I
ZATERDAG 26 NOVEMBER 1932
EERSTE BLAD PAG.
BUITENLAND.
NA GÖMBÖS' REIS
Het fascistisch Italië trekt, onweerstaan
baar de aandacht der wereld.
Met trots kon Mussolini dezer dagen, bij
het tienjarig herdenkingsfeest van de fas
cistische revolutie, erop wijzen, dat de fas
cistische gedachte niet alleen in Italië zeil
wonder en had verricht, maar ook daarbui
ten bevruchtend op de geesten werkte.
De Duce schijnt hiermee in zooverre ge
lijk te hebben, dat het Italiaansche voor
beeld In tal van landen acties heeft doen
ontstaan, die zich daarop insplreeren.
Tot dusver is echter nog niet gebleken,
dat in eenigen andere staat dan de Italiaan
sche de fascistische opvattingen in het
staatsbestuur kunnen worden verwerkelijkt,
Dit mag wel zeker worden geacht, dat
men aan fascistische opvattingen niet ge
noeg heeft maar dat het dictatoriaal sy
steem, hetwelk aan het fascisme inhaerent
is, een krachtige figuur als Mussolini ver-
eischt om deze opvattingen in daden om te
zetten. En ook, dat figuren als Mussolini
uiterst zeldzaam zijn.
Het ontbreken van een man van derge
lijke structuur was in Spanje de voornaam
ste oorzaak van het mislukken van de
nabootsing van het Italiaansche voorbeeld.
En ook in Duitschland schijnt de persoon
lijkheid van den nationaal-socialistischen
leider, ondanks de vergod'lng die hem ten
deel valt, niet van dien aard te zijn, dat
ook' maar in de verte met die van de Ita
liaansche Napoleonsfiguur is te vergelijken
In Hongarije is thans een man opgestaar
en hij. is reeds minister-president van
wien men groote verwachtingen in dit op
zicht koestert
Gömbös neemt niet alleen de allure van
een Mussolini aan, maar sympathiseert ook
heel sterk met het systeem, dat in Italic
liet bolsjewistisch gevaar heeft afgewend en
het Italiaansche volk zijn hedendaagsche
politieke cn economische kracht heeft gege
ven.
Hongarije toonde zich reeds 'verscheiden
jaren nauw met Italië verbonden, als 't eeni-
ge land, dat, zij het ook Uit eigenbelang, be
grip toonde voor het brandend verlangen
der Hongaren naar Herziening van het v
desverdrag van Trianon.
Slechts even heeft liet geschenen, c
Hongarije zich, in zijn financieelen nood,
van Italië zou afwenden en de hulp van het
rijke Frankrijk zoti aanvaarden. Toen ech
ter Korolyi als minister-president heen
ging en Gömbös hem opvolgde, stond vast,
dat Hongarije weer de oudo koers had her
vat.
Gömbös is eigenlijk de eerste, die de
vriendschap van Italië wil uitbuiten voor
een herleving van Hongarije, in fascisti-
schen zin.
Zijn reis naar Rome van enkele weken
geleden was er niet alleen op berekend
de banden te versterken, maar ook om
eigen land propaganda te maken voor het
Italiaansche systeem in bestuur en economie
Een Jeger journalisten nam hij
hun lof te laten zingen van wat
Rome hadden opgemerkt. En zelf heeft hij
dat gedaan door bij zijn terugkeer o.m. te
zeggen: „In Italië kon ik de successen van
den systematischen fascistischen arbeid
aanschouwen. Landbouw, industrie, zelfs een
militaire parade tooncn de kenmerken van
een schitterende ontwikkeling. Overal zien
we den weerslag van een grootsche, opbou
wende economische situatie, maar iedei
werkt met volkomen vertrouwen. Italië ls
echter geen land van cynische criticasters;
het is een positief land, waar groot en kiem
de ido-ën schraagt, welke de duce dagelijks
in concrete plannen verwerkt. De men-
schen critiseeren niet, maar geloov
werken".
En dat Gömbös de opgedane kennis voor
Hongarije nuttig wil aanwentien blijkt uit
de volgende woorden, welke hij sprak: „Ik
ben naar Hongarije teruggekeerd met dc
vastberaden bedoeling om liet nationale
'Werkplan, van welks juistheid ik mij
heb kunnen overtuigen, en welks uitvoering
derhalve in het belang van het land is, on
voorwaardelijk te verwezenlijken. Ik heb
den ministers reeds opdracht gegeven bin
nen den kort9t mogclijken tijd plannen •»or
de naaste toekomst uit te werken".
Wij zijn, naar aanleiding van Gömbös
uitlatingen, geneigd aan tc nemen, dat
diens voornaamste doel is den fascistischen
boom in den Ilongaarschen bodem te poten,
in de hoop, dat hij daa.r zal gedijen en
soortgelijke vruchten dragen als op hel
Apenijnsche schiereiland.
