DINSDAG 19 JULI 1932
TWEEDE BLAD PAG. 7
Spionnage in den grooten oorlog
HOE EEN JONG BELGISCH
MEISJE HAAR GEWICHTIGE
ARBEID VERRICHTTE
HAAR VADERLANDSLIEFDE EN ON
VERSCHROKKENHEID DWINGT
BEWONDERING AF
Een meisje, dat veel voor haar
vaderland lieeit gedaan.
Raadpleegt men de schrijvers, die geput
hebben uit het archief van de Spionnage
Centrale te Brussel, dan behoort tot de
meest vermetele spionnen, die België in den
oorlogstijd gekend heeft, Gabrielle Petit, een
jong meisje van, toen zij haar arbeid aan
ving, nauwelijks 32 jaren, die uit vader
landslievende gevoelens tot de geheime or
ganisatie toetrad en daarvan een der voor
naamste, zoo niet de allervoornaamste me
dewerkster is geworden. De üuitsche
contra-spionnage kwam, zij het ook eerst
twee jaar nadat zij haar arbeid had ver
richt, haar op het 6poor, en op 1 April 1917
viel zij aan de kogels van het executie
peloton ten offer.
Enkele maanden na den wapenstilstand,
op 29 Mei 1919, werd haar stoffelijk over
schot van de executieplaats weggehaald, cn
met groot eerbetoon in de kerk van Schaar
beek," nabij Brussel, bijgezet- Het geschiedde
met belangstelling' uit militaire en burger
lijke kringen, en achter de lijkkoets schre
den vertegenwoordigers van die Belgische en
Engèlschc vorstelijke fainilien. lie Belgische
minister-president Delacroix wets in <!e
grafrede, die hij hield, deze Gabrielie Petit
als een nationale heldin aan. en Koningin
Elisabeth hechtte eigenhandig het 'radder-
teeken der Leopoldsorde op li-t zaarte dc-ck
van de lijkkist. En nu moge bet zijn. dat
wij, zooveel jaren reeds van den grooten
oorlog verwijderd, ons afvragen welk nut.
't had om na den ooi-log op deze wijze het
geen trouwens aan Leidt zijden gelijkelijk
geschiedde den vroeg eten vijand te hin
deren, aan den anderen kant raag niet u:t
het oog worden verloren, dat inderdaad een
figuurtje als dat van Gabrielïe Petit voor
het vaderland meer heeft gedaan dan menig
vooraanstaand en onverschrokken krijgs
man. Twee jaar lang heeft zij haar gevaar
lijk cn moeilijk handwerk uitgeoefend; zij
is onder den doodelijken draad gekropen om
België te verlaten en het weer binnen te ko
men; zij was dan een courante n-verkoopend
meisje in de Brueselsche café's, dan een
jong Pruisisch luitenant. Tengevolge van
een langdurig verblijf in Duitschkund spivulc
zij het Duitsch als. een Duiitsche, en dit voor
al heeft het haar mogelijk gemaakt om zoo
langen tijd aan .de naeporingen van den
Duitsohen geheimen dienst te ontkomen.
Een gevaarlijk oogenblik
Nog eleohts korten tijd oefende zij haar
handwerk uit, en hield verblijf in een voor
officieren gereserveerd hoteJ te Rijeeel, of
midden in den nacht werd, gelijk somtijds
geschiedde, controle gehouden- Tot haar
geluk vernam zij het, terwijl de controle nog
enkele kamers van haar verwijderd was.
Opstaan en den militairen mantel om haar
heenslaan, was het werk van een oogen
blik, want in haar nachtgewaad had men
haar natuurlijk onmiddellijk herkend. Maar
xooh, de vermomming was weinig afdoende,
en vol epanning wachte zij den loop der ge
beurtenissen ei. De'sohreden op de gang
naderden haar kamerdeur, raoar gingen
deze, met een korte, nauwelijks hoorbare
opmerking voorbij; tengevolge van een mis
verstand was deze kamer als ledig in de
hotellijst opgenomen en controle werd ex-
dus niet uitgeoefend!
En een atnderen keer geschiedde het, dat
zij, in uniform in den tredn gezeten tusschen
Gent en Brussel, de aandacht van een ietwat
bejaarden Hauptman op zich gevestigd voel
de. Zij raakte met den Hauptman in ge
sprek, maar bemerkte, dat, ondanks de ant
woorden, dóe zij gaf. het wantrouwen bleef
bestaan- Zij voelde zich im Brussel gevolgd,
en ging daarom im een der café's binnen,
waarin zij regelmatig couranten verkocht.
