Bouwmaterialen
N.V. Nederlandsche
Aanneming AP
ENCI-CEMENT
BETON BOORPALEN
MEUBELEN
Ruime hypotheek
BESCHERMT ALLE GEBOUWEN TEGEN
HITTE - KOUDE - VOCHT - LAWAAI
i DESKUNDIG 1
N.V. Producten- Grondstoffen Hmij.
AMSTERDAM: Sarphatikade l - Tel. 34824-36824
ROTTERDAM: Stationsweg 37b - Talef. 11690
BOUWBLAD No. 167 (Verschijnt eiken Maandag)
MAANDAG 8 AUGUSTUS 1932
No. 57263 en 58179».
VERTEGENWOORDIGER VAN DE
N.V. INDUSTRIEELE MIJ.
v/h J. W. BRONWASSER Czn.
BREUKELEN. TELEFOON 24.
De gevaren van het bouwbedrijf
Er openbaart zich in verschillende krin
gen van handel, nijverheid en landbouw een
drang naar hulp van overheidswege, om den
verwikkelden toestand, waarin de (kortheids
hailve) „bedrijven" zich bevinden, op te
lossen- althans de gevolgen die er uit kun
nen volgen- te bezweren. De Overheid zou
die hulp vroeger niet hebben verleend, thans
gaat zij daarop in, zij pleegt zelfs daarop in
te eaan.
Elke protectie ook deze- brengt het beden
kelijke verschijnsel mede, dat een ander
moet betalen- wat de beschermde aan voor
deel binnenhaalt. Doch het zou onbillijk zijn
te zeggen dat de Overheid verkeerd doet met
enkelingen te helpen in de tegenwoordige
tijden, al leidt de éérste stap in die richting
tot het beschermen van telkens weer andere
bedrijven. Wanneer de steun de perken der
dragelijkheirl voor de gemeenschan dreigt
te overschrijden, zal men wel gaan inzien,
dat. het onmogelijk is daarmede door te gaan
Of nu het bouwbedrijf- dat zich ook be
klaagt, nog rechtstreeks zal mogen en rede
lijkerwijze moet worden geholpen?
Alvorens deze vraag te beantwoorden,
mag wel eens worden bekeken, wat onder
bouwbedrijf moet worden verstaan en wat
er aan den gewenschten steun vastzit.
De bij dat bedrijf betrokkenen zijn dan:
de grondeigenaar- de grondhandelaar, de
bouwer-credietnemer, de bankcredietgeefster,
de borg. de hypotheekbank, de leveranciers,
de schatter, de arbeider, de koopman, de
huufder.
De objecten in het bedrijf zijn: de grond,
het oredietgeld, de materialen, het huis, het
hypotheekgeld- de rente, de huur- en koop-
waarde van de huizen, het loon. De gang
van zaken is eenvoudig. De grondeigenaar
verkoopt den grond aan den bouwer, die
crediet krijgt van de bank, eventueel met
borgstelling; de schatter schat den bouw
grond en het te bouwen huis op teekening
en geeft aan hoe groot het te verleenen
crediet kan zijn en hoeveel de bouwer kan
opnemen van zijn crediet, naarmate de bouw
vordert; hij treedt weer op, wanneer hypo
theek wordt gevraagd van de hypotheek
bank; de leveranciers ontvangen het hun
verschuldigde volgens overeenkomst, meest
in termijnen, en een arbeider ontvangt weke
lijks zijn loon. Is alles regelmatig afgeloopen
dan wordt de borg, die tegenover de bank
het risico heeft gedragen, ontslagen. De bou
wer is een huis rijker, dat hij verkoopt of
verhuurt. In het laatste geval betaalt hij de
lasten en houdt jaarlijks een sommetje
over.
Het is duidelijk dat uit dit geheel geen
van deze betrokkenen kan worden gemist,
behalve de borg- die achterwege kan blijven
als de bouwcredietgever meent hem te kun
nen missen.
Even duidelijk is- dat grond, loonen, mate
rialen, rente niet boven een zeker waarde-
peil kunnen komen, of zij maken den bouw
niet rendabel, omdat de koopers of huurders
het huis niet willen hebben voor den prijs,
die de bouwer moet maken om winst te
boeken. Of de totale kosten moeten dalen,
de koop- en huurwaarde van het pand
moeten stijgen. Anders waagt géén bouwer
zich aan een volgenden bouw.