Andere, grootschere plannen, waarover in
de wereldpers wordt geschreven, zoonis een
tariofuniê of zelfs een Dontfufcderatle met
Hongarije nis centrum, kunnen we gevoege
lijk naar het rijk der fantasie verwijzen, om
na het optreden van een zoo krachtige en
idealistische figuur als Gömbös en speciaal
na diens reis naar Rome, meer dan tevoren
tc letten op den gang van zaken in. het
Magyparsche nationale centrum;
DE CENTRUMLEIDER NIET
GESLAAGD
EEN NIEUW KABINET-VON PAPEN?
Prelaat Kaas, de leider van het Centrum,
heeft, nadat hij van de Duitsche volkspartij
en van Hitier een afwijzend bescheid had
gekregen op Zijn vraag, of zij bereid warén
deel te nemen aan een meerderheidsregee-
ring met een vast arbeidsprogramma, den
rijkspresident verzocht, van verder bVerleg
met andere partijen te mogen afzien,
rijkspresident heeft prelaat Kaas dit
zoek ingewilligd en hem voor zijn bemoeiin
gen zijn dank betuigd. Het is te verwach
ten, dat de rijksregeering thans heden een
nadere beslissing zai nemen.
Men is thans algemeen gespannen,
tot rijkskanselier zal worden heroenen. In
politieke kringen neemt men aan, dat pre
laat Kaas een dringend beroep op den rijks-
president heeft gedaan om nieuwe personen
aah het bewind te brengen.
Prelaat Kaas heeft echter waarschijnlijk
ook niet uit het oog verloren, dat na de ge
beurtenissen van de laatste dageh de be
slissing alleen aan den Rijkspresident toe
komt
Volgens verschillende aanwijzingen zal
Waarschijnlijk Von Papen opnieuw belast
worden met de samenstelling van de nieu
we regeering. Het is bekend, dat Von Pa
nen in hooge mate het vertrouwen van
Rijkspresident bezit Von Hindenburg heeft
de vorige week het ontslag van het kabinet
slechts ingewilligd, omdat volgens den
stand van de politieke constellatie het toen
scheen, dat een poging, om op den grond
slag van de nationale concentratie een meer-
derheidskabinet te verkrijgen, kans van sla
gen had.
Nu deze pogingen mislukt zijn, staat men
weder bil het punt van uitgang.
Er blijft dan nog de kwesties van de wis
seling van personen, waerover den laatsten
tijd veel gesproken en geschreven ls. Deze
kwestie zal waarschijnlijk nog niet reeds
vandaag, doch in alle kalmte In de eerste
helft van de volgende week onder de oogen
worden gezien.
Overigens is niet aan te nemen, dat de
reorganisatie van het kabinet zoo omvang
rijk zal zijn, als tot nu toe van verschillende
zijden werd aangenomen.
Hugenbergs meening
Van Duitsch-nationale zijde wordt, mede
gedeeld, dat in het onderhoud, dat Dr. Hu-
gónberg gister met Dr. Kaas had, Hugen-
bérg nogmaals verklaarde, dat de ervaring
vfln de laatste jaren het schadelijke van een
parlementair partij-regime duidelijk had
aangetoond. Evenmin kon er twijfel be
staan over de vernielende gevolgen van het
sedert 1919 tusschen het Rijk en Pruisen
bestaande dualisme.
De ontwikkeling van de laatste maanden
houdt het begin in van het overwinnen van
beide kwalen.
De Duitsch-nationale volkspartij houdt
vast aan wat bereikt is, zoolang de parle
mentair georiënteerde krachten er niet in
slagen iets anders te doen.
De partij die door den Rijkspresident in
den afgeloopen zomer genomen besluiten
heeft toegejuicht, steunt het denkbeeld van
een presidentieel kabinet.
Daarbij moeten echter de fouten, die het
afgetreden kabinet hebben gemaakt, verme-
dén worden.
Het denkbeeld van een meerderheidsre-
geering op de basis van bepaalde program
mapunten herinnert zoo zeer kan de rich-
tingspolitlek van vroeger, dat juist de
Duitsch-nationale partij na de opgedane er
varing geen behoefte aah herhaling heeft
De "Werkelijke moeilijkheden op het oogen-
blik bestaan in het vinden van overeen
stemming omtrent bepaalde personen.
Gemeld wordt nog, dat Hugenberg
nieuw onderhoud met Von Hindenburg
heeft aangevraagd.
DE MOEILIJKHEDEN VAN HET
KABINET-HERRIOT
Merriot heeft heden het Amerikaansche
antwoord inzake de schuldenbetnlingen in
den kabinetsraad ter behandeling voorge
legd. Bij het voorgenomen contact met Lon
den betreft het niet de vorming van een
gemeenschappelijk front tegenover Ameri
ka. In politieke kringen maakt men zich
evenwel geen groote voorstellingen van het
Amcrikaansöhe antwoord. Welken uitweg
de regeering zal Viilclen, is nog 'J'et bekend,
aangezien zij voor het geval zij de schul-
denverplichting nakomt een vijfde der Ka
mer tegen zich zal hebben, terwijl zij, in
dien zij niet betaalt, haar principe dei* hei
ligheid van verdragen zou prijs geven. In
de wandelgangen der Kamer wordt derhal
ve reeds thans gesproken over verschillende
mogelijkheden van èën nieuwe regeerings-
vórming.
