WOENSDAG 4 JANUARI 1933
Kerknieuws.
NED. HERV. KERK
Bedankt: Voor Driesuro, L. G. Bruijn te
[atwjjk a. d. Ryn.
GEREF. GEMEENTEN
Tweetal: Te Gouda, A. de Blois te
lirksland en J. D. Barth te Borssele.
■o epen: Te Gouda, A. de Blois te
lirksland.
HULPPREDIKERS
Te Harkem a-0 p e i n d e (Fr.) werd door
en Kerkeraad der Geref. Kerk in Hersteld
'erband bericht ontvangen, dat de heer B. A.
'enemans, Theol. cand., te Amsterdam, de i>e-
oepiing tot hulpprediker aangenomen heeft.
CAND. T. D. H. DIENST
Joh. Bronsgeest cand. t, d. H. Dienst
uj dei Ned. Herv. Kerk, Mauritsstr. 9, te
.ciden verzoekt ons nicdo te deelen dat hij
Ich nu beroepbaar stelt
AFSCHEID, BEVESTIGING, INTREDE
Men uchryft ons:
Cand. L. Blok, te Noorden (Z.-H.),
oopt Zondag 5 Maart a.s. intrede te doen als
redikant bij de Ned. Herv. Gemeente van
(randwijk, na bevestigd te zijn door Ds. J. G.
Voelderinlc, van Vreeswyk.
Cand. M. J. Lekkerkerker hoopt
londag 22 Januari ajs, zijn intrede te doen als
redikant der Ned. Herv. Gemeente te; Koeken
en (U.), na bevestiging door zyn vader, Ds.
f. Lekkerkerker, Ned. Herv. predikant te
)elft.
PREDIKANTENCONFERENTIE
e Groningen zal Woenstag 15 Febru-
a.s. de 3de Prov. Ouderlingenconferentie
tan de Geref. Kerkoo in de provincie Gronin
gen gehouden worden, waar refereeren zullen
puderl. R. L. Har/n, van Groningen, over: „Het
kmbtelyk gebed van den ouderling" en Dr. K.
Dijk, pred. te Den Haag, over: „De ouderling
pn de preek".
KERKINSTITUEERING
De Kerkeraad der Geref. Kerk te A al ten
ïeeft besloten om te Lichtenvo orde, met
iet oog op een daar later te institueeren zelf-
itandige Geref. Kerk, een vereeniging op te
ichten met den naam „Kerkbouw", van welke
rereeniging leden kunnen zyn de belydende le
ien van de Geref. Kerk van Aalten, die te
Jcbtenvoorde en omgeving wonen. Voorzitter
'an de „Vereeniging „Kerkbouw" zal zijn Ds.
V. E. Gerritsma te Aalten. Aan deze ver
leniging (het is niet duidelijk of deze vereen,
iet recht al of niet zal hebben om rechtsper-
oonlykheid aan te vragen) schenkt de Kerke-
aad den reeds tc Lichtenvoorde gekochten
;rond voor kerkbouw, alsmede het reeds voor
lit doel verzamelde geld en elk jaar een eub-
lidie van f 200 voor de in het te Lichtenvoorde
stichten gebouw te houden godsdienstoefe-
KERK EN KASTEEL
De Kerkvoogdij der Ned. Herv. Gemeente te
S 11 c o m heelt officieel medegedeeld, dat
Graaf Bentinck het voorstel tot arbitrage heeft
verworpen. Zij acht met het oog op het verhan
delde op den Gemeente-avond van 5 December
J. het instellen van een historisch onderzoek
loodzakelük. Donderdag a.s. zal een stemming
vorden gehouden, waarbij de lidmaten zich voor
of tegen het instellen van een historisch onder-
wek kunnen uitspreken.
Naar wy vernemen, heeft de heer Ruys, rent
meester van Middachten, het voornemen Dins
dag 10 Januari in de kapel te Ellecom nog
maals een Gemeente-avond te houden, waarin
ly het standpunt van Middachten zal uiteen-
eetten.
KERKELIJK BUREAU
Te Apeldoorn is in tegenwoordigheid
in een groot aantal leden van den Kerkeraad
i van de Colleges van Kerkvoogden en Nota
belen het Kerkelijk Bureau der Ned. Herv.
Gemeente aldaar officieel geopend.
De voorzitter van het bestuur van het Ker
kelijk Bureau, de heer G. B. Eikendal, heette
de verschillende colleges hartelijk welkom en
zette in het kort het doel van het Bureau uit
een. Dank bracht hij aan hetgeen de heeren
Nellenstein en Mensink gedaan hadden, waar
na hy zich richtte tot den chef den heer R. H.
Meyer en mej. H. de Wilde. Met de woorden
„ijverig" en „trouw" was de heer Meyer aan
bevolen. De voorzitter verwachtte, dat dit be
waarheid zou worden; waarna hij het bureau
voor geopend verklaarde.
Als Voorzitter van den Kerkeraad voerde
het woord Ds. C. J. Karres, terwyl de heer J.
Slijkhuis, namens diakenen en de heer J. Hui
gen, namens Notabelen spraken. Ds. Karres
wees er op, dat de leiding van het Bureau veel
geduld, veel tact en accuratesse eischt. Hij
hoopte, dat God den ef de noodige vrijheid
zal schenken en verzekerde hem van de volle
medewerking van het Ministerie van Predikan
ten en van den Kerkeraad. De heer Meijer
dankte mede namens mej. De Wilde voor
woorden, die tot hem gesproken waren
hoopte, dat de verwachtingen, die men
hem heeft niet teleurgesteld zullen worden.