Schijnbaar nam zij aan een tafeltje plaats,
6tond echter onmiddellijk daarna weer op.
hing de militaire jas aan don kapstok en
verwijdende zich door een zijgang, 6lechts
aan weinigen bekend. Zij begaf zich met
spoed naai haar kwartier, verkleedde zich,
nam de voorzorg alle militaire kleed eren
te verbranden, en was nnet veel meer dan
een uur latei- opnieuw in hetzelfde café,
maar thans als' courantenverkoopster. Een
herer eerste klanten was dezelfde Haupt
man, die haar onverschillig aanzag, en d<u6
blijkbaar niet de minste gelijkenis be
speurde. De mantel hing niet meer- ter
plaatse, maar de gang doorgaande, hoorde
zij informeeren of de officier, dip dezen man
tel had laten hangen, reeds teruggekomen
was- Het was een afdoend bewijs, dat zij in
hear uniform wantrouwen had opgewekt,
en geruimen tijd heeft zij er over laten ver-
loopen, voordat zij weer van deze verklee
ding gebruik maakte.
De taak, die al ©poed'ig op Gabrielïe Petit,
nadat zij tot de geheime organisatie was
toegetreden, rustte, was haar dienstplichti
gen verloofde buiten België te brengen. Met
hen beiden gingen een aantail dienstplichti
gen en vluchtelingen mee, terwijl de leiding
berustte bij een goed gekleeden heer, die dc
typische zwarte snor van den Fi-anschen
officier droeg.
Het was de eerste keer, dat Gabrielïe een
tocht over de grens medemaakte; cle electri-
sohe draad was er nog niiet, maar de bewa
king maakte zulke grensovergangen reeds
toen zeer gevaarlijk. De leider gaf aanwij
zingen; leidde hen tot het uiterste punt, dat
hij mocht bereiken; zei dan precies wat zij
te doen haddon en welke gevaren hen kon
den bedreigen- Zekerheid van veilige over
komst kon hij hen niet geven, maar, zij het
ook met moeite, zij bereikten het voor hen
veilige Ifollandsche grondgebied, waarop
het aantal inwoners niet gering was, dat
met de Belgische huurlieden sympathi
seerde. Eenmaal in Holland aangekomen,
waren zij veilig, tenzij hun papieren zouden
blijken niet in orde te zijn, maar daarvoor
was afdoende gezorgd. Niet altijd konden
zij weten, dat vanuit schijnbaar onsohuldrige
kleine huisjes in die kleine Zeeuwsoh-
Vlaanderenschc plaatsjes agenten van den
Puitsohcn contra-spionnagedienst op hen
loerden. Dat zouden zij gemerkt hebben
wanneer zij weer voet in België lxad'dpn ge
zet.
Gabrielïe Petit en haar verloofde gingen
van Vliesingen met de „Prinses Juliana"
eon der booten, waarop eenmaal de Zeeland-
lijn terecht zoo trotsch was, naar" Engeland-
Zij kwamen daar in gesprek met een heer
IX stond in ons blad van 6 Juli.
met een kleinen zwei-ten ringbaard, en
en legden zij, toen hij zich als medewerker
am de Intelligence Service had kenbaar ge
maakt,, hun plannen voor- De verloofde
wilde nn liet Engelsche leger treden, Ba-
brielle Petit wilde aan de Intelligence Ser
ies ddensten bewijzen. De jongeling ging
naar het recrutengebouw, hem door dezen
heer aangewezen; sprak met Gabrielïe af
dat hij haar den volgenden dag aan het
strand te Folkestone zou weerzien. Maar
hoe zij wachtte, hij kwam niet. Wel echter
am eon heer, diie duidelijk officier im bur-
ideedu'ng was. Met hem nam Gabrielïe
plaats in een auto en door smalle straten en
steegjes ging het naar het plaatselijk bu
reau van de Intelligence Service. Daar heeft
Gabrielïe Petit haar eenste belofte afgelegd
daar ontving zij haar eerste orders; daar
begon voor haar een geheel nieuw leven.
Slechts zelden neemt de Intelligence Service
knappe jonge meisjes in zijn dienst,
tereoht 6taat de dienst op het standpunt,
dat meer don eon6 blijkt, dat deze een
zwakke zijde hebben! Maar met Gabrielïe
Petit werd, ook al ter wille van de noodzake
lijkheid om regelmatig inlichtingen uit Bel
gië te krijgen, een uitzondering gemaakt. Zij
zag haar verloofde in uniform terug; slecht6
weinig tijd was er om afscheid te nemen-
Reed6 den volgenden ochtend weer ging
Gabrielïe met het stoomschip „Oranje Nas
sau" naar Vlissingen terug en vandaar over
de grenzen terug naar België.
Het eerste werk.
