XTrPBODSlM©
H.H. Architecten
REKENING-COURANT - DEPOSITO'S
MARBRITEGLAS
N.V. HOUTHANDEL 7h Firma J. G. ALBLAS
TE KOOP HEERENHUIZEN
Ruime hypotheek
Mooie HEERENHUIZEN
schoolbank!
N.V. A. MÜYS CöS
B01IVVMATERIALENHANDEI
N.V. Betonbuizenfabriek
„DE VALK"
NIÉUWPOORT-LANGERAK
TELEFOON 18
GROOTSTE fabriek in Nederland.
Prijzen beneden "elke concurrentie.
VRAAGT PRIJS
BESCHERMT ALLE BEBOUWEN TEGEN
HITTE - KOUDE - VOCHT - LAWAAI
affATIS DESKUNDIG ADVIES
N.V. Producten- 4 Grondstoffen Hmij.
AMSTERDAM: Sirpbatikid, l-TeI.34824-36824
ROTTERDAM: Stationsweg 37b - Telet. 11690
MAANDAG 20 JUNI 1032
De Kerk van den Goeden Herder te Wassenaar
Architectuur: L. en JAN A. VAN DER LAAN. Leiden.
De prachtige gedachte aan den Eénen
Herder onzer zielen heeft wel degelijk voor
gezeten bij het ontwerp, den bouw en de
versiering van de kerk van den Goeden
Herder te Wassenaar. Jn zijn plan heeft de
bouwmeester bedoeld een gebouw te ont
werpen van groote eenheid, waarin de voor
naamste plaats is gegeven aan het altaar.
Als dit gelukt is, is deze kerkbouw ge
slaagd.
Om dit te bereiken, is het gebouw opge
trokken in een zeer eenvoudig plan: de
hoofdbouw bestaat uit vier muren, zoomaar
op den grond gezet, door één dak gedekt.
Het priesterkoor is niet een apart gebouw
van hoogcre verheffing dan het kerkschip;
de portalen liggen niet in een logeren bouw
buiten het kerkcomplex; alles ligt in een
ruimte van het kerkgebouw, waar de één?
Hei-der ook den éénen Schaapsstal heeft,
waar Hij de Zijnen vergadert, om te ge
nezen, wat ziek is, te sterken, wat zwak is
en te houden, wat krachtig is.
Om aan het altaar waardigheid te geven,
is de muur achter het altaar niet vlak en
effen gelaten, maai- uitgebogen in een ronde
absis, welke met een schelp gedekt is. Boven
bet hoofdaltaar is in gtasmozaiek geplaatst
de afbeelding van den titel der kerk „De
Goede Herder", Die iii Zijn hemelsche wei
de de Zijnen doet legeren rondom Zijn
schaapsstal; in de raampjes der absis zijn
afgebeeld de sdhapen, die trouw aan hun
Herder, tot Christus, opzien.
Geen ijdele versiering verstoort od het
priesterkoor de hoofdgedachte van liet huis
van Christus: gepoogd is, schoonheid te be
reiken door den soberen hoofdvorm van de
voorwerpen en hun materiaal goed te laten
verzorgen. Eerbiedig overhuifd door een
licht baldakijn dat geen bouwwerk poogt
te zijn staat het eenvoudige altaar vóór
deze concha-ruimte.
Alle geloovigen. zonder uitzondering, zul
len de plechtigheden vanaf hun plaatsen
kunnen volgen, en een uitzicht-belemme
rend preekgestoelte zal naar de bouw
meester hoopt overbodig blijken.
Aan weerszijden van het priesterkoor zijn
twee ruimten ontworpen, bestemd als ka
pellen. De rechterkapel dient voor 't zang
koor. Aan de andere zijde ligt vlak bij de
zij-ingang een ruime kapel, waarin de ge
loovigen overdag kunnen bidden, ook als
de kerk gesloten moet blijven.
Tegen den ach tergrond der kerk liggen
de portalen, die van zelf gelegenheid boden
om er boven een verhooging te maken, die
bij drukke plechtigheden reserve-zitplaatsen
kan bieden.