Of de stijging van de koop- en huurprijzen
mogelijk is, hangt weer af van andere fao
toren. De trek naar de stad, grootere wed
vaart, woningtekort o.a,- bevorderen ze. Wo
ningoverschot, stilstand in zaken o.m. druk
ken de prijzen.
Over een lang tijdperk het bouwbedrijf be
schouwende, zal men zien, dat, als in elk
onder onderdeel van het bedrijfsleven, stij
ging en daling elkander afwisselen
In de laatste tientallen jaren is een door-
loopende stijgende lijn te zien, onderbroken
door dalingen.
Het bouwbedrijf heeft zich in die tijden
krachtig geweerd en omhoog gewerkt, veel
verdiend, ongetwijfeld, maar ook veel laten
verdienen. Eenerzijds door het welbegrepen
eigenbelang der bij dat bedrijf betrokkenen,
anderzijds door de hooge eischen van het
openbaar gezag- zijn meerdere plaatsen, ook
in haar uitbreidingen, schoone steden ge
worden.
Uit den gelukzaligen droom van laag-
durigen voorspoed is het bouwbedrijf wak
ker geschud, toen de hypotheekbanken plot
seling de géLdruimte zagen verdwijnen.
Daarna steeg even onverwacht het aanbod
van huizen en werd het publiek schichtig
om zelfs in onroerende goederen gelden te
beleggen. De oeroude stelregel: dat land en
huizen niet wegloopen en altijd weer op
hun beenen terecht komen, werd volmaakt
genegeerd.
Men vindt ze in elke periode tusschen den
aankoop van den grond en het afsluiten
van de verkoop- of verhuurovereenkomst
De aankoopprijs van den ruwen grond kan
te hoog zijn geweest, dan dat de juiste meter-
prijs d(.w.z. juist in verhouding tot den
kostprijs van het huis) bij verkoop aan den
bouwer gemaakt kan worden. De grond kan
te lang onbebouwd liggen, waardoor het
renteverlies gaat drukken. De tusschenhan-
del (de grond gaat gemeenlijk éénige keeren
in handen van andere koopers over, voor
den bouwer ze in eigendom krijgt) kan zwak
komen te staan. Ook kunnen fouten in de
taxatie zich wreken. De bouwer kan blijken
niet de man te zijn, die men hem dacht te
zijn.
De risico's van den bouwcredietgever en
den borg zijn vrijwel gelijk. De eerste geeft
een betrekkelijk hoog crediet om iets te
maken wat er niet is. Zijn winstmarge is
beperkt en hij weet, dat bij strubbeling zijn
vordering door de oploopende rente groeit,
terwijl het onderpand niet in waarde voor
uitgaat. Van den eersten steen in den grond
af is zijn groote belang, dat de bouw onge
hinderd doorgaat. Bij storing roept hij den
borg op en daarmee zijn laatste dekking
tegen de kans van zelf te moeten afmaken
wat bleef steken. Treft den bouwcrediet
gever dit lot, dan is hij alleronpleizierigst
uit. Hij moet den afbouw opdragen aan
anderen- die wederom hun eischen stellen
Aan het bouwcrediet geven zit dan wel
heel veel vast. De banken, die er zich mee
bezig houden (er zijn er te over, die zich er
van spenen), limiteeren uitteraard het ka
pitaal, dat zij er voor beschikbaar stellen
Andere banken, die haar bedrijf van het
geven van bouwcrediet maken, liggen aan
banden, omdat haar obligaties minder ge
makkelijk worden geplaatst dan de pand
brieven der hypotheekbanken.
Bij den groei der groote grond- en huizen
maatschappijen hebben deze terecht ingezien
dat zij, deskundigen bij uitnemendheid op
het gebied van onroerende goederen, beter
zelf ook de huizenbouwerij in de hand kon
den nemen. Er zijn er dan ook, die met
succes het geheele bouwbedrijf uitoefenen.