Zij had reeds dezen eereten keer niet on
belangrijke papieren bij zich. Daaronder
:n berichten voor Edith Ca veil, met wie
zij toen voor het eeist in aanraking kwam
Maar er waren er ook van particulieren
aard. Zij begaf zich naar Charleroi en zocht
in het nabijgelegen dorp Binche een vrien
din op, welke zij hoopte eveneens in dienst
van de organisatie te kunnen brengen.
Maar zij had ook vernomen, dat in de om
geving nog enkele bonderden geaJlxeea-de
soldaten waren, die België wenschten te
verlaten. Zij vond de vriendin, en deze heeft
aJs boodschapster tail van dieneten bew
want Gabrielïe had juist gezien; zij kon
good bpletten- Maar zij had ook de opdracht
om een Belgischen spion, die eigen lands
lieden aan de Duifschors verried, te doen
dooden. Een broer van de vriendin wist
twee Fransche soldaten in een hut in het
woud verborgen, en meit dezen sprak Ga-
brieHte. Zij gaf hen alle noodige aanwijzin
gen, en' zoodoende konden zij den Belgi
schen spion, Ledoi geheet en. niet missen.
Inderdaad kwamen zij hem in hef woud,
dat zij doorzochten, tegen; hij werd over
rompeld, en aan een verhoor onderworpen,
waarin hij moest bekennen, welk werk hij
gedaan had- Het allerergste voor hem was
wel, dat men in zijn zakken 400 Mark, een
revolver en een lijst met 2-8 Belgische namen
vond. Al zijn jammeren was vergeefsch; de
oorlog maakt hard cn ruw, en Ledoi moest
niedehelp'en tot het graven van den kuiil,
waarin enkele nriniuten later zijn lijk werd
geborgen.
Telkenmale, dat Gabrielïe Petit naar En
geland moest gaan tenednde berichten, maar
vooral documenten en teekeningen over te
brengen, liep zij het grootst denkbare ge
vaar. De Duitedbe oontra-spiioninagediicnst
zat ndet still, en zelfs zond deze een keer een
Dultsoh onderofficier met een vrouw van
liohte zeden, die zich aangeboden bad be
hulpzaam te zijn, op haar spoor- Toen zij
aan de gren6 de estaminet binnentrad, waar
van de waard tot de geheime organisatie
behoorde, waarschuwde deze haar direct
voor het tweetal, dat zich voor man en
vrouw uitgaf. Zoolang deze aanwezig wa
ren, vertoonde Gabrielïe zich niet, maar
nauwelijks waren zij weg, of zoowel zij al6
degenen, die zij over de grenzen moest hel
pen, kwamen tevoorschijn. En weer nam
de gevaarlijke, moeilijke tocht door de duis
ternis een aanvang; weer werd géhoord, dat
de Duitsche veiligheidsmaatregelen waren
verscherpt; dat de electrische draad op zich
zélf niet voldeed, maar streng werd be
waakt. Vooral dat gedeelte, waarin men het
licht der overal opgestelde schijnwerpers te
vreezen had, was gevaarlijk. De vluchtelin
gen kenden het wachtwoord, maar dat al
leen was niiet voldoende, want zij zouden
ongetwijfeld worden aangemaand om te
blijven staan. Nauwelijks wanen zij dan ook
aangeroepen of 't dolle loopen om lijf en le
ven bëgon voor de zooveelste maal en weer
slaagde Gabrielïe Petit er in om veiilig aan
de andere zijde van de grens te komen, waar
zij vrienden in groot aantal vond. Zij kwam
in Vlossingen, toen de Duitsche onderoffi
cier cn zijn voorgewende echtgenoote en-
reeds waren, maar het viel haar niet moei
lijk dezen uit den weg te blijven- Wel waar
schuwde zij voor o.lle zekerheid Engelsche
spionnen, die zich te Vlissingen ophielden,
cn die dan ook, gehoor gevende aan de uit-
noodigiogen van cle zoogenaamde echtge
noote van den Duifsohen onderofficier, met
haar uitgingen, maar wel verve van haar
eendg geheim te vormden, haar ontroofden
van het weinigje dat zij wist. Wel zeilden is
een opdracht, door den Duitschen contra-
epiomna.geduenst gegeven, zoo slecht ge
slaagd ais deze, en de bedoelde onderofficier
is niet meer in dezen dienst gesteld.