De kerk ligt aan den openbaren weg, om
dat zij zich met behoeft te verschuilen. Zij
ligt niet vlak vóór, maar ter zijde van be
langrijke wegen: met opzet niet er vóór,
want het gebouw is niet kolossaal genoeg
om groote wegen af te sluiten. Het oog, dat
nu in de verte het gebouw aan zijn toren
erkent, zal het eerst van nabij kunnen over
zien en zal daarom bij het naderen geen
ontgoocheling en-aren. Zóó is het gebouw
mooi in het landschap geplaatst
Achter de kerk ligt een weideveld, dat in
gesloten wordt door kerk en school, en
dienstig gemaakt kan worden voor beide
De kerk, zoowel als dit veld, worden be-
heerscht door een toren van begrijpelijken
en eenvoudigen opzet, welke boven elkaar
draagt een uurwerk dat ook bij avond
zou kunnen verlicht worden een gelui
van grootere klokken, een kamer voor den
beiaardier en een opengewerkte kamer, om
ooit een beiaard te herbergen. Mocht deze
toekomstmuziek toekomstmuziek blijven, dan
zal de Angelusklok op het dak der kerk wel
zorgen voor het bijeenroepen der geloovigen.
De Iconographie der kerk
Het woord Iconographie beteekent: de be
schrijving of het plan tot het plaatsen van
versieringen enz.
De groote eenvoud, waarmede de kerk
bouw behandeld is, zal nooit een uitbundige
en klaterende versiering verdragen.
Het klas in een kerkruim is echter een
element van overwegende beteekenis. Laat
het te veel het daglicht intreden, dan slaat
het gaten in het gebouw; geeft het overwel
digende figuren, dan vraagt het aandacht
voor zich alleen en vernielt en verdeelt t
de ruimte. Onder de dienende kunsten is
die van glazenier dan ook veel belangrijker
dan menigeen vermoedt
Natuurlijk kon nog niet gedacht worden
aan het plaatsen van gebrandschilderde
ramen in heel het kerkgebouw. Enkele
ramen werden reeds geschonken, maar het
meerendeel moet blijven een voorloopige
beglazing, welke echter het langzaam tus-
schenplaatsen van de definitieve ramen ver
draagt, zonder het geheel te verstoren.
Gepoogd is glas te plaatsen, dat in onze
Hollandsche luchten voldoende daglicht
doorlaat en tegelijk het geheele gebouw in
zijn rhythmische vensterdoorbreking voldoen
de sluit De glazenier wilde het groote roset
raam in den voorgevel behouden als de
hoofdlichtbron der kerk, maar de groote
zijmuren van het kerkgebouw als één ge
heel behouden-
Het voltooien van dit kerkgebouw is ha
een negenjarige voorbereiding mogelijk ge
worden.
De stichter der Parochie, pastoor Ch. N.
T. M e y s i n g, alsmede de architecten L. v.
der Laan en ir. Jan A. v. d. Laan. uit
Leiden, deze laatste niet in 't minst, mógen
met voldoening op dezen bouw terug zien.
Wassenaar is een kerkgebouw rijker ge
worden, waarvan gezegd kan wonien: „Mijn
huis :|il een huis des gebeds heeten". zegt
de Heere; „al wie daarin vraag, ontvangt,
en wie zoekt, vindt, en wie klopt, hem zal
worden opengedaan".
Moge het zoo zijn.
Houth. N.V. J. VAN SCHIJNDEL Co. Hoofdkantoor: Oosf-Admiraliteltskade 47 Rotterdam
ANNO 1833Opslagplaatsen. Zagerij en Schaverij:
NassauhavenBoerenga t
fVer het Empire
State Building
Het onlangs te New York geopende Em
pire State Building is als technisch pro
bleem wel iets bijzonders.
De grootste moeilijkheid bij het ontwerp
van het gebouw en dit kan de verdere
hoogte-ontwikkeling der wolkenkrabbers be
perken bood het liftvraagstuk. De snel
heid is reeds bepaald duizelingwekkend,
maar het door de langere gedeelten vereisch-
te tijdverlies kan alleen door verhoogde
snelheid genivelleerd worden. Toch schijnt
de snelheid nu haar hoogste grens te heb
ben bereikt. In een gebouw dat 20.000 men-
schen moet herbergen ,is natuurlijk een
groot aantal liften noodig. Bij het Empire
State Building is men nog bij het tot nu
toe gebruikelijke systeem gebleven. Men
werkt volgens 'n zorgvuldig uitgedacht plan
waarbij er voortdurend op gelet wordt, dat
hieraan de hand wordt gehouden. Lichttee-
kens wijzen den bewoner van het gebouw
steeds op het vertrek van de eerstvolgende
lift en het opflitsen van gekleurde getallen
gedurende liet rijden op de bereikte hoogte
Intusschen heeft men nu in een later begon
nen bouwwerk een nieuwen weg betreden,
doordat men liften met een dubbelen vloer
invoelde zooals we die reeds sedert gerui-
men tijd in het mijnbedrijf kennen. Een an
der nieuw systeem hangt twde van elkaar
onafhankelijke cabines boven elkaar in een
schacht. Bij gelijktijdig starten der beide
cabines beweegt de bovenste zich met groote
snelheid naar de hoogste verdiepingen, ter
wijl de onderste met geringere snelheid de
benedenste verdiepingen bedient- De neer-
waartsche beweging geschiedt op dezelfde
wijze, zoodat de bedde cabines dank zij een
zeer nauwkeurig werkend veiligheidssys
teem zonder gevaar van botsing weer m de
beide benedenste verdiepingen bij elkaar
komen. Is het liiftprobleem opgelost, dan is
het moeilijkste deel van het ontwerp van
den wolkenkrabber volbracht.