Het Kerkelijk Bureau is gevestigd in de con
sistoriekamer der Groote Kerk en voor het
publiek geopend op Maandag, Woensdag
Vry'dag na 9 tot half 1.
KERKORGELS
Te Ter A p e 1 ondergaat het kerkgebouw
der Ned. Herv, Gemeente (voormalige kloos
terkerk) thans oen algeheele restauratie.
Het orgel in deze kerk, mechanisch systeem,
zal worden uitgebreid, en verder een grondige
revisie ondergaan.
Als nieuwe registers zullen worden bijge
bouwd een Cornet 5 sterk 8 voet (oude sa
menstelling), en een Trompet 8 voet.
Verder zal een passende windmachine wor
den aangebracht.
Deze werken zullen worden uitgevoerd door
de firma Valckx v. Kouteren Co., te
Rotterdam.
HERV. MANNENVEREENIGINGEN
Binnen enkele weken zal te Utrecht een
vergadering gehouden worden voor de oprich
ting van een Bond van Hervormde Mannenver-
eenigingen. Door Prof, Dr. H. Visscher, van
Utrecht, zal een referaat worden gehouden.
ROOMSCH-KATH. GEESTELIJKEN
Het Engelsche tijdschrift „The Universe"
becijfert, dat er thans in de geheele wereld
321.000 Roomsch-Katholieke geestelijken zijn
en wel 2571900 priesters en 64.000 orde-gees-
telylcen. Van dit totaal telt Europa er 252.000,
Amerika 51.500, Afrika 4800. Azie 10.500
Australië 2200. Sinds de vorige statistiek, die
ongeveer 30 jaar oud is, vermeerderde het
getal met 90.000 geestelijken.
Schoolnieuws.
TECHNISCHE HOOGESCHOOL TE DELFT
De Rector-magnificus maakt bekend, dat de
Technische Hoogeschool ter gelegenheid
haar gedenkdag op Maandag 9 Januari 1933
gesloten zal zijn.
Tot wederopzegging is toegelaten als
privaat-docent om onderwijn te geven in de be
ginselen der verbandleer en eerste hulp bij on
gelukken, de heer D. Buyze, arts te Den Haag.
Zooals men zich herinneren zal, heeft het
Ned. Kunstverbond aan de Technische Hooge
school te Delft aangeboden een reeks wand-
fichdderingen, die in de leeszaal van de biblio
theek werden aangebracht.
Deze schilderingen werden gemaakt door den
schilder H. van der Stok te Den Haag, en de
zer dagen is het zesde en laatste paneel ge
reed gekomen en in de leeszaal geplaatst.
Het geeft een symbolische uitbeelding van
het dienstbaar maken van het vuur en de ver
werkelijking van een technisch idée. Als mid
dengroep vindt men weer terug de drie-een
heid, fantasie-intellect-logos, met hun bijbehoo-
rende attributen, kwaliteiten die voor het
liseeren van een technisch object noodig zyn.
Rechts is verbeeld het gebruik van het
tot het maken van stoom en de toepasningen
daarvan in fabriek, stoomboot en locomotief,
benevens tot het branden van kalk. Links van
de hoofdgroep het meer directe gebruik van
het vuur by het smeden en een hoog-oven met
fabriek. Door dit laatste paneel is de cyclus
gesloten.
Ter aansluiting van de drie wanden van de
leeszaal met de boogvormige doorgang tot de
andere zaal zullen nog een paar decoratieve
accenten worden aangebracht, waardoor de
beschildering van de leeszaal zal zijn voltooid.
ONDERWIJZERSBENOEMINGEN.
Rotterda m-Z u i d (Jan van Nassau-
school, Spijkenissestraat, hoofd T. Molenaar),
van Loon, kw. te Lisse (School Geref.
Gemeente, hoofd W. P. de Jonge). Voor
tijdelijk.
Harkem a-0 p e i n d e, J. Beetsma, thans
tijdelijk ond. aldaar.
Voorburg (Chr. Nat. School, Rozen-
boomlaan, hoofd S. de Jong), J. Kouwenhoven,
thans kw. te Den Haag.
EXAMENS
EXAMENS-RADIOZENDAMATEUR
Op Donderdag 26 Januari a.s. en zoo noodig
'P volgende dagen, zullen opnieuw examens
PROF. L. LINDEBOOM t
IN DE OUDERDOM VAN
BIJNA 88 JAAR OVERLEDEN
Hedennacht te half drie is te Kampen
kalm en zacht ontslapen Prof. L. Lin
deboom, emeritus-hoogleeraar van de
Theologische School aldaar, ridder in
de Orde van den Nederlandschen Leeuw
Prof. Lucas Lindeboom, die den gezegenden
leeftijd van bijna 88 jaren heeft mogen berei
ken en tot op het laatst helder in denken,
krachtig van wil en ijverig in handelen blij
ven mocht, heeft een rijk en vruchtbaar le
ven gehad, waarvoor talloozen met dank
baarheid vervuld zijn en den nu overledene
groote achting en warme genegenheid toe
droegen.
Levensbericht
Zijn levensbericht en de vermelding van
al zijn rustcloozen arbeid op onderscheiden
terrein zijn respectabel van inhoud.