In een paar woorden gezegd staat het
aldus: zoo 'n maatschappij die steeds grond
beschikbaar heeft, helpt zichzelf aan -,bouw
crediet", door een deel van haar middelen
voor de bouwerij te bestemmen. Zij voert dan
alléén de teugels, is in elk opzicht volledig
georiënteerd en geoutilleerd en heeft zóó de
beste kansen om te slagen.
Daarenboven kan zij de huizen, welke niet
dadelijk verkocht worden of kunnen worden
opnemen in haar afdeeling „huizen in ex-
poitatie". Zij heeft immers het bouwcrediet
reeds uitbetaald en behoeft geen nieuw geld
op hypotheek te vragen.
Zonder risico's is haar bedrijf ook weer
niet. Zij kan niet, want zij werkt en kan
alleen werken langs groote lijnen, zij kan
niet hier en daar een stukje grond koopen
of hier en daar een paar huizen zetten of
laten zetten. Haar bedrijf is op groote leest
geschoeid en laat haar alleen ondernemin
gen van beteekenis toe. Als echter in het
algemeen het bedrijf goed wordt gevoerd
kan een tegenslag worden verwerkt, zonder
dat de winsten zichtbaar worden gedrukt.
Deze maatschappijen loopcn wel de risi
co's van den bouwcredietgever, die niet in
de andere afdeelingen van het bouwbe<'|ijf
is geschoold en daarop ingericht, maar zij
zijn in de gelegenheid om ze te elimineeren
althans zoo onschadelijk mogelijk te maken.
Dat er niettemin velé en belangrijke en
goede ïaken in de laatste jaren door de
bouwcredietgevende banken zijn gedaan,
staat vast. Goede koopmanschap, vlot en
vlug werken, groote deskundigheid en
scherp toezicht stonden daarbij voorop.
Maar de stijgende lijn in de algemeene wel
vaart en de groote geldruimte bij de hy
potheekbanken hadden daarop den grootsten
invloed. Alle zooeven genoemde prima
eigenschappen hebben niet verhinderd, dat
de omkeer in de algemeene welvaart en de
geldschaarste ook bij de hypotheekbanken
die bouwcredietgevende banken thans tot
stilliggen hebben gebracht
De conclusie uit het voorgaande is, dat
onder gunstige omstandigheden ook degene
die zich uitsluitend bepaalt tot het ver
strekken van bouwcredieten, er zonder kleer
scheuren kan afkomen, zelfs behoorlijke
zaken kan maken. Maar wanneer niet al'les
daartoe meewerkt zal deze geldschieter het
eerst in de misère zitten.
De best ingerichte maatschappij zal het
7 langst het bouwbedrijf kunnen voortzetten,
maar zal zich in tijden van voorspoed moe
ten inrichten op den tijd van daling, zooals
die nu is ingetreden.
Smaak en vindingrijkheid hebben trouwens
bij den bouw en inrichting van deize nieu
we zalen oen groote rol gespeeld. Hoe smaak
vol zijn de betimmeringen en de wandbe-
kleeding en met hoeveel zorg werd het hout
gekozen! Het eveneens van den architect
afkomstige ontwerp der meubelen in do
zalen, getuigt van een zuiver begrip der
ei6Chen eener hoog-opgevoerde interieur
kunst. De binnenhuisarchitectuur 6telt
haar bijzondere eischen en de N.V. Ned.
A a n n. M ij. v/h Firma H. F. Boersma
die de wandbetimmeringen uitvoerde, wel
ke onmiddellijk bij het binnenkomen de
aandacht trekken, heeft bew-ezen, dat zij
voor een dei-gelijke taak evenzeer berekend
als voor het uitvoeren van imponeerende
bouwwerken in gewapend beton. Die luis
teren natuurlijk ook nauwkeurig naar aller
lei invloeden en factoren, maar bij de toe
passingen eener interieurkunst, zooals die
in den nieuwbouw werd uitgevoerd, heeft
dit alles toch een zeer bijzonder karakter.
Houth. v/h N.V. J. VAN SCHIJNDEL 5 Co. ^501fadka1na,0.0r
ANNO 1853 "S 3gP S6°
Oost-Admiraliteitskade 47 Rotterdam
Zagerij en Schaverij:
NassauhavenBoerengat
Uitbreiding Nieuwe of Litteraire Sociëteit
'Architectuur: LIMBURG, den Haag,
Uitvoering: N.V. Nederlandsche Aanneming Mij, v.Jh. firma H. F. Boersma, den Haag.