De statische berekening en de constructie
bieden bij de lange ondervinding der inge
nieurs op dit gebied geen bezwaren, theore
tisch is het statische probleem reeds voor
bouwerken van 200 verdiepingen opgelost,
aldus de N.R.Crt.
Voor de uitvoering ligt de grootste moei
lijkheid in de opstelling van het werkplan.
Men begint daarmede onmiddellijk na het
gereed zijn van het voorontwerp en werkt
het zoo nauwkeurig mogelijk tot in alle bij
zonderheden uit. Bij de ontzaglijke rente,
die de groote belegde kanalen voor zulke
gebouwen eischen, moet de bouwtijd nood
zakelijk tot een zoo kort mogelijke periode
beperkt worden, zonder dat daarbij de kwa
liteit van het werk mag lijden. Bij het Em
pire State Building zijn het werkplan en de
wijze van uitvoering hiervan misschien het
interessante van den bouw. Het bouwterrein
is 100% bebouwd. Opslag of gereed maken
van bouwmaterialen op het terrein van wel
ken aard ook kon dus niet in aanmerking
komen. Het totale materiaal inclusief het
voor het gebruik gereed zijnde beton moest
van buiten af aangevoerd -worden, en pre
cies op tijd op het werk aankomen. I-Iet af
laden was z£er moeilijk, daar liet gebouw,
zooals in het algemeen dergelijke bouwwer
ken, in een zeer druk stadsdeel ligt Op het
bouwterrein werkten ongeveer 3400 man.
Het gevaar, dat deze elkaar bij het weik
zouden hinderen, was natuurlijk zeer groot.
Er werd steeds slechts in een achturigen
dagelijkschen werktijd op vijf dagen ge
werkt Bij de hoogte van het gebouw van
ongeveer 100 verdiepingen (de totale hoogte
bedraagt 1250 voet =390 M.) en den bouw
tijd van een jaar beteekent dit dat een ver
dieping in gemiddeld 2y2 dag werd opge
trokken. Daarbij was de uitvoering, zocals
bij allo gebouwen van dit soort, wegens de
zeer gecompliceerde installatie zeer tijdroo-
vend. Men gaat hier met installaties belang
rijk verder dan in Europa. Normaal zijn:
verwarming, koud en warm water, daarbij
komt in het Empire State Building de zeer
gecompliceerde ventilatie en een omvang
rijke koelwaterleiding. Een belangrijke
plaats nemen dan de talrijke telefoonleidin
gen in. Voor deze werd in de vloeropvullin
gen en buizennet gebouwd dat talrijke over
den vloer verdeelde aansluitingsdoozen be
zit die de verstgaande aansluitingmogelijk
heden bieden. Daarbij kwamen klokken en
andere kleinere installaties.
Het geheim van den verbluffend korten
bouwtijd ligt ongetwijfeld in hoofdzaak aan
de zorgvuldige opstelling en "het volgen van
het werkplan. Talrijke besparingen in wan
den en vloeren maakten latere kostbare hak
en breekwerken volkomen overbodig; ieder
een zou deze hier als weggegooid werk be
schouwen. Men streeft er natuurlijk ook
overal naar, zooveel mogelijk van de voor
deden van de normalisatie te profiteeren.
In het algemeen begint men bij den bouw
van wolkenkrabbers reeds, wanneer het sta
len geraamte eerst ongeveer zes verdiepin
gen hoog is, met den bouw der gewapend
lietonnen vloeren. De wapening werd in den
vorm van gereed geweven matten gelegd
Spoedig volgt dan het optrekken van de
binnen- en buitenmuren. Bij het Empire
State BuikPing bracht men het daarbij op
veertiien verdiepingen in tien werkdagen.