Laat ons eerst in 't kort een en ander over
zien: Geboren 17 Jan. 1845. Studeerde aan
de Theol. School te Kampen. Op 14 OcL I860
door zijn leermeester Prof. H. de Cock be
vestigd als predikant der Chr. Afgesoh. Ge
meente te Den Bosch. Op 2 Febr. 1873 in
trede te Zaandam. In 1S82 gelijk met Prof.
Bavinck en Prof. Wlelenga benoemd tot
hoogleeraar te Kampen. Ambtsaanvaarding
10 Jan. 1883 met een rede: „De Bijbelsche
Geschiedenis de onomstootelijke Godsopen
baring en de onmisbare sleutel tot do weten
schap". In 1S90 nog bedankt voor een beroep
als predikant te Rotterdam. Op 19 Dec. 1917
wegens emeritaat afscheid als hoogleeraar
met een rede: „De weerhouding van den
mensch der zonde" (2 Thess, 2).
Prediker.
De Kerit en den dienst in en voor haar
zijn hem immer zeer lief geweest
Als prediker kon hij wel eens lange dien
sten houden, maar door den eenvoud der pre
diking en de warmte in voordracht, waarbij
ook zijn humor soms meesprak, bleef hij
boeien.
Het was hem 14 Oct. 1931 een voorrecht nog
i do bediening des Woords voor de Geref.
Kerk van 's Hertogenibosch te mogen optre
den, mede om te herdenken dat hij vóór 65
jaren in het prediktambt aldaar bevestigd
werd. Hij preekte bij deze gelegenheid over
Hebreën 1315.
Toen Prof. Lindeboom in een tijd van
heerschende cholera te Den Bosch intrede
deed, was de Gemeente 14 jaren vacant ge
weest; had zij in 3 jaren geen Avondmaal
gevierd; bezat zij geen enkelen ouderling,
twee diakenen en 'n z.g. kerkvoogd; en telde
zij slechts 90 zielen. Van nu af aan werd elke
twee weken -kerkeraadsvergadering gehou
den. Wekelijks kwamen er tot de Gemeente
over, ook bejaarden, en soms zelfs geheele
gezinnen. In de eerste maanden werden een
dile aan deze
(,'imena wenschen deel te
,'erzoek om een zondver-
den minister van Waterstaat of,
'erklarlng van_ Jjeyoegd]heid aan den
Zondagsschool, een Jongelingsvereeniging en
een Kinderzendingsvereeniging opgericht De
arbeid strekte zich uit tot militairen en ge
hangenen. Bidstonden werden gehouden, ge
ijverd werd tegen de kermis, tegen de af
schaffing van de doodstraf, terwijl bij de
Overheid werd aangedrongen op herstelling
van het onrecht tegenover de Afgescheidenen
begaan. Bij zijn vertrek was de Gemeente
met 20Ó zielen toegenomen, terwijl 100 met
attestatie naar andere plaatsen waren ver
trokken.
Ook in Zaandam heeft Ds. Lindeboom met
zeldzame kracht gearbeid, mee door het werk
der Evangelisatie. In het kamp der deftige
liberale huizen wist hij een kerk te doen
zetten met 900 zitplaatsen. De spot bleef niet
uit: zóó'n kerk voor 'n paar honderd men-
schen! Maar Lindeboom heeft die bespotte
„afgescheiden" kerk" nog vol gezien. En op
verschillende plaatsen in den omtrek van
Zaandam zijn Geref. Kerken geinstitueerd,
welke vrucht van Ds. Lindeboom's arbeid
genoemd mogen worden. Vóór 50 jaren was
er bijna geen Evangelieprediking in de Zaan
streek en thans wordt ze gehoord van Zaan
dam tot zelfs Uitgeest.
Het Kerkelijk leven heeft hem heel zijn le
ven oprecht ter harte gegaan. Haar „wel
wezen" te bevorderen, is altijd zijn streven
geweest Bij meer dan een gelegenheid en
ook in meer dan één Generale Synode heeft
hij met vuur gepleit voor uitbreiding van
den bundel „Eenige Gezangen" in de Geref.
Kerken.
Vele jaren Is Prof. Lindeboom voorzitter
geweest van de Vereeniging voor Geref. Pre
dikanten in Nederland.
In de Evangelisatie-
In Den Bosch waar hij met Pierson en
Jhr. de Savomin Lohman op meer dan één
terrein saamwerkte, gaf hij zich ook aan
den arbeid der Evangelisatie. Zoo. gelijk we
reeds hierboven schreven, onder militairen
en gevangenen. Hij heeft er pokken- en ty-
phuslijders bezocht, die anders buiten de be
arbeiding van Gods Woord bleven. In het be
gin van alle kanten begluurd door Rome,
was er op den duur van die zijde toch res
pect, omdat men bemerkte, dat. hij „ons Heer
preekte" en evenmin kwaad van de Moeder
Gods sprak. Van uit alle hoeken van de stad
voegden zich in dezen tijd Protestanten, bij
wie nog geloof was, bij de Gemeente. En van
Den Bosch uit werd ook in Tilburg en Hoen
za-Driel begonnen met evangeliseeren.
