jubileum van de Leidsche Electriciteitsfabrieken
Kies uit dien
hoorn!
ONZE ETALAGES WENKEN
MLT ELECTRISCHE GESCHENKEN
DE LEIDSCHE INSTALLEURS
De ontwikkeling van het
bedrijf van 1907 tot heden
Men koopt
natuurlijk
bij de
adver
teerders
in dit blad
WINKELWEEKNUMMER VAN DE NIEUWE LEIDSCHE COURANT DINSDAG 27 SEPTEMBER 1932
Exterieur van het machinegebouw van de electriciteitsfabrieken.
In 193(y31 werd samenwerking verkregen
met de electrotechnische Installateurs met
betrekking tot de verkoop van verbruikstoe-
stellen in den Toonwinkel aan de Hooi
gracht. Een Contact-Commissie werd opge-
schappij (in Nieuwkoop); van het Provin
ciaal Electriciteitsbedrijf Noords-Holland (in
Haarlemmermeer en Hillegom) en van het
Gemeentelijk Electriciteitsbedrijf van Delft
(in Benthuizen).
Tenslotte:
NOG ENKELE CIJFERS
VAN HET OOGENBLIK
Het verzorgingsgebied van de Electri-
citeitsfabriek omvat Leiden en 82 buitenge
meenten. Het aantal inwoners is in totaal
rond 240.000.
Het geinstalleerd machinevermogen in de
Centrale bedraagt 36.000 K.W., de lengte van
het hoogspanningsnet (op 31 December 1931)
rond 375 K.M., van de laagspanningsnetten
in Leiden en de rechtstreeks bediende bui
tengemeenten 315 K.M., tezamen derhalve
een lengte van 690 K.M., waarvan 445 K.M,
in de buitengemeenten.
Het aantal aansluitingen was op 31 Dec.
1931 totaal in Leiden en alle buitengemeen*
ten 41.310.
Afgeleverd werd in 1931: 33.890.000 K.W.U,
gelijkstroom en bovendien voor tractie-doel-
einden rond 5 millioen K.W.U. gelijkstroom*
Do aanlegkosten van de Centrale bedra*
gen op 31 December 1931 rond f 4.123.000 en
van het kabinet rond f5.261.000.
Uit den aard der zaak moest deze op
somming min of meer dor zijn. De geschie
denis van een Electriciteitsfabriek levert
geen smakelijk verhaal. In de dorheid van
deze cijfers en feiten leeft echter voor den
aandachtigen lezer een groote spanning,
want uit de snelle ontwikkeling van dit
thans zoo machtige bedrijf, spreekt een ge
weldige werkkracht en een bewonderens
waardige energie. Leiden heeft een electrici
teitsbedrijf, dat onder de allerbeste van ons
land mag gerekend worden. Dat kan uit dit
overzicht ten duidelijkste blijken.
Uit dien hoorn van overvloed 1 Van electrischen
overvloed. Het is niet noodig, dat U piekert over
een feestgeschenk. Een electrisch geschenk is een
welkom geschenk. En de keuze is enorm I
U kunt een electrisch strijkijzer geven, een electrisch
komfoor, een electrisch leeslampje of een electrischen
broodrooster. Een melkkoker of een stofzuiger, een
koffiepot of een verwarmings-kussen. Een haardroger
of een eierkoker, een ventilator of een wijnmandje.
U kunt iets geven uit een keuze van meer dan
honderd electrische artikelen.
latie gebouwd envin 1912 hadden opnieuw
belangrijke uitbreidingen plaats, o.a. door
bijplaatsing van twee stoomketels en een
200S K.W. turbogenerator. In 1914 werd de
schakelinstallatie geheel verbouwd, volgens
de destijds geldende nieuwste inzichten op
dit gebied.
ZOO GING HET STEEDS
MAAR EXCELSIOR
In 1915 werden twee kleine stoomketels,
alsmede de beide 300 K.W. turbogeneratoren
en die van 500 K.W. verwijderd. Aange
schaft werd een 3000 K.W. turbogenerator,
waardoor het machinevermogen werd ge
bracht op 6000 K.W.
In 1920 werd het machinevermogen ver
groot door het bijplaatsen van een 6000
K.W. turbogenerator.
In 1922 bleek voor de vierde maal uit
breiding van de ketelinstallatie noodzake
lijk, waarom een geheel nieuw ketelhuis,
voorzien van twee machinaal gestookte ke
tels werd bijgebouwd. Het oude ketelhuis
bleef voornamelijk voor handbedrijf inge
richt.
In 1923 noopte de minder gunstige ligging
van de kolenopslagplaats tot het aanleggen
van een hangbaan voor het lossen en aan
voelen der kolen.
In 1924 werden in de machinezaal bijge
plaatst twee gelijkrichters, elk van 600
K.W., noodig door de uitbreiding der ge
lijkstroomlevering aan de tramlijnen. Het
gelijkstroom vei mogen was daardoor gewor
den 2250 K.W.