Terwijl deze werken samen met den op
bouw van het stalen geraamte snel vooruit
gaan bij het Empire State Building nam
dit slechts tien weken in beslag is men in
de benedenste verdiepingen reeds met de in
wendige afwerking bezig. Dat bij den bouw
de nieuwste technische hulpmiddelen ge
bruikt weiden, is vanzelfsprekend. Plotse
ling noodzakelijk wordende, tot nu toe niet
voorziene deelen worden zonder inachtne
ming van de kosten zoo spoedig mogelijk
aangevoerd.
De huren varieeren al naar de hoogte
ligging van de verdieping tussohen 3,5 en 7
dollar per vierkanten voet en per jaar.
£)e loonen der
bouwvakarbeiders
De geheele loon-quaestie in het bouwbe
drijf moet zoo nuchter en zakelijk moge
lijk bekeken worden, vrij van elke politiek
of ander bijsmaakje.
De hoofdgedachte daarbij moet volgens
den heer L. Klaver, redacteur van Ons
Eigendom zijn: maken de tegenwoordige
loonen de bouwvakarbeiders het product
woning, in het bijzonder de v o 1 k s-woning,
oeconomisch te duur voor de consumenten?
Is dat het geval, dan zullen de werkne
mers wat van hun tegenwoordig loon moe
ten laten vallen, en zou het dwaasheid zijn
hen van overheidswege bij werkloosheid te
steunen, als de eigenlijke oorzaak dier werk
loosheid zou zijn: het vasthouden aan een
loon dat het product oeconomisch te duur
maakt, aangenomen natuurlijk, dat ver
laging van het loon, noodig voor een oecono
misch product, niet tot een peil leidt, verre
beneden dat van andere werknemers.
Het is dus heel goed mogelijk, dat ook bij
werknemers-loon en in het bouwbedrijf, wel
ke hooger zijn dan die in onbesohutte be
drijven ter plaatse, het product woning, in
het bijzonder de volk s-woning oecono
misch niet te duur wordt voor consumenten,
waarom moeten dain in dergelijke gevallen
de loonen der bouwvakarbeiders toch naar
beneden?
Maar de huren van woningen zullen zich
toch aón het verlaagd oeconomisch maat
schappelijk niveau moeten aanpassen! Ze
ker; doch zulks kan geleidelijk geschieden.
Behalve de bouwondernemers en huizen-
exploitanten hebben ook de crediet- en hy-
potlieekgevers er belang bij, dat wij hier te
lande niet in de loondruk-methode voor de
bouwvakarbeiders zonder redelijke grenzen
yastloopen; want plotselinge niet-geleidelij-
ke waarde- en liuurdaling met of zonder
executie beteekent voor hen in ieder geval
groote stroppen.
Alleen samenwerking tusschen kapi
taal. ondernemers en arbeiders met behoor
lijke, redelijke appreciatie van de taak en
de rechten dezer drie elementen ,zal het wo
ning-bouw- en exploitatie bedrijf kunnen
staande houden in de donkere tijden, welke
ook voor dit bedrijf zijn aangebroken, en zijn
maatschappelijke functie naar behooren
'doen vervullen.
Amsterdam's onbe
woonbaarverklaringen
De inspecteur dier Volksgezondheid onder
wien Amsterdam ressorteert, wijst in zijn
verslag over 1931 op de honderden onhe-
woonbaarverklaringen, welke worden voor
gesteld en uitgesproken wegens:
a. onvoldoende inrichting van den toe
gang:
b. onvoldoende gelegenheid voor luchtver-
versching;
d. brandgevaarlijke toestand;
e. gering oppervlak.
Andere motieven waren het in slechts één
vertrek vereenigd zijn van alle bestanddee-
len der woning of wel slechte onderlinge
samenwerking van de bestanddeelen der
woning.
Bij het onderzoek der woningen, volgens
de inspecteur bleek meermalen:
a. dat do onvoldoende inrichting van den
toegang betrof een trap. die, hoewel steil en
op andere wijze ongerieflijk, nog volkomen
gaaf was en gemakkelijk in een goeden
staat van onderhoud kon worden gebracht;
b. dat de gelegenheid voor luchtverver-
sching niet onvoldoende was of met geringe
aanwending van kosten verbeterd kon
worden.
Ik denk daarbij aan de vele alcoven, wel
ke door middel van een behoorlijke venti
lator voldoende kunnen worden geventi
leerd. In woningen waar deze werden aan
getroffen. waren ze somtijds door de bewo
ners dichtgestopt, omdat ze zoo'n tocht ver
oorzaakten.