In Zaandam werkte hij met niet minder
kracht onder de modernen en onverschilli
gen. Zijn jongste catechisanten daar, die al
„in de zestig" zijn, weten er nog van hoe men
er den toen tengeren en bleeken, maar mili
tanten man het spotlied nazong: „Linde
boom, Lindeboom! Wat maak jij die fijnen
vroom". In den grond respecteerden zijn te
genstanders hem, omdat, ais het gold het
Evangelie van Christus, hij nergens voor
stond. Hij evangeliseerde in herbergen, vorm
de zich soms op straat een kring; zocht de
menschen op: ging er in de buurten op uit;
sprak de lui aan onderweg; bestrafte den
vloeker; gunde zich dag en nacht dikwijls
geen rust. Als atheïsten of communisten in
vergaderingen beroering gingen wekken, de
jonge Lindeboom was op het appél, en de zaal
liep stampvol, meer nog om het debat dan
om de rede, en de jonge dominee stond zijn
Zijn vurig hart voor de Evangelisatie
kwam ook uit in de toegewijde leiding van
het 1ste Congres voor Geref. Evangelisatie,
dat in 1913 te Amsterdam gehouden werd.
en zijn voorgang op het 2de Congres in 1916
te Rotterdam. Ook zijn arbeid voor het Trac-
taatgenootschap „Filippus" en de Zondags
school vereeniging „Jachin" is niet minder
van gewicl t geweest
Hoogleeraar.
Aan de Theol. School te Kampen heeft hij
vooral de exegese van het N Testament als
vak geihad, terwijl hij daarnaast onderwijs
in de Bijbelsche Geschiedenis gaf en later
nog Symboliek, Catechetiek en Poimeniek
doceerde.
Als hoogleeraar, 34 jaren lang, heeft hij
sn heel geslacht van predikanten helpen
kweeken.
Dat de Theol. School niet het promotie-
recht bezit, is door hem altijd als een onge-
wenschte en onrechtmatige minderwaardig
heidspositie beschouwd. Op nieer dan één
Synode hoeft hij een lans voor dat recht ge
broken. En nog op dc „Generale" van Arn
hem in 1930 trad de 85-jarige als een kloek
strijder voor de toekenning door de Geref.
Kerken van het promotierecht op.
Publicist
Prof. Lindeboom heeft rusteloos do pen
gevoerd. Natuurlijk werkte hij jarenlang mee
aan de „Bazuin", het officieele orgaan van
de Theol. School. .Maar ook heeft hij, met
name voor de Zending, geschieven in de
„Vrodebode". Hij redigeerde voorts do „Kam
per Volksvriend" en sehreeef met zijn broeder
Ds J. N. Lindeboom en Ds. N. J. Engelberts
de „Roeper". Vele jaren werkte hij mee aan
het maandblad de „Vrije Kerk' en het „Tijd
schrift voor Ge ef. Theologie", later „Geref
Theol. Tijdschrift". Hij sprak voorts zich uit
in het maandblad „Wat zegt de Schrift?"
Voorts verst lenen van zijn hai.d „Uit de
Schriften in 2 deelen en „Contra de Reli-
gionsgeschichte de Historia Sacra". Nog in
den loop van het vorige jaar schreef hij ver
schillende bijdragen in de „Wachter" en in
gezonden artikelen in andere bladen.
Barmhartigheidswerk.
Tot in verre tijden zal de jaam van Prof
Lindeboom met eere genoemd worden op liet
terrein van den arbeid dor barmhartigheid.
Zijn naam blijft verbonden aan tal van stich
tingen. die door zijn initiatief en onder zijn
leiding verrezen.
Baanbrekend werk heeft hij verricht Hij is
de stichter geweest van de Vereen tot Chr.
Verzorging van Krankzinnigen in Nederland
en nog heeft de 87-jarige als Voor
zitter haar algemeene vergadering geleid. Di
rect van deze vereeniging uitgaande zijn de
stichtingen „Veldwijk" te Ermelo. „Bloemen-
daal" te Loosduinen, „Dennenoord" te Zuid
laren, „Wolfheze" te Wolfhezen eu „Vogelen,
zang" te Bennenbrtek.
Zijn initiatief gaf ook den stoot tot een
ernstige beoefening van de Psychiatrie aan
de I-Ioogeschool, de oprichting van een medi-
schen leerstoel aan de Vrije Universiteit en
de stichting van de psychiatrisch-neurologi-
sche Valerius-kliniek te Amsterdam.
Voorts riep hij mee in het leven de Vereen,
tot Chr. Opvoeding en Onderwijs van doof
stomme kinderen en jongelieden „Effatha".
waarvan „Hoekenburg" en het daaraan ver
bondon Internaat te Voorburg uitgaan. Hij
gaf mede den stoot tot oprichting der Geref.
Ziekenhuizen „Salem" te Eraielo cn „Bet-
hesda" te Hoogaveen.
Nagedachtenis.
Prof. Lindeboom is alzoo niet opgegaan in
schoolsche geleerdheid, maar heeft door zijn
liefde tot God, den drang van zijn geweten
en dc vurigheid van zijn gemoed geijverd
te midden van het volle leven voor God en
zijn naaste. Hij was eeg man van de daad
en zijn welbesteed leven is duizenden tot
zegen geweest
Hij stond in het allernauwste contact met
het leven en allerlei feiten deden aanstonds
hoofd en hart daarop reageeren. De moderne,
de evangelische en de ethische theologie
drongen hem telkens tot spreken. Als socia
lisme en bruut ongeloof drieste woorden
van revolutie cn Godverzaking spraken, ver
hief hij zijn stem. Tegen Paapsche stoutig
heden en secturische propaganda waarschuw
de hij. Hij riep op tot verzet tegen re-vacci-
natiedwang. De beschouwing van Prof. Ze
venbergen over de doodstraf deed hem even
eens naar de pen grijpen. En zoo ie hij schier
nergens in het leven een lijdelijk toeschou
wer geweest, maar een Christen, van wien
gezegd mocht worden, dat hy „vurig van
geest' was.