In deze tijden van afibraaJk i© een voort
varend en ondernemend College van Com
missarissen van de Nieuwe of Litteraire
Sociëteit Plein—Korte Vijveiiberg in
den Haag, aan bet bouwen gegaan; dit op
zichzelf is reeds een merkwaardig feit. De
oude „Witte" wordt grondig vernieuwd en
bet gereedkomen der nieuwe benedenzalen
is de eerste phase van deze vernieuwing.
Dat wil zeggen, deze eerste phase werd niet
enkel bepaald door de opening der aange
duide zaten; met deze opening viefl samen
het in gebruik neimen van een nieuwen
monumentalen ingang op de plaats van
den vroegeren ingang, een ruim entrée, een
instelling als „de Witte" waardig. Er is
maandenlang aan gewerkt, gedurende wél
ken tijd de bezoekers door een houten tun
neltje het gebouw moesten betreden. Maar
onder, naast en boven die houten „tube"
werd gewerkt en op een goeden dag zagen
de verbaasde en verraste bezoekers opeens
zich voor het resultaat van dezen arbeid
geplaatst: een breede, hooge hall van wit
marmer met schitterend bovenlicht en met
aan weerszijden van de draaideur loges
Voor het personeel.
De „Witte" was als bij tooverslog ver
anderd Het was of de architect, de heer
Limburg, grootmoedertje Witte met. een
tooveretaf had aangeraakt; grootmoedertje
verdween en in haar plaats veischean een
jonge, frissche vrouw, met een helderen,
open oogopslag en met kleurtje© op de
wangen. En natuurlijk modern gekleed....,
aldus schrijft de Club-Kroniek.
Nu i6, hebben wij altijd hooren zeggen,
tooveren een min of meer riskant bedrijf.
Men weet van te voren nooit goed wat er
komt en het is ook nooit goed vooruit te
zeggen of „het omgetooverde" geheel naar
den smaak van iedereen zal zijn. Er zijn
natuurlijk menschen, die zich aan het
vriendelijke en gezellige grootmoedertje
hebben gehecht en die zich ietwat onbe
hagelijk gevoelen nu zij plots in zooveel
jeugdiger gezelschap zijn. Maar dat zal wel
wennen. Jeugd stelt op den duur nooit te
Eu er is bovendien nog een zeer geluk
kige omstandigheid, die wij aan den tact
en aan bet inzicht toeschrijven van heeren
commissarissen en aan de vruchtbare sa
menwerking van dit college met den archi
tect: men heeft bet oude niet bruut ver
nietigd en bet nieuwe niet uit den grond
gestampt. Men beeft niet geredeneerd: de
tijd van de antimacassans is voorbij, wèg
met alle© wat daaraan herinnert! En men
heeft ook niet gezegd: heit modernisme
viert hoogtij en nu zuilen we ons eens fijn
in de ©talen meubeltjes steken! Neen, wat
bij dezen nieuwbouw driest treft en wat
bij het betreden der drie nieuwe zalen zoo
De Uitbreiding der Nieuwe of
Litteraire Sociëteit (De Witte)
werd uitgevoerd door de
v„h. Firma H. F. Boersma
DEN HAAG Binckhorstlaan
Telefoon 772135
Telegram-Adres: NEDAM
weldadig aandoet, is het zeer gelukkige
compromis, dat men tot stand heeft weten
te brengen tusschen de, om het zoo maar
eens te zeggen, „ouderwetsche gezelligheid"
en den modernen smaak. Van een sociëteit
als de „Witte" zijn, kan men zeggen, drie
generatie© lid; welnu, iedere generatie kan
zich door dit compromis bevredigd gevoe
len. Laat men van dezen tijd zeggen, dat
hij nuchter is, practisah, zakelijk, bet is
toch ook de tijd van den goeden smaak,
zelfs „de machine" verandert daaraan niets.