Het aanbrengen van dergelijke inrichtin
gen ligt ook geheel in de lijn van het be
paalde in art. 275, onder hoofdstuk II van
de Bouwverordening, luidende:
„Indien een vertrek niet voorzien is van
ren beweegbaar raarn of van een tot buien-
daks opgaanden luchtkoker, zijn B. en W.
bevoegd te gelasten, dat wordt aangebracht
een raam of luchtkoker als bovenbedoeld,
dan wel een andere, naar hun oordeel vol
doende inrichting tot luchtvervcrsching";
c. dat onvoldoende voorziening met dag
licht het gevolg was van gebarricadeerde,
ondoorzichtig gemaakte, of met gordijnen
behangen vensters, welke op zichzelf groot
genoeg waren, dan wel van de grauwe, groe
zelige binnenplaatswanden, waarop deze
vensters uitzagen en welke behoorlijk kun
nen worden schoongemaakt en gewit;
d. dat de brandgevaarlijke toestand niet
brandgevaarlijker was, dan in het overig
deel van Amsterdam dikwijls het geval is
en dat dit euvel door z.g. „brandvrij" ma
ken, d.w.z 't bekleeden van plafonds, wan
den en onderkanten van trappen, met
brandvrij materiaal kan worden verholpen;
e. dat het 'geringe oppervlak dikwijls
bleek te zijn do wanverhouding tusschen
het oppervlak der woning en het aantai be
woners. Het ligt voor de hand, dat kleine
woningen niet geschikt zijn voor de huisves
ting van een normaal, laat staan een groot
gezin, zooals diit wel in woningen, bestaan
de uit woonvertrek met alcoof en keuken,
werd aangetroffen.
Het „in slechts één vertrek vereenigd zijn
van alle bestanddeelen der woning had,
zooals zich laat hooren, betrekking op z.g.
éénkamerwoningen. Deze bleken bij onder
zoek meermalen, eventueel na eenige ver
betering volkomen geschikt voor de huisves
ting van twee ouden van dagen, of T an al
leen levende personen.
Een zoodanige woning behoeft, wanneer
de technische hulpmiddelen voor toetreding
van licht en lucht in orde zijn en zij overi
gens aan redelijke eischen voldoet, niet als
ongeschikt tot bewoning te worden aange
merkt en om deze redenen meende ik mij
dan ook in zeer vele gevallen er niet mede
te kunnen vereenigen, dat soortgelijke wo
ningen zonder .meer aan de bewoning be
hooren te worden onttrokken.
In gevallen als hier bedoeld was het
meestal niet de woning, doch de bewoning
welke in gebreke moest worden gesteld.
De „slechte onderlinge samenhang van de
bestanddeelen der woning" bleek in den re
gel meer ongerief dan een gebrek. In en-
kele gevallen was het op verschillend ni
veau liggen der vertrekken blijkbaar aanlei
ding tot deze kwalificatie. Dit :;.atste is ech
ter een eigenschap welke bij zeer vele. overi
gens goed gesitueerde woningen wordt aan
getroffen en welke zelfs niet in den weg
stond aan de goedkeuring, ondanks het be
zwaar van de Gezondheidscommissie, van
een bouwplan van recenten datum, van de
Vereeniging Zomers Buiten, bestaande uit
vierwoonlagen-kazernes, welke op den zol
der slaapverterkken bevatten voor de ver
schillende lager gelegen woningen.
In een adres aan Gedeputeerde Staten
heeft hij dun ook o.a. gezegd:
„Uit de reeksen adviezen inzake beroepen
tegen de onbewoonbaarverklaringen van
honderden woningen in de Jordaan, moge u
reeds zijn gebleken, dat ik slechts in en
kele gevallen een gegronde reden voor onge
schikt verklaring aanwezig achtte.
„Het is inderdaad verbijsterend te moeten
constateeren hoe met voorbijzien van elke
dikwijls eenvoudige mogelijkheid tot ver
betering, het veto over de woningen is uit
gesproken
„Hoe de gronden waarop tallooze beslui
ten zijn gefundeerd te rijmen zijn met de in
de wet gehuldigde opvatting, dat onbawoon-
baarverklaring als een „ultimum reme-
dium" moet worden beschouwd, is een
vraag welker beantwoording ik in dezen
schuldig moet blijven.
Onbewoonbaarverklaring mag naar mijne
icrtuiging slechts dan worden uitgesp
ken. wanneer inderdaad kan worden geeon
stateerd dat de betrokken woning zulke
ernstige en niet te verbeteren gebreken
heeft, dat deze niet kan geacht worden lan
ger geschikt te zijn voor menschelijk ver
blijf.