Minister-président Herrjot zal Woensdag
avond naar Genève vertrekken.
Maandag zal een kabinetsraad worden
gehouden, terwijl Dinsdag de ministerraad
zal bijeenkomen.
JAPAN EN CHINA
VOOR DEN VOLKENBONDSRAAD
BEIDE PARTIJEN ONTOEGEEFLIJK.
Aan het (vermoedelijk) slot van de be
raadslagingen over het Lytton-rapport heeft
Matsoeoka voor Japan verklaard, dat geen
oplossing voor Japan aannemelijk zou zijn,
die niet de erkenning van het onafhanke
lijk Mansjoekoeo zou inhouden. Daarente
gen verklaarde Wellington Koo, dat China
iedere oplossing zou willen onderzoeken,
behalve die, waarhij Mansjoekoeo toch zou
worden erkend. Een dergelijke oplossing is
oor China onaannemelijk.
Men begrijpt, dat de volkenbondsraad het
onder deze omstandigheden voor nutteloos
achtte nog nieuwe bemiddelingspogingen op
.grond van artikel ll van het volkenhonds-
verdrng aan te wenden en dat dn raad er
de voorkeur aan gaf, niet langer de hehnn-
deling van het geschil door de volkenbonds-
ergadering te vertragen.
Verklaring van Lord Lytton
Om de gevoeligheid van Japan te sparen,
heeft De Valera gisteren aan lord Lytton
niet gevraagd, of de discussies van deze
week in den raad aan de commlssle-Lvtton
aanleiding gaven, haar rapport te wijzigen,
daar Japan beslist niet wilde, dat de cotn-
missle-Lylton, zij het slechts ook indirect,
een oordeel over de waarde der verklarin-
von de Japnnsche regeering van deze
zou uitspreken. Daarom vroeg De Va
lera aan lord Lytton uitsluitend, of de
commissie iets aan het rapport had toe te
vopgen, zonder daarbij naar de debatten
in deze week te verwijzen.
Lord Lytton antwoordde met een even
kort als krachtig: neen.
Al heeft lord Lytton op deze wijze dus
geenerlei oordeel over dc waarde der Japan-
sche regeerlngsyerklaringen uitgesproken,
het is voor niemand een geheim, dat
commissie bij haar besprekingen van
gistermorgen van meening bleek, dat de
Japnnsche verklaringen op geenerlei wijze
in étftnt zijn geweest, bet in het rapport uit
gesproken en In hoofdzaak voor Japan on
gunstige oordeel te verzwakken.
STIMSONS ANTWOORD
OP ENGELANDS VERZOEK OM
BETALINGSUITSTEL
Beter uitzicht op een regeling als de
betaling op 15 December vetricht
wordt
In het antwoord dat de staatssecretaris
der Vereenigde Staten op de Britsche nola
Inzake de oorlogeschulden heeft geconden,
wordt het volgende verklaard:
lk erken ten Volle het belang van het voor
stol, dat in uw nota is verVat en den ernst
Van dea toestand, waarop zij is gebaseerd.
Het feit, dat uw regeering de noodzakelijk
iheid oppert, de intergouvei'nementeele, fi-
nancieele verplichtingen te herzien, is een
omstandigheid, welke ernstig in overweging
dient genomen te Worden. In verband hier
mede zult u mij veroorloven in het kort
eehige essehtieele voorwaarden en bespre
kingen ip herinnering te bréngen.
Niet alleen is de uiteindelijke beslissing te
STlMSÖN
dezen
het congres voorbehouden,
maar het congres heeft zich in het verleden
ook voorzien van een instantie In den vorm
van een commissie voor de buitenlartdsche
oorlogsschulden voor het onderzoek haar de
feiten voor het doen van aanbevelingen,
waarop een zoodanige actie zou kunnen
plaats hebben,
De Engelsche regeering zal moeten erken
nen, dat de aansporing tot een algemeene
nieuwe regeling van het schuldenvraagstuk
ver uitgaat boven hetgeen indertijd doof den
Amerikaansche president Is voorgesteld, of
in overweging is genomen.
Met het oog op dit feit én het standpunt
van Amerika, dat de herstel kwestie slechts
een Èuropeesche aangelegenheid is, waar
mee de Vereenigde Staten niets te maken
hebben, is de Amerikaansche président er
van overtuigd, dat men niet eventueel kan
beweren, dat de overeenkomst van Laus.anhe
is tot stand gekomen in de verwachting van
een of andere door de Amerikaansche regee
ring gedane toezegging
Hoover erkent de beteekenis der te Lau
sanne uoor de debiteurstaten ondernomen
stappen met betrekking tot de Duitsche her-
stélbetalingen en haar mogelijken terugslag
in den. vorm van een achteruitgang der in
komsten voor de debiteurstaten."