Het werk wordt voortgezet
Na korten tijd ging Gabrielie Petit weer
terug, en aJs altijd bracht zij berichten mede
voor hen, die in België waren achtergeble
ven. Een dezer berichten betrof een oud
vrouwtje in een der kleine, achterstraten
van Antwerpen. Gabrielïe ging erheen, ver
kleed als koopvrouw. Huis aan huls bood
zij haar waren aan; ook bij het moedertje
dat zij zGOht en dat haar reeds de deur voor
den neus wilcle dichtklappen, toen zij gele
genheid had haar een paar geheimzinnige
w-oorden toe te fluiste en. Een brief van
haar zoon, in België dienend, werd haar
overhandigd en in lien brief stond, dat zij
zich in allerijl naar den zolder moest be
geven en den inhoud van een bepaald aan
gewezen koffer direct moest verbranden-
Gabrielïe hielp bij dit werk, en nauwelijks
was het afgeloopen of er werd geklopt en
de Duitsche politie stond voor de deur. Zij
kwam huiszoeking houden, maar vond
uiteraard niets. Eerst later viel het den
politiebeambte in, dat de koopvrouw, die
juist in de kamer aanwezig was, toen zij
binnentraden, verdwenen was. Hun chef
eevoelde de beteekenis van dit verzuim.
Weer zette men er alles op om Gabrielïe te
vinden, maar nog vier maal stak zij naar
Engeland over en kwam terug; eens ging
zij zelfs naar Champagne en bracht van
daar berichten over naar het bezette ge
bied in België. Teekeilingcn van nieuw ge
schut. platter ronden v-,n vliegterreinen cn
wat al niet meer, het kwam door haar be
middeling veilig bij de Intelligence Service
aan.
Het einde
Maar ook deze kruik eing zoolang te wa
ter totdat zij zonk. De belooning, op haar
ontdekking gezet, werd steeds grooter, want
liaar vangst werd voor cle Duitschers steeds
gewichtiger. En in oorlog gelijk in vrede
zijn er altijd lieden, die bereid zijn tot laag
hartige ddensten, mits zij goed worden be
lt U.VST EN LETTEREN
KOMEDIANTEN TROKKEN
VOORBIJ1)
HET BEKROONDE BOEK
,Het is niet zoozeer van bijzondere
schrijfkunst als wel van roman
schrijfkunst in het bijzonder
Jahan Fabricius heeft met het eerste deel
zijner trilogie weggedragen de Van der
Hoogtprijs, hem toegekend door de Com
missie l oor Schoone Letteren aan de Maat
schappij der Ned. Letterkunde, Dit feit is
voldoende motief, om deze roman wat meer
van nabij te beschouwen.
Fabricius' boélc verplaatst ons in het
Italië uit het begin der 18e eeuw. We ma
ken kennis met een troep komedianten,
rondtrekkende artisten, die in Podi een
voorstelling gaven, welke nog al-wat beroe
ring teweeg bracht.
JOHAN FABRICIUS
Het is de Auteur voorloopig echter min
der te doen om doze komedianten, als wel
om wat zij bij hun afscheid in Podi achter
lieten: een klein meisje. De moeder, niet
staat haar kind, Marietta, gedurende de
zwerftochten der troep, te voeden, laat het
in de herberg van Vacca aan de barmhar
tigheid der bewoners over. De regeei'ing der
stad laat zich niet onbetuigd en schenkt
Vacca voor deze onvrijwillige opvoeding een
tegemoetkoming.
Fabricius geeft ons een overzicht van de
lotgevallen van het ouderlooze kind in de
woning van de wreecte, slechte herbergi'
en zijn wellicht nog valscher zoon. Ten
slotte werd het te erg en Marietta vluchtte
naar het klooster. Later neemt de bisschop
haar in zijn dienst. Vanuit het bisschoppe
lijk paleis trouwt ze uit met een timmer
man. Na kort huwelijksgeluk ontstaat een
breuk. die. haar terugdrijft naar haar vroe
gere beschermer. Zij geeft zich aan hem
over, maar volgt haar man, als hij haar
komt halen, 's Nachts vlucht zij uit het
huis, waarin zij immer vreemdeling was
gebleven, de lokkende, onbekende vertan
tegemoet, waarheen voor zeventien jaar
haar ouders waren getrokken.
Er ligt in de teekening van deze gebeur
tenissen zonder twijfel talent. Dc composi
tie van het boek is sterk. De hoogtepunten,
cle effecten, liggen regelmatig verspreid.
Er is geen overmatige zorg besteed aan be
paalde deelen, met verwaarloozing van an
dere. Ook «aar het de verhouding betreft
van de hoofd persoon Marietta tegenover
haar ploegoudere haar pleeghroer, de meid,
de zusters, dc bisschop, Antonio, diens
moeder is er soede harmonie in de belich
ting.
de bepaalde milieu's waarin zij komt te
•rkeeren.
Bij Vacca maakt zij kennis met dc slecht
heid en huichelachtigheid der menschen,
wordt zij op zich zelf teruggedreven, maar
komt zij ook te weten, dat zij geen Todinec-
Het geheim van haar afkomst, dat
wreede geschenk van gehuichelde liefde,
wordt haar geopenbaard en ontsluit in
haar voor goed het gevoel niet thuis V?
hooren in de kroegsfeer van Vacca. Stil
heimwee kwam over haar:
'ijde verten. In hun lokken ligt
thans een belofte opgesloten. Haar vader,
donker, groot, met oogen die tot in je ziel
kijkenkan hier op een goeden dag
komen en haar meenemen. Naar Venetië.