Bij bet binnenkomen der nieuwe zalen,
zegt men direct: dat is sméókl Inderdaad,
de inrichting is buitengewoon smaakvol;
de weldoende ru6t, verkregen door het har
monisch bijeenhouden van de grijze wand
en meubelkleur met de mahoniekleur der
stijlvolle betimmeringen, zal tot iederen
bezoeker moeten spreken. De Neder
landsche Aannemings-Me
vih. firma H. F. Boersma d,en Haag,
heeft dezen nieuwbouw met bekwamen
d opgeleverd, de architect, de heer
b u r g, heeft van de nieuwe ruimte,
vooral door zijn mooie hoek-opl066ing een
buitengewoon gezellig interieur gemaakt.
Deze gelukkige hoek-oplossing werd be
lichaamd in de cirkelvormige middenzaal.
De bezoeker van de Sociëteit, die thans in
deze zaten een gezellig hoekje vindt, weet
niet hoeveel moeite bet heeft gekost, bean
comfortabele zitje m een smaakvol
milieu to bereiden. YVant de architect be
gint meteen onbeschreven blad pa
pier. Daarop moet een teekening komen,
een ontwerp van de uitbreiding, zooals hij
zioh die voorstelt. Aan dezen scheppenden
arbeid gaan tallooze metingen en bereke
ningen vooraf en in dit geval waren de cal
culaties niet gemakkelijk. Immer©, de hoedt
PleinKorte Vijvreberg geert en die hin
derlijke „afwijking" diende in de eerste
plaat© „weggewerkt" te worden.
Het was niet de eenige moeilijkheid,
waarvoor de heer Limburg zich hier ge
plaatst zag. Afgezien van de moeilijkheid
om het sociëteitsleven zoo min mogelijk te
laten lijden onder de werkzaamheden der
verbouwing, was het doen aanpassen
den nieuwen aan den ouden toestand, reeds
een opgave, welke heel wat hoofdbrekens
Bij de binnen-architectuur der zalen,
eveneens door den heer Limburg ont
worpen, moest rekening worden gehouden
met het feit, dat men daar de luohtcircu-
latie niet kon laten geschieden met behulp
van gewone ventilatoren. De emaakiA>lle
wanden stonden geen enkele onderbreking
toe; er moest iets andere op gevonden
De aandachtige beschouwer van de pla
fonds der nieuwe zalen maar dan moet
hij nog een bepaald punt van waarneming
uitzoeken! heeft kans, dat hij ontdekt,
hoe de ventilatie thans wèl gesohiedt. Hij
zal dan zien, dat, wat hij aanvankelijk voor
een donkere lijst in het plafond-relief heeft
aangezien en voor een decoratief ornament
op de betimmering boven den doorgang
van de middenzaal, vernuftig aangebrachte
openingen zijn, voor wat het plafond-relief
betreft, gapingen tusschen de twee horizon
tale vlakken, welke voor de circulatie van
de lucht in deze zalen gebruikt worden.
N.V. Betonbuizenfabriek
„DE VALK"
NIÉUWPOORT-LANGERAK
TELEFOON 18
GROOTSTE fabriek In Nederland.
Prijzen beneden elke concurrentie.
VRAAGT PRIJS
JULIANAKANAAL
AANBESTEDING UITGESTELD.
De Minister van Waterstaat brengt ter
kennis van belanghebbenden, dat de voor
17 Augustus 1932 te Maastricht aangekon
digde openbare aanbesteding van het ma
ken van een waterkeerende dijk ter gedeel
telijke afsluiting van den Heugemschcn
overlaat te Maastricht, behoorende tot de
werken voor den aanleg van - het Juliana-
kanaal, volgens bestek 120.215, dienst 1932-
1933, niet zal doorgaan.
Qementindusirie
en Regeeringssteun
Het Ind. Hbld. verneemt,' dat er groote
kans bestaat, dat er Regeeringssteun gege
ven zal wevden aan de cementindustrie te
Indaroeng bij Padang, zulks tegen de Ja-
panache dumping.
gouwterreinen
zonder eigenaar
We lazen reeds, dat men in sommige ge
vallen in Duitschland gekomen is tot het
afbreken van huizen, omdat de belastin
gen hooger waren dan de opbrengst De
waardevermindering der bouwterreinen
gaat inmildels ook crescendo. De belastin
gen zijn al hooger dan de opbrengst en
daarbij komt nog rente voor hypotheek.
