver
band met de volkszede, die wil dat een
bruidspaar als een paar vorstenkinde
ren wordt geëerd.
Onder het bruidskleed vertoont zich
de van gebloemde zijde vervaardigde
die op de juiste n.aat is geweven
om ons op de meest overtuigende wijze
te laten zien, hoe een echt-Javaansche
vrouw als een koningsdochter kan zijn
uitgedost, zonder da' zij noodigg heeft
zich van kousen of schoenen te bedie-
Ovcr het toilet van den bruidegom,
die eveneens behoorlijk geblanket en
met gele zalf gewreven is, kunnen wij
kort wezen. Als hoofdtooisel draagt hij
DE ORIGINEELE
SCHOOL
BARET
IN ALLE KLEUREN
v.LOON-DAM
N BINNENWEG
N MOLENSTft
ROTTERDAM
CE"HAARD
Van groote collect
een ronde statiemuts van wit-blauwe
stof, die door middel van stijfsel recht
overeind wordt gezei. Ook deze muts
hoort in het dagelijksch leven uit
sluitend tot de hoftenue, en mag door
gewone stervelingen niet worden ge
dragen.
Wat langs den eenen arm naar bui
ten uitsteekt is het kostbaar gevest
van de kris, het onafscheidelijke wa
pen van eiken Javaan, zonder hetwelk
hij, zoo hij „gekleed" is, zich niet „se
nang" gevoelt Merkwaardig in onze
oogen is, dat ook de bruidegom, even
als zijn bruidje, gouden armversierse-
len draagt, aan bovenarm en polsenI
Ook het verder gewaad van den brui
degom maakt hem tot iemand, die
zonder meer. wat zijn kieeding betreft,
zijn opwachting aan het hol zou kun
nen gaan makenI De geheel naar den
eisch omgeslagen sarong, en de lange,
aan het beneden-einde met galon om
boorde broek, maken hem tot een man
van gewicht. Als straks de bruiloft
stoet langs den weg zal trekken, zal
men daaraan deuzelfden voorrang ver-
lee.nen als aan het voorbijtrekken van
den vorst
Onder de naast bruid en bruidegom
uitgestalde geschenken, die alle een
symbolische beieekenis hebben, en bij
voorbeeld een gelukkig huwelijk, een
welvoorzienen disch. een rijken oogst,
enz. voorspellen, maakt althans voor
ons Westerlingen de „pahidon" een
vreemd figuur. Een „pahidon" moet u
namelijk weten, is een voorwerp zooals
thans in Europa practisch gesproken
niet meer in gebruik is en dat vrocgjr
alleen maar door mannen werd gebe
zigd, kort en goed, een kwispeldoorl
Onder haar geschenken heeft het
bruidje twee van deze gebruiksvoor
werpen! in oen Javaansche huishou
ding komen zij echter wel van pas,
omdat men or den dog met sirih-prui-
men begint cn eindigt.
Het bruidspaar op onze afbeeldingen
is, zooals wij reeds vermeldden, af-
reeds een haard
/onr groote kamers voor f65
compleet trenlnntst
J. v. d. TOORN Co.
MATHENr"?c;**T>,,'vr; 77 70 T 33528
ROTTERDAM
Alléén ANTHRACIET van:
GEBR HEUS' KOLENHANHFL
Sedert 1*97 TOH HFI'S
R. Rottekade 135. Teief. 42002
ROTTERDAM
DnnmuR. itouismuiswu^^
DAMES! Laat 'tv» wascb door ons vak
kundig behandelen. Helderder wasch*
goed en minder slijtage. Vraag' speciaal
onze K.G.-tarieven. Aanbevelend,
J. WCSSELING
Stoom Wasch- en Strijkinrichting
..ZONNEROOS". Llnkerrottekade 24
Hillegersberg. Voorl. Telefoon 53592
Ook het adres voor Uw Fijn Goed
«uniiainiuntnnrniicmtiRafiPuiiuuaiuiinniuiiiunuiiiiiiiiiuiiiiiiDnEuuuuonimunmuiiuuiGai
RHEUMATHIEK
Ischias spit spierpiin Genezins door
behandeling met hoogfrf<iiient<!ralen.
Vraagt iniifhtuiuen gratis over K>«"0
of verhuur van onze annaraien.
RODENBURG, v. d. Takstraat 12
Telefoon 11977 ROTTERDAM
Gez. AALHFRS
PROVENIERSSTRAAT 54
ROTTERDAM
R D I M E SORTEERING
BREI-, HAAK- en WEEFW0L
Katoen, Frotté Zijde, Frotté Wol,
en indanthren geverfde Katoen
UW MEUBELEN moeten UW
SMAAK weerspiegelen 1
WIJ MAKEN alle soorten naar spe
ciaal ontwerp
WIJ REPAREEREN billijk cn vak-
Kundig.
WIJ LEVEREN tegen concurreerende
UllttD.
WIJ MAKEN iet» aparts voor U.
Waarom zoudt U dan koopen wat
Iedereen kan kor nen?
FA. W. OOMS ABELS
Toonzaal: Toerfjstnln No. It Tel. 54147
Winkel: „OnzeWonlng" Plantageweg 57
ROTTERDAM
1