Voorts Wordt erkend, dat'de' wereldcrisis
en de gelijktijdige prijsdaling ie 'schulden
lasten in vele cleelen van de wereld heeft
vergroot en de ineenschrompeliug
internationalen handel de moeilijkheden
nog heeft verhoogd.
Aan den anderen kant mag niét vergeten
orden dat de wereldcrisis ook een ernstige
invloed heeft doen gelden op het Amerikaan
sche vo.k.
Tot nu toe zijn geen motieven ingebracht
welke Amerika zouden kunnen nopen, an
ders te handelen dan in het verleden. De
Amerikaansche regeeriiig is van meehing,
dat een schüldencommissie van het congres
moét worden gevormd tér bestudeering van
de intergouvernemeenteele schulden, ten
einde deze kwestie afzonderlijk met iedere
fegeerlng behahüeln. De president is be
reid het congi'cb een dergelijk voorstel te
doen.
De nota besluit: het Amerikaansche Volk
en de Amerikaansche regeering hechten
groote waarde aan de volledige handhaving
der oorspronkelijke bedragen door de beta
ling der per 15 December vervallende ter
mijnen waarbij alle motieven voor een voor-
el vervallen.
Naar de meening van Hoover zullen de
vooruitzichten op een bevredigende regeling
van de geheele kwestie aanmerkelijk verbet!
ren, indien de betaling wordt verricht
Het antwoord aan de andere staten
Ook te Parijs is het antwoord der Ame
rikaansche regeering op hét Fransche ver
zoek om uitstel gepubliceerd. De tekst van
deze antwoordsno'a komt vrijwel overeen
met die aan de Engelsche regeering.
De Amerikaansche nota's aan Polen en
Tsjecho-Slowakije zullen vandaag worden
overhandigd. De nota aan Engeland is niet
zoo scherp als die aan België en Frankrijk.
Zoo ontbreekt in de nota aan Engeland de
Ik geloof, dat het niet raadzaam zou
zijn het verzoek tot inleiding van onderhan
delingen langs een anderen weg te doen dan
met u overeengekomen is in de schuldenover
eenkomsten, welke zin wel voorkomt In de
no'a'6 aan België en Frankrijk.
Ook wordt in de nota's aan deze twee
laatstgenoemde landen verklaard, dat het on
juist is naar een overeenkomst van Lausan
ne te verwijzen, aangezien lij de behande
ling van het vraagstuk der schadevergoe
ding een uitvoerig rapport van de Bazeler
commissie van deskundigen over Duitsoh-
land's onvermogen ingediend was, terwijl
voor de behandeling van het vraagstuk der
oorlogsschulden geen rapport over het on
vermogen van België en Frankrijk is voor
gelegd.
Op het staatsdepartement werd voorts nóg
verklaard, dat de Amerikaahsche regeering
bereid is van Engeland de bettUlhg van den
Decembcrtermijn in ponden sterling te ac
cepteeren, voor zoover het Amerikaansche
congres daartoe machtiging verleent
Engelands nieuwe nota
Het is naar uit Londen gemeld wordt,
niet waarschijnlijk dat de nieuwe Engelsche
nota aan Amerika vóór Maandag a.s. zal
worden verzonden.
De Engelsche minister van financiën
Chamberlain heeft in een rede te Birming
ham met voldoening gewezen op het féit,
dat Hoover zich blijkbaar niet verzet tegen
eenigerlei middel om het schuldenvraag
stuk opnieuw te bespreken. Er kunnen nog
geen conclusies getrokken worden omtrent
de houding van het Congres, zoowel he'rsf-
fem'o de opschorting van dc betalingen In
Do nber als ten opzichte van het omvang
rijke schuldenvrfeagstuk zelf.
In den loop der eerstvolgende veertien
dagen zal de Britsche regiering een der
moeilijkste en meest delicate beslissingen
heb bén te nemen waarvoor zij zich ooit
hééft gesteld gezien. Nooit, zeide Chamber
lain, hébben wij er rekening mee gehouden,
dat mén van ons betalingen zou verlangen
gelijk aan een extra shilling per pond ster
ling inkomstenbelasting, terwijl wij terzelf-
dertijd niets van ohze Schuldenaren ont
vangen. Dit is een toestand, die ten e
male onhoudbaar is, uit een oogmerk van
rechtvaardigheid, zoowel met de mogelijk
heid onze tvéivaarl op peil te houden.
Nader wordt uit Londen gemeld:
Men verwacht dat de Engelsche antwoord
nota inzake dé schuldenkwestie begin
gende week naap Amerika zél worden ge
zonden. Tevoren zal nog een kabinetszit
ting worden gehouden, waaraan ook zal
wórden deelgenomen door Simon. Simon
zal dan weer zoo spoedig mogelijk naar
Genève terug keeren.