In 1925/'2G werden opnieuw twee stoom
ketels bijgeplaatst, terwijl ter vugr oting
van de macliinecapacPMt een turb< genera
1928/"29 vastgestelde uitbreidingsplan, de op
stelling van een tweetal stoomketels. Deze
uitbreiding is thans nog onder handen.
De daartoe noodzakelijke uitbreiding van
het ketelhuis is reeds vergevorderd; het ge
bouw is bijna gereed, terwijl de montage
van de ketels in vollen gang is.
Dit wat betreft de ontwikkeling van het
jfidrijf in den loop der jaren. Thans dienen
we nog het een en and/er te vermelden met
betrekking tot
DE DISTRIBUTIE VAN DE
STROOM
In de gemeente Leiden werd begonnen
met een hoogspanningsnet, lang 11.5 K.M.
en een laagspanningsnet lang 16.1 K.M.
Aanvankelijk waren er 91 aansluitingen,
terwijl gedurende het eerste bedrijfsjaar in
het net werden afgeleverd 338.000 K.W.U.
Stroomlevering naar de buitengemeenten
begon al spoedig met de aangrenzend^ dee-
len van Leiderdorp en Oegstgeest, in 1910
gevolgd door Noordwijk en Voorhout, in
1911 door Zoeterwoude.-
In de volgende jaren kwamen er steeds
nieuwe gemeenten bij, totdat tenslotte in
1930 Benthuizen en in 1931 Valkenburg als
laatste gemeenten in het verzorgingsgebied
tot algeheele electrificatie besloten, nadat
reeds verscheidene jaren ook in die gemeen
ten aan enkele polders en industrieën
stroom was geleverd.
In 1910 werd begonnen met stroomleve
ring aan de N.Z.H.T.M., voor de stadstram
en de lijnen Leiden—RijnsburgKatwijk/
Noordwijk. Deze stroomlevering onderging
in 192/ een belangrijke uitbreiding door
lcctrif'c.' e vil de door de N.Z.H.T.M. ge-
cxploite^nie lijn Lriden—Den Haup—Sche-
Zoo'n electrisch geschenk valt in ieders smaak. Het
is hygiënisch, gemakkelijk, rein, gezond, tijdbesparend
-en economisch. Werkelijk:
Een electrisch geschenk is
een dankbaar geschenkl
Een zeer snelle groei
Zooals wij reeds eerder hebben medege
deeld, zal het op 15 October a.s. 25 jaar ge
loden zijn, dat het bedrijf van de Stedelijke
Electriciteitsfabrieken een aanvang nam.
Dit jubileum zal niet officieel worden ge
vierd, maar het zal daarom toch ook aller
minst onopgemerkt voorbij gaan. Zoowel het
2 Octoberfeest als de Winkelweek zullen
staan in het teeken van de Electriciteit en
de Lichtfabrieken verleenen daaraan groote
modewerking. Elders in dit Winkelweek
nummer kan men lezen, waarin deze mede
werking bestaat
Het zal intusschen voor onze lezers in
teressant zijn, ook van de ontwikkeling van
liet Electriciteitsbedrijf het een en ander
te vernemen eii daarom laten wij hieronder
van die ontwikkelingsgeschiedenis een be
knopt overzicht volgen:
Met de houw van de centrale en de aan
leg van het kabelnet, werd aangevangen na
bet raadsbesluit daartoe van 1 Maart 1906.
Als datum van den aanvang van het be
drijf geldt de 15e October 1907, toen dooi
de Afdeeling Leiden van de Maatschappij
van Nijverheid een groote Electriciteits-
tcntoonstclling werd geopend.
In de Centrale waren bij den aanvang
van het bedrijf opgesteld drie stoomketels
en een machinevermogen van 67 2X 300
667 K.W.
In 1909 had de eerste uitbreiding van het
macliinevermogen plaats door bijplaatsing
van een stoomketel en een 500 KW. turbo-
generator, maar reeds in 1910 moest op
nieuw een uitbreiding van de Centrale
plaats hebben als gevolg van de snelle toe
neming der stroomlevering (o.a, door de
overeenkomst met de N.Z.H.T.M.). De Cen
trale werd in dit jaar uitgebreid met een
nieuw gedeelte kabelhuis en machinezaal,
alsmede een 65 M. hoogen schoorsteen. Bij
geplaatst werden 2 stoomketels en een 1000
K.W. turbogenerator; voorts 3 moförgenera-
toren elk van 350 K.W. ten behoeve van de
gelijkstroomlevering aan de tram. De klein
ste turbogenerator (67 KW.) was intusschen
uit de machinczaal verwijderd.
In 1911 werd een nieuwe schakelinstal-
tor van 12.000 KW. werd besteld, die in den
loop van 1927 in bedrijf kwam. Een en an
der ging gepaard met uitbreidingen der ge
bouwen; aan het in 1922 gebouwde tweede
ketelhuis werd een noordelijke vleugel aan
gebouwd, terwijl de machinezaal in weste
lijke richting werd verlengd.
Door de opstelling van den hiervoren be
schreven turbogenorator was het machine-
vermogen der Centrale verdubbeld en ge
bracht op 24.000 KW.