Naar Rome. 1-Iet Wonder is in haar leven
getreden en zal het misschien nog eens ge
heel beheerschen, zooals in de sprookjes,
die Nana haar wel achter in de keukan
erteld heeft, terwijl Vacca in dc herberg
zijn klanten bedient".
In het klooster wordt er «eer anders aan
haar opvoeding gewerkt Zij leert werster
ven aan cle wereld en het wereldsche, maar
de innerlijke gebrokenheid van het klc.s-
terleven blijft haar niet verborgen en zij
oelt bij zoovele zusters 't ofschoon inge
toomde verlangen naar het bruisende le
en daarbuiten voort golven.
De bisschop wil van Marietta maken een
echte jonge dame, die straks een goed hu
welijk kan sluiten. Maar de bisschop is zelf
te zwak en zondig, om zijn pleegkind te
leiden, waar hij haar hebben wil. In plaats
haar zegen en geluk te brengen, wordt
hij haar val: eerst door haar te animeeren
tot een huwelijk, dat haar niet kon bevre
digen, daarna door haar aan haar «ettige
man te ontnemen.
Daar is eindelijk het vierde milieu, waar-
i «e Marietta zien verkeeren en waarop
e haar zien reageeren: haar huwelijksle-
met Antonio, die droomend langs de we
reld liep. Marietta in geen enkel opzicht
leiden kon, voor zijn moeder koos, toen het
er op aan kwam. bgven zijn vrouw en daar
door de aanleiding «-era tot de tweevoudige
vlucht van Tie laatste, eerst naar de bis
schop, dan naar Rome.
.Komedianten trokken voorbij" verhaalt
dus een jeugdleven, maar één, gedacht in
een vroegere tijd en een ander land De
sfeer en de milieuschildering zijn daarmee
geheel in overeenstemming gebracht. Het
wezenlijke, de psychologie van een meisjes
leven, kon geheel modern zijn, omdat er
geen reden te bedenken is, «'aarom de
menschen van vroeger au fond, dus in hun
kern anders zouden zijn dan die van tegen
'oordig.
Er zijn in de evolutie die Marietta door
maakt vooral op te merken twee markante
trekken. Vooreerst 't stempel van haar af
komst, Zij bleef een vreemde tenslotte over-
aar zij kwam cn verkeerde. Ten tweede
het stempel van haar persoonlijkheid. Ma
rietta was geen nummer, geen willoos,
stuurloos kind. Er was een fierheid
zelfbewustheid in haar doen en laten, die
haar in botsing bx-engen moest met hen, die
haar intrigeerden en trachtten te kleinee
ren. Van de vlucht van de ouders toen rij
nun kind achterlieten tot die van dat kind
zelf, die haar man achterliet bij zijn doode
vader, loopt een rechte lijn, welke door
gaande ontwikkeling be teekent, zoowel als
een starre noodwendigheid, «elke zich
over het le-veiT voltrekt, cn toch door de ge
heime machten der ziel kunnen dooi'hro-
taald. Zoo kwam men Gabriélle Petit op
het spoor, en pakte men haar aan toen zij
zich in het begin van 1917 bij haar tante te
Brussel bevond, die slechts ten deele vain
haar gevaarlijke handelingen op de hoogte
was. Er werd gebeld, an dé heer, die binnen
trad, noemde Gabrielïe mejuffrouw Legrand,
gelijk zij zich meer dan eens had doen in
schrijven. Zij mocht dezen naam ontkennen,
zooveel zij wdilde, de man deed alsof hij in
het vertrouwen was en noemde het wacht
woord. Hij bracht teekendngen en documen
ten mede, die zij bij haar eerstvolgende
naar Engeland zou overbrengen, en al viel
het Gabrielie op, dat de mom met Dudtecli
accent sprak, zij kon de mogelijkheid niet
voorbijzien, dat dit alles ernst eii de papie-
ïxm waardevol waren. Met deze in haar zak
verliet zij het huis van haar tante, maar
nauwelijks was zij op straat, of drie poddtie-
agenten in burger hielden haar aan-
Hauptman, die het eerst wantrouwen jegen
haar had gevoéld. wa6 bij hen. Hij zag hoe
zij haastig iets naar binnen slikte, eer
bonbon gelijk zij het noemde, maar inder
daad een aluminium capsule, waarin in hel
gebruikelijke minaatuurechrift een lang be
richt stond geschreven; een capsule, welke
de Duitsoheis langs natuurlijken weg weer
in hun bezit kregen. Lang en nauwkeurig
v.as het verhoor, dat men Gabrielïe afnam,
.vaart het ging er niet ailleen om dat haan-
schuld zou worden vastgesteld, het ging
veel meer om de wetenschap, die zij bij zich
droeg. Men bood haar behoud van leven aan
indien zij iet6 van die wetenschap wilde
mededeelen; namen noemde van degenen,
die tot de geheime organisatie behoorden of
deze ten naaste bij aanwees. Maar GabrieMe
wankelde met; zij zeide niet meer dan noo-
dig wa6 te zeggen, en zij verried niets en
niemand. Hoogere officieren kwamen
haar spreken, zelfs de veldgeeetelijke, die
tot haar gezonden werd om hoar in het laat
ste oogenblik bij te 6taan, poogde het te
haren- wille, maar zij bleef zwijgen Merk
waardig. dat de Duitsche schrijver, die put
uit het archief van do Spionnagecentrale te
Brussel, zich er over verwondert, dat zij bij
don Duitschen geestelijke niet wilde biech
ten en een Belgischen vroeg, dien zij ndet
In den vroegen oohteivd, een druHerigen
ochtend, gelijk April er zoovele kent, voerde
men haar naar de schietbanen buiten Brus
sel. Daar werd het over haar uitgesproken
doodvonnis aan maar voltrokken. Terwijl
zij het „leve het vaderland" op de lippen
bracht, vielen de schoten en stortte zij neer.