In toonaangevende regeeringskri
wórdt er op gewezen, dat een beslissing pas
kan worden genomen na een verdere ge
dachten wisseling tusschen Engeland en
Amerika. Het Ehgelscne ministerie Van Fi
nanciën en de t.nnilensclie Citv zijn er vast
van overtuigd, dat een kwijting tier 15 De
cember vervallende betaling niet gelegpn
komt. In de City wordt er in het bizonder
op gewezen, dat iedere hetnoeiihg ponden
In dollars te transfereeren, een uiterst on-
gunstigen invloed zal hebben op de wissel
koers.
Hoe men ln Italië oordeelt
In regeeringskringen te Rome neemt men
ten aanzien van de kwestie der oorlogs
schulden het grootste stilzwijgen in acht.
"De bladen leveren uitvoerig commentaar
op de berichten uit Washington omtrent de
sehuldenkwestie.
In de „Corriere della Sera" schrijft d
vroegere minister van financiën. De Ötefanl
thans lid van den groo'en fasclstenraad
dat Italië slechts in staat is, zijn oorlögs-
schulden aan Amerika te betalën, in
verre het herstelbetalingen ontvangt.
In het belang van Italië en van geheel
Europa, ja zelfs in het economisch belang
van Amerika zelf. kunnen wij et4 niet toe
overgaan alle oorlogsschulden te betalen.
En Amerika heeft niets te winnen bij het
voortduren vaii de economische crisis in
Europa.
Het is steeds de politiek Van Italië ge
wéést de oorlpgsschulden af te lossen met
de herstelbetalingen.
We konden en kunnen nu nog niet meei
doen.
In verband met de beraamde voortzetting
der ontwapeningsbesprekingen, wordt er in
Fransche en Engelsche kringen op gerekend
dat Herriot en Mac Donald in het midden
.van de volgende week in Genéve zullen aan
komen.
De Duitsche minister van buitenlandsche
zaken von Neurath, heeft zich over zijn te
rugkeer naar de volkenbondsstad nog niet
uitgesproken
Naar.de correspondent van een Engelsch
blad uit Consta.itinopel meldt, zullen de vijf
Oproepen tot gebed, die gedurende 1000 jaar
dag en nacht van de taljoozen minaretten Ln
Turkije in het Arabisch weerklonken heb
ben, op bevel der Turksche regeering ver
anderd worden. Zij zullen in het Turksch
vertaald worden en dodr een lid vaP hqt' ccm
servatoriuril vatt Stafnbdë] gezet wordëm Pp
'dé melodie vim een ótid Turksch |red.
Tevens zullen de verschillende passages
van den Koran, die in de moskeeën worden
gereciteerd, in het Turksch vertaald worden.
Verder heeft de regeering van Angora be
paald. dat de Koran in het vervolg geïnter
preteerd zal worden door een speciale com
missie, die naar Stamboel is gezonden, om
daar een nieuwe exegese uit te werken
CHICAGO, 20 November. Na eenlge lichte
botsingen met de politie zijn gisteren 500
werkloozert uit Chicago vertrokken voor een
hongermarsch naar Washington. De deel
nemers hopen tijdig vóór de opening van
het Congres op 5 December a.s. in Washing
ton te arriveeren. Hun voornaamste eisch is
een uitkeering ineens van 50 dollar, om zich
het noodige aan te schaffen vor den komen
den winter.
EEN OVEREENKOMST INZAKE DE
RECHTSGELIJKHEID
LONDEN, 26 November. Naar Pertinax in
de Daily Telegraph «-eet te melden, zijn
Sir John Simon, Norman Davis en Paul
Boncourt het op de volgende drie punten
eens geworden:
le. Alle betrokken mogendheden zullen
een verdrag onderteekenen, dat de toepas
sing van geweld verbiedt.
2e. Duitschland mag niet herbewapenen.
3e. De practlsche Uitvoering van de rechts
gelijkheid zou etappegewijze geschieden.
Parallel met de besprekingen van deze
beginselen zullen de verschillende veilig
heid^ west les op de a.s. Conferentie der Vijf
Mogendheden worden besproken.
Gemengd Nieuws.
EEN „VERTEGENWOORDIGER" GEKNIPT
In het Westland opereerde dezer dagen
een oplichter, die op eenigszlns eigenaar
dige wijze zijn slag probeerde te slaan, en
heeft geslagen. De man ging als volgt le
zerk:
Hij vervoegde zich bij enkele hotelhouders
en stelde zich voor als vertegenwoordiger
van den Belgischen Hotelhoudersbond. In
den a.s. zomer zouden vele Belgen in het
Westland hun vacantie komen doorbrengen,
zoo vertelde hij, en nu konden de hotelhou
ders het alleenrecht voor de eerstvolgende
drie jaar verkrijgen, om deze gasten te her
bergen.
Voor wat, hoort wat, en als de hotelhou
der het contract beliefde aan te gaan, moest
hij f 13.50 voor diverse kosten afstaan.
Een hotelhouder in Naaldwijk vloog er
niet zoo spoedig in en verzocht den „verte
genwoordiger" nog eens terug te willen
komen
De man ging echter naar een- andere ho
telhouder, die meer geloof aan liet verhaal
hechtte. Hij kreeg het „alleenrecht" en be
taalde f 13.50.