In totaal heeft het gemeentebestuur van
Amserdam in 1931 tot onbewoonbaarverkla
ring van totaal 1201 woningen besloten,
waarbij door de eigenaren en/of de bewo
ners van 690 woningen voorziening werd
gevraagd. Hiervan lagen er 374 in de Jor
daan en waren er 316 over andere wijken
verdeeld.
Na een onderzoek heeft de inspecteur om
trent 202 woningen tot verwerping en be
treffende 488 woningen tot gegrondverkla-
ring van het beroep geadviseerd.
Einde 1931 hadden Gedeputeerde Staten
de beroepen ten aanzien van 311 woningen
verworpen en betreffende 71 gegrond ver
klaard.
Met uitzondering van de Jordaan werden
310 woningen onderzocht, waarbij ten aan
zien van 144 woningen tot verwerping en
van 166 woningen tot gegrond verk I ari ng
van het beroep werd geraden. Gedeputeerde
Staten verwierpen het beroep voor 26-4 wo
ningen en verklaarden het gegrond voor
116 woningen.
Y^fendingen
in de bouwkunst
Men 6chrijft ons:
De heer A. Kool, architect B.N.A. te
Utrecht hield voor de Societas Studiosorum
Reformatorum (afd. Utrecht) een lezing over
het onderwerp: „Wendingen in de bouw-
inst".
Als verblijdend verschijnsel zag de spr. de
steeds toenemende belangstelling in de bouw-
st, die, evenals van alle kunstvormen,
een voorwaarde voor hare ontwikkeling is.
Belemmerend voor de bouwkunstwerken zijn
de banden waarin zij wordt bekneld, de
eischen van doelmatigheid en practijk die
aan haar producten worden gesteld.
Omstreeks het einde der 14e eeuw is er in
de architectuur een principieele wijziging
waar te nemen. De oude vormen van barok
en rococo werden verlaten en men verlangt
naar originaliteit, naar oorspronkelijke stijl.
Spr. gaat nu in groote trekken de ontwik
keling der architectuur na vanaf de middel
eeuwen en wijst in de groote afgesloten tijd
perken, op haar verhouding tot de schilder
kunst en de beeldhouwkunst. In het oog
springend is hierbdat in de perioden waar
in de bouwkunst sterk ontwikkeld was, de
schilderkunst geheel op den achtergrond
treedt; typisch zijn ten deze opzichte b.v.
middeleeuwen.
Blijkbaar zijn bouw- en schilderkunst in
de cultuur geen parallel loopende verschij:
selen, maar zijn ze veeleer tegengesteld. Een
uitzondering hierop schijnt de Renaissance
te vormen maar dit is te verklaren uit het
eigenaardig karakter van de architectuur
dier periode, de neiging tot versieren, de na
druk op het uitwendige, beide eveneens trek
ken der schilderkunst. Het typische wat de
bouwkunst van andere kunstvormen onder
scheidt is de structuur, de constructie; die
werd in de barok sterk beinfluenceerd door
de schilderkunst, waardoor de architectuur
van die periode berekend was op de schijn,
de nabootsing der werkelijkheid.
Een tijd, waarin de gedachte aan geeste
lijke waarden en normen heerschende zijn,
zal zich uiten in de bouwkunst terwijl een
zucht naar ongebonden vrijheid en uitleven
naar eigen goeddenken, voor de schilderkunst
het meest bevorderend zijn. De worsteling
om de schoonheid wordt afwisselend in de
een of andere richting gevoerd.
In de nieuwe tijd hebben geheel nieuwe in
vloeden op de bouwkunst gewerkt Spr.
noemt de techniek, waardoor het maatschap
pelijk karakter en de eisch der doelmatigheid
naar voren zijn gekomen, de uitbreiding van
handel en verkeer met haar behoeften aan
nieuwe produc+en van de architectuur. Zoo
zijn In de laatste jaren de opdracht, de
grondslag en voorwaarden der architectuur
stenk gewijzigd.
Twee belangrijke uitingen zijn in de te vol
gen richting waar te nemen:
le. zoeken naar nieuwe zelfstandige vor
men,
2e. de vorm te laten bepalen door het doel
dat bij de schepping voorop staat. De vorm
is hier gevolg en geen uitgangspunt.
De richting der „nieuwe zakelijkheid"
bouwt geheel berekend en gevoelloos. Vol
gens spr. is haar geen lang leven beschoren.
Er spelen hier revolutionnaire neigingen een
rol ,om met mokerslagen het oude te vernie
tigen. Ook is deze richting niet geheel vrij
te pleiten van de groote zonde der bouw
kunst van zich zelf te willen zoeken en die
nen; ook zij is beinvloed door het egoisme.