Spionnenwerk had zij gedaan, zeker, dat
vellicht moeilijk op andere wijze kan wor
den gestraft, maar werk, dat zij deed met
vaderlandslievende gevoelens cn met een on
verschrokkenheid, die onwillekeurig bewon
dering afdwingt.
Ander (jez.)
zeker een zeer belangwekkend
schouwspel de verschillende invloeden to
zien inwerken op een jeugdige ziel, die er
echter niet door wordt gevormd, maar haar
eigen wezen behoudt en handhaaft
Verraden dus bouw en psychologie van
.Komedianten trokken voorbij" de hand
eens meester aan zijn taal heeft Fabri
cius geen overmatige zorg besteed. Deze
historische roman verschilt wel veel van
die van bijv. Arthur van Schendel! In som
mige gedeelten van verdiepte passie en
sterker sentiment wordt de taal zuiverder,
precieser en expressiever en hindert niet
door elders voorkomende alledaagsche stijf
selzinnen, van welke we er een enkele cis
voorbeeld citeeren:
„Op een anderen dag, a 1 s zij er in het
voorbijgaan getuige van zijn moest hoe de
houtbrander Coretti. ovzekcr op zijn b-
nen zwaaiend, zijn vrouw afranselt, die
Vacra's herberg naar hem durfde komen
kijken, is zij weer dankbaar, dat zij in de
stilte van het groote marmeren bisschops-
paleis mag leven, waar niet al te mensche-
lijke geuren rondzweven van zweet en tra,
nen. van ongeluchte alkoven en overgeble
ven afwasch, d i e haar uit de huizen di
armen tegemoet stroomen".
Tenslotte stelt ons deze roman weer voer
de oude kwestie, die de aesthetische waar
debepaling zoo vaak vergezelt, nl. de etni
schc. Bij een werk als .,Het Fregatschip"
van Van Schendel is er geen sprake van,
dat dit alleen gelezen zou mogen worden
door geestverwanten van de schrijver, het
is een boek voor ieder.
„Komedianten trokken voorbij" is geen
geval Dat ligt aan het onderwerp, maa:
vooral aan de wijze, waarop het behandeld
Het zijn geen verheven karakters, welke
Fabriek^ ons in zijn boek tegemoet voert.
Feitelijk is bet een aaneenschakeling van
bedorven milieu's, waarin wij verkeeren.
de komédiantcn met hun lage moraal. Vacca
de hardvochtige en beestachtige tiran te
midden van het kroegleven, de klooster-
zustere of kwezels, gelijk de schrijver ze
bij voorkeur1 noemt, «elke, afgesneden van
de wereld, nochtans heimelijk baren lust
koesteren of ook versterven tot levende
mummies, vooral echter de bisschop als
vertegenwoordiger der kerk cn tevens da
huichelachtigheid in eigen persoon. Veel
goeds hoortn wij bij Fabricius niet van de
kerk. Maar in «'at hij meedeelt over de bis
schop die „in arren moede de biecht onthei
ligde in dienst van de oven liefelijke als
heerschzuehtige godin Venus", wordt de in
nerlijke antipathie, die uit dit boek spreekt,
geaccentueerd.