Intusschcn had#men inlichtingen inge
wonnen, die niét bepaald gunstig Waren. De
politie Werd gewaarschuwd en toen de ver
tegenwoordiger hij een hotelhouder te Mon-
zljn contract wilde afsluiten, werd hij
den praat gehouden, daar men voor
den man had gewaarschuwd.
Hierop is de man. die Iemand uit Schcve-
nlngen bleek te zijn, gearresteerd.
In andere plaatsen ,'an ons land had hij
zijn truc met wisselend 6ucces toegepast.
Schoolnieuws.
U. V. w.
Dat was de lijfspreuk van wijlen Ds. Hel
dring, de man wiens naam verbonden is en
blijft aan de Stichtingen tc Zetten. Voluit
luidt die spreuk: Uit verlies Winst. Niet al
leen hij, maar vrijwel allen, die arbeiden in
Christus' geest hebben de waarheid van dat
woord ondervonden. Het schijnt nu ook van
toepassing te worden op het gebied van het
lager onderwijs. We zitten in de moeite: kor
tingen op de salarissen* grotere klassen, ver
hoging van de aanvangsleöftijd, terwijl nog
andere gevaren dreigen. Daardoor worden de
banden al kncllender, maar daardoor dringt
nu ook tneer en meer de overtuiging door,
dat de wet van 1920 eenvoudig onhoudbaar
Natuurlik zie ook ik het ftöëde van die wet
niet over het hoofd. Dat tans ongeveer twee
derden van alle Nederlandse kinderen de
biezondere school bezoeken, terwijl alle open
bare scholen saam zich met één derde moe
ten tevreden stellen terwijl dit nog van jaar
tot Jaar vermindert, is een zegen waarvi
we God niet genoeg kuhnen danken.
Toch mag de vraag gesteld worden, of
we de vrucht van een bijna honderdjarige
strijd ook niet door een ander stelsel hadden
kunnen genieten en dan zonder de vele dis
tels, die we ef nu bij gekregen heibbert? Er
zijn er steeds geweest, die dit hebben be
weerd en op goede gronden Zo was het Be
vredigingsrapport nauweiiks venschenen, of
er verscheen te Arnhem bij de firma H. teh
Brink een brochure onder de titel „Onbe
vredigende Bevrediging" en de vereniging
van Christelike onderwijzers kwam in 1918
met een ontwerp van wet op geheel andere
grondslag.
De .grote fout van het 9telsel-1920 is wel,
dat voor alles de openbare school als
gesteld Is, zodat nu reeds twee derden der
scholen zich moéten schikken naar het één
derde. En als dé achteruitgang aanhoudt, wat
te verwachten is, dan wordt de verhouding
als 3 staat tot 1, als 4 staat tot 1, maar die
één blijft steods de norm. Wie dat gelijk
stelling rióomt, heeft vah dat woord een raar
begrip.
Een tweede fout is, maar die Is bijkomstig,
dat men in 1920 volstrekt rtiet gerekend
heeft. Zo'n fout had men natuurlik bij ieder
stelsel kunnen maften; doch de mogclikheid
bestaat, dat men al rekenende tot het inzicht
was gekomen, dat dit slelsel te duur was en
dat men dan naar een ander nad omgezien.
Dan had men bijv. op het voetspoor van het
Unierapport de gemeenten kunnen uitscha
kelen, wat betreft de bekostiging van het la
ger onderwijs en van het onderwijs rijkszaak
kunnen maken. Dat men dit niet deed heeft
aanleiding gegeven tot grote onbillikheden.
Terwijl in sommige gemeenten het openbaar
onderwijs zó royaal begunstigd wondt, dat de
biezondere scholen nog overhouden van de
80 pCt. voorschot, zijn er andere gemeenten,
waar men zó schriel is, dat de voorstanders
der biezondere school Uit eigen zak nog heel
wat moeten bijpassen, willen zé dat hun
school op peil zal blijven.
Dat niet uitschakelen der gemeenten is nu
zelfs oorzaak van grote verdeeldheid onder
de Christelike onderwijzers. Er bestaat ge
vaar, dat hoofden en onderwijzers van grote
scholen een afzonderlike vereniging zuWen
stichten en natuurlik zullen dan dje van de
kleine scholen uit lijfsbehoud wel moeten
volgen. En als beide dan zorgen voor een
vrijgestelde dan wordt ook deze tijdelike
maatregel tot gsn eeuwig édict.
Tft stél mij natuurlik-, niet .YQOr, dat die;
verandering van stelsel spoedig zal komen,
volstrekt niet. Daar zou kans op. zijn, wan
neer even als bij de bouw van- de ark in
Noach's dagen één man dit in de hand had,
maar nu de politieke partijen daarover moe
ten beslissen, die voor een deel weer naar
hun lastgevers moeten omzien, zal het nog
wel een poosje duren. Dit neemt niet weg,
dat het als wirust geboekt mag worden, nu
de moeilike tijden ons doen zien, dat het
stelsel van 1920 in leder peval onhoudbaar is.