Bij de opstelling van de laatste twee ke
tels werd bijzondere aandacht besteed aan
het voorkomen van hinder door vliegasch-
vorspreiding, waartoe de kotels werden
voorzieïi van het nieuwste type aschvan-
gers.
Een ongeveor in denzelfden tijd onderno
men uitbreiding van dè schakelinstallatie
was slechts als een tijdelijk middel te be
schouwen, aangezien in verband met het
vergroote machinevermogen dor Centrale
grondige herziening en uitbreiding van de
schakelinstallatie noodzakelijk was gewor
den Deze vond plaats door den bouw van
een 10.000 V. schakelhuis, berekend op een
totaalvermogen van 50.000 KW., hetwelk in
1930 in gebruik werd genomen.
De laatste tot stand gekomen uitbreidin
gen zijn samengevat in een plan, hetwelk in
de Raadszitting van 18 Juni 1928 werd aan
vaard en hetwelk omvatte een turbogenera
tor, twee stoomketels, een schakelhuis, hulp
machines en verdere toebehooren, tevens ge
paard gaande met de noodzakelijke uitbrei
ding van de gebouwen.
Deze vergrootingen werden in gedeelten
uitgevoerd.
Begonnen werd met bijplaatsing van nog
een 12.000 K.W. turbogenerator, waartoe de
machinezaa.1 opnieuw in westelijke richting
werd doorgetrokken.
De nieuwe turbine werd op 24 Maart 1930
in gebruik genomen; het machinevermogen
der Centrale was daardoor gestegen tot
36.000 KW.
Na den bouw van het nieuwe 10.000 V.
schakelhuls in 1930 (hiervoren reeds geme
moreerd) restte als laatste deel van het Id
De beide 12.000 K.W. turbogeneratoren in de machinekamer der electriciteitsfabrieken.
Exterieur van het machinegebouw van de electriciteitsfabrieken
triciteitsvoorzienlng van het Zuid-Oostelijk
stadsdeel .verkregen.
VERDERE BIJZONDER
HEDEN.
In 1911 had de oprichting van den elec
trischen klokkendienst plaats. De klokken-
centrale werd ondergebracht in gebouw
Hooigracht.
Het Klokkenkabelnet was 31 December
1931 lang rond 21 K.M.; op dien datum wa
ren aangesloten 93 uurwerken, waarvan 14
openbare klokken.
In 1914 werd een inrichting voor Vuilver
branding opgericht. Deze kwam in exploita
tie bij de Electriciteitsfabriek met het oog
op de stoomlevering aan de Centrale.
In November 1929 werd de vuilverbran
ding echter weer stopgezet, tengevolge van
het Raadsbesluit tot afvoer van het stads
vuil naar de Nieuwkoopsche plassen.
In 1930 had do invoering plaats van het
onderwijs in de electriciteitsleer in de hoog
ste klassen van de lagere scholen in Leiden
en een groot aantal buitengemeenten.
In aansluiting aan het vorenstaande werd
in Februari 1930 gehouden de O n d e r w ij &-
tentoonstelling (o.a. bezocht door
5300 schoolkinderen).
Tegelijkertijd werd in samenwerking met
de Leidsche installateurs de Electrici-
teitstentoonstelling met „E 1 e c-
trisch Huis" georganiseerd.
▼▼▼VVV
/ERZORGINGSGEBIEDkrSTED.LICHTFABRIEKEN,
veningen en daarna, in 1925, door stroom
levering (tezamen met G.E.B.Den Haag)
ten behoeve van de lijn Leiden—Wassenaar
—Den Haag van de H.T.M.
Binnen niet al te langen tijd volgt ook
de stroomlevering aan de lijn LeidenHeem
stede, waarvan electrificatie onder handen
is.
In 1914 werd de eerste groote polder, nl.
de Hazerswoudsche Droogmakerij, met een
oppervlakte van 1880 H.A. aangesloten voor
electrische bemaling. (Thans zijn 37 polders
met een gezamenlijke oppervlakte van
15 200 H.A. aangesloten).
In 1931 is het onderstation in de Cobet
straat te Leiden gereedgekomen. Daardoor
werd een belangrijke verbetering in de elec-
richt om deze samenwerking gaande te hou
den.
De in Februari 1930 gehouden Electrici-
teitstentoonstelling was alreeds een uiting
van het samenwerken, nadat in principe
hieromtrent overeenstemming was bereikt.
Ter voorziening in de behoefte aan recht-
streeksche telefoon-verbindingen tusschen de
Centrale en verschillende punten (ondersta
tions) in het verzorgingsgebied, werden tal
van telefoonkabels gelegd (lengte thans rond
150 KM).
Voor wederzijdsche hulpverleening in ge
val van storing zijn z.g. koppelkabels gelegd,
10.000 Volt-net te koppelen met dat van de
waardoor het mogelijk is, zoo noodig ons
Provinciale Utrechtsche Electriciteits-maat-
VE.RKLARING
CD e LNGROS UE.Vt.RING
I.0A3
CLECTRICITtlT
ÜsGAS in ELECTRICITEIT
Het tegenwoordige verzorgingsgebied van de Lichtfabrieken, omvat
tende Leiden met 32 buitengemeenten.