Beter is te spreken van hedendaagsche
„woelfhgen" in de bouwkunst als een teeken
des tijds, waaruit een vernietiging van alle
cultureele waarden, een chaos kan geboren
worden maar rok een herleving van nog be
staande bekiemen tot een nieuwe opbloei,
waarv or volgens spr. gerechtvaardigde
hoop bestaat.
UW ADRES
voor Uw
DRUKWERKEN
Drukkerij LIBERTAS
GOUDSCHI SINGEL iOS - ROTTtRDAIfi
Teleioon 22490 (4 lijnen)
N.V HET ONDERLING CREDIET
Gevestigd ie Rotterdam
HOOFDSTEEG 39 Ir. Toerustuin
Opgericht 1865
Glasindustrie „ROTTERDAM" - J. PIETERMAN
Wandbekleeding in alle kleuren
In onze showroom v. d. Duynstraal 23252729 vindt
U het op allerlei wijzen als muur-, vloer- en plafond-
bekleeding toegepast
WADDINXVEEN TELEFOON No. 6
Opslagplaats ROTTERDAM aan den ZWAANSHALS No. 203-205 - Telel. Ho. 40891
N.E.F.A.
De heer Th. deGroente 's-Gravenhage
rö benoemd tot directeur van de aldaar op
gerichte Nederlandsche fabriek ter vervaar
diging van automatisch gelaschte N.E.F.A.-
balken. welke de octrooien heeft van spe
ciale ijzeren balken, voor den bruggen- en
ijzerhoogbouw alsook voor bouwdoeleinden.
Hypotheken, enz.
In de vierde aflevering van het Maand
schrift van het Centraal Bureau voor de
Statistiek is een overzicht gepubliceerd no
pens de in 1931 door de hypotheekbanken en
de Crediet- en Voorschotbanken uitgegeven
en teruggenomen pandbrieven (resp. schuld
brieven).
Van 86 der 90 bij het Bureau bekende in
stellingen, die pandbrieven uitgeven ,n.l. 85
hypotheekbanken werkzaam in Nederland.
26 hypotheekbanken werkzaam in het bui
tenland en 9 scheepshypohteekbanken, zijn
gegevens in de statistiek .verwerkt. De
pandbrievencirculatie dezer 86 instellingen,
welke op 1 Januari 1931 f 1170.1 millioen be
droeg. steeg in den loop van het jaar tot
f 1175.9 millioen.
Bij de hypotheekbanken werkzaam in Ne
derland vertoonde de omzet ran pandbrie
ven in de eerste drie kwartalen van 1931
een geheel ander beeld dan in het laatste
kwartaal. Evenals in 1930 vonden de pand
brieven aanvankelijk in ruime mate plaat
sing te meer omdat handel en nijverheid
onder den invloed van de heerschende ma
laise weinig gelden aantrokken. De rente
bleef zich in dalende, richting bewegen, zoo
dat een groot bedrag aan 4 pets. pandbrie
ven kon worden uitgegeven. In verband
hiermede werden groote bedragen aan pand
brieven van hooger rentetype uitgeloot. Het
nominaal bedrag der uitgelote pandbrieven
was bij de 54 vergeleken banken dan ook
ruim f35 millioen hooger dan in 1930.
Als terugslag op de financieele gebeurte
nissen in Engeland, waardoor de vertrou
wenscrisis van de aandeelenmarkt over
sloeg op de obligatiemarkt, kwam er in het
laatst van September plotseling een omkeer.
De vraag naar pandbrieven hield vrijwel
geheel op, terwijl het aanbod groot was. De
Rijksfondsen, die gewoonlijk belangrijke be
drogen aan pandbrieven opnemen, reser
veerden de beschikbare gelden voor Over-!
heidsleeningen. Ten einde den koers van de
pandbrieven te steunen gebruikten dc hy
potheekbanken de vrijkomende gelden, voor
zoover die niet in het belang van de liqui
diteit werden gereserveerd, voor inkoop van
pandbrieven.
Bij de 54 banken, welker cijfers in de sta
tistiek worden vergeleken, was het bedrag
van den inkoop enz. f 15 millioen hooger dan
in 1930. Daarnaast staat een meerdere uit
loting tot een nominaal bedrag van rond
f 35 millioen. In totaal overtrof het terugge
nomen bedrag dus met f 50 millioen dat
van 1930. Aan deze omstandigheid, veel
meer dan aan geringere plaatsing (in dit
opzicht was het nadeleig verschil bij de 54
banken bijna f9 millioen) moet het worden
toegeschreven, dat de pandbrieven-circulatie
dezer banken minder sterk is toegenomen
dan in het vorige jaar, n.l. van f 978.7 mil
lioen tot f996.5 millioen, dus met f 17.9 mil
lioen, tegenover i' 76.5 millioen meer in 1930.