Het grootste bezwaar tegen Fabricius'
boek als lectuiir is echter de ostentati
waarmee bet erotische hij nagenoeg alle
personen op de voorgrond is gebracht Niat
alleen bij de hoofdfiguren als Marietta, Vac
ca en de bisschop, maar ook bij personen
die vrijwel naast de ontwikkeling der
hoofdproblemen staan. Dat ls. literair ge
zien, een zwakheid, omdat het nau
verhaal een bepaalde kleur en sfepr geett.
die het niet verdient en het karakter van
de roman schaadt. Het zwaar erotisch se-
halte maakt dit bekroonde wérk helaas
zeer voorbehouden lectuur.
1) H. P. Leopold, 2e druk. 1932.
Land- en Tuinbouw.
HET INVOERRECHT OP AUGURKEN.
Door de twee veilin^vereenigingen te Vtnlo
is aan den Minister van Arbeid een adres ge
zonden, waarin gewezen wordt op den ach
teruitgang in den augurkenhandel, waarvan de
cultuur verliezen oplevert.
Gevraagd wordt pogingen in liet werk te
stellen het besluit van den Engelschen minis
ter om het invoerrecht op augurken gelijk te
stellen met die op ke^'ongedaan t»
krijgen.
ONZE EXPORT
De eerste hellt van 1932 geeft alweer
lager cijfers, vooral de waardecijfers
dalen over 't algemeen onrustbarend
-erduidelijklng hebben wij.
le waarde, die per eenheid,
zij per ton. per 10U Kg., of j
in de respectieve halfjaren
exportproducten die wij op
gehtele export beteekei
oomkweekcrijen is de d;
tbarend. De bloembolle
EN' TUIN'BOUW-PRODUCTEN
.(rundvee) l 128
blijft sporen. Het feit, dat de band glail is
ei-oorzaakt natuurlijk minder wrijving ?n
lijtage. zoodat een dubbel voordeel verkre-
Gemengd Nieuws.
DOODELIJK ONGEVAL.
In den vorigen nacht is de 40-jarige
ondex-wijzer G. Th. J. Aben te Den Haag
met zijn motorrijwiel opgereden tegen do
leuning van de Leugenbrug tusschen Poel
dijk en Loosduinen. De heer A. was op slag
dood en het lijk werd door de geneeskun
dige dienst naar het Ziekenhuis aan den
Zuidwal vervoerd. De heer Aben was een
bekende persoonlijkheid in de roomsch-kath.
jfiigdbevveging.
SPAART DE PAARDEN
De Koninklijke Nederlandsche Automobiel
Club richt zich tot alle automobilisten met
het verzoek in deze zomermaanden wel bij
zondere aandacht te willen schenken aan de
paarde On wanne dagen wordt ar van het
paar I. dat voor een groentenwagpix of slee-
perskar gespannen is. toch reeds veel ge
vergd, maar nog meer wanneer het moet
stilhouden en zijn vracht weer aantrekken.
Stopt dus zooveel mogelijk voor paarden;
jaat Uw automobiel gemakkelijker af
dan een naard; en het is toch altijd maar om
n paar seconden te doen.
DE VERLIEFDE INBREKER
Men meldt ons uit een der plaatsen in het
Westland:
Een dezer dagen *s avonds 12 uur hoorde
de tuinder G., even nadat hij zich ter ruste
ren had, een zacht gefluister in de on
middellijke nabijheid van zijn wat eenzaam
gelegen woning
Hij sprong het bed uit, wapende zich en
doop naar beneden, daar zeker ongenoode
gasten plannen beraamden om binnen te
komen. Duidelijker hoorde hij nu de stem
geluiden. Voorzichtig ontsloot hij dc voor
deur en starende in de duisternis, hoorde hij
plotseling een raam dicht schuiven en zag
hij dat een man zich in de duisternis
trachtte uit de voeten te makeu. Voor liet
heerschap echter de brug over was had de
tuinder hem al ingehaald en zag de ver
meende inbreker een stalen loop op zich ge
richt en werd Hem het „Sta of ik schiet!"
toegeroepen", wat hij dan ook onmiddellijk
opvolgde door zijn armen in de lucht te
steken en stil te blijven staan. Wie schetst
echter de verbazing van den tuinder, 1
den aangehoudene den zoon van een zijner
buren hei-kende. Doch hij behoeCde niet
lang in raadselen te verkeeren. De ontknoo
ping kwam spoedig. Dc nog jeugdige doch
ter van den tuinder had in stilte connecties
met een tuinderszoon aangeknoopt en ge
zien het warme weer en de weinige slaap-
die een verliefd hart noodig heeft, werd
aan het geopende venster de kennismaking
voortgezet
Vette melk-poedei
Magere melkpoeder 2.599
Eieren Ijverioh
Kool (witte e
Bloemkool
Bloembollen
Afgensdeen bloemen 5.1
DE CRISISZUIVELWET
Steun geweigerd
i Ulthuizermeeden (pro-
geerlngssteun ifgt
In verband met het bericht dat op een aard-
appelland de coloradokever was waargenomen,
wordt officieel gemeld, dat het hier volgens 't
onderzoek van 't Landbouwinstituut der Uni
versiteit te Giessen (Duitschland) niet be
treft de larven en poppen van den colorado
kever, maar die van den Mariakever, die zeer
veel op de larven en poppen van den colorado
kever gelijken. De autoriteiten hebben aller,
tuinbezitters verzocht een waakzaam oog in
het zeil te houden.