Dan verteren ze spoedig het geheele ver
mogen van den ongelukkigen eigenaar. Ook
hiervoor heeft men een oplossing gevon
den. Men laat nl. op het kadaster inschrij
ven, dat men van alle rechten op het be
wuste terrein afstand doet De eventueele
hypotheek blijft natuurlijk bestaan. Is nu
het terrein zonder eigenaar? Was zulks het
geval, dan kon een liefhebber het in bezit
nemen. Of de hypotheekgever rechten kan
laten gelden 6chrijft „Bauwelt" waaraan
we dit ontleenen, is een andere kwestie.
Het terrein komt echter niet zonder eige
naar, het vervalt zonder meer aan den
Staat.
De crisis in het bouwvak]
Op het gebied van kerk-, school-, woning
en fabrieksbouiw heerscht op het oogenblik
bouwdrukte. Integendeel, zelfs het woord
„slapte" is nog te mooi, zoodat men beter
kan zeggen: de bouw is zoo goed als dood.
Wat is hiervan de oorzaak?
Is dit dood-zijn van tijdelijken aard of
draagt dit een permanent karakter?
Deze vragen worden gesteld in „De Qhris
telijke Technicus", het orgaan van de Ne
derlandsche Vereeniging van Chr. Technici,
waarbij terstond de opmerking gemaakt
wordt dat het bedrijfsleven nu eenmaal nog
niet zoo ver is ontwikkeld, dat we een
prachtig geheel zien van samenwerking,
van eenheid, van een gemeenschappelijk
overleg tusschen patroon en knecht, tus
schen architect en teekenaar.
En dan dringt zich de vraag naar voren:
Hoe kan er gebouwd worden, als het be-
bedrijfsleven niet meer bloeit en welke maat
regelen moeten genomen worden om toch
te bouwen?
Toch roept een stad elk jaar om uitbrei
ding, om woningen, om scholen, om nieuwe
zakenpanden en ook om nieuwe kerkge
bouwen.
Is er bevolkingsgroei, dan moet er ook
stadsvergrooting zijn. Deze twee behooren
absoluut bij elkaar.
Maar we zien dat er een groot tekort is
aan wonineen tusschen f 300.f 400.—. Dii
tekort wordt voortdurend grooter, daar de
middenstand, wegens malaise, uit duurdere
won ineen trekken.
Daaromvele te huur staande wonin
een van f 450.— tot f 600.—. Ziet men dus
in de buitenwijken vele woningen te huur
aangeboden, dan wijst dit niet op een over
compleet, maar is dit bet gevolg van de
hooge huren, welke door de wereldcrisis
niet meer opgebracht kunnen worden.
Woningen van f 300.— tot f 400.— huur
zijn dringend noodig en voorzien ook in
dezen crisistijd in een behoefte.
En toch ligt de bouw in deze woningsoort
geheel stil.
Wat is de oorzaak van dit abnormale ver
schijnsel. Het blad noemt dan eenige hoofd
punten, die de oorzaak der bouwcrisis vor
men, speciaal op het gebied van den wo
ningbouw.
Ie De huren zijn te hoog, in verband met
i sterk doorgevoerde loonsverlagingen,
malaise en groote werkloosheid.
Huurverlaging zou totstand gebracht kun
en worden door:
a. verlaging van den grondprijs;
b. vermindering der „aangenomen werk-
loonen" van de bouwvakarbeiders;
soepele toepassing van de bouwveror
dening;
d. mogelijke „medezeggenschap" van de
gemeente bij de huurbepaling.
2e. De regeering geeft geen of weinig
schotten en subsidies meer voor den woning
bouw. Als reden geeft ze hiervoor op, dat
er geen bouwcrisis heerscht!
3e. De banken geven geen crediet meer
aan de bouwers. Angstvallig houden ze hun
geld vast.
Zou hier bijgeval door de regeering inge
grepen kunnen of moeten worden?