Van de pandbrieven, uitgegeven door go
hypotheekbanken werkzaam in het buiten
land. maakten de 33 pCts. pandbrieven ran
groot deel uit Dit lage rentetype hangt
hiermede samen, dat van een normale uit
gifte geen sprake was, maar van verwisse
ling van pandbrieven in verband met de
reorganisatie van banken, die op den be-
staanden voet het bedrijf niet konden voort
zetten. Overigens werden voornamelijk
pandbrieven van het 6 pets. rentetype en
hooger uitgegeven. Het bedrag aan terug
genomen pandbrieven nam bij de 23 verge
leken banken niet zoozeer door meerdere
uitloting maar wel op andere wijze belang
rijk toe. Het eindresultaat was dan ook, dat
de pandbrievencirculatie wederom niet on
belangrijk inkromp (bij 24 banken van
f 111.1 millioen tot f 100 millioen).
Blijkens de cijfers van de scheepshypo-
theekbanken was het bedrag aan pandbrie
ven, uitgegeven door de acht in de statis
tiek opgenomen banken, belangrijk lager
dan in 1930. Voornamelijk waren het 5 pets.
pandbrieven, die plaatsing vonden. Niet
alleen de financieele gebeurtenissen in het
buitenland, maar ook de ongunstige toe
standen in het scheepvaartbedrijf hebben
hier stremmend gewerkt Het bedrag aan
teruggenomen pandbrieven gaf daarentegen
in vergelijking met 1930 een vermeerdering
te zien. Aan het eind van 1931 was dan ook
voor een kleiner bedrag aan pandbrieven
dezer instellingen in omloop dan een jaar
tevoren (f 79.4 millioen tegenover f 803
millioen eirude 1930).
Van de 35 crediet- en voorschotbanken,
welker gegevens in de statistiek zijn opge
nomen, steeg het in omloop zijnd bedrag
Molensingel—Vijverlaan Schiebroek
Kamer en suite, keuken, vestibule,
groote kelder, 3 slaapkamers, bad
kamer en zolder.
KOOPPRIJS: f 12.500, f 14.000
A. BLONK, Piaslaan 58, Schiebroek
U wenscht
Uw eigen huis
op eigen grond p
De meest zekere belegging in dezen tijd!
KOM DAN NU EENS KIJKEN NAAR DE
HEERENHUIZEN
aan de Meloenstraat te 's-Gravenhagc
van het
BOUWBUREAU M. P. WERNER
Rozenstraat 55 - Telefoon 339682
TE KOOP, celegen rrancols HavorsehmicHlaar
No. 42 lol 48 te SCHIEDAM, met ruim uitzicht
Bij Julianapark en Steireboscb. BevatL: 2 Kamers
en suite. Keuken. Zijkamer, frissche gToote Keldci.
le verdieping 2 Slaapkamers, groote Zijkamer.
Badkamer, vijl Kasten, overdekt Balcon, Zoldej
met Slaapkamer, groote Voor- en Achtertuin.
Koormrijs: Hoekpand 1 '5.500. Tusschenpander
dichtingen-
H. v. d. KRAAN
Vondellaan 50 - SCHIEDAM
Wenscht U
een mooie, solide en doelmatige
VOOR ZEER BILLIJKEN PRIJS!
Mijn schoolbank Ned. Octrooi
No. 25549 voldoet, naar het oordeel
van deskundigen, aan die wenschen
A. G. J. MAK, School en Kerk-
meubelen. Zuidhoek 86-88, R'dam
TELEFOON 10199
MAASTRICHT
j NEDERLANDSCH FABRIKAAT J
Vertegenw. voor R'DAM en OMSTREKEN:
AEL3RECHTSKAQE 147b
TELEFOON 30404-30233
Wie is leverancier van
LIJM om linoleum te verbinden
op beton of Estrik
Brieven onder No. 16 aan hel
Bureau vau De Bouwwereld, Goud
schesingel 105, Rotterdam.
aan schuldbrieven in den loop van het jaar
1931 van f 64.8 millioen tot f 6S.5 millioen.
Het geplaatst bedrag aan schuldbrieven
dezer instellingen (voornamelijk van het
4% en 5 pets. rentetype) was in 1931 groo-
ter dan in het voorafgaande jaar. Daar
tegenover stond, dat ook een hooger bodrag
aan schuldbrieven, in hoofdzaak 5 pets.
schuldbrieven, werd teruggenomen.