Hoe groter het aantal is dergenen, die dit
inzien, hoe eer we tot verandering komen.
Dan komt weer de tijd, waarin de volle ver-
antwoordelikheid voor de opvoeding der kin
deren zal gedragen worden door de ouders,
terwijl het Rijk zich bepaalt tot financiële
steun.
Voor onze grote vereniginnen breekt
weer een goede tijd aan, want het Zal strijd
kosten en strijd staalt. De Unie, een sohool
met de Bijbel, behoeft niet meer te zoeken
naar arbeid; zij kan bij goede leiding aan
de spjfcs, komen te staan, nu niet slechts van
ons verweer, want het wordt dan een groot
offensief naast een klein defensief. Zodra
het zover is, wordeb de moeden weer krach
tig en het gaat hun als het paard in de be
schrijving, die we vinden in Job 39.
Zo wordt het pok nu U.V.W.: Uit Verlies
AVinSt. En dat 1b nodig. Gaarne erkennen we
dat Nederland, wat het biezonder onderwij'
betreft, bevoorrecht is boven alle andere
volken; maar bet ideaal moet hoog gehouden
worden, Nederland moet worden het eerste
land ter wereld zonder openbare school, om
dat die ontiodig is, daar het vólk zelf voor
het onderwijs zorgt, zij hef met fihanciêle
steun van het Rijk. Ook Thorbecke heeft
eens gezegd, dat hij zo iets een ideaal toe
stand zou vinden.
Weerbericht.
ftb;
Hoogste stand te Madrid: 774.0.
Laagste stand te Stornoway: 734.6. i
Stand vanmorg enhalftwaalf: 758.2.
WEERVEHWACHTINO j[e
(Medeged. door 't Kon Ned Meteorologlsclfan
Inst te De Rilt) dj
Krachtige tot matige Z. tot W. wind, beïc
trokken tot zwaar bewolkt met regenl»iiien|id
later waarschijnlijk opklarend, aanvankelijk
iets zachter, later iets kouder.
STOR WAARSCHUWINGSDIENST el
Geseind van De Bilt hedenmorgen om 7.50
uur aan alle posten: Weest op uw hoede. Nr
Ine
BUITENLANDSCH WEERBERICHT (er
De reeds gister genoemde depressie in hcf>Rt
Westen heeft zie hmet groote snelheid Oostrel
Nnord-Oostwaarts bewogen. Haar kern be
vindt zich thans ton N. van Schotland, alj
waar de luchtdruk nog sterk dalende isibo
tien secundaire van dit lage drükgebiélra
strékt zlth van Schotland vla Wales tot iit.
het aKnaal uit I-Iet minimum, dat gistel
over de Noorsche zee was gelegen, is veff'
der N.-O.-wanrts afgetrokken. Het hoogff'1"
druk-gebied in het Zuiden nam een weiniJ
af. De vrij sterke daling van den baromete!Wf
over de Britsche eilanden en de geringe stijpj;]
ging t.o.v. gistermorgen ten onzent deden
de luchtdruk gradient flink toenemen, zoo
dat het thans over Groot-Brittannië, onfst
land en N.W. Frankrijk krachtig uit W toooi
Z. waait. Bij den toevoer van de warmerètu
lucht uit Z.W richtingen, is de temperatiiUfem
vooral in Schotland en ons land gestegenvor
In Scandinavië werd de vorst weer stren
ger (te Sarna vroor het hedennacht 20 gi^
C). De neerslag was minder uitgebreid en
rmnder zwaar dan gister. Alleen bij het de-
pressie-centrum vielen hoeveelheden
meer dan 10 m.M.
De regenachtige weerstoestand met
Ce bewolking zal waarschijnlijk aanvankeL
lijk blijven aanhouden. Later nog eenige op 1
klaring worden verwacht.
TEMPER A nuUR
Stand vanmorgen halftwaalf: 11.2 gr C.
27 NOVEMBER
Zonsopgang 7.45 u.; Zonsondergang 3.52 ui p
Maansopgang 7.19 u.; Maansonderg. 2.47 u
28 NOVEMBER j fl
Zonsopgang 7.44 u.; Zonsondergang 3.51 n, e
Maansopgang 8.54 u.; Maansonderg. 8.27 u.
VOERTUIGEN MOETEN HUN LICHTEN
OP HEBBEN; i r
27 NOVEMBER 1
Van 's avonds 4.22 u. tot 's morgens 7.14 u, g
28 NOVEMBER J
Van 's avonds 4.21 u. tot 's morgens 7.16 a
z
WATERSTANDEN RIVIEREN v
Heden Vorig
de
kef®
opl
Kunst cn Letteren»
DE LITERAIRE GIDS
Bij gelegenheid van het intreden van de
wende jaargang geeft het blad een over
zicht van de letterkundige gebeurtenissen
en toestanden van de laatste tijd. Met art
herinnert aan het verdwijnen der Vrije Bla
den, de verzonken glorie van A. M. de Jong,
mevrouw Van AmmersKuiler, Alie Sme
ding cn Schaften- Antink, wijst op de toe-
nemehde invloed der buitenlandsche lite
ratuur en besluit: „We gelooven dat het maar
goed is dat de tijd zijn werk doet en alles
opbergt in het schemerdonker dér geschie
denis."