De hoogbejaarde was naar den geest geen
afgeleefd man. Tot voor kort was hij aanwe
zig en liet hij zich hooren in meer dan één
vergadering en van zijn hand verschonen
nog telkens woorden van waarschuwing en
weerlegging, om met ernst te wijzen op
Gods waarheid en Zijn gerechtigheid. En zoo
wordt f;"k nu nog op verschillend terrein veel
in den verscheidene verloren.
Met dankbare nagedachtenis zal zijn naam
nog jaren-en-jarenlang vermeid h'ijven.
Twee pioniers in den dienst der
barmhartigheid.
Van wijlen Prof. Lindeboom is het bekend
dat hij een ijveraar was voor het werk der
Christelijke bormJuvr'ighoid en nog kort ge
leden werd in een vergadering, waar samen
werking tusschen predikant en dokter be
sproken werd. er op gewezen, dat Prof. Lin
deboom reeds in 1887 aangedrongen had op
een nauw contact tusschen predikant en
Ook uit de levensgeschiedenis van Dr. Mr.
Willem van den Bergli is hekend, dat hij
met zijn Gemeente van Voorthuizen een bid-
mrlep teneinde God te smeeken
om een geloovig medicus. Veel heeft Dr. Mr.
van den Berph gedaan voor de Vereeniging
tot Chr. Verzorging van Krankzinnigen.
Radio Nieuws.
19.30 Hui;
19.45 Huis
32.30 Hul
22.50 H i 1 v
NCRV. Grau ofounmu.
<rbrandy: Rell-
VAHA- Kindei
DoXDGItü.lG, S JANUARI.
80.. dull
8.01 H l 1 v.
10.00 Huiz
10.15 Hilv
10 30 H ilvtsl
10.45 Hul*
11.00 Hul*
11.30 H i 1 V
12.15 Hilv
Uil Hul*
12.20 Dave
13.30 Hilv
13.00 Hilv
13.15 Hilv
17.30 Hilv
18 55 Lom
19 00 Hilv
18.43 Hul*
KRO. Grnmofoonmuaiek.
luu AVRO. Gramofoonmuaielc
NCRV. Urauiofoi.nmuïiek.
sum. AVRO. Oraniofoonmu!
n. AVRO. 'jiamo/uonmusiek.
NCRV. Ot ciïPQfoonqiualek.
KRO. GrumuXuonrnualek
s u m. AVRO. Kamerorkest.
AVRO. Grumofoonn
AVRO Kamerorkea
AVRO. Granu.fuonn
AVRO. Graraofoomi
NCRV. Concert,
a u m. AVRO. Klein orkeat.
i R. Populair concert,
sum. AVRO. Klein orkest.
I b o r s. Omroeporkest-
9 u m. AVRO. Ko
s u m. AVRO. Vo
NCRV. lUndwi
AVRO. Enftelsch.
12.01 H u I a e n. KRO. Politieberichten.
19.30 Hu iaën. NCRV. Politieberichten.
19.45 Hullen. NCRV. Reisberichten.
De bede zijns harten werd verhoord, toep
de stichting „Veldwijk" bij Ermelo op 28
Januari 1886 geopend werd.
Dr. van den Bergh was ook bestuurder de*
stichtinc en een van de lanen op het terrein
heet „Van den Berghlaan". Toen de Vereeni
ging 25 jaar bestond hield Prof. Lindeboom
een rede, waarin aan het biddend werken
van Voorthuisens pastor herinnerd werd.
Toen Dr. van den Bergh op hei laatst van
zijn leven verhinderd was door keelaandoe
ning te preek en, ia ook eenmaal Prof. Lin
deboom voor hem opgetreden, die tot tekst
had Hebr. 13 13.
In „Herinneringen uit den tijd der Dolean
tie", van Ds. C. A. Lingbeek, wordt verhaald,
dat een scherpzinnige ooggetuige gezien
heeft, dat toen Prof. Lindeboom van den
kansel kwam en in het hek, waarin ook L»r.
van den Bergh gezeten was, rondging om de
gebruikelijke handdrukken te geven. Dr. van
den Bergh zichtbaar geruimen tijd aarzelde
eer hij eindelijk de toegestoken hand van
Prof. Lindeboom, die in zijn beun was opge
treden, aannam. Dit moest clan duiden op
tot v; .clul van gevoelen inzake de refor
matie der Kerken.
Dr. J. C BuUmano schrijft er van: toen
men deze passage aan den Kamper professor
liet lezen, zei hij laconiek: „niets van paar,
hoor, niets van waar! Dr. van den Bergh
gaf zijn hand zonder eenig narzelon, en ik
machtig je dat te publicecren".
Reeds meer dan veertig jaar is Dr. Mr.
W. van don Bergh, de prediker van boete
en ook van bamihanigheid, in Jezus ont
slapen en Prof. Lindeboom, die nog zoo
lange jaren na Dr. van den Bergh heeft mo
gen arbeiden in het werk der barmhartig
heid. is nu ook de eeuwige ruste ingegaan.
Beiden waren pioniers op het gebied van
Christelijke verpleging, en gesierd met on
derscheiden gaven, hebben zij deze besteed
in dienst van de misdeelde en zwakke
menschheid.