Aanbesteede werken voor
het 2e kwartaal 1932
Voor de onderstaande bedragen werden
werken aanbesteed in die daarbij vermelde
maanden:
Particulieren i 3.306.954
Gemeentebesturen f 677.824
Woningbouwvereenigingen f 2
Rijk en Polderbesturen f 4.231.036
Ned. Spoorwegen f 159.707
In April 1931 bedroeg dit
Totaal f 8.397.446
f 16.720.461
Mei:
Particulieren f 3.910.955
Gemeentebesturen f 862.580
Woningbouwvereenigingen f 116.7G7
Rijik en Polderbesturen f 1.223.S35
Ned. Spoorwegen f 356.005
Totaal f 6.470.148
In Mei 1931 bedroeg dit
8.497
Juni:
Particulieren f 3.246.191
Gemeentebesturen f 1-678.8G8
Woningbouwvereenigingen f 50.30?
Rijk en Polderbesturen f 3.00
Ned. Spoorwegen f 120.781
Totaal f 8.123.455
In Juni 1931 bedroeg dit I 11.80
In totaal werd voor het tweede kwartaal
van dit jaar een bedrag bereikt van
f 22.991.0il (2e kwartaal 1931 f 43.337.044)
Dit verdeeld over de verschillende rubrie
ken, geeft de volgende cijfers;
1931 1932
Particulieren f 17.812.824 f 10.482.100
Gemeentebesturen f 9.691-826 f 3.219.2"
Woningbouwver. f 4.049.066 f 1S8.9..
Rijk en Polderbest. I 10.669.836 f 8.464.179
Ned. Spoorwegen f 1.113.492 f 636.493
Totaal f 43.337.044 f 22.991.049
Ter nadere specialiseering zij hier nog aan
toegevoegd, dat er in het tweede kwartaal
van dit jaar voor een bedrag van f 251.322
werd aanbesteed voor fabrieksbouw hetzij
voor nieuwbouw of uitbreiding van bestaan
de fabrieken, welk bedrag voor hetzelfde
tijdperk van 1931 f 58S.195 bedroeg.
Een zeer beduidende verlaging over de
geheele .liniel
SCHIEDAMSCH TIMMERBEDRIJF
E. SWIDERSKI
KORTE HAVEN 18 L. S1NGELSTR. 23
TELEFOON 69588 SCHIEDAM
Speciaal adres voor
TEAKHOUTEN DEUREN
EN PUIEN
TE KOOP HEERENHUIZEN
Molensingel—Vijverlaan Schiebroek
Kamer en suite, keuken, vestibule,
groote kelder. 3 slaapkamers, bad
kamer en zolder.
KOOPPRIJS: f 12 500. f 14.000
A BLONK, Plaslaan 58, Schiebroek
H.R.LAUWAARS &Z0NEN
Pijnackerplein 44 - Rotterdam
Magazijnen: Schommelstr. 8-30
LEVERT ALLE
Een crisis van welzijn
Volgens Le Corbusier moet de groote
Internationale Decoratieve Expositie van
1937 te Parijs een woningbouwtentoonstel-
ling worden, gedemonstreerd in standaard
gebouwen, die na afloop blijven" staan en
voor gewone bewoning zijn geschikt. Alles
moet op wenschelijke schaal zijn ingericht:
geen sohijn meer, maar wezen.
Aan een correspondent van het Vaderland
vertelde Le Corbusier voornemens te zijn in
het Bosch van Vincennes een model-woon
stad te zullen bouwen. De 50 M. hooge hui
zenblokken op betonpalen bed-ekken slechts
12 pet. van den grond: de overige 88 pet.
blijft gewijd aan paa'ken en sportterreinen.
Bovendien worden de dakterrassen als zon
stranden ingericht Het verkeer i© zóó in
gericht, dat de wandelaars nooit de vijan
dige voertuigen ontmoeten. Door de glas
wanden der appartementen, doorzeefd van
licht, kijkt men in een zee van groen; de
tuinsteden zijn niet meer ver af, doch vlek
bij de stadskern.
De expoai/tde moet het sein geven om af
te stappen van het dure, ouderwetsche in
dividueel e bouwen, en bet bedrijf opdragen
aan de grootindustrie, die in onzen crisis
tijd, veroorzaakt door de overproductie van
allerhande prullaria nieuwe afzetgebied
met graagte zal aanvaarden.