Van de nieuwe Nederlandsche romans
worden besprokeh Top Naeffs Offers, Van
Scliondol's Jan Compagnie, Maurits Dek-
BroodJos Panhuysen's Jirt Afscheid
en Slauerlioff's Het Verboden Mjk, Over
Top Naeff lezen wij:
„Als kunstenares stëék't deie èclirijfster
met hoofd en schouders hoven haar vrou
welijke collega's uit. Zij bérit eigen
schappen die in ons land Zöo ielden In
één auteitr. vereenigd worden aangetrof
fen: de eerbied vóór de realiteit, zich
Uitsprekend in een. nauwkeurig afbeet
den er van. en daarbij de afstand tot hpf
leven, het privilege van de superieure
geest die het mcnschelijk bedrijf kan
aanvaarden en het te gelijkertijd bezien
met een Holde Wijsgeerige Irohle. En .'.e
beheerscht haar sclt rij (techniek genoeg
zaam om, als het Wire tusschen Ie
woorden, deze spot over liet gewichtig
bedrijf der gezeten vadferlahdbche burgers
te doen opgllmmen."
Walshnt
Basel
Hbtilngen
Reihnweller
KcHI
Mfiifttt
DlH.if.ehHm
Mannheltn
B.49 2.14
0.49 0.24
0.00 0.0Ö
-1.62 -1.66
2.63 ".41
4.50 3.90
0.00 1.08
3.04 2.44
1.65 J.53
Gaap i t i
Ems
Cobl°nz
Trier
Ruhrort
WHsel
Emmerik
Dusseldorf
Maastricht
Heden Vnrifl
1.89 1.7?n'
atr
iS
0.01 0.5!
0.35 0.13
2.19 9.01 tt
11.94 11.5ij"o
HOOGWATER NED. ZEEHAVENS1,™
Dëlfrijl
Terschelling
llariingen
7.S1 19.52
&19 20.45
2.41 6.01
l'iHuj 24 14.62 1 -.40
IJ uiaiilen 1.46 14.06
II.V HollanO 0.49 13.17
.-5Chevenlngen 0.69 13.27
3.03 15.11
Rotterdam
DelfzUl
Terechell 8.16 20.43
Harlihgén 9.17 21.37
Helder le 2.22 6.64
Heidér 2e 1S.33 19.31
IJmulden 8.3B 14.64
H. v. Holl. 1.37 14.04
1 14.03Ï3
Willemstad 8.80 ll.»
Brouwersh. 0.50 13.1ST.
Zien k zet 1.27 I4.4Ï to,r
Wemeldlng. j.47 lt.ofr1,1
Vllssingen 1V.I2Juk
Tern, uz-n 0.9» 12.4Jnd(
Hans weert 1.15 13.30 BI
2.29 14.61 v
imst S.19 15. If
kr.ee 2.20 14.8laSs
eld. 2.40 14.5»
ngen 0.41 12.51 A.
ïuzen 1.16 13.S4 m6
ROTTERDAM Maas Hotel
BOOMPJES 10
Het hotel voor U Open restaurant
Nieuwe exploitatie
DOXOLOGIE
Dr. Jos. J. Gielen handelt over dit ondei^ E
werp in het Tijdschrift voor Taal en}a
Letteren nr. 3, 1932. De vergelijkende litet!s
ratuurwetenschap bestrijkt drie terreinen.
de psychische inhoud van een kunstwerk!
de sfeer waarin het ontstond: doxolnqie; °-2,
de stof, waarmee die psychische inhoud31-'
wordt uitgedrukt: theinatoloqiede vorm,e
waarin dat geschiedt: qenoiogie. Daarboven* 5,
staat, als einddoel: de synthese van dat alles
in een algemeene literatuurgeschiedenis. i.
Tegen de gangbare methoden dar tegen- pj
Woordige doxologie, welke zich dus bezig» va
hudt met Invloed, verwantschap, navolgingi'o
nabootsing, plagiaat en vertaling heeft Dr.e vi
Gielen heej wat bezwaren. 2a]'
De conclusies van het onderzoek naar Ni
allerlei invloeden, die bekende Schrijvers In (gei
de geschiedenis zouden hebben ondergaanjes v
of uitgeoefend verschillen vaak hl) bevoogde) Va
beoordeelaars heel wat! Dénk bijv aan lo M.
verhouding Vondel— Gryphhfs, Hue'—Frank-' O-a1
rijft en ElckerlycEveryman. ■ar-
De G gaat verder na, wat men onder pla-e
giaat, imitatie enz. verstond, verstaat on he-. .EI
hoort te verstaan en stelt vast welke de taak€ld«
•erkwijze der doxologie is en moet zijn;