KERKELIJK LEVEN
IN 1932
ni. -y
GRENSVERKEER
Meer dan in de laatste jaren werd in 1932
het Kerkproblecon weer naar voren gebracht.
Met name in de Geref. Kerken werd 't door
Prof. Grosheide en Ds. K. Schilder
opnieuw aan ce orde gesteld: in predikan
tenconferenties,, in de pers en in besloten
samenkomst. En tal van predikanten heb
ben daarna het Kerkbegrip, het instituut
der Kerk en haar grenzen, alsmede de on
derlinge verhouding tusschen de Verschil
lende Kerkgemeenschappen in den breedt
besproken.
Ook in de Ned. Herv. Kerk hebben Dr. P.
J. Kromsigt in een confprentio en Ds.
M. van Grieken in het door hem ge-
redigcrerde weekblad belangrijke beschou
wingen aan dit onderwerp gewijd.
Dat daarbij telkens het gescheiden levon
van Kerkengroepen die dezelfde Ned. Geloofs
belijdenis hebben aanvaard, ter sprake
kwam, valt te verstaan. Evenzoo dat met
nadruk is gewezen op den »L Ji tot Kerke
lijk saamleven.
De roep om eenheid van de Kerk van
Christus en wegneming van zondige gren
zen, is wel gehoord, maar niet opgevolgd.
Toch ontstond hier en daar „grensver-
keeri'. Zoo besloten de Oud-Katholieken in
Nederland en de Anglicaansche Staatskerk
tot de „intercommunie", waarbij hun lid
maten wederkeerig tot elkanders sacramen
ten worden toegelaten. Voor de (vrijzinnige)
Doopsgezinde Gemeente te Den Haag ging
In den predikdienst voor de (rechtzinnige)
Ds. A. K. Straatsma, Hervormd predi
kant te dier stede. Voor de Geref. Kerken
in Hersteld Verband traden onderscheiden
malen voorgangers uit andere Kcrkforma
ties op, terwijl door haar besloten werd at
testaties naar in belijdenis verwante Kerken
af te geven cn eveneens van daar te accep-
teeren. Ook hij Intreoplechtigheden had we
derom ambtelijk officieel betuiging van
vriendschap plaats. Zoo werd in de provin
cie Groningen een Herv. predikant bij zijn
II stond in ons blad van 3 Jan.
intrede toegesproken door afgevaardigden
van de Kerkcraden der Baptisten-Gemeente
en Geref. Kerk, terwijl in hetzelfde gewest
bij de intrede van een Luthersch predikant
door den Kerkeraad eener Geref. Kerk een
ouderling en een diaken afgevaardigd wer
den. „Onze ouderling" aldus is uit het
midden dezer Kerk meegedeeld, „sprak
den Lutherschen predikant toe woordelijk
namens de Geref. Kerk én de Hervormde
Evangelisatie, zoodat de Lutherschen zelf er
schik in hadden!" Met dit laatste geval
al staat het dan nog niet gelijk met een feit
van Oct j.l. te Bethulie (in Zuid-Afrika),
waar „die predikant van die Geref. Ge
meente saam met predikanten en zendelin
gen van die Ned. Geref. Kerk deelgeneem
het aan die bevestiging deur handoplegging".
werd „Lisse" (zie jaaroverzicht 1931
overtroefd!
Het grensverkeer is ook besproken naar
aanleiding van niet-ambtelijke handelin
gen. n.l. het „elders kerken". Dr. B. A.
Knoppers, van Amsterdam, verklaarde
in d e „W a c h tr" zich er tegen dat een be
lijdend lid eener Geref. Kerk een dienst zou
hijwonen in de Ned. Herv. Kerk, ook als
daar een predikant van Geref. belijdenis op
treedt en in de eigen Geref Kerk geen dienst
is. Reden: „wij gaan niet de gemeenschap
opzoeken bij anderen, waar wij zijn uitge
gaan". Dus thuisblijven: „zoo geven wij door
ons doen een ander ook geen ergernis" Os.
M. van Grieken, Herv. predikant in Rot
terdam, schreef naar aanleiding hiervan in
de „Waarheidsvriend" een artikri:
„Familiebanden breken of sterken?" en kon
zich niet voorstellen, dat aan zulk „elders
kerken" inderdaad „heilige ergernis" geno
men kan worden. „Kerkistische fanatie
kelingen ergeren zich dan natuurlijk". Ds.
H. W. Lama n, em. predikant eener Geref.
Kurk, verklaarde in de „B a z u i n": „We
hebben in onze jeugd, warneer er in onze
Kerk geen dienst was, meermalen in de
Herv. Kerk den dienst bijgewoond. Het heeft
me nooit geschaad. Ik hen mijn Kerk heel
trouw gebleven. Doet het schade? Ik geloof
van niet. Misschien hij enkelen, die wat
zwak in de beenen zijn. Laten we toch niet
te eng in onze opvattingen zijnI"
Vervolgens gaf het naderend jaar 1934,
wanneer het een eeuw geleden zal zijn dat
de Afscheiding plaats had, aanleiding over
de Kerkelijke grenzen heen te zien en
vriendelijke woorden te spreken en te
schrijven. Ds. A. M. Berkhof f, predikant
der Chr. Geref. Kerk te Sneek, en zijn Ker
keraad deden op dc Classis Leeuwarden het
voorstel, dat de Gen. Synode der Chr. Geref.