Techniek.
EEN NIET-SLIPPENDE BAND.
De heer R. de Vaal. die eenigen tijd ge
leden met een hef- en parkeerinrichting op
do markt kwam. heeft thans In samenwer
king met de heereu Van Mank cn Du Pan
een non-slipping autoband uitgevonden. R.
reids is Nederlandsch octrooi op deze V.
M. P.-band aangevraagd.
De nieuvo band onderscheidt zich Tan
alle andere autobanden, die in den handel
zijn gebracht, doordat ze poen zijgroovt n
heeft, die in den regel worden aangebracht
om den band stx-oef te maken.
Dc V. P. M.-band heeft een uitermate glad
uiterlijk. Alleen dc diepe groef In het mi«t
den. die om heel de band loopt, trekt de
aandacht. Links en rechts van deze groef
heeft men opstaande kanten, die met
stompon boek naar buiten uitloopen
non-slipping-effect wordt nu verkregen door
dat het gewicht van den wagen den hoek
van inval tusschen grond cn handvlak
telkens doet veranderen en de zijwanden
van den groef steeds loodrecht op dc vour
dnarlingsas van den band staan. Het ec-1 r>.-
volg hiervan is. dat de wagon niet atglijdt. 1
Jmnar onder alle omstandigheden keurig
Rechtzaken
DIEFSTAL MET BRAAK TE HAARLEM
Op 7 Februari werd in gebroken in een
voning aan den Rijksstraatweg te Haarlem.
Door uitsnijden van een ruit van een der
tuindeuren was de ongewenschte bezoeker
binnen gekomen. Hij had wat tafelzilver en
kleeren buit gemaakt.
Als verdacht van diefstal met braak werd
de 42-jarige loswerkman P. W. gearresteerd.
Een deel van het gestolene werd in zijn
bezit gevonden. De rechtbank te Haarlem
veroordeelde den man tot een jaar gevange
nisstraf.
In hooger beroep eischte de procureur-
genexaal Mr. Bauduin voor het Amsterdam-
sche Hof bevestiging van het vonnis.
Arrest 25 Juli.
De Raad voor de Scheepvaart rheeft uit
spraak gedaan inzake de stranding van den
motorlogger Voortvaren SCH S4 op de
Haaksgronden en betreffende de klacht van
den Hoofdinspecteur voor de Scheepvaart
tegen den schipper terzake van het overlaten
van den wachtdienst aan dek aan minder dan
twee personen.
De Raad is van oordeel, dat dit ongeluk
geheel is te «-ijten aan de onvoldoende en
2eer slordige navigatie van den schipper. Ook
als zich werkelijk een stuk üzer bij het com-
pns heeft bevonden, is de schipper daardoor
op geen enkele wijze verontschuldigd. Im
mers hij heeft alles nagelaten om zich ervan
te vergewissen, waar het schip zich bevond;
njj had alle reden te vermoeden, dat het schip
niet daar was. waar het moest zijn en had.
middelen bij de hand om op de plaats van
het schip te verkennen, doch had te niet
gebruikt. Hij had als het ware gedurende de
heele reis teekenen, welke erop wezen, dat
hij verkeerd was.
De Raad straft den schipper met een schor
sing voor den tijd van één maand.
De klacht verklaart de raad gegrond. Ter
zake daai'van straft de raad den schipper
door hem zyn bevoegdheid als schipper tc
ontnemen voor den tijd van acht dagen.
Dc Raad voor de Scheepvaart heeft uit
spraak gedaan betreffende de klacht van den
Hoofdinspecteur voor de Scheepvaart tegen
den schipper van den motorlogger Cornelia
Maria Sch. 135, terzake van het aan den
grond loopen in de buitenhaven van Scheve-
ningen. De raad is van oordeel, dat de
klacht op de gronden door den waarnemer
hoofdinspecteur voor de Scheepvaart aange
voerd, gegrond is. De schipper had het in
geen geval erop mogen wagen, om naar
binnen te gaan. H\j had dit wel kunnen doen,
wanneer er eexiige palmen meer water had
gestaan. De Raad straft den betrokkene met
eop schorsing voor den tyd van acht dngen.
HET OMSLAAN VAN DE CORNEUS Z.V. 4
trokken ln hel