Le Corbusier beeft met den schilder
Léger de Zuiderzeewerken bezocht Naar
aanleiding van dit bezoek eohirijft hij aan
den correspondent:
„Wij hebben beiden versteld gestaan van
den socialen vooruitgang, waarin uw land
zeker aan de spits staat Nergens ontmoet
men zooveel goedgekleede en goedgehuis-
veste menschen. Al die hel geverniste huis
jes zien er proper uit midden in hun
tuintjes alsof zij kereverech uit een blok
kendoos komen.
Tocih voelt men zich, uit een armer land
komend, op het laatst haa6t verpletterd
door daen materieelen welstand. Er heerecht
bijna een crisis van welzijn. Ook hier kan
het beste soms de vijand van het goede zijn
Als de gemeenschap te vernuftig begrepen
wordt, ontstaat een nood der persoonlijk
beid. De menschen zien er te onaantast
baar zelfvoldaan uit. 16 er niet een zekere
mate van ongeluk of in elik geval een ze
kere ongerustheid noodag om de levens
spanning te verhoogen?
Op architectuur gebied treffen mij twee
dingen; het eene uit het verleden: de prach
tig gebouwde watermolens, welker profie
len den weerslag vormen van hun inwen
dig organisme; het andere uit het helen
de lichte luchtige fabriek van v. Nellie, dat
wonder van bezielde techniek, dat in
Duitschland, nóch in Rusland zijn weerga
vindt en zoo volanaakt den modernen geest
weerspiegelt.
In Amsterdam bekoren mij ook de groot
geziene statige grachtenhuizen met de sim
pele boog- en ophaalbruggen. Men ademt
hier een ruimer geest dan in de jonge wo
ningblokken van Amsterdam-Zuid, te veel
modern tusschen aaathalingsteekens en -lae
derhalve ©nel zulten verouderen, ook, om
dat de pratende gevel© een klein-be nep en
behuizing verbergen. Iets dergelijks valt
mij op bij de Bijenkorf in Rotterdam; de
rreuwigheid zit buiten, niet binnen; uit
ten technisch oogpunt is de koepelhof van
ae Prinlemps. afgescheiden van alle toe-
takelingen, feitelijk nog moderner. Het
ecnig vruchtbare beginsel is van binnen
uit naar buiten te bouwen en niet omge
keerd!
ALUMINIUM PROFIELEN
voor de bouwbedrijven
R. H. I.W. A.
Groenendaall 02 -Tel. 53809 - Rotterdam
N.V. FABRIEKEN „WADDINXVEEN"
tf/H. A. KEMPKES A CO.
TEL.17 WADDINXVEEN
VOOR O E
TEGENWOORDIGE WONING
LEVERING DOOR OEN
HANDEL. - TOONKAMERS
CRABETHSTRAAT57
GOU DA T.O. HET STATION
BILLIJK TE KOOP. Geiegen
Kastanjesingel te SCHIEBROEK.
Bev. 7 kamers, hall, keuken,
2 W.C.'s. Badkamer en zolder.
Centr. verw. Badinstallatie en
vaste waschtafels.
Uitmuntende bus- en trein
verbinding. Lage belasting.
Hypotheek verkrijgbaar.
Te bevragen: op het werk of
W. Buytewechstr. 153c, R'dam,
Telef. 44113
U wenscht
Uw eigen huis
op eigen grond P
De meest zekere belegging In dezen ttjdl
KOU DAN NU EENS KIJKEN NAAR DE
HEERENHUIZEN
aan de Ueloenstraat te 's-Gravephage
van het
BOUWBUREAU M. P. WERNER
Rozenstraat 55 - Telefoon 339682
Wenscht U
een mooie, solide en doelmatige
SCHOOLBANK
VOOR ZEER BILLIJKEN PRIJSI
Mijn schoolbank Ned. Octrooi
No. 255-19 voldoet, naar het oordeel
van deskundigen, aan die wenschen
A. G. J. MAK, School en Kerk-
meubelen. Zuidhoek 86-88, R'dam
TELEFOON 10199
MAASTRICHT
NEDERLANDSCH FABRIKAAT I
Vertegenw. voor R'DAM en OMSTREKEN]
N.V. A. MUYS S Cos
AEL3RECHTSKA0E 147b
TELEFOON 30404-30233