Kerk het initiatief zou nemen „tot een ge
meenschappelijke herdenkingssamenkomst
van hot feit der Afscheiding van 1834 door
Kerken en Kerkelijke groepen in ons vader
land, die staan op den grondslag der H.
Schrift, zooals die beleden wordt in de Drie
Formulieren van Eenigheld van de Geref.
Kerken in Nederland", eri daaraan verbinden
zou „een Congres van diezelfde Kerken en
Kerkelijke groepen .om samen te spreken
over de roeping der Kerk in dezen tijd". Het
voorstel werd echter niet aanvaard. De in
structie werd doorgezonden naar de Part.
en de Gen. Synode, doch sorteerde ook daar
geen effect
Door Ds. H. C. van den Brink, predi
kant bij de Geref. Kerken in Hersteld Ver
band, werd in „Woord en Geest" in be
trekking tot de Afscheiding het denkbeeld
geopperd, dat de Kerken van Geref. belijde
nis een gezamenlijke herdenkingsbijeen
komst zouden houden en het initiatief daar
toe het liefst diende uit te gaan van de
grootste Kerkformatie, n.l. de Ned. Her
vormde Kerk. die dan tot een samenkomst
in de Domkerk te Utrecht een oproep zou
doen uitgaan- Ons is niet gebleken, dat
hierop gereageerd is.
In do Class. Vergadering van de Ned.
Herv. Kerk, gehouden te Den Haag, diende
de heer V r o 1 ij k, ouderling der Ned. Herv.
Gemeente te Schevcningen, een voorstel in
om ter gelegenheid van het eeuwfeest der
Afscheiding aan de Geref. Kerken eene be
tuiging van leedwezen te zenden over de
harde bejegening in 1834 en 1886 ondervon
den".
Ds. A. Hoekert, Hervormd predikant te
Voorburg, schreef in zijn „Kerkbode" naar
aanleiding van dat voorstel o.m.: „Er is
veel voor te zeggen dat aan het verzoek
van den ouderling uit Scbeveningen gevolg
wordt gegeven. Principieel staan wij vierr
kant tegenover Afscheiding en Doleantie,
maar de practijken der Besturen van die
dagen nemen wij niet gaarne in bescher
ming. Laat de betuiging van leedwezen ge
zonden worden. Men berichte erbij, dat wij
niet mee juhileeren kunnen, zelfs niet feli-
eiteeren kunnen, maar dat wij onszelf con-
doleeren, dat deze breuke, geslagen In het
lichaam vao Christus, nog steeds niet gene-
zen is. En laat er voorts broederlijk ge
vraagd worden, of de noodzakelijke eenheid
in Christus, die ook het instituut der Kerk
sieren moet, ja haar fundament moet zijn,
ons niet dwingen moet te vergeten hetgeen
dat achter is, en de handen ineen te slaan"
Zijn Hervormde ambtgenoot van Urk. de
eveneens confessioneele Ds. C. A. Ling
beek, bleek daarentegen voor bet voorstel
allerminst iets te gevoelen en schreef in het
orgaan der Confess. Vereeniging, het week
blad „De Geref. Kerk", dat ouderling
Vrolijk te Scheveningen behoorde te erken
nen, dat de Gescheidenen door hun voorba
righeid onze (Herv.) Kerk jammerlijk heb
ben verscheurd. Tot op dezen dag! Hij be
hoorde. nu hij zich eenmaal in den kerkdij
ken weg tot de Gescheidenen wendde, ook
van hen die erkenning to eischcn. Doet hij
dat niet, dan stelt hij zich geheel op het af
gescheiden standpunt, en is hij, willens of
onwillens, in beginsel afgescheiden. Het is
nu eenmaal niet anders". En voorts: „Ex
cuses aanbieden van onzentwege aan de na
zaten der Doleerendon van 1886 zou in ons
oog tevens zijn een slag in het aangezicht
toebrengen van mannen als Vos e.a.; 't zou
zijn beleefdheden bewijzen aan lieden bui
tenshuis, maar eerwaardige huisgenooten
mishandelen". Van Hervormde zijde is ver
der niets meer over deze zaak geschreven.
In de „Le i ds c h e K e r k b o d e" liet, naar
aanleiding van 't voorstel-Vrolijk en de door
den Voorburgschen predikant gegeven aanbe-
beveling, Ds. E. H. Broekstra. predikant
der Geref. Kerk te Rijnsburg. verheugd zich
uit: „Wie zou voor eenige jaren hebben kun
nen denken, dat een dergelijk voorstel niet
alleen zou kunnen opkomen, maar dat het
ook de goedkeuring en verdediging van an
deren zou ontvangen? Er is in dit opzicht
metterdaad kentering"
Evenwel werd door Ds. H. S B o u m a.
predikant der Geref Kerk van Amsterdam-
Zuid, weer in anderen „toonaard geschre
ven en wel als volgt: De „Afscheiding" was
„wederkeering". Omdat ze dat was. willen
we op het eeuwfeest God danken voor de
genade, die Hij daarin bewezen heeft aar.
ons en aan ons volk Maar wij kunnen dat
niet doen met wie dat niet erkent Dat zal
velen wel zeer onaangenaam in de ooren
klinken. Dat zal voor hen we] weer een be
wijs zijn van onze eigengerechtigheid Hei
zij zoo. In alle schijn-eenheid v-.lt tenslotte
altijd de eenheid weg eo blijft alMtd de
schijn over. De broeders, die het ééne mo
ment zoo zalverig kunnen aaien, kunnen het
volgende moment geducht krabben. Aan on
zen kant worden we ook wel eens onaange
naam getroffen".
Het moge van vriendelijke gezindheid
o\er-en-weer getuigen, het „grensverkeer" is
daarentegen in onderscheiden Kerkforraa-
ties erkend als gevaarlijk zoowol voor het
levendig houden van eigen Kerkelijk besef
als voor richtige samenwerking tusschen le
den van verschillende Ivorken.
Zoo ontried Prof. Grosheide van
wiens milde standpunt Ds. van Grieken
e.a. met blijdschap kennisnamen het „el
ders kerken" en het „afgevaardigden zen
den" als dominéés van andere Kerken in
trede doen of afscheid preeken* „Deze din
gen venslappen het Kerkelijk besef en kwee
ken eon schijnecnheid". Ds F. C Me ij ster
predikant der Geref. Kerk van Rotterdam,
sprak er reeds van dat „het tegenwoordig
schijnt alsof vele Gereformeerden meer een
Kerkelijk zweef punt hebben dan een stand
punt. Wat weleer onder ons vaststond, be
gint nu een probleem te worden". En Dr. L.
van der Zanden, predikant der Geref.
Kerk te Groningen, „afkeerig van alles wat
het Geref. kerkbesef verzwakt", oordeelde:
„Hoe beter Gereformeerd iemand is. des te
vruch'baarder kan hij m.i. in het niet-kerkc-
lijke leven samenwerken met anderen en des
t meer doet hij ook voor de Una Sancta. Aan
slappe Gereformeerden, die zich bijna scha
men Gereformeerd te zijn, wijl zij den rijk
dom van hun beginsel niet eens kennen,
heeft de Una Sancta. de ééne heilige alge
meene Christelijke Kerk, bitter weinig en de
niet-kerkelijke actie gewoonlijk evenmin.
Laten wij dan die verslapping niet in de
hand werken".
Oca onder de predikanten der Ned'. Herv.
Kerk is gesproken over het gevaar van on
dermijning van het Kerkelijk besef. Zoo bv
treurde Ds. A. 1 G. den HertoR, van Rot
terdam, „dat hij geen vertrouwen heeft in
het Hervormd besef van de Hervormde pre
dikanten, die, volgens hem, te veel verpoli
tiekt zijn. De positie van de Hervormde Kerk
is uiterst wankel. Het is broodnoodig. d«t
die positie temidden van de groote stnw
mlngen (doloerend, rood en roomsch). die
haar ondermijnen, wordt versterkt door een
beter Hervormd besef'.
In de Chr. Geref. Kerk klonk eenzelfde
stem. De veldprediker Ds. H. Janssen
schreef In de „Wekke r", dat het opkomend
geslacht „juist om de principia in ons Ker
kelijk leven niet meer of althans niet ge
noegzaam bekommert En daarin schuilt een
zeer groot gevaar. Er is over de eeheoie linie
ook in ons Kerkelijk leven een geweldig te-
kort aan historisch besef. Onze Kerkelijke
gedeeldheid is niet uit de lucht gevallen,
maar heeft een geschiedenis, die wij kun
nen en moeten bestudeeren en kennen om
den tegemvoordigen toestand goed te kun
nen bezien".
In betrekking tot de Evuntr. Lutberaeh»
Kerk kinande de „W a r t bur e reilarlir-
..no Kerk verliest hoe laneer boe meer haar
karakter en .ordt ook hoe langer hoe
bleekzuchtiger En Ds. C. F. Wester-
m a n n, Evang. Luth. predikant te Amster
dam, citeerde in hetzelfde blad met instem
ming een positieve uitspraak van don Deen-
schen Lutherschen Prof. Jöreensen-
„We behoeven thans zeer duidelijk gemar
keerde lijnen, zelfs In het belang van de sa-
menwerking der verschillende Kerken. Ik
kan mij op eigen ervaring beroepen, als ik
zeg. dat bij voorbeeld Gereformeerden -n
Lutherschen veel beter pemeenschnpitelijk
arbeiden, als ieder zijn bijzonder charisma
ontwikkelt en toepast dan wanneer zij
trachten diagonalen tusschen hun belijde
nissen te trekken en zich daarop in even
wicht te houden".
Zoo moge door velen het ..grensverkeer"
tusschen leden van onderscheiden Kerk.-n
als een verheugend verschijnsel beschouwd
zijn. anderen zagen er meer kwaad dan heil
in en Prof. Grosheide uehtte zelfs ..alle
geliefhebber uit den bnoze". tor-
wijl hij de onderlinge verhouding langs den
zirin Kerkdijken weg wilde geregeld
Dr. van der Zanden schreef in den
zelfden geest: ..Laat een Generale Svnode
maar eens onderzoeken, of er geen vereeni
ging mogelijk is met anderen, die werkelijk
Gereformeerd zijn In hun belijden. Dit be-
looft meer voor de Una Sancta dan con paar
complimenten van een ouderling hij de in-
trede van een Luth. predikant, wiens opvat
tingen misschien kort daarna op de cate
chisatie of in de kerk veroordeeld worden".
fn een volgend ar' 1 hopen we een en
ander te memoreerr betrekking p>t 4*
vraag in hoeverre tisc.h „vew ->',g
mogelijk" t« achten .3 binnen afzlrnharen
